de Raad van de gemeente Buren uw brief van: Maurik, 22 September 2015 uw kenmerk: ons kenmerk: behandeld door: RI/15/02211/ J.W. Bol verzonden: bijlage(n): onderwerp: Stand van zaken vluchtelingen 2 h SEP. 2015 Geachte leden van de raad, In deze brief wil het college u informeren over de laatste stand van zaken in net vluchtelingenvraagstuk. Graag vragen we ook uw bijzondere aandacht voor de factsheet in de bijlage. Daarin vindt u een begrippenkader, wie welke rol vervult, etc. Dat maakt inzichtelijk waar we het over hebben. Wat is de positie van Buren in het vluchtelingenprobleem? Europa staat momenteel voor grote uitdagingen als het gaat om het onderbrengen van vluchtelingen uit met name Syrie, Irak en Afghanistan. Het college is zich hier uiteraard van bewust. We willen graag een bijdrage leveren op een manier die past bij een gemeente van onze grootte en de Burense samenleving zoals we die kennen. Hieronder leggen we de stand van zaken verder uit. We maken onderscheid in: a) Opvang van asielzoekers b) Huisvesting van statushouders A. OPVANG VAN ASIELZOEKERS Welke opvang is nodig? Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) onderscheid vier soorten opvang, zie bijlage. Voor crisisnoodopvang (opvang voor de eerste 72 uur) zijn er inmiddels voldoende opties. Het aanbod is vele malen groter dan de vraag. Het college heeft bekeken welke mogelijkheden ons eigen gemeenteiijke bezit biedt. Daarbij hebben we gekeken naar locaties waar ten minste 75 a 100 personen ondergebracht zouden kunnen worden: i. De gemeentewerf Buren. Tot nu toe de meest realistische optie. Echter, deze locatie is niet zondermeer geschikt om mensen in onder te brengen. Om de werf geschikt te maken zal er verbouwd (en dus gei'nvesteerd) moeten worden. i IIIII nun mil mil IIIII urn inn mil inn mi IIIIII III mi De Wetering 1 Postbus 23 4020 BA Maurik Tel.: 14 0344 Fax: (0344) 579200 E-mail: gemeente@buren.nl KvK: 30278157 Bank Nederlandsche Gemeente I BAN nummer: NL27 BNGH 0285 0015 82 BTW: NL807287684B02
ii. iii. iv. De gemeentewerf Lienden. Deze is bouwkundig ongeschikt om mensen in onder te brengen. Het gemeentehuis in Maurik. Bouwkundig geschikt, maar het is lastig om de diverse functies in het gebouw te scheiden. Denk hierbij aan de beveiliging van de (informatie op) de verdiepingen waar gewerkt wordt, etc. Bovendien zijn er weinig douches en een (te) beperkt aantal vluchtroutes, als we de toegang naar de rest van het gebouw afsluiten. Gymzalen. Het is niet mogeljik om 75 a 100 personen onder te brengen in 1 gymzaal. Voor de overige vormen van opvang zoekt het COA locaties waar ten minste 300 personen opgevangen kunnen worden, voor een periode van ten minste 6 maanden. Het college ziet daartoe in onze gemeentelijke eigendommen geen mogelijkheden. Wat als de vraag verandert? Het COA benadrukt dat de vraag in de toekomst kan veranderen. Dat er dan bijvoorbeeld wel weer behoefte is aan locaties voor crisisnoodopvang. Voorlopig blijft het bij bovenstaande inventarisatie. Wanneer het COA opnieuw een verzoek om crisisopvanglocaties doet, bekijkt het college of we een aanbod doen. B. HUISVESTING VAN STATUSHOUDERS Statushouders zijn asielzoekers met een verblijfsvergunning. Zij hebben recht op reguliere huisvesting. Het is van belang dat zij normale woonruimte krijgen om een snelle start te kunnen maken in het inburgeringsproces. Gemeenten hebben daarvoor een wettelijke taakstelling. Wat is nodig? Op 14 September 2015 verbleven in heel Nederland 12.906 statushouders in asielzoekerscentra (AZC's), aldus het COA. Dit zijn mensen die wachten op een woonruimte in een gemeente. Zij houden plaatsen in AZC's 'bezet', waardoor daar geen plek is voor vluchtelingen die nog een asielprocedure moeten doorlopen. Op