Jaarverslag Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Voor een mooi! Wilt u meer weten? Contactpersoon ir. S. de Wit Functie adviseur ruimtelijke kwaliteit/rayonarchitect Telefoon 026 442 17 42 Email s.de.wit@geldersgenootschap.nl Website www.geldersgenootschap.nl Dit is een uitgave van het
Adviseren over ruimtelijke kwaliteit Met dit biedt de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit inzicht in haar werkwijze en plannen waarover in is geadviseerd. Dat is niet uitputtend, maar toont wel de breedte van de advisering: kwaliteit van bouwplannen, grote ruimtelijke ontwikkelingen en gemeentelijk beleid. Advisering vindt vooral plaats door de adviseur ruimtelijke kwaliteit. De commissie komt alleen in beeld bij complexe plannen. Het biedt raadsleden ook een nadere kennismaking met de commissie. Wij tonen hoe we de gemeente helpen bij het regisseren van ruimtelijke kwaliteit. Het gemeentelijk beleid is daarbij tendens van minder regels en meer ruimte voor eigen initiatief, maar wél met behoud van de karakteristieken die de ge meente kwaliteit en identiteit geven. uiteraard de leidraad. Als vaste adviseur kijken Dit hoopt een impuls te geven om ruim- we hoe je evenwicht bewaart tussen vrijheid voor telijke kwaliteit tot een terugkerend onderwerp burgers en ontwerpers en heldere regie door de van debat in uw gemeente te maken. Wij nodigen gemeente. Ruimtelijke kwaliteit ontstaat als gevolg de raadsleden daarom uit om de mandaat- of com- van een wisselwerking tussen betrokkenheid, des- missievergadering te bezoeken, of om met ons ter kundigheid én regelgeving. Daarom wordt ingezet plekke te gaan kijken hoe de borging van ruimte- op een koers die aansluit bij de maatschappelijke lijke kwaliteit gestalte krijgt.
Realisatie doorbraak in historische stadsmuur, Monument De van rijkswege beschermde delen van de stadsmuur vormen restanten van de versterkingen van de stad. Aanleiding voor een doorbraak in deze muur is de wens om een betere (loop)verbinding te creëren vanaf de parkeerplaats aan het Melkstraatje richting het centrum. De doorbraak wordt gemaakt ter plaatse van een dichtgemetselde poort. De historische structuur wordt daarmee in ere hersteld. De situering in de zichtlijn over de Torenstraat (langs het gemeentehuis) verankert de poort tevens stedenbouwkundig in de binnenstad. De vormgeving en detaillering van zowel de poort als de nieuwe houten brug respecteren het bestaande historische beeld van de muur. Vanuit het oogpunt van monumentenzorg is eveneens positief op het plan gereageerd. Het uitgevoerde bouwhistorisch onderzoek oogstte veel waardering door het bieden van een goed overzicht van de geschiedenis van de stadsmuur. Wel is geadviseerd inzichtelijk te maken wat, door de aanleg van het pad, het effect van het plan op de pastorietuin is. Bouwhistorisch onderzoek: MAB (Monumenten Advies Bureau) Ontwerp brug en inrichting terrein: MTD Landschapsarchitecten De route door de (voormalige) pastorietuin naar de poort Begin route zichtbaar door bestrating door te trekken De nieuwe standsentree
Terugblik Door de veranderende situatie in met name de woningmarkt liepen in de gemeente ook afgelopen jaar de ontwikkelingen terug. Dat doet echter niets af aan het plezier om middels advisering een positieve bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van plannen op welke schaal dan ook. Integendeel, juist in deze tijd is het belangrijk dat de aandacht voor kwaliteit overeind blijft. Mensen nemen nu alleen een beslissing om te bouwen of verbouwen als het een meerwaarde geeft voor de toekomst. Met de crisis is het besef toegenomen dat de economische waarde van een pand afhangt van een zekere basiskwaliteit. Daarbij speelt ook de vraag naar een goede omgeving, een omgeving die het waard is om te werken en te wonen. Ik probeer daarom altijd met de aanvrager mee te denken, rekening te houden met het programma maar ook met de omgeving. Regelmatig worden plannen namelijk vanuit de eigen wensen ontwikkeld waarbij maar beperkt wordt gerealiseerd wat de invloed is op de omgeving. Onmisbaar waren daarbij de toelichtingen en de betrokken houding van de meewerkende ambtenaren. Stef de Wit
Nieuwe woning aan de Smelenweg, Milsbeek BOUWEN IN HET BUITENGEBIED De locatie voor de nieuwe woning betreft een kavel met een agrarische bestemming. De initiatiefnemer doet een beroep op de regeling Excellent Wonen in de Strategische Regiovisie. Deze visie geeft aan dat er plaats is voor woningen indien deze duurzaam en zelfvoorzienend in de energiebehoefte zijn en bijdragen aan het versterken van de ruimtelijke kwaliteit van het landschap. Om dit te kunnen beoordelen is het van belang dat de nadruk wordt gelegd op de landschappelijke inpassing alvorens wordt ingezoomd op de architectuur van de woning. Het inpassingsplan dat op verzoek van de commissie wordt aangeleverd mist echter een goede analyse van het landschap. Zo is de situering van de woning direct aan de weg enkel afgeleid van de woningen aan de Rijksweg, terwijl hier vanuit het landschap gezien twijfels bij zijn. Gepleit is voor een meer vrije ligging op de kavel waarmee de beleving van het landschap vanaf de weg wordt gerespecteerd en waarmee zich betere mogelijkheden aandienen voor een duurzaam woonmilieu met oriëntatie op de zon. Foto huidige locatie Ontwerp: Architectenbureau Kerkhoff
