HET TIMPAAN HET TIMPAAN IS EEN NIEUWSUITGAVE VAN DE VERENIGING VOOR NEO-KLASSICISTISCH WONEN FRIESLAND APRIL 2010
Colofon Het Timpaan is een nieuwsuitgave van de Vereniging voor Neo-Klassicistisch Wonen Friesland voor haar leden. Losse exemplaren zijn te verkrijgen bij de redactie à 3,-. De Vereniging Neo-Klassicistisch Wonen heeft tot doel: Het onder de aandacht brengen, zowel bij het publiek als bij overheden, van het neoklassicistisch woonhuis in Friesland als nadrukkelijk element in het geheel van het Friese cultuurlandschap. Het bevorderen van contact tussen de leden door het organiseren van gemeenschappelijke activiteiten en het helpen van de leden en het bevorderen van onderlinge hulp door de leden bij de instandhouding van bedoelde woonhuizen en tuinen. Redactie: K. Posthuma A. Somer vacature Adres redactie: A. Somer Fûgelsangleane 11 9021 CR Oosterwierum Tel.: 058-2501356 Bestuur: J.A. Gietema - voorzitter B. Woudstra-Nicolay - secretaris B.C. Wijmenga - penningmeester D. van Dijk A. Somer Leden: Leden van de vereniging kunnen zijn, zij die als eigenaar, beperkt gerechtigde, huurder of bewoner belang hebben bij de instandhouding van een neo-klassicistisch woonhuis. Donateurs: Begunstigers die niet aan de criteria van de leden voldoen. Contributie: Leden 25,- per jaar. Donateurs 23,- per jaar. Inning bij voorkeur met machtiging via automatische incasso. Opzegging: Schriftelijk vóór 1 december van het reeds betaalde jaar. Opgave leden en advertenties bij: B.C. Wijmenga Rijksstraatweg 92 9254 DL Hardegarijp Tel.: 0511-473564 E-mail: info@pastoriewoning.nl Girorekening: 9348113 t.n.v. Vereniging Neo-Klassicistisch Wonen Friesland Foto voorpagina: Café Bergsma, Easterein Belangrijke data: - 22 april Ledenvergadering - 13 juni Zomertocht Bezoek ook onze site: www.pastoriewoning.nl 1
Beste leden, Beste leden, Donderdag 22 april is er de jaarvergadering van onze mooie vereniging in café Bergsma te Easterein. Een jaarvergadering is volgens de statuten (en de wet) verplicht voor een vereniging, maar vaak vinden leden het een moetje en zijn niet zo geïnteresseerd in bestuurlijke zaken. Daarom organiseert menige vereniging iets leuks om e.e.a. wat op te fleuren en dan zo weinig mogelijk tijd te spenderen aan het echte vergaderwerk. Onze vereniging was daar in voorgaande jaren geen uitzondering op. Maar dit jaar doen we het toch anders. Dit jaar geven we alle tijd en aandacht aan de jaarvergadering. De enige opleuking is het café zelf; overigens geen slechte attractie. Vorig jaar op de jaarvergadering is gebleken dat er verschillende opvattingen bij de leden zijn over het doel en de koers van de VKF. Het leek toen bijna op een botsing uit te draaien en dat is jammer, want er is toch meer dat ons bindt dan wat ons scheidt. Dus vindt het bestuur dat het tijd wordt om te bepalen waar we voor staan in de VKF. Zo n visie op onze doelen verdient tijd en aandacht om goed met elkaar te bespreken. De vraag die wij u voorleggen is of onze vereniging hoofdzakelijk een gezelligheidsclub is met de mogelijkheid om contacten te leggen en occasioneel ideeën op te snuiven bij de leden die hun deuren hebben geopend bij de zomertocht of is onze vereniging ook een belangenvereniging waar voor de leden kennis is te halen voor verbouwing en/of inrichting van hun huizen? Een vereniging die zich meer naar buiten