TECHNISCHE INSTRUCTIE / HANDLEIDING Blad : 1 van 5 TOEPASSINGSGEBIED: Enexis 1 DOELSTELLING Deze instructie beschrijft, zonder concessies te doen aan de kwaliteitseisen die van toepassing zijn voor de aanleg van gasleidingen, het renoveren van een gasleiding d.m.v. de zgn. Kous. De Kous is een sleufloze techniek waarbij aan de binnenkant van een grijs of nodulair gietijzeren gasleiding een kous wordt verlijmd. Het resultaat is een gerenoveerde gasleiding waarvan de levensduur naar verwachting met 50 jaar wordt verlengd. De Kous is een alternatief voor het conventioneel vervangen van gashoofdleidingen, waarbij de traditionele sleuf plaats maakt voor een in- en uittredeput. De keuze voor het renoveren van een gasleiding d.m.v. de Kous is onlosmakelijk verbonden aan de door Asset Management gemaakte afwegingskaders, én de daaraan gekoppelde ontwerp- en vervangingskaders voor hoofdleidingen. 2 TECHNISCHE AFBAKENING Deze instructie is uitsluitend van toepassing voor het renoveren van bestaande leidingen van de materiaalsoorten grijs gietijzer en nodulair gietijzer in de lagedruk gasnetten van Enexis. In verband met de hanteerbaarheid van de, al dan niet gekoppelde, apparatuur om de leiding inwendig te inspecteren en/of de gasaansluitleidingen opnieuw aan te boren, is de Kous toepasbaar voor een leidingdiameter DN 100 en groter. De kous geeft geen wijzigingen op de materiaalspecificaties van de gerenoveerde buis. Een met de Kous gerenoveerde buis voorzien van niet trekvaste verbindingen wordt beschouwd als niet trekvast, een met kous gerenoveerde buis voorzien van trekvaste verbindingen wordt wél als trekvast beschouwd. Deze technische instructie is onlosmakelijk verbonden met de vigerende veiligheidsregelgeving (VIAG) en de daaraan gerelateerde veiligheidswerkinstructies. 3 TERMEN EN DEFINITIES Voor termen en definities wordt verwezen naar de richtlijn Gzz-0001.R: Definities en begrippen gas, en de procedurebijlage P-0.01.00.B2: Termen en definities VGWM zorgsysteem. 4 WERKWIJZE of ACTIVITEITEN Het renoveren van een gashoofdleiding d.m.v. de Kous is een specialisme dat uitsluitend door gespecialiseerde bedrijven kan/mag worden uitgevoerd, en zal daarom in zijn geheel aan geselecteerde aannemers worden uitbesteed. Om te bepalen of gasleidingen in aanmerking komen voor renovatie m.b.v. de Kous wordt vooraf bepaald of de leiding voldoende restlevensduur heeft door te onderzoeken of de leiding voldoende sterk is en kwalitatief in goede staat verkeerd. Hiervoor worden proefsleuven gemaakt om de gietijzeren leiding visueel te controleren op de aanwezigheid van corrosie, én worden er aanboringen in de te renoveren leiding gemaakt om proefstukjes (schijfjes) te verkrijgen. Deze proefstukjes grijs gietijzer of nodulair gietijzer, die maatgevend zijn voor de kwaliteit van de leiding, worden ter beoordeling aangeboden aan een onafhankelijk erkend onderzoeksbureau.