basis van de taakstelling koppelt het COA de statushouder aan een gemeente en de gemeente zoekt vervolgens passende woonruimte. Statushouders vallen onder de categorie urgente woningzoekenden. Ze dienen met voorrang te worden gehuisvest in een sociale huurwoning. Dat betekent dat statushouders voorrang hebben op reguliere woningzoekenden. Kan Buren hierin iets betekenen? Buren moet dit jaar (tot 1-1-2016) nog 14 statushouders huisvesten. Dat is onze taakstelling. Voor 9 daarvan is al een verzoek om een woning bij de woningstichting ingediend. In de komende maanden kan dat aantal van 14 nog oplopen, als het COA besluit de taakstelling te verhogen. We zijn in overleg met de SWB en Kleurrijk Wonen in hoeverre we vrijwillig meer kunnen doen dan die wettelijke taakstelling. Daartoe lijken mogelijkheden te zijn. We bekijken bijvoorbeeld de mogelijkheid van huurwoningen die anders in de verkoop zouden komen, beschikbaar te houden voor verhuur aan statushouders. 2
Hoe nu verder? Het bestuurlijk overleg met SWB heeft inmiddels plaatsgevonden. Komende week is er bestuurlijk overleg met Kleurrijk Wonen. Op basis van die twee overleggen maken we ook voor de huisvesting van statushouders een inventarisatie van de mogelijkheden. Het college onderzoekt nog in hoeverre we onze eigen niet verhuurde woningen in kunnen zetten om statushouders te huisvesten. Tot slot; het college zal op www.buren.nl en in het gemeentenieuws in de Stad Buren een bericht plaatsen waarin we de positie van Buren en de stand van zaken kort toelichten. Meer informatie Heeft u vragen of opmerkingen? Neem dan contact op met dhr. Jan Christiaans van de afdeling Inwonerszaken. Hij is bereikbaar via jchristiaans(5),buren.nl en 14 0344. Met vriendelijke groet, Burgemeester en wethouders van Buren, de secretaris, de^burgemeester, mr. R.P. van der Starre J.A. de Boer MSc 3
BIJLAGE 1 Factsheet asielzoekers & statushouders Aanleiding Op 14 September 2015 verbleven in heel Nederland 12.906 statushouders in asielzoekerscentra (AZC's) terwijl ze wachten op een woning in een gemeente. Zij houden plaatsen in AZC's 'bezet', waardoor daar geen plek is voor vluchtelingen die nog een asielprocedure moeten doorlopen. Asielzoekers die een verblijfsvergunning hebben ontvangen (statushouders) verhuizen naar eigen woonruimte. Gemeenten hebben de taak om deze statushouders te huisvesten. Elke gemeente is verplicht naar verhouding van het aantal inwoners een aantal statushouders te huisvesten. Een statushouder verhuist binnen veertien weken na het krijgen van een verblijfsvergunning naar een toegewezen woning in een Nederlandse gemeente. Gebleken is dat er behoefte is aan feitelijke informatie over de huisvesting van statushouders, zoals aantallen, verschil tussen een statushouders en asielzoekers en het rijksbeleid. In deze memo wordt u deze informatie aangeboden. Begrippenkader Asielzoekers Asielzoekers hebben bij aankomst in Nederland vaak niet meer bezittingen dan de kleren die zij dragen. Het COA vangt hen op in opvangcentra en zorgt voor basisvoorzieningen. Het recht op opvang bestaat vanaf het moment dat de asielzoeker asiel aanvraagt, tot hij een verblijfsvergunning krijgt (dan wordt het statushouder) of Nederland moet verlaten. Statushouders Statushouders zijn asielzoekers met een verblijfsvergunning, de zogenaamde vergunninghouders. Zij hebben recht op reguliere huisvesting. Het is van belang dat zij normale woonruimte krijgen om een snelle start te kunnen maken in het inburgeringsproces. Vluchtelinqenwerk Nederland Vereniging VluchtelingenWerk Nederland is een onafhankelijke organisatie die de belangen behartigt van vluchtelingen en asielzoekers in Nederland, vanaf het moment van binnenkomst tot en met de integratie in de Nederlandse samenleving. Immiqratie- en Naturalisatiedienst (IND) De Immigratie- en Naturalisatiedienst is de toelatingsorganisatie van Nederland. Dat betekent dat de IND in ons land alle aanvragen behandelt voor asiel, gezinshereniging, visa en andere verblijfsvergunningen. Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers (COA) Het COA is verantwoordelijk voor de opvang, begeleiding en uitstroom (uit de opvang) van asielzoekers in Nederland. Het COA bemiddelt bij het vinden van een eerste woonruimte, door statushouders aan gemeenten te koppelen en de gemeente zoekt vervolgens passende woonruimte. Gemeenten zijn wettelijk verplicht elk half jaar een aantal verblijfsgerechtigden te huisvesten, de zogenaamde taakstelling. Bij het COA werken 'regievoerders'. Zij zijn de contactpersonen voor de gemeenten. Aan de hand van zijn of haar kennis over de statushouders en de regio, brengt de regievoerder een zo goed mogelijke match tot stand tussen een statushouder en een gemeente. Nederland is daarbij verdeeld in regio's, te weten: 1. Friesland, Groningen, Drenthe; 2. Overijssel, Gelderland; 3. Noord-Holland, Flevoland, Utrecht; 4. Zeeland, Zuid-Holland; 5. Noord-Brabant, Limburg.
Het COA stelt een informatieprofiel op over de statushouders. Hierin worden gegevens opgenomen die voor de gemeente relevant zijn, zoals gezinsgrootte en -samenstelling, herkomstland, taal, opleiding, werkervaring en eventuele zichtbare lichamelijke beperkingen. Op basis van dit informatieprofiel zoekt de gemeente geschikte woonruimte. Statushouders ziin urqente woningzoekenden Op basis van de taakstelling koppelt het COA de vergunninghouder aan een gemeente en de gemeente zoekt vervolgens passende woonruimte. Statushouders vallen onder de categorie urgente woningzoekenden. Ze dienen met voorrang te worden gehuisvest. Dat betekent dat statushouders voorrang hebben op reguliere woningzoekenden. Taakstelling ROL RIJKSOVERHEID Minister BZK bepaalt De minister van BZK bepaalt per gemeente de taakstelling tot huisvesting van statushouders. Deze hangt af van het aantal inwoners van een gemeente en het verwachte aantal verblijfsgerechtigden. Deze taakstelling wordt elk half jaar geactualiseerd door het Rijk. ROL GEMEENTE De taakstelling tot huisvesting van statushouders betreft een opdracht die het Rijk aan ieder gemeente in Nederland opiegt. Op grond van artikel 28 van de Huisvestingswet zijn gemeenten verplicht zorg te dragen voor de voorziening in de huisvesting. Buren moet dit jaar (tot 1-1-2016) nog 14 statushouders huisvesten. Dat is onze taakstelling. Voor 9 daarvan is al een verzoek om een woning bij de woningstichting ingediend. In de komende maanden kan dat aantal van 14 nog oplopen, als het COA besluit de taakstelling te verhogen. ROL PROVINCE De provincie ziet erop toe dat dit huisvesten van statushouders daadwerkelijk gebeurt. Als een gemeente onvoldoende statushouders gehuisvest heeft, voeren Gedeputeerde Staten overleg met Burgemeester en Wethouders van de betreffende gemeente. Er worden dan afspraken gemaakt over hoe de gemeente alsnog aan haar verplichting kan voldoen. Bij in gebreke blijven van de gemeente kan de provincie ingrijpen. ROL CORPORATIES De taak van woningcorporaties is het bieden van huisvesting voor bepaalde inkomenscategorien, waaronder statushouders. In de eerste helft van 2015 zijn ruim 11.000 statushouders vanuit een AZC gehuisvest in een normale woning. Dat zijn bijna allemaal corporatiewoningen. Opvang Het COA onderscheidt diverse vormen van opvang: Crisisnoodopvang: locaties (sporthallen e.d.) die normaal voor incidenten, rampen of crisis worden gebruikt door bevolkingszorg. Op 18-09-2015 is oproep gedaan aan gemeenten om deze aan te leveren. Deze opvang is bedoeld voor in beginsel 72 