presenteert als de autoriteit op het gebied van neoclassicistisch wonen. In onze vergadering leggen wij u daarom de volgende keuzes voor: A) We blijven doen wat we nu doen. We organiseren huizentochten en uitstapjes en we organiseren workshops tuinieren en huisdecoraties. Enzovoorts. Nieuwsgierig rondkijken en gezelligheid staan voorop. Het bestuur regelt de formele zaken en is verantwoordelijk voor initiatieven en geldzaken. Of: B) Naast bovenstaande wordt de vereniging vraagbaak voor leden en anderen (bijvoorbeeld de pers) voor technische aangelegenheden. Daarbij brengen we het classicistische wonen zoveel mogelijk onder de aandacht van derden. De keuze voor B heeft de consequentie dat er uitbreiding moet komen in de organisatiestructuur. Het bestuur denkt aan een technische commissie die uit minimaal drie mensen zou moeten bestaan. Een van de commissieleden zal plaats moeten nemen in het bestuur om een en ander te waarborgen, zoals nu ook de activiteitencommissie en de redactie van de Timpaan in het bestuur zijn vertegenwoordigd. 2
Beste leden, U begrijpt het al, het wordt een belangrijke vergadering en we hopen dat u massaal de ledenvergadering komt bezoeken. Mocht u het toch niet zo boeiend vinden allemaal, dan neemt u nog een extra drankje in dat mooie café. Graag tot ziens op 22 april. Met vriendelijke groeten, Jan Gietema, voorzitter Van de redactie Het eerste Timpaan van 2010 staat in het teken van de jaarvergadering op donderdag 22 april a.s. Als locatie is gekozen voor café Bergsma in Easterein. Een karakteristiek pand waar we al eens eerder vergaderd hebben. In het blad van november 2009 heeft in de rubriek Bij u op bezoek een zeer uitgebreid artikel gestaan over de pastorie van Easterein. Een wandeling langs kerk en pastorie is daarom een aanrader, vooral omdat de tuin van de pastorie nu in het voorjaar vol staat met stinzenflora. Verder wordt in dit nummer een begin gemaakt met de stukken van Nico Berendse over klassicistische huizen in Friesland. Als eerste is de gemeente Littenseradiel aan de beurt. In dit nummer ook een boeiend stuk van Aly van der Mark over een vergeten tuinarchitect. Rest mij nog om u mede te delen dat dit mijn laatste bijdrage is als redactielid van het Timpaan. Hopelijk zal een redactie op volle sterkte een nieuwe periode voor ons blad inluiden. Aldo Somer 3
4
Uitnodiging Ledenvergadering Aan de leden en donateurs van de VKF voor het bijwonen van de jaarlijkse algemene ledenvergadering. Datum : donderdag 22 april 2010 Plaats : Café Bergsma, Sibadawei 2, 8734 HE Easterein (Oosterend) Aanvangstijd : 20.00 uur, koffie vanaf 19.45 uur AGENDA: 1. Opening 2. Mededelingen 3. Notulen van de ledenvergadering van 18 april 2009 Zie Timpaan december 2009 en exemplaren zijn ook op de vergadering aanwezig 4. Jaarverslag 2009 (wordt ter vergadering uitgereikt) 5. Financieel jaarverslag (wordt ter vergadering uitgereikt) Rapportage kascommissie Benoeming nieuwe kascommissie 6. Koers van de VKF Zie ook het voorwoord in deze Timpaan 7. Bestuursverkiezingen Aftredend: Aldo Somer, bestuurslid en redacteur Timpaan: niet herkiesbaar (er is nog geen voordracht) U kunt met andere leden (tien of meer) volgens de statuten voor de aanvang van de vergadering ook een voordracht van kandidaat bestuursleden bij het bestuur indienen. 8. Wat verder ter tafel komt Zaken voor dit agendapunt kunnen vooraf en bij aanvang van de vergadering worden ingediend 9. Rondvraag 10. Sluiting Nazit met hapje en drankje. Het bestuur 5