Blad : 2 van 5 Globaal worden de operationele werkzaamheden in onderstaande fases uitgevoerd: De te renoveren leiding wordt gasloos gemaakt, waarna de leiding met behulp van een camera inwendig wordt gecontroleerd op obstakels zoals sifons, reparatiestukken van (slagvast) PVC en/of PE, pluggen, e.d. Hierbij is het van groot belang dat de camera exact de plaats van de aanboringen van de gasaansluitleidingen in beeld brengt. Deze aanboringen worden verderop in het proces van binnenuit aangeboord. Na camera inspectie wordt de leiding inwendig gegritstraald en gereinigd met stoom om een goede hechting van de kous mogelijk te maken. Afhankelijk van de omstandigheden kan er ook voor worden gekozen om de leiding eerst te gritstralen en te reinigen alvorens de leiding met de camera inwendig te controleren. Hierna wordt met behulp van een vacuümpomp het grit/water uit de te renoveren gasleiding gezogen en wordt de te renoveren leiding schoon en droog opgeleverd. Vervolgens wordt de kous ingebracht en met behulp van een overdruk van minimaal 1,5 bar op de buiswand gedrukt, waarna met UV apparatuur de kous wordt uitgehard. Tot slot wordt met een combinatie van camera / aanboorapparatuur gecontroleerd of de kous op de juiste wijze is aangebracht én worden de gasaansluitleidingen opgezocht om van binnenuit te worden aangeboord. 4.1 Voorbereiding Bij engineering is voor het renoveren van een gasleiding d.m.v. de Kous met onderstaande aspecten rekening gehouden: Er is beoordeeld of het huidige tracé gehandhaafd kan blijven. De te renoveren leidingsecties bestaan elk uit aaneengesloten buizen van gelijke diameter, zonder hulpstukken zoals afsluiters, T stukken, verloopstukken, sifons e.d. De aaneengesloten lengte nodulair of grijs gietijzeren buizen mogen maximaal 3 bochten van 22 bevatten. Er is bepaald of de aanwezige gasaansluitleidingen al dan niet vervangen moeten worden. Er is bepaald wat de reële dagproductie is waarbij de gaslevering voor klanten niet langer dan 1 werkdag onderbroken is. Dit is mede afhankelijk van het aantal aansluitingen op de te renoveren leiding, vorm van vergunningverlening van diverse instanties en bereikbaarheid van de werkplek. Er is bepaald dat de kwaliteit van de gietijzeren leiding geschikt is voor renovatie m.b.v. de Kous. Hiertoe zijn proefstukken van de leiding (aanboorschijfjes) beoordeeld door een onafhankelijk onderzoeksbureau. De vergunning voor het lozen van het (verontreinigde) water, dat gebruikt is voor het reinigen van de leiding is aangevraagd. 4.2 Voorafgaand aan de uitvoering Het renoveren van gasleidingen met behulp van de Kous is een arbeidsintensief werk dat nauwlettend moet worden uitgevoerd. Om onnodige vertraging te voorkomen is het van belang dat de werkzaamheden nauwkeurig volgens planning worden uitgevoerd. Voorafgaand aan het uitvoeren van de werkzaamheden, waarbij de te renoveren leiding wordt onderbroken kunnen onderstaande voorbereidende werkzaamheden worden uitgevoerd: Er zijn vrije werkputten gemaakt bij de in en uittredepunten. Er is zorg gedragen voor een deugdelijke afzetting van de werkplekken. Er is rekening gehouden met de opstellingsruimte van het materieel wat nodig is voor de uitvoering van de werkzaamheden (aggregaat, tankwagen t.b.v. reinigingswater, auto met cameravoorziening, e.d.).
