Rapportage informatiebijeenkomsten toekomst theatervoorziening Inleiding In vervolg op de besluitvorming van het college d.d. 20-01-04 zijn de rapportages in meerdere gremia aan de orde geweest (Raadscommissie Cultuur en Vrije tijd, stakeholders, inwoners, werkateliers Stadswerven, Bestuurlijk Commissie Vrije Tijd). In deze rapportage koppelt de Sector Cultuur terug aan het college en de raad wat de belangrijkste bevindingen waren. Telkens volgt: samenvatting van de opmerkingen overwegingen ten aanzien van de opmerkingen In het algemeen zijn de opmerkingen en vragen tot nu toe naar inhoud en toonzetting positief ten aanzien van de noodzaak om voor de podiumkunsten en de stad een substantiële verbetering te realiseren ten behoeve van een adequate voorziening inclusief de investeringen en exploitatie die daarbij horen. Het programmeringsprofiel zoals aangegeven in de rapportages wordt breed onderschreven. Als er een besluit tot nieuwbouw wordt genomen dient dit nieuwe theater wel meer te bieden dan het huidige pand en meerwaarde te hebben (uitstraling, vernieuwing, activiteiten, voorzieningen). De discussies a) Is het ambitieniveau met 250 voorstellingen haalbaar met handhaving van het bezettingspercentage en de geprognosticeerde groei? Houden we niet teveel rekening met het potentieel van de regio dat wellicht minder 'theater-minded' is of georiënteerd op Rotterdam? overwegingen: In de onderzoeken is rekening gehouden met het potentieel van de stad Dordrecht (met 120.000) inwoners). In de vergelijking respectievelijk prognose is uitgegaan van min of meer vergelijkbare steden (ook met een centrumfunctie) op basis waarvan groei in bezoekers en aantal voorstellingen zeker realistisch is. Dordrecht 'trekt het been bij' naar de middennoot van de 100.000 +steden in een goed toegerust gebouw met kwaliteit en op een markante plek. De huidige oriëntatie op andere grote steden (Rotterdam, Breda) zal niet veranderen met betrekking tot mega-voorstellingen maar zeker zal een uitgebreider aanbod leiden tot meer theaterbezoek dichtbij. Het ambitieniveau van 250 voorstelling per jaar en de groei in bezoekers van 60.000 naar 90.000 is zeker haalbaar. Het theater zal ook aantrekkingskracht uitoefenen op de regio-inwoners. Het theater functioneert dan ook als theater voor Dordrecht en voor de regio. b) 1. De relatie met de podiumkunsten/ontwikkeling in Dordrecht; wat is er bij andere podia aan de orde? Waar liggen prioriteiten/knelpunten en hoe verhouden deze zich tot de theaterdiscussie? overwegingen: De podiumkunsten is een containerbegrip voor tal van disciplines. In de Benchmark Cultuur zijn een aantal podiumkunsten met elkaar vergeleken waarbij Dordrecht, met uitzondering van de middenmootplek voor evenementen en festivals, een relatieve grote achterstand heeft. Het aangeven van knelpunten/prioriteiten is alleen zinvol in een meerjarenperspectief. In het Meerjarenbeleidsplan 2002-2006 zijn aangegeven: - het theater - Bibelot - Jeugdtheaterschool/productie
DCH Verte^ Tevens is recent toegevoegd het onderzoek naar de mogelijkheden van een 4-jarige subsidiesystematiek onder andere ook voor het amateurveld. De prioriteiten zijn hiermee helder bepaald. Het theater is onderdeel van de voorliggende rapporten, evenals het filmaanbod in de stad, mede gebaseerd op de Benchmark Cultuur, waaruit de achterstandspositie blijkt. Bibelot; de toekomstmogelijkheden zijn vastgelegd in het rapport Signo, waarvan met waardering is kennisgenomen en de noodzaak tot professionalisering is onderschreven. Als besluit is aangegeven de toekomst Bibelot (huisvesting) mee te nemen in de discussie Stadswerven/Energiehuis. Jeugdtheaterschool (JTS), onderdeel van de ToBe-organisatie behoeft ruimtelijk en inhoudelijk oplossingen voor een aantal basale knelpunten. In de kadernota 2003/2004 zijn hiervoor reeds middelen gereserveerd; voor 1-4-04 zullen definitieve voorstellen worden gepresenteerd. Voor producties is naast de JTS een voorlopige huisvestingsvoorziening getroffen voor het Muziektheater Hollands Diep. Een volledig professioneel theatergezelschap, verbonden aan de stad, in eerste instantie telkens voor