Gerrit Vlaskamp, een vergeten tuinarchitect In de vorige Timpaan stond een artikel over de pastorie van Menno Landstra in Oosterend. Daarin werd vermeld, dat de ontwerper van de tuin niet bekend was, maar intussen weten we, dat de tuin van de pastorie ontworpen is door Gerrit Vlaskamp, de vergeten tuinarchitect, die in het noorden van Nederland 320 tuinen en parken heeft aangelegd. Hoe komt het, dat deze tuinarchitect in de vergetelheid is geraakt. Daarvoor gaan we terug naar een mooie voorjaarsochtend in 1947. Op een kwekerij in Hurdegaryp zegt een moeder tegen haar achtjarige zoontje: Ids, ik ga vanmorgen de zolder schoonmaken, daar staat een kist met opgerolde tekeningen. Die tekeningen staan daar al zo lang, daar mag je in de brandton wel een vuurtje mee stoken. Dat laat een jongetje van acht zich geen twee keer zeggen en zo ging de herinnering aan een bijzondere familiegeschiedenis van een tuindersfamilie in een paar minuten in vlammen op. Ik ben met dat jongetje, Ids Westra, getrouwd en toen wij in 1976 op de kwekerij in Hurdegaryp kwamen wonen, kon ik niet bevroeden, dat ik 33 jaar later volkomen in de ban zou raken van de geschiedenis van deze familie, die in het noorden van Nederland veel sporen heeft nagelaten, niet alleen in Friesland, maar ook in Groningen en Drenthe. De kwekerij is in 1896 gesticht door Gabe Westra, de grootvader van mijn man. Gabe s moeder was Jitske Vlaskamp. Jitske s oudste broer was Gerrit Vlaskamp, hij was tuinarchitect. Boomkwekerij Bosgra Wij wisten vrijwel niets over deze Gerrit Vlaskamp. Het was bekend, dat hij de Wilhelminaparken in Grouw en Sneek heeft aangelegd, het Westerpark in Leeuwarden en een gedeelte van Park Groot Vijversburg in Tytsjerk. We hadden geen idee, wat hij meer ontworpen had. Tot professor Phillippus Breuker mij de gouden tip gaf de boeken van boomkwekerij Bosgra, voorheen te Burgum, nu te Twijzel te bestuderen. De firma Bosgra heeft de administratie vanaf 1860 bewaard. 6
Gerrit Vlaskamp, een vergeten tuinarchitect In de fraai gebonden boeken op folioformaat vonden we tot onze verbijstering 320 tuinen en parken, ontworpen door Gerrit Vlaskamp, in Friesland 288, in Groningen 31, in Drenthe 1. In de boeken staat steeds de opdrachtgever en degene, die de tuin heeft aangelegd, gevolgd door de plantlijst. Hij heeft voor de fine fleur van Friesland en Groningen tuinen ontworpen, voor de adel, notabelen en grote boeren. Veel is verdwenen, maar ook veel is bewaard gebleven. En alles wat er nog staat is monument. Dat varieert van complete dorpsgezichten, zoals in Mantgum en Warffum, tot monumentale bomen, vaak een rode beuk, een plataan, bijzondere kastanjes, treurwilgen, treuressen. De administratie van de firma Bosgra is heel uitgebreid, elke boom, die verkocht is staat genoteerd, van alle tuinen zijn de plantlijsten bewaard gebleven. Gerrit Vlaskamp heeft in 81 dorpen en steden in Friesland en in 16 dorpen en steden in Groningen en Drenthe zijn sporen nagelaten. Twee broers uit Varsseveld De Vlaskampen waren al generaties lang hoveniers, ze komen oorspronkelijk uit Varsseveld bij Doetinchem. Twee broers, Lambartus, geboren in 1746 en Arent, geboren in 1751, zochten hun geluk in het