Blad : 3 van 5 Er is rekening gehouden met het verkeer bij de aan en afvoer van materialen. De blaasgatzadels op de gietijzeren leiding zijn geplaatst en aangeboord. Er is bepaald of het mogelijk is om voorafgaand aan de werkzaamheden bij het in- of uittredepunt de gietijzeren leiding te knippen en te voorzien van eindkappen. 4.3 Uitvoering De werkzaamheden mogen niet worden uitgevoerd bij temperaturen < 5 Celsius. Voer de werkzaamheden uit volgens uitvoeringsplan en neem de gasleiding uit en in bedrijf volgens VWI G-20 (LD leidingen in en uit bedrijf nemen en/of buiten bedrijf stellen) Onderbreek de te renoveren leiding over een afstand van minimaal 2 meter zodat de kous en de apparatuur (camera, UV apparatuur en aanboorapparatuur) eenvoudig door de buis zijn in te voeren. Monteer na het plaatsen van de blazen en doorhalen van de leiding eindkappen op de in bedrijf staande leidingen. Sifons en reparatiestukken van (slagvast) PVC en/of PE en dienen te worden verwijderd waarna de vrijgekomen plaats in de leiding eveneens als in of uittredepunt kan worden gebruikt. Onder druk staande loze (afgedopte) aansluitleidingen of gedeelten hiervan dienen, evenals pluggen en gefitte aansluitbochten die verhinderen dat de kous tegen de wand van de buis wordt verlijmd, te worden verwijderd. Voor aanvang van het reinigen van de leiding moeten de hoofdkranen voor de gasmeters worden gesloten. Voorafgaand aan het leegzuigen van de gereinigde leiding dienen de gasmeters van de meteropstelling te worden losgekoppeld en de hoofdkranen in open stand gezet te worden. Na het reinigen van de buis dienen de hoofdkranen weer te worden gesloten. De gereinigde leiding dient voor het inbrengen van de kous schoon en droog te worden opgeleverd. Bepaal hierbij met cameraonderzoek of de leiding schoon en droog is, maak bij twijfel gebruik van een dauwpuntmeting. Voorzie de te renoveren buis aan weerszijden van wide-range koppelingen met spie eind. De wide-range koppelingen vormen het begin en eind van de met kous beklede leidingsectie waarop eenvoudig leidingen kunnen worden aangesloten. Let op: na invoeren en uitharden van de kous zijn de wide-range koppelingen niet meer te demonteren. De kous die wordt verlijmd met de buiswand is voor gasdistributie herkenbaar aan de gele streep. Het uitharden van de kous geschiedt door UV straling, voorkom dat de kous voor het inbrengen in de buis met zonlicht in aanraking komt. de gerenoveerde buis wordt inwendig met een camera visueel gecontroleerd op onvolkomenheden en de aansluitleidingen worden van binnenuit opnieuw doorgeboord. 4.4 Beproeving en kwaliteitseisen: Voor de sterkte en dichtheidsbeproeving van d.m.v. de kous gerenoveerde leidingen gelden de volgende afspraken: De sterkte proef wordt gecombineerd met het uithardingsproces van de kous, bij een druk van minimaal 1,5 Bar. Tijdens dit proces blijft de leiding gedurende 30 minuten tot 1 uur onder druk. Voor de sterkte proef hoeft geen gebruik te worden gemaakt van een registrerende manometer. Wel dient de begin en eindtijd te worden geregistreerd op het dagrapport Renoveren van Gasleidingen d.m.v. Kous (Gzz.0013.F). De dichtheidsproef vindt plaats d.m.v. de visuele inspectie. Nadat de kous is ingebracht en uitgehard wordt de leiding visueel gecontroleerd middels een camera inspectie. De ter beschikking gestelde camera opnames worden binnen 2 weken door Enexis opnieuw beoordeeld. Verbindingen die zijn gemaakt voor het weer in bedrijf stellen van het gerenoveerde leidingdeel kunnen eveneens visueel worden gecontroleerd met een lekdetectie vloeistof.