het produceren van één voorstelling, maakt onderdeel uit van de theatervoorstellen. Hiertoe zijn overigens nog geen exploitatiemiddelen geraamd. Voor het wel of niet voortzetten van het Belcantofestival zullen bij de kadernota 2005 voorstellen worden gedaan. De 4-jarige subsidiesystematiek 2005-2008 wordt nader onderzocht naar mogelijkheden, voor- en nadelen en de podiumkunstendisciplines waarin dit toegepast zou kunnen worden. Voor zover het de amateurkunsten betreft zal zo'n methodiek wellicht meer zekerheid maar ook meer eisen stellen, (ontwikkeling, externe financiering, project- in plaats van exploitatie-subsidies). Vooralsnog dient een en ander binnen de bestaande budgetten te geschieden. De overige podiumkunsten (jazz, festivals, poppen etc.) blijven vooralsnog onbesproken, zonder dat dit betekent dat er geen knelpunten zijn. Tenslotte nog een opmerking over de klassieke muziek. Deze podiumkunst voltrekt zich vooral in 7 t Hof, de Compagnie en kerken. De potentiële doelgroep is niet zodanig groot dat een concertgebouw of grote akoestisch investeringen in een nieuw theater gerechtvaardigd kunnen worden. Het hebben van een eigen professioneel symfonie-orkest respectievelijk een kwalitatieve programmering vraagt vele euro's en vele stoelen (1500-2000). Dit is niet verantwoord/haalbaar in Dordrecht. Bij de beschouwingen over culturele ontwikkelingen in Dordrecht kunnen en moeten de podiumkunsten in samenhang binnen de stad worden bezien; feitelijk is de gehele stad (binnen/buiten locaties) het podium. Bij de ontwikkeling en realisering van een samenhangend podiumkunstenconcept ('Stad als podium') zal de rol van de professionele theaterorganisatie worden onderzocht ten aanzien van programmering van andere podia (kwaliteit, variaties, synergie-mogelijkheden) en in relatie tot de amateurkunstbeoefening.
l DCH Verheijen - rapportage infom^ t ^ _ ^ ^ _ ^ Page3j b) 2. De relatie met de ontwikkelingen van de podiumkunsten in het land. Zijn er andere voorbeelden van combi-zalen en sluit dat aan bij een behoefte? Waarom bouw je geen drie zalen, nu staat er altijd een zaal leeg? overwegingen: De nieuwsbrief en de bundel 'Een huis voor de podiumkunsten in Dordrecht', is toegestuurd aan alle collega-schouwburgen in Nederland, gezelschappen en impresariaten. Dit heeft geleid tot veel positieve reacties. Vooral het concept van de combi-zaal werd breed onderschreven. In Nederland is er geen theatercomplex met een combi-zaal. In België zijn er op dit moment twee: de Minardschouwburg in Gent en de Beursschouwburg in Brussel. Deze laatste werd afgelopen maand, na een jarenlange verbouwing waarbij onder andere de combi-zaal is gerealiseerd, feestelijk geopend. Onderzoek wijst uit dat er te weinig bezoekerspotentieel is voor drie zalen. Het concept van de combi-zaal maakt efficiënt gebruik van de presentatieruimte. Er is geen sprake van meer vierkante meters alleen van een extra (verrijdbare) tribune. Met een relatief kleine investering kan een deel van het aanbod veel beter gepresenteerd worden. c) In de rapportages tot nu toe is de organisatie van het theater niet aan de orde gesteld. Kan er (op termijn) sprake zijn van verzelfstandiging of privatisering en wat zijn externe financieringsmogelijkheden. overwegingen: De organisatie en rechtsvorm van theaters kent een paar varianten 1. onderdeel van de gemeentelijke organisatie 2. stichtingsvorm, met variaties in de mate van zelfstandigheid 3. verzelfstandigd, in een 'overheids NV' 4. volledig in private handen, in een aantal situaties overgegaan met een bruidschat en/of exploitatiebijdragen. De variant 4 komt niet vaak voor. Hiertoe behoren de 'Van den Ende'- theaters (Circustheater Scheveningen en Beatrixtheater Utrecht) en draaien volledig privaat. In twee steden (Almelo, Roermond) is de combinatie met een hotel (v.d. Valk) gerealiseerd, met overdracht van gebouw en geld. In deze variant verliest de gemeente controle over de kwaliteit van organisatie en programma en is er bovendien een faillissementsrisico. Volledige privatisering is derhalve voor Dordrecht niet wenselijk. De tendens in de Nederlandse theaterwereld is de beweging