Westland. Toen Lambartus 26 jaar oud was, vertrok hij van Rijswijk naar Waaxens in Noord Friesland. Daar stond de state Tjessens, waar de familie Van Harinxma thoe Slooten woonde. In Rijswijk woonden ook Van Harinxma thoe Slootens, we mogen aannemen dat Lambartus door familiebetrekkingen in Waaxens terecht kwam. Arent werkte in Delft, maar 5 jaar later ging hij zijn broer achterna. Arent was een ambitieus man, hij heeft maar twee jaar op Tjessens gewerkt, in 1779 ging hij naar Kingmastate in Zweins bij Franeker en 3 jaar later werd hij benoemd tot hortulanus van de Universiteit van Franeker. Dat is hij gebleven tot de universiteit in 1811 wordt opgeheven onder het bewind van Napoleon. 7
Gerrit Vlaskamp, een vergeten tuinarchitect Lambertus, de hovenier van Roodbaard Lambartus blijft in het Noorden van Friesland, van Tjessens gaat hij naar Harstastate in Hoogebeintum. Zijn zoon Gerrit is ook hovenier en zijn kleinzoon Lambertus sticht een boomkwekerij in Rinsumageest onder Dokkum. Deze Lambertus, geboren in 1807, werd de hovenier van tuinontwerper Lucas Roodbaard. Toen Roodbaard ouder werd, nam Lambertus ook het ontwerpen van tuinen van hem over. Roodbaard heeft de eerste tekeningen gemaakt voor het park bij Fogelsangstate in Veenklooster, Lambertus de latere. Zo werden de Vlaskampen van hoveniers, ontwerpers van tuinen. Helaas is Lambertus aan lager wal geraakt, hij werd failliet verklaard. Het gezin verhuisde naar Helpman. Toen Lucas Roodbaard in 1851 overleed, verschenen de volgende advertenties in de Noordelijke kranten. Door het overlijden van den Heer Roodbaard, neemt L.Vlaskamp, Architect, thans woonachtig in Helpman, bij Groningen, de vrijheid zich te recommanderen tot het AANLEGGEN van BUITENPLAATSEN en TUINEN, alsmede tot het maken van PLANNEN of TEEKENINGEN. Kan bewijzen van bekwaamheid leveren en belooft een goede bediening. De connecties met Roodbaard waren kennelijk goed gebleven toen het slechter ging met Lambertus, gezien de volgende advertentie. KRUIWAGENS Dezelfde, zal tevens verkoopen: ongeveer 50 KRUIWAGENS (pijpegaaltjes) met ijperen en eschen armen soo mede swaar beslag, behoord hebbende aan nu wijlen den heer L.P. Roodbaard. Het mocht allemaal niet baten, het ging steeds slechter met Lambertus, de familie verhuisde naar het Kattediep en in 1854 ging het helemaal mis, hij kwam als landloper in Veenhuizen terecht en is daar al na drie maanden op 46 jarige leeftijd overleden. Tijdens een cholera-epidemie stierven dat jaar 444 mensen in Veenhuizen. Zijn vrouw Antje was vlak voor de opname van Lambertus in Veenhuizen verhuisd naar Hurdegaryp. Ze bleef achter met 8 kinderen. De oudste zoon Gerrit (1834-1906) was 20 toen zijn vader stierf. Gerrit werkte vermoedelijk al bij zijn vader, want hij hij pakte de draad op en werd ook aanlegger van tuinen. 8
Gerrit Vlaskamp, een vergeten tuinarchitect De vergeten tuinen De eerste tuinen in de boeken van Bosgra dateren van 1861, wat Gerrit Vlaskamp daar voor gedaan heeft kunnen we tot nu toe niet achterhalen. Als we de plantlijsten bekijken, valt de grote variëteit in bomen en struiken op. Het moest heel interessant zijn voor de eigenaren van deze tuinen te bekijken welke bomen en struiken van de lijst nog aanwezig zijn. Ik kan niet alle opdrachtgevers vermelden, waar Vlaskamp een tuin voor heeft aangelegd, dat vergt een hele