uur, waarna de vluchtelingen kunnen doorstromen naar de andere vormen van opvang waar COA mee bezig is. Crisisnoodopvang die langer dan de genoemde 72 uur beschikbaar is, is ook welkom (bron: LOCC, COA en V&J). Noodopvang: hallen en locaties voor paviljoens voor de duur van zes tot twaalf maanden met een opvangcapaciteit voor tussen de 300 en 600+ bewoners. Bij voorkeur in de directe nabijheid van een mogelijke tijdelijke of reguliere opvanglocatie. (bron: COA) Tijdelijke opvang: recreatieparken, migrantenhuisvesting of vergelijkbare accommodaties waarvan de exploitatie deels door de verhurende eigenaar wordt gevoerd. Dit voor de duur van een tot twee jaar met een opvangcapaciteit van 300 tot 800+ bewoners. (bron: COA) Reguliere opvang: Een asielzoekerscentrum (azc) dat door het COA wordt geexploiteerd voor een termijn vanaf twee jaar met een opvangcapaciteit van 300 tot 1500+ personen. Bij deze termijnen kan het COA investeren en is een financieel verantwoorde exploitatie mogelijk die voldoet aan ons politiek gedragen plan van eisen. (bron: COA) 2
Voor crisisnoodopvang zijn er inmiddels voldoende opties. Het aanbod is vele malen groter dan de vraag. Het COA is nog wel op zoek naar noodopvanglocaties, maar daartoe ziet het Burense college in ons gemeentelijk bezit geen mogelijkheden. Welk proces doorloopt een asielzoeker? Aankomst asielzoeker in opvanqcentra Er zijn verschillende soorten opvangcentra, verspreid over het hele land. In een opvangcentrum heeft de asielzoeker toegang tot basisvoorzieningen, zoals onderdak, kook- en wasruimten en computers. Ook krijgt hij wekelijks leefgeld en sluiten we een ziektekostenverzekering voor hem af. De dagelijkse begeleiding is gericht op de fase van de asielprocedure waarin hij zit. Het recht op opvang en basisvoorzieningen geldt voor alle asielzoekers in de (eerste) asielprocedure. Asielzoekers die een herhaalde asielaanvraag indienen hebben alleen recht op opvang als zij de verlengde asielaanvraag ingaan. In de wachttijd tot het aanvragen van een herhaald asielverzoek hebben zij geen recht op opvang. Ook zijn er omstandigheden waarbij een asielzoeker het recht op opvang verliest, bijvoorbeeld als hij zich zo misdraagt dat hij tot ongewenste vreemdeling verklaard wordt. Vertrek statushouder / uitgeprocedeerde uit opvanqcentra Kort na het beeindigen van de asielprocedure verlaten de inmiddels ex-asielzoekers de opvang van het COA. Zij hebben dan de status van statushouder of uitgeprocedeerde. Vergunninghouders worden gekoppeld aan een Nederlandse gemeente om woonruimte toegewezen te krijgen. Opvang in het asielzoekerscentrum blijft beschikbaar tot de statushouder zijn woning kan betrekken. Een gemeente kan een koppeling niet weigeren. Zodra het informatieformulier met het profiel van de vergunninghouder verzonden wordt, moet de gemeente deze accepteren en de vergunninghouder huisvesten. De regievoerder maakt een zo goed mogelijke match aan de hand van zijn kennis over de vergunninghouders en de regio (taakstelling gemeente, lokale woningmarkt etc.). Uitgeprocedeerden hebben nog maximaal vier weken recht op opvang in het asielzoekerscentrum. Als het nodig is kan daar nog maximaal twaalf weken in een vrijheidsbeperkende locatie op volgen. In deze tijd worden de bewoners voorbereid op terugkeer naar hun land van herkomst. Zij zijn zelf verantwoordelijk voor hun vertrek uit Nederland. Er zijn uitzonderingen op deze regel, bijvoorbeeld als de ex-asielzoeker om medische redenen niet kan reizen. Statushouder mag ook zelfstandiq huisvesting zoeken Statushouders hebben het recht om zelf huisvesting te zoeken. Uitgangspunt is dat zodra de statushouder is gekoppeld aan een gemeente (binnen twee weken na de toekenning van een vergunning door de