van 'onderdeel gemeente' naar een verzelfstandigde vorm; in een aantal gevallen gekoppeld aan de realisatie van nieuwbouw. Veelal via prestatiecontracten worden voor meerdere jaren afspraken gemaakt met de betreffende gemeente over de programmering (het profiel en het aantal voorstellingen), aantal bezoekers en de exploitatiebijdragen. Het is vervolgens de verantwoordelijkheid van het theater tot invulling over te gaan, op eigen benen de exploitatie te versterken (nevenactiviteiten, verhuur, horeca). In de investeringssfeer kunnen wellicht sponsors en/of andere financiers bijdragen aan de realisering van een dergelijke voorziening. Hiertoe dient na de besluitvorming een gericht project te starten. Bij een keuze voor verzelfstandiging wordt ook een traject in gang gezet om het arbeidsvoorwaarden pakket te veranderen overeenkomstig de TheaterCAO. Het overbruggen van de verschillen in arbeidsvoorwaarden vraagt langere tijd ('sterfhuis') of een eenmalige aanzienlijke investering (afkoop). In dit verband dient te worden opgemerkt dat in het kader van de innovatievoorstellen van de sector Cultuur verkenningen zijn opgenomen naar andere organisatievormen/-mogelijkheden van de sector en
: DCH Verheijen - rapportage informatiebyeenkomst^ Page sectoronderdelen. In relatie hiermee lijkt ook de komende periode geschikt de toekomstige organisatie- en rechtsvorm van een theater te onderzoeken en voorstellen dienaangaande te presenteren, belegd met een SWOTanalyse van de mogelijke modellen. d) Breed onderschreven is de noodzaak van een adequate theatervoorziening in de stad en dat de huidige schouwburg daaraan niet langer kan voldoen. Er is een voorkeur (in meerderheid) voor nieuwbouw van het theater; een goede oplossing van het huidig gebouw is daarbij een belangrijk argument. overwegingen: De herbestemming van het huidige pand blijft een belangrijk thema, inhoudelijk en de daarmee samenhangende lasten. De mogelijkheden van een stadsfeestzaal ontmoet geen verzet; meerdere keren is geopperd het theater te behouden ten behoeve van de podiumkunsten in de stad in het bijzonder voor de amateurkunsten, de semi-professionele instellingen (Belcanto, Muziektheater Hollands Diep, Poppentheater Van Dalsum) of eventueel een professioneel gezelschap. Een dergelijke bestemming dient niet op voorhand te worden uitgesloten maar vergt qua investeringen en exploitatie extra middelen. Op termijn 2,7 miljoen voor funderingsherstel en naar verwachting zo'n 300.000 per jaar voor instand-houdingsonderhoud Daarnaast zullen aanzienlijke bedragen voor gebruik, producties en gebouwbeheer nodig zijn, bij gebruik door (amateur-)gezelschappen zoals genoemd, nog los van de vraag of deze dan niet liever op eigen locatie of in 't nieuwe theater willen spelen. Het verdient de voorkeur de herbestemmingsmogelijkheden zo breed mogelijk (van 'behoud theater-functie tot verkoop') te houden en op voorhand niets uit te sluiten mits de functie voldoet aan de eerder gestelde eisen (respect voor het rijksmonument, publiek toegankelijke functie (maar geen detailhandel)). Na besluitvorming over nieuwbouw zal het onderzoek naar herbestemming worden gestart. Tussentijdse voortgangsrapportages dienen tot bijsturing van mogelijkheden inclusief de financiële gevolgen. e) In de afwegingen moet zeker betrokken worden het creëren van meer mogelijkheden ten behoeve van (bedrijfs)presentaties, congressen etc. in de stad (in het huidig gebouw of in de nieuwbouw). overwegingen: In het huidige theaterconcept worden meerdere activiteiten ondergebracht onder andere sociaal culturele presentaties, commerciële verhuur (congressen), horeca etc. Ook in een nieuwe theateraccommodatie vormt dit onderdeel van het activiteitenprogramma. Primair blijft de theaterfunctie en aanvullend worden waar mogelijk andere activiteiten zeker ingepast. Zeker ook in een 'verzelfstandigd' model blijft een dergelijke afweging en ondernemerschap stevig aan de orde en neemt aan belang toe als er intensief wordt samengewerkt met commerciële partners. Dit kan zowel gelden voor 'de nieuwbouw' maar ook als programmeringsmogelijkheid voor de huidige Schouwburg Kunstmin.