Timpaan, maar ik noem wel de dorpen en steden op alfabetische volgorde. Woont u in een notabel huis in één van deze plaatsen, dat is de kans groot, dat Gerrit Vlaskamp de tuin heeft ontworpen. Ik weet van alle tuinen in welk boek en op welke pagina van het boek ze staan. De boeken van Bosgra zijn nu bij Tresoar, om u veel gezoek te besparen kunt u mij mailen met de vraag waar uw tuin vermeld staat. Het mooist is natuurlijk als u weet wie de eerste bewoner was van uw huis of wanneer uw huis gebouwd is. Hier volgen de dorpen en steden op alfabet: er achter staat hoeveel tuinen er in die plaats zijn aangelegd door Gerrit Vlaskamp. In Friesland: Aalsum 3, Akkerwoude 1, Beetgumermolen 1, Beetsterzwaag 3, Blija 1, Bozum 1, Brantgum 1, Britsum 1, Buitenpost 11, Burgum 10, Burum 2, Dantumawoude 3, Dokkum 12, Donkerbroek 2, Drachten 9, Driesum 2, Dronrijp 4, Engwierrum 4, Ee 2, Foudgum 1, Finkum 1, Goïnga 1, Gorredijk 2, Goutum 1, Grou 8, Gytsjerk 1, Hallum 1, Hantum 6, Harlingen 4, Hilaard 2, Holwerd 3, Hurdegaryp 11, Itens 2, Idaard 1, Jellum 1, Jelsum 2, Jorwerd 4, Kollum 7, Kooten 1, Kootstertille 1, Langweer 1, Leeuwarden 40, Lutjewierum 1, Makkinga 1, Makkum 1, Mantgum 9, Metslawier 4, Murmerwoude 2, Noordwolde 1, Oenkerk 5, Oldeberkoop 3, Oldeboorn 1, Oosterend 4, Oostermeer 2, Oosternijkerk 1, Oudebildtzijl 1, Oudwoude 1, Rauwerd 1, t Ruigezand 1, Ryptsjerk 2, Scharnegoutum 1, Selmien 3, Sexbierum 1, Sint Annaparochie 6, Sint Jacobiparochie 5, 9
Gerrit Vlaskamp, een vergeten tuinarchitect Spannum 1, Stiens 4, Ternaard 10, Twijzel 1, Tytsjerk 2, Ureterp 3, Veenklooster 1, Veenwouden 10, Wanswerd 1, Warga 2, Weidum 4, Wirdum 10, Wolvega 3, Woudsend 2, Wijnaldum 1, Zwaagwesteinde 1. In Groningen: Eenrum 2, Groningen 3, Grijpskerk 1, Heveskes 1, Huizinge 1, Kantens 1, Kommerzijl 1, Middelstum 2, Midwolda 1, Pieterzijl 3, Uithuizen 3, Visvliet 1, Vliedorp 1, Warffum 7, Winsum 3. In Drenthe: Assen 1. Aly van der Mark, westmark@hetnet.nl In het bovenstaande artikel worden - in volgorde - de volgende foto s getoond: No 1: Gerrit Vlaskamp No 2: De boeken van boomkwekerij Bosgra No 3: De rekening voor dokter Pel in Drachten No 4: Het huis in Mantgum van burgemeester Velstra, waar nu de familie Verhoef-Postma woont (advertentie) 1110
Neo Klassicisme in Friesland Neo klassicisme in Friesland Van 1985 tot 1997 woonde ik, met veel genoegen, zelf in een neo klassicistisch pand; de oude pastorie in Arum. Ik raakte toen geboeid door deze bouwstijl. Hoeveel van deze panden zouden er wel in heel Friesland staan vroeg ik me toen wel eens af. Nergens was enige inventarisatie daarover te vinden. Het neo klassicisme is sindsdien een oude liefde voor mij gebleven. Vanaf 2005 ben ik een fervent wandelaar geworden. In mijn Land- Loop -Kunst project; Miljoenen kussen voor mijn Geliefde wandel ik systematisch door Friesland en sta daarbij o.a. ook altijd uitvoerig stil bij ieder pand dat enig kenmerk van het neo klassicisme vertoont en zet dat pand dan uitgebreid op de foto. Hierdoor heb ik van lieverlede een aardig zicht gekregen op het bestand aan neo klassicisme in Friesland. Het leek mij leuk om deze kennis met u te delen en daartoe start ik hierbij, uitgenodigd door de redactie van het Timpaan, met een serie artikelen waarin ik het neo klassicisme in Friesland per gemeente beschrijf. Bij het inventariseren van