IND), een andere gemeente de vergunninghouder niet in behandeling neemt. In het TaakstellingVolgSysteem (TVS) wordt inzichtelijk gemaakt of een vergunninghouder al is gekoppeld aan een gemeente. Als een vergunninghouder een getekend huurcontract kan tonen voor een woning in een andere gemeente dan waaraan hij of zij gekoppeld is, dan wordt de bemiddeling gestaakt. Acceptatie woning door statushouder De statushouder is verplicht het aanbod van een woning van een gemeente te accepteren. Begeleiding van statushouders Begeleiding 1 e fase Het COA stelt na vergunningverlening (door de IND) een informatieprofiel op en koppelt de statushouder aan een gemeente (eerste fase). In het profiel worden gegevens opgenomen die voor de gemeente relevant zijn, zoals gezinsgrootte en -samenstelling, herkomstland, taal, opleiding, werkervaring en eventuele zichtbare lichamelijke beperkingen. Begeleiding 2 e fase Na de koppeling heeft de gemeente gemiddeld tien weken de tijd om huisvesting te regelen (de tweede fase). Gemeente mailt naar de corporaties met de mededeling dat iemand gehuisvest moet worden met daarbij de uiterlijke datum. 3
De corporatie meldt de vrijgekomen 'passende' woning bij de gemeente en houden deze maximaal twee weken vrij voor de match met een statushouder. Als er een match is, dan informeert de consulent sociale zaken de regievoerder en zij stuurt het AZC een uitnodiging. Begeleiding 3 e fase Voor het vervolg, de uitvoering van het huisvestingsproces, houden de consulent, de betreffende woningcorporatie en VluchtelingenWerk nauw contact met elkaar. Via de VluchtelingenWerk worden bezichtiging/tekenen huurcontract/inschrijven GBA en aanvragen uitkering geregeld. Voor de derde fase van het huisvestingsproces, van het ondertekenen van het huurcontract tot de feitelijke verhuizing, is gemiddeld twee weken ingeruimd. Door de afdeling Inwonerszaken wordt de aanvraag van de statushouder voor de bijstandsuitkering en het inrichtingskrediet getoetst en de afdeling kent dan toe: - een overbruggingsuitkenng; - de betaling van het inrichtingskrediet, zodat de vergunninghouder stoffering en huisraad kan aanschaffen. Rol VluchtelingenWerk VluchtelingenWerk Nederland (maatschappelijke begeleiding) ondersteunt de statushouder bij woningklussen en woninginrichting en helpt bij de aanschaf van noodzakelijke spullen. Daarnaast wordt de statushouder door VluchtelingenWerk geholpen bij de verhuizing. Statushouders zijn inburgeringsplichtig en worden daarin door VluchtelingenWerk begeleidt. Het zoeken van een geschikte school, aanvragen van een lening bij DUO regelt vluchtelingenwerk. Vergoedinq maatschappelijke begeleiding Na vestiging van de statushouder in onze gemeente ontvangt de gemeente een schriftelijke bevestiging van het COA. In antwoord hierop kan de gemeente aangeven in aanmerking te willen komen voor de eenmalige vergoeding voor maatschappelijke begeleiding (meerderjarige vergunninghouders 1.000). Door ondertekening van het document verklaart de gemeente de middelen in te zetten voor maatschappelijke begeleiding. Inburgeren Sinds 1 januari 2013 is de uitvoering inburgering geen verantwoordelijkheid meer voor de gemeente. Alleen de handhaving van inburgeraars van voor die datum is nog in handen van de gemeente. Bijzondere bijstand Statushouders die zich in Buren vestigen doen ook een beroep op de (bijzondere) bijstand. Zij krijgen een uitkering en bijzondere bijstand voor de inrichting van hun huis, een overbruggingsuitkenng. Met een hogere taakstelling nemen dus ook de kosten van de bijzondere bijstand toe. Hiermee is bij het opstellen van de begroting 2016 al rekening gehouden. Over verdere ontwikkelingen op dit gebied rapporteren we zoals gebruikelijk via Buraps. 24 September 2015 4