DCH Verheijen - rapportage informatiebijeenkomsten.doc Page 5 -;..--^" 'f./-: ": - *-,:ï.'.-sr,:&.'!i:z+:r*v:".-.:.,'," :'-; ->.?.'' * > --.. -...- w ;.::?,; vs -.» r... -» :. ":- A;- -.--..- r-r-y^.::-:'.v.-.v.-.- :v;-.-.-r.... r.-<^yï*.-«*!:...mrv<-v.-tn<?s.: ii.^-r-wjt'.^":-.'-..v-"."v.-.v.-<:>--rysy!jf-'-.-.-f.^s);;.-i-?ivv..'r.yi-:-yr -:gr:-:-.--^-:::kr',- -?*;-:^;.-,:-r//*..:;;-^?r.:^vvv--r'.. "T -r.;..:::-< >..v.--'-..-.-*.-..>...-.. ' - V - - -.-.-.. Uitkomsten van het filmtheater worden afgewacht, waarbij de voor- en nadelen in beeld moeten worden gebracht van vestiging in de historische binnenstad. overwegingen: Het onderzoek naar deze variant is gestart en zal in de loop van mei tot nadere gegevens en besluitvorming leiden. Een 'stand alone' filmtheater in de historische binnenstad kan van betekenis zijn voor de levendigheid en is zeker zeer passend. Naar verwachting zullen meer kosten ontstaan indien het los van het theater wordt gesitueerd, qua investeringen en exploitatie. g) In de Drechtsteden-ontwikkeling is de theaterontwikkeling en de samenwerking reeds langer onderwerp van gesprek en onderzoek. In de besprekingen tot nu toe is er inhoudelijke steun voor het meerzalencomplex als toegevoegde waarde voor de regio, mits goed bereikbaar. De realisatie van dit scenario kan een beperkter plan/programmering in andere gemeenten betekenen. overwegingen: Het debat over het regiotheater heeft vele fasen gekend en is feitelijk thans niet meer aan de orde. De keuze van Dordrecht om zelf een standpunt te bepalen wordt zonder meer geaccepteerd. De regio spreekt wel uit belang te hebben bij de theaterontwikkeling in Dordrecht in relatie tot de ontwikkeling bij andere gemeenten. Zeker voor Zwijndrecht en Papendrecht zal een Dordtse besluit (zwaar) meewegen in de eigen besluitvorming over bouw en programmering. De steun voor het meerzalencomplex is helder en dit complex zal ook worden beschouwd, mits via het water bereikbaar, als 'hun' theater. Financiële bijdragen zijn nog niet aan de orde geweest. Tevens worden thans de mogelijke samenwerkingsvoordelen tussen de bestaande theaters in de regio qua programmering en exploitatie onderzocht. Medio 2004 wordt een eerste rapportage verwacht. h) Een nieuw te vestigen theater moeten ook overdag en in de zomer tot levendigheid leiden. Wat is hierin het idee? overwegingen: Gezien de signatuur van Stadswerven zal een eventueel nieuwbouw complex moeten bijdragen aan de levendigheid gedurende zo'n 16 uur per dag. Dat stelt eisen aan de (transparante) architectuur en aan programmering overdag (verhuur, educatie, opbouw voorstellingen, repetities, horeca etc.). Matinee-programmering, kindervoorstellingen en buitenpodiumprogramma dragen hiertoe zeker bij. Met nieuwbouw op de Stadswerven wordt de historische Binnenstad verder gekannibaliseerd. Welke oplossingen worden voorzien? overwegingen: Het voorkomen van kannibaliseren van de historische binnenstad is een belangrijk aandachtspunt voor de ontwikkeling van de Stadswerven. De verplaatsing van voorzieningen zal op dit aspect worden getoetst. De huidige theaterlocatie ligt in de periferie van de historische binnenstad en de betekenis voor de binnenstad is relatief beperkt. Gezien het uitgaansklimaat binnen de Stadswerven wordt een grotere directe spin-off verwacht van het theaterbezoek. Onderzoek naar huisvesten van het filmtheater in de historische binnenstad moet zeker ook in dit kader worden bezien.
DCH Verheijen - ragportagie informatiebij eenkomsten.doe Page.6} k) Wat is het effect van een nieuw theater op de stad en Stadswerven-ontwikkeling (voor de cultuur, voor de stad, voor de bezoekers, voor de Stadswerven). overwegingen: In de vaststelling van de 'Uitgangspunten Stadswerven 7 is de vrijetijds- en cultuurcomponent opgenomen als belangrijk element voor de ontwikkeling van dit stadsdeel (als onderdeel van de binnenstad). De situering/verplaatsing van culturele voorzieningen bij de Stadswerven zullen beoordeeld worden vanuit de aspecten: - wat is de betekenis voor de podiumkunsten - wat is de betekenis voor de Stadswerven - wat is de betekenis voor de historische binnenstad? Voor de Stadswerven als uitbreidingsgebied voor de binnenstad is het theater zeer van belang (economisch, levendigheid, uitstraling, niveau), een belangrijke vestigingsfactor en wordt de culturele functie in een vernieuwd concept uitgewerkt en wordt de podiumfunctie theater voor de komende decennia gegarandeerd. Mede tegen de achtergrond van ervaringen in andere steden kan van het theater een substantiële bijdrage aan de levendigheid en kwaliteit van de Stadswerven worden verwacht.