Mensen centraal opvang & begeleiding huisvesting & proces relatie & keten

Transcriptie

1 Mensen centraal opvang & begeleiding huisvesting & proces relatie & keten

2 Opvang & Begeleiding Het COA: wie zijn wij en wat is onze opdracht? Het COA is het Centraal Orgaan opvang asielzoekers. Wij zijn verantwoordelijk voor de opvang en begeleiding van asielzoekers en zorgen voor een veilige en leefbare omgeving voor onze bewoners. Hoe wij dit doen omschrijven we in deze brochure. Het COA valt onder de politieke verantwoordelijkheid van het ministerie van Veiligheid en Justitie. De staatssecretaris is onze opdrachtgever. Onze taken zijn bij wet vastgelegd. We werken nauw samen met onze partners in de vreemdelingenketen. Samen met de Immigratie & Naturalisatiedienst (IND) en de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) vormen we de zogenaamde kleine keten. Opvang Asielzoekers hebben bij aankomst in Nederland vaak niet meer bezittingen dan de kleren die zij dragen. Wij vangen hen op in opvangcentra en zorgen voor basisvoorzieningen en begeleiding. Het recht op opvang bestaat vanaf het moment dat de asielzoeker asiel aanvraagt, tot hij een verblijfs ver gunning krijgt of Nederland moet verlaten, omdat zijn asielverzoek is afgewezen. We werken met verschillende soorten opvanglocaties, verspreid over het hele land. In onze centra hebben onze bewoners toegang tot basisvoorzieningen zoals kook- en wasruimten en computers. Ook krijgen ze wekelijks leefgeld en zorgen we voor de toeleiding tot medische zorg. De dagelijkse begeleiding is gericht op de fase van de asielprocedure waarin de bewoner zit en het toekomstperspectief binnen of buiten Nederland. Onze meerwaarde in de begeleiding is dat wij onze bewoners als geen ander kennen. 2 opvang & begeleiding

3 Een doorsnee locatie telt ongeveer vierhonderd bewoners van gemiddeld veertig nationaliteiten. Bewoners wonen meestal met vijf tot acht personen bij elkaar in wooneenheden. Bij het plaatsen in een wooneenheid houden we onder andere rekening met iemands culturele afkomst, religie of met de samenstelling van het gezin. Op een enkele uitzondering na hebben alle wooneenheden een aantal slaapkamers en een gedeelde woonkamer, keuken en sanitaire voorzieningen. Onze bewoners zijn zelf verantwoordelijk voor het op orde houden van hun leefomgeving. Op onze website kunt u een virtuele rondleiding op een opvanglocatie bekijken. Veiligheid en leefbaarheid zijn de basis voor onze opvang en begeleiding, zeker ook omdat onze bewoners uit allerlei verschillende culturen komen en vaak een onzekere toekomst hebben. Onze medewerkers hebben daar specifiek aandacht voor. Bijvoorbeeld door alleenstaande vrouwen in het zicht van de receptie te laten wonen en te zorgen dat alle wandelpaden s nachts goed verlicht zijn. Wij begeleiden bewoners bij het creëren van een veilige en leefbare omgeving. Voor verschillende groepen bewoners geven we, soms met samenwerkingspartners, weerbaarheidstrainingen. Ook zijn alle medewerkers getraind in het omgaan met conflictsituaties. Maar bewoners zijn en blijven zelf verantwoordelijk voor hun gedrag. Door de krimp en groei door de jaren heen van het aantal asielzoekers in Nederland is het COA een dynamisch bedrijf. In 2004 telden we bijvoorbeeld ruim bewoners en honderd locaties. Op 1 september 2013 zijn er ongeveer bewoners en 35 locaties. Er werken op dat moment mensen bij het COA, geholpen door een groot aantal vrijwilligers. opvang & begeleiding 3