de neo klassicistische panden stuit je meteen op de vraag; Is dit pand nog wel neo klassicistisch? Ik heb, om deze vraag voor ieder pand te kunnen beantwoorden, een lijst van kenmerken voor een neo klassicistisch pand opgesteld. Voldoet een pand aan 7 of meer kenmerken dan noem ik het Zuiver neo klassicistisch. Zijn er 5 of 6 kenmerken zichtbaar dan noem ik zo n pand Sterk Verwant. Heeft het 3 of 4 kenmerken dan heet het Verwant en heeft het minder dan 3 kenmerken dan komt het in de catagorie Invloed terecht. Indeling in klassen; Het neo klassicistische kerkje van Hiddaard Klasse 1 Zuiver neo klassicistisch 7 kenmerken of meer Klasse 2 Sterk Verwant 5 of 6 kenmerken Klasse 3 Verwant 3 of 4 kenmerken Klasse 4 Invloed neo kl. minder dan 3 kenmerken. Deze indeling bleek in de praktijk goed te werken. Soms voldoet een pand aan minstens 7 kenmerken maar oogt het toch niet overtuigend als een neo klassicistisch pand; ik plaats het dan toch in de catagorie Zuiver neo klassicisme. 11
Neo Klassicisme in Friesland Lijst van kenmerken: 1. Frontispiece (voorgevel) symmetrisch 2. Risalerende middenpartij 3. Hoekrisalieten- gestuukt of gemetseld 4. Kroonlijst-Fries-Architraaf (gekornist) 5. Fronton- of Timpaanachtige vorm van de dakkapel (Lucarne) 6. Getoogde bovendorpel vensters-gemetselde of gestuukte rollaag (wenkbrauwen) De oude bewaarschool in Spannum 7. Brede-dubbele voordeur 8. Plint 9. Attica 10.(Afgeplat) Schilddak 11.Hoekschoorstenen (eventueel met schoorsteenborden) (12. Zonneluiken of Persiens) Neo klassicisme in Littenseradeel Het leek mij gepast deze artikelenreeks te beginnen met de gemeente waarin het Mekka van het neo klassicisme ligt; Mantgum, waar alleen al in de S. van Galamawei 6 zuiver neo klassicistische panden staan naast 1 Sterk verwant pand en 1 Verwant. De gemeente Littenseradeel ligt in de Greidhoek van Friesland, een gebied waarin het in de veeteelt redelijk goed ging in de decennia dat er in ons land veel neo klassicisme gebouwd werd. Deze bouwstijl, die vooral bij grotere bouwwerken tot zijn recht komt, benadrukt de belangrijkheid van de bewoners en geeft een zeker uiterlijk vertoon. Mantgum ligt niet al te ver van de grote stad Leeuwarden en heeft via het water, de dijk en de spoorlijn goede verbindingen met deze stad. Deze factoren hebben zeker bijgedragen aan het tot stand komen van de vele neo kl. panden in Mantgum Mantgum In dit dorp vinden we in totaal 13 panden met neo kl. kenmerken. Wanneer u vanuit zuidelijke richting via de Skillaerderdijk Mantgum binnenkomt dan vindt u respectievelijk aan de S. Van Galamawei 7 panden die tot de klasse 1. behoren; 6 woonhuizen en 1 oud o.l schoolgebouw. Aan de Fearhushoeke, een zijstraat bij de kerk van Mantgum, staat een klasse 3. boerderij en een klasse 1. bewaarschool. Aan de Frybuorren staat een klasse 1 woonhuis, in de Master Jansenstrjitte, een zijstraatje van de S. Van Galemawei ter hoogte van de o.l school, staat een klasse 1 woonhuis en langs It Bosk, wanneer u in rechtsaf in oostelijke richtiing Mantgum verlaat vinden we nog een klasse 1 woonhuis. De meeste panden zijn rijk gedecoreerd en verkeren in tamelijk goede staat. 12