Impressies van de architect Inpassingsplan
Draagvlak voor ruimtelijke kwaliteit De tijd dat de inrichting van onze leefomgeving grotendeels in plannen en regels was vastgelegd, ligt achter ons. Deregulering, decentralisatie, eigen verantwoordelijkheid: het zijn begrippen die al vele jaren de toon zetten, ook in het ruimtelijk domein. Tegenwoordig is het een andere overheid die de kwaliteit van de leefomgeving regisseert. Dit gebeurt steeds meer samen met burgers. Het besef is doorgedrongen dat ruimtelijke kwaliteit niet louter met regels valt te sturen en dat beleid meer effect heeft als dit gepaard gaat met input vanuit de samenleving. Door burgers meer ruimte te geven voor eigen initiatieven voelen deze zich meer verantwoordelijk voor de kwaliteit van hun leefomgeving. De overheid kan de aandacht hierdoor verleggen van regels en normen naar regie en stimulering. Zie bijvoorbeeld innovatieve instrumenten als de kookboeken voor de leefomgeving (www.omgevingswet.pleio.nl).
Nieuwbouw keramiekexperience locatie brandweerkazerne, HERONTWIKKELING Herontwikkeling en opwaardering van het gebied rond de brandweerkazerne is een lang gekoesterde wens van de gemeente. Het ontwerp van Architectenzaak is uit een prijsvraag als beste idee gekozen en door de raad omarmd. Het plan overtuigt door de getoonde ambities en ontwerpaanpak. In het plan blijft de brandweerkazerne behouden. Dit weerspiegelt de zorgvuldige aanpak en is van belang als stedenbouwkundige korrelmaat voor de overige bouwblokken. Bij de advisering is aangestuurd op een goede aanhechting van het plan op de omgeving met name daar waar het gevelbeeld wordt bepaald door een gesloten wand van de parkeerlaag. Ook is geadviseerd om doorzichten maximaal te vrijwaren van bouwelementen en om een grootschalig beeld te voorkomen door de herhaling van identieke blokken. Deze onderdelen zijn in een vervolgstudie door de architect opgepakt. Hoewel op moment van schrijven nog niet alle ontwerpvragen zijn opgelost, is met het plan een goede basis gelegd. Situatie Herbestemming van de brandweerkazerne Ontwerp: Architectenzaak
Ontwerpimpressies
De Omgevingswet komt eraan Naar verwachting treedt in 2018 de Omgevingswet in werking: een integrale wet voor de fysieke leefomgeving. Doel hiervan is onde rmeer dat gemeentelijke bestuurders een bredere afweging kunnen maken bij het realiseren van ruimtelijke projecten. Niet de regels staan voorop, maar de vraag of een project een bijdrage levert aan een goede ruimtelijke kwaliteit en hierdoor meerwaarde oplevert. De gemeente is hierbij vooral een uitnodigende regisseur. Voorwaarde om als gemeente regie te voeren op ruimtelijke kwaliteit is dat er een heldere visie met doelstellingen ligt en waarin de kernkwaliteiten van de gemeente zijn verwoord. Dat gebeurt uiteraard in de nota ruimtelijke kwaliteit, maar met de komst van de Omgevingswet wordt een aantal nieuwe instrumenten geïntroduceerd, namelijk het omgevingsplan (verplicht) en de omgevingsvisie (facultatief). In een omgevingsplan worden vooral concrete richtlijnen opgenomen, vergelijkbaar met een bestemmingsplan. Een omgevingsvisie is bedoeld als integrale, strategische visie waarin keuzes worden gemaakt voor de inrichting van de leefomgeving. Aspecten als architectuur, cultuurhistorie, welstand, stedenbouw, landschap, milieu en economie worden in onderlinge samenhang bekeken. Daarmee is dit instrument straks hét middel om de ruimtelijke ambities van een gemeente aan te geven en burgers en bestuurders hiermee houvast te geven. Aanbevelingen: - Het lijkt nog ver weg, maar wij vragen nu alvast aandacht voor het opstellen van een omgevingsvisie. Dit is weliswaar niet verplicht, maar het is onmisbaar als de gemeente ruimte wil laten voor initiatieven en niet alles in regels wil vatten. Ook anticipeert u met een omgevingsvisie op een effectief ruimtelijk kwaliteitsbeleid als straks de Omgevingswet een feit is. - De procedures voor het opstellen van nieuwe bestemmingsplannen (op termijn omgevingsplannen ) en beeldkwaliteitplannen gelijk laten oplopen. Dit biedt een sterkere basis voor ruimtelijke kwaliteit. - (Nieuwe) raadsleden kunnen voor een nadere oriëntatie terecht bij de adviseur ruimtelijke kwaliteit om te kijken hoe de advisering functioneert. Desgewenst kunnen hier via het GG ook cursussen voor worden georganiseerd.