Blad : 4 van 5 alle aansluitleidingen dienen vanuit de meteropstelling, voor het aanboren door de kous, tegen de kous aan op dichtheid te worden beproefd. Dit kan gelijktijdig met de sterkte dichtheidsbeproeving van de hoofdleiding. Van elk gerenoveerd leidingdeel moeten de resultaten van de sterkte en dichtheidsbeproeving worden vermeld op het dagrapport Renoveren van Gasleidingen d.m.v. Kous (Gzz.0013.F). Gerenoveerde leidingdelen moeten tussen 48 en 96 uur na in bedrijf name door een Enexis monteur op lekkage worden gecontroleerd door middel van bovengrondse lekdetectie. Dit gaslekonderzoek staat los van het garantie gaslekonderzoek dat binnen 4-6 weken dient te worden uitgevoerd. Het inbrengen van de kous geschiedt door de kous tegen de buiswand te verlijmen. De mate van verlijming is mede maatgevend voor de kwaliteit van de gerenoveerde leiding. Op plaatsen waar de kous lekt, beschadigd is of niet is verlijmd met de binnenwand treedt luchtinsluitsel in, dat zich uit in lichte plekken tijdens cameraonderzoek. Om de kwaliteit van de verlijming van de kous te waarborgen gelden de volgende kwaliteitseisen: Bij gelijkblijvende omstandigheden (dezelfde aannemersploeg, materieel, e.d.) dient per project, met een minimum van 1 x per week, een proefstuk gerenoveerde buis ter keuring te worden aangeboden aan een onafhankelijk onderzoeksbureau. Hier wordt met behulp van de zgn. pel proef de kwaliteit van de hechting tussen de kous en buiswand gecontroleerd. Afkeur van een pel proef geldt met terugwerkende kracht tot het vorig goedgekeurd proefstuk. De te nemen actie bij afkeur van de pel proef wordt bepaald door de opdrachtgever in overleg met de aannemer. Er dienen per gerenoveerde leidingsectie 2 camera opnames aan de opdrachtgever beschikbaar te worden gesteld. De 1 e camera opname is ter controle of de leiding schoon en droog is opgeleverd, voordat de kous geplaatst kan worden. De 2 e camera opname dient ervoor om visueel te controleren of de kous volledig is verlijmd met de buiswand. De camera opnames dienen voor het in bedrijf nemen van de gerenoveerde leiding aan de opdrachtgever te worden overhandigd. Elke inwendige aanboring vanuit de hoofdleiding door de kous moet verklaard kunnen worden, bij een misboring bepaald de opdrachtgever in overleg met de aannemer verdere acties. Van een gerenoveerd leidingdeel dient een ondertekende dagrapportage Renoveren van Gasleidingen d.m.v. Kous (Gzz.0013.F) te worden ingeleverd bij de opdrachtgever. De dagrapportages vormen een kwaliteitsdocument en dienen te worden gearchiveerd zolang de gerenoveerde leiding in bedrijf is. 5 OPMERKINGEN Voor werkzaamheden aan gerenoveerde leidingen m.b.v. de Kous is een afwijkende bewerkingstechniek nodig. Door zoveel mogelijk gebruik te maken van de blaasgatzadels die gebruikt zijn om de geselecteerde leidingsectie van een kous te voorzien wordt onnodig aanboren in de kous voorkomen. Mocht het niet mogelijk zijn om de bestaande blaasgatzadels te gebruiken dan kunnen op de gemodificeerde leiding nieuwe blaasgatzadels worden geplaatst en aangeboord. Het aanboren op een van een kous voorziene leiding dient te geschieden met een standaard gatenboor voor gietijzer voorzien van een centreerboor. Om te voorkomen dat de kous tijdens het aanboren naar binnen wordt gedrukt dient er handmatig zonder voorspanning op de boor te worden aangeboord. Het is niet mogelijk om de gerenoveerde buis te knippen. Gietijzeren leidingen die zijn voorzien van een inwendige kous moet met een fijntandige zaag worden gezaagd.
Blad : 5 van 5 6 VERVALLEN DOCUMENTEN N.v.t. 7 BIJLAGEN N.v.t. 8 REFERENTIES Ontwerpkaders Hoofdleidingen Gza-0013.K Verbindingen en aftakkingen in LD en HD gasnetten Gdb-0015.I Aanvullende technische bepalingen op sterkte en Dichtheidsbeproeving Gdb-0019.I Dagrapport: Renoveren van gasleidingen d.m.v. Gzz-0013.F kous NEN 7244-serie HSE procedures (VWGM zorgsysteem) VIAG Kunststofleidingsystemen voor renovatie van ondergrondse gasvoorzieningsnetwerken deel 1 algemeen NEN-EN 14408-1