Neo Klassicisme in Friesland Oosterend Boerderij aan de Hegedyk in Jellum Oosterend steekt Mantgum als dorp met veel neo klassicisme naar de kroon. Het totale aantal panden met neo kl. kenmerken is er zelfs veel groter dan in Mantgum. In totaal vinden we in Oosterend 25 panden met meer of minder neo kl. kenmerken. Er staan 7 klasse 1 panden- 5 uit de klasse 2-7 van klasse 3 en 6 uit de klasse 4. De Eysingaleane is het rijkst bedeeld. Hier staan 6 panden met neo kl. kenmerken. Op nr 4 en 9 vindt u 2 woonhuizen uit de klasse. Nr. 3, 7, 9 en 11 behoren tot de klasse 2. Op de hoek van de Eysingaleane staat een woonhuis uit de klasse 3. De Sibaldawei heeft op nr. 25 een pand uit de klasse 3 en op nr. 10 vindt u een pand uit de klasse 1. Op de terp van Oosterend staat naast de kerk, met de beroemde kraak, de naar mijn mening mooiste pastoriewoning van Friesland op een ruim omgracht perceel. Aan het Skilpaed staat op nr 31 een boerderij uit de klasse 4. Aan de Grieneleane staat op nr. 23 een woonhuis met neo kl. invloeden. De oude kerk van Oosterend heeft aan de westzijde een ingang met Winkelpand in Oosterend een timpaan bekroning ( klasse 4). Aan het Heechhiem staat op een neo kl. kathechesatie lokaal (klasse 4). De Tsjerkebuorren heeft op nr 29 een woonhuis uit de klasse 1, op nr. 31 een woonhuis uit de klasse 4 en op nr. 11 vindt u een woonhuis, klasse 4. Aan het Skilpaed staat op nr. 1 een dubbele woning van klasse 4 en een woonhuis op nr. 11 uit de klasse 3. Wanneer u Oosterend in zuid westelijke richting verlaat dan vindt u op de Wynserdijk op nr. 1 een woonhuis uit klasse 3, op nr. 39 een woonhuis uit de klasse 2, op nr. 10 een kaaspakhuis uit de klasse 1 en huize de Zonnehoek aan deze dijk is eveneens een klasse 1 woning. 13
Neo Klassicisme in Friesland Weidum Ook Weidum heeft meer panden met neo kl. kenmerken dan Mantgum, nl. 17. Er staan 5 klasse 1 panden- 1 klasse 2-4 klasse 3 panden en 7 uit de klasse 4, in totaal dus 17 panden tegen 13 in Mantgum. Ze zijn echter van minder grote allure en klasse 1 is in Mantgum met 10 panden rijker vertegenwoordigd dan de 5 uit Weidum. Langs de Galemawei staan de meeste neo kl. panden nl. 6 Klasse 1 is met 2 panden vertegenwoordigd, u vindt ze op huisnr. 4 en 11. Klasse 2 is er present met een boerderij en klasse 4 telt er 2 woonhuizen op nr. 9, 13 en een boerderij op nr. 15. Langs het Oasterein staan in Weidum 3 neo kl. panden. Op nr. 2 staat een woonhuis uit de klasse 3 en op nr. 6 een woonhuis, klasse 4, verder staat er nog een boerderij uit de klasse 4 aan het Oasterein. Aan de Haniacamp staat het klasse 1 doktershuis. De Hegdyk wordt door 4 neo kl. panden geflankeerd. Op nr 26/28 vindt u een woonhuis uit klasse 1 en ook op nr. 1 vindt u een woonhuis uit die klasse. Nr 46 is een boerderij uit klasse 4 en er staat nog een andere boerderij uit diezelfde klasse. Het Saenpaed heeft ook nog 2 woonhuizen uit de klasse 3, u vindt ze op het huisnr. 2 en 26. Ten slotte wordt de rij uit Weidum gesloten door de boerderij uit klasse 3 met eclecticistische stijlkenmerken aan de Wielsterdijk nr. 25. Bozum Bozum telt ook meer dan 10 panden met neo kl. kenmerken, het zijn er in totaal 14. We vinden er 3 uit klasse 1-1 uit klasse 2-4 uit klasse 3 en 6 uit klasse 4. De Waltawei spant in Bozum de kroon, er staan 7 panden met neo kl. kenmerken. Op de huisnrs. 