Herinrichting Jan Lindersplein, OPENBARE RUIMTE HART VAN GENNEP Het gebied rondom het Jan Lindersplein wordt herontwikkeld tot het nieuwe Hart van. Naast de bouw van twee nieuwe woon-winkelcomplexen en het uitbreiden van de parkeervoorzieningen wordt ook het Jan Lindersplein zelf opnieuw ingericht. Het plan is om een plein met een hoge beeldkwaliteit te maken waar het aantrekkelijk is om te verblijven en waar plaats is voor het houden van evenementen. Ondernemers en omwonenden zijn door de gemeente uitgenodigd om mee te praten over de plannen, de mogelijkheden en de verkeersveiligheid. De input die dit opleverde is door MTD Landschapsarchitecten gebruikt in een vervolgproces met een Klankbordgroep, dat vervolgens uitmondde in een definitief ontwerp. Het resultaat is een ambitieus ontwerp dat breed wordt gedragen door de samenleving in en zodoende van nog grotere waarde zal zijn. Impressie van het nieuwe Jan Lindersplein Het inrichtingsplan Ontwerp: MTD Landschapsarchitecten
Werkwijze bij de advisering De adviseur ruimtelijke kwaliteit van het is vanuit zijn adviesrol het eerste aanspreekpunt voor gemeente en initiatiefnemers. Hij adviseert het college van B&W over het brede spectrum van ruimtelijke kwaliteit, zowel plannen, beleid als grote ruimtelijke ontwikkelingen. Het merendeel van de plannen wordt tweewekelijks ter plekke bij de gemeente door de adviseur ruimtelijke kwaliteit behandeld. Dit gebeurt onder mandaat van de commissie. Voortraject én oplossingsgericht Bij de advisering legt de adviseur ruimtelijke kwaliteit de nadruk op het begeleiden van plannen en initiatieven, liefst door vooroverleg in een vroeg stadium van planontwikkeling. Dan bestaat nog volop ruimte voor de initiatiefnemer. Bij voorkeur betrekt de gemeente de adviseur ruimtelijke kwaliteit al in de RO-fase van beleids- en planvorming. Ruimtelijke kwaliteit maakt dan vanaf het begin deel uit van het planologisch en stedenbouwkundig traject. Door lokaal en digitaal te werken is de werkwijze efficiënt en kostenbesparend voor de gemeente. Bovendien is dit klantvriendelijk richting burgers. Integratie met cultuurhistorie Wijzigingsplannen voor monumenten worden door de adviseur ruimtelijke kwaliteit en een adviseur cultuurhistorie van het in een geïntegreerde mandaatcommissie behandeld. Dit maakt een frequente en snelle behandeling van dit soort plannen mogelijk.
Rol van de commissie De CRK (Commissie Ruimtelijke Kwaliteit) concentreert zich vooral op complexe projecten, waarin naast welstand ook aspecten als stedenbouw, landschap, cultuurhistorie of openbare ruimte meespelen. Hiertoe is de commissie samengesteld uit meerdere disciplines. Verwezen wordt hierbij naar bijvoorbeeld de ontwikkeling van het plan keramiek-experience. De Commissie LKM (Limburgs Kwaliteitmenu) is daarnaast een multidisciplinair adviesorgaan, bestaande uit de leden van de CRK, aangevuld met specifieke deskundigheid per dossier (financiële en/of agrarische kennis en/of landschapsarchitectuur). Bij stedenbouwkundige plannen c.q. grotere ruimtelijke ontwikkelingen wordt eerst het advies ingewonnen van de Regiekamer. De daarin vertegenwoordigde vakdisciplines geven samen een integraal advies af. Jan Wabeke van het vertegenwoordigt hierin de discipline stedenbouw. Na dit advies wordt gekeken of verdere advisering plaatsvindt in de Commissie LKM of in de CRK. Dit gebeurt in overleg met de rayonarchitect.
Verbouw boerderij Hogeweg 100, Ven-Zelderheide KARAKTERISTIEK PAND Het object betreft een voormalige boerderij die in gebruik is geraakt als schuur en geen woonbestemming meer heeft. De eigenaar wil deze slopen en een woning herbouwen in dezelfde hoofdvorm. Het object is echter in het bestemmingsplan buitengebied op basis van een waardenstelling als een karakteristiek pand aangemerkt. Hoewel de gemeente geen medewerking verleent aan nieuwe woningen in het buitengebied heeft het college haar medewerking uitgesproken om de schuur weer een woonbestemming te geven, met als doelstelling het behoud ervan. Vanuit de optiek van behoud van de karakteristieke waarden is volledige sloop in dit kader niet denkbaar. Bij de advisering is aangegeven dat aanpassingen aan het huidige volume goed mogelijk zijn mits, de hoofdvorm intact wordt gelaten. Reden waarom het plaatsen van dakkapellen niet wenselijk is. Wel is het mogelijk om een aantal dakramen (van staand formaat) te plaatsen en het hijsluik te gebruiken voor het brengen van licht in de kap. In de gevels dient daarnaast het oorspronkelijke onderscheid tussen het woongedeelte in het voorhuis en het meer bedrijfsmatige karakter van het achterhuis in de gevels afleesbaar te blijven. Ontwerp: Architectenbureau Kerkhoff Voorgevel bestaande boerderij Achtergevel
Zijgevel Het hijsluik Het plan voor de bouw, na sloop, van een geheel nieuwe woning
Samenstelling commissie Voorzitter H. Vreeswijk, wethouder gemeente Scherpenzeel rayonarchitect/secretaris ir. S. de Wit stedenbouwkundige ir. P. Thole landschapsarchitect mevr. ir. A. Kho monumentendeskundige W. Weijkamp MA Ambtelijke ondersteuning Mevr. W. Thoonen Het afgelopen jaar is dhr. ir. S. de Wit een aantal maanden vervangen door dhr. ir. J. Boros, eveneens adviseur ruimtelijke kwaliteit bij het Gelders Genootschap. Commissie vlnr: Henk Vreeswijk, Peter Thole, Stef de Wit De cijfers Afgelopen jaar werden 129 plannen voorgelegd aan de adviseur ruimtelijke kwaliteit, deels in aanwezigheid van de aanvrager of ontwerper. Van deze plannen zijn 117 plannen in eerste instantie of na een kleine aanpassing van een positief advies voorzien. Voor 12 plannen was een wijziging nodig. De voltallige commissie kreeg in totaal 2 plannen voorgelegd in vooroverleg. Dit betroffen grotere ontwikkelingen. Tevens werd voor 2 plannen een gecombineerd welstands- en monumentenadvies uitgebracht.
De Heikant, structuurvisie Aan de zuidrand van de bebouwde kom van ligt de Heikant, een terrein van Stichting Dichterbij. Het plan bestond om dit gebied te herontwikkelen tot woonbuurt. Medio 2012 komen betrokken partijen echter tot het inzicht dat, mede als gevolg van de crisis in de woningbouw, het plan moet worden herzien. Besloten wordt niet langer te werken met een blauwdrukplanning. Het sleutelwoord wordt uitnodigingsplanologie. Er is een Structuurvisie opgesteld, die een kader biedt voor toekomstige ontwikkelingen. In deze visie zijn de landschappelijke structuur en de hoofdroutes voor langzaam verkeer vastgelegd. Binnen de landschapsstructuur liggen zogenoemde kamers, waar initiatieven mogelijk zijn met bebouwing voor wonen, werken of recreëren. De meeste kamers zijn plekken die zijn vrijgevallen door de sloop van instellingsgebouwen. Wanneer zich een initiatief aandient wordt gekeken of het past binnen de structuurvisie en ook anderszins wenselijk is. Jan Wabeke van het heeft hierbij als stedenbouwkundige adviseur een actieve rol in de dialoog met initiatiefnemers. Het gebied kan zich zo organisch ontwikkelen in de tijd, waarbij verschillende initiatieven mogelijk zijn, maar waarbij ook steeds sprake blijft van een aantrekkelijke omgeving. Ontwerp: Parkvisie BV, Stichting Dichterbij Stedenbouwkundige impressie structuurvisie