10 en 16 vindt u er 2 woonhuizen uit klasse 1 en een oude bewaarschool op nr. 20 uit dezelfde klasse. Uit klasse 3 vindt u op de nrs. 2 (huize De Wilge)- nr 4 en nr. 53 respectievelijk 3 woonhuizen. Klasse 4 vinden we op de Waltawei met 3 panden vertegenwoordigd. Op de nr 1 een woonhuis, op nr. 22 een oude herberg en op nr. 31 een winkel-woonhuis. Op de hoek van de Tanialeane/Waltawei vindt u op nr. 5 een woonhuis uit klasse 3. Er tegenover staat op Tanialeane 1 een witgestuukt kerkje uit klasse 4. Op de dr. Miedemastrjitte staat op de nrs. 8-10 een dubbel woonhuis uit klasse 4 en de fraaiste neo kl. behuizing vindt u in Bozum op de Tsjerkebuorren 1 waar naast de vijver en de kerk een bijzonder uitgevoerde pastorie staat met 4 gevels die allemaal anders en zeer boeiend van indeling en uitvoering zijn. Deze pastorie valt onder klasse 2. Voormalige smederij in Itens 14
Neo Klassicisme in Friesland Spannum Dit is het laatste dorp in Littenseradeel met meer dan 10 neo kl. panden. Er staan er 11-4 van de 1e klasse- 2 uit klasse 2- eveneens 2 uit klasse 3 en 3 uit klasse 4. Ze staan allemaal aan de dorpsstraat; de Tsjerkebuorren. Klasse 1 is met 2 woonhuizen op respectievelijk nr. 19 en 20 vertegenwoordigd. Uit klasse 2 staan op nrs. 1 en 56 twee woonhuizen, de eerste wordt geflankeerd door een oud koetshuis. Klasse 3 telt 2 representanten in de Tsjerkebuorren, een woonhuis op nr. 3 en nog een woonhuis op nr. 40. Er staat aan de Tsjerkebuorren ook nog een oude herberg die tot klasse 4 behoort. Met de beschrijving van deze 63 neo kl. panden in de vier rijkbedeelste dorpen in Littenseradeel hebben we bijna 40 procent van de panden met neo kl. kenmerken in de gemeente Littenseradeel behandeld. De overige 99 panden staan verdeeld over de resterende 21 dorpen in deze gemeente. Vijf of meer staan er in; Baard-5- Oosterwierum -5-Hijlaard-9-Itens, Jorwerd en Jellum ieder 6, Wommels telt 9 panden. Dorpen met minder dan 5 neo kl. panden zijn, Baijum-3-Bears-4-, Britswerd-4-, Oosterlittens-1-,Huins-3-,Hiddaard-1-,Kubaard-3-,Leons-1-,Lutkewierum-2-,Rewert- 2-,Reahûs-1-,Welsrijp-3-, Winsum-3- en Wieuwerd met 4 neo kl. panden. Doktershuis aan de Haniacamp in Weidum Bijzondere panden in Littenseradeel. In Littenseradeel vindt u een aantal neo kl. panden met bijzondere kwaliteiten of verschijningsvormen. Baijum Hiddaard Jorwerd Jellum Kubaard Een gereformeerd kerkje met mooie pastorie en de KPN kerk met invloeden. Het schilderachtig op de terp gelegen neo kl. kerkje De oude pastorie waar de Friese dichter Slauerhof met dominees dochter verkeerde. Een zeer fraaie neo kl. boerderij aan de Hegedyk De ruim gelegen en aan alle zijden bijzonder gevarieerde, rijk uitgevoerde pastorie. Op de website van de VKF vindt u de beknopte en complete lijst van alle panden met neo kl. kenmerken in de gemeente Littenseradeel en een lijst met deze panden per dorp weergegeven. 15
Neo Klassicisme in Friesland De mooiste van Littenseradeel Op de website van de VKF vindt u ook afbeeldingen van alle panden uit de klasse 1. U kunt daaruit de naar uw mening 3 mooiste neo kl. panden uit Littenseradeel kiezen. Stuurt uw keuze dan naar het onderstaande mail adres en ik zal in het volgende nummer de uitslag van uw keuzes bekend maken. Reacties, correcties en aanvullingen op dit artikel kunt u mailen naar het onderstaande mail adres. U zoudt mij daarmee geweldig helpen bij mijn inventarisatie project voor neo kl. panden in Friesland. De pastorie van Oosterend rinnendebear-nico Berendse- Dronrijp rinnendebear@live.com 16