4 Wij stimuleren onze bewoners om zelf actief te zijn, bijvoorbeeld om vrijwilligerswerk te doen, ook buiten de locatie. Het zet bewoners meer in hun kracht en het stelt hen daarmee beter in staat keuzes te maken die van belang zijn voor hun toekomst. Begeleiding Onze medewerkers zijn specialisten in het geven van de juiste begeleiding op het juiste moment. De begeleiding is afgestemd op de fase in de asielprocedure waarin de bewoners zitten en op hun toekomstperspectief. De mens staat hierbij altijd centraal. Alle bewoners krijgen na aankomst op een opvanglocatie een (verplicht) intakegesprek. Hierin worden onder andere hun rechten en plichten besproken en wordt voorlichting gegeven over de gang van zaken op de locatie. Aan bewoners die wachten op een beslissing op hun asielaanvraag bieden wij een oriëntatietraining aan. Doel is dat bewoners zich oriënteren op hun actuele situatie én hun toekomst, in Nederland of daarbuiten. Vergunninghouders kunnen zich tijdens het resterende verblijf in de opvang voorbereiden op hun inburgering in Nederland. Met een training Kennis van de Nederlandse Samenleving en aanvullende Nederlandse taallessen bereiden bewoners zich voor op de verplichte inburgering bij de gemeenten. Bewoners van wie de asielaanvraag is afgewezen informeren wij, in nauwe samenwerking met de Dienst Terugkeer en Vertrek over de consequenties van de uitspraak en begeleiden wij in het bewustwordingsproces dat hun toekomst buiten Nederland zal zijn. We geven samen met de Dienst Terugkeer en Vertrek voorlichting over de mogelijkheden terug te keren. 4 opvang & begeleiding

5 Kinderen Ongeveer een kwart van onze bewoners is jonger dan 18 jaar. Zij wonen met familie in de opvang. Natuurlijk zijn de ouders verantwoordelijk voor hun kinderen. Maar ook wij hebben verantwoordelijkheden. Zo hebben kinderen een veilige plek nodig om te leven, leren en spelen. Alle kinderen gaan naar school en er zijn op de locaties huiswerkruimtes met computers. De opvanglocaties hebben een speeltuin en er zijn regelmatig activiteiten voor kinderen, die veelal in samenwerking met of door vrijwilligers worden georganiseerd. Ook vangen wij alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv) op. Amv zijn asielzoekers jonger dan 18 jaar, die bij binnenkomst in Nederland niet worden begeleid door een ouder of een meerderjarig familielid. Zij krijgen speciale begeleiding, wonen in aparte opvanglocaties en krijgen een voogd toegewezen via Nidos, een onafhankelijke (gezins)voogdijinstelling. Gezondheidszorg De medische zorg voor bewoners van een asielzoekerscentrum sluit zoveel als mogelijk aan bij de reguliere zorg in Nederland. Net als ieder ander kunnen asielzoekers naar de huisarts, verloskundige of het ziekenhuis. Voor huisartsenhulp kan de asielzoeker terecht bij het Gezondheidscentrum Asielzoekers (GC A). Het GC A is een landelijk opgezette huisartsenpraktijk. Het is het eerste aanspreekpunt voor de medische zorg aan asielzoekers. De GGD is verantwoordelijk voor de publieke gezondheidszorg voor asielzoekers (denk daarbij aan preventie, voorlichting en screening). De verplichte controle op tbc die alle asielzoekers bij aankomst in Nederland krijgen maakt hier deel van uit. Voor onze medewerkers is een belangrijke taak weggelegd in het wegwijs maken van de asielzoekers en voorlichting geven over de wijze waarop de zorg in ons land georganiseerd is. Ik werk 25 jaar voor het COA, zegt Margriet Molenaar, programmabegeleider in azc Luttelgeest. Ik heb een wereldbaan. Ik heb onder andere de oriëntatietraining in mijn pakket, en houd me speciaal bezig met de kinderen in de opvang. Andere collega s doen bijvoorbeeld de begeleiding van vergunninghouders naar een woning in een gemeente. We voeren ieder rechten & plichtengesprekken met bewoners en draaien daarnaast als team samen met de woonbegeleiders de informatiebalie. Ik ga steeds met plezier naar het werk, want elke dag is verrassend. Elke dag is verrassend opvang & begeleiding 5

6 Huisvesting & Proces Wij huisvesten onze bewoners op een professionele manier en in een veilige en leefbare omgeving. We doen dit in een verscheidenheid aan locaties, van oude kloosters tot caravans of duurzame nieuwbouw. Van kleinere locaties met bijvoorbeeld driehonderd bewoners, tot grotere met duizend bewoners. van onze huisvesting. Soms door bestaande huisvesting te vervangen voor kwalitatief betere of efficiëntere en soms omdat de bestuursovereenkomst met de gemeente afloopt en daardoor een locatie moet sluiten. Huisvesting Het aantal opvanglocaties dat wij nodig hebben is afhankelijk van het aantal asielzoekers dat we opvangen. Ongeveer 40% van de locaties huren we en de rest is in eigendom. Het openen en sluiten van opvanglocaties is door de schommeling in het aantal asielzoekers een onvermijdelijk en steeds terugkerend onderdeel van ons werk. Op basis van prognoses stellen we planningen op, op grond waarvan we besluiten locaties te openen, uit te breiden of te sluiten. En of we nu krimpen of groeien, we werken altijd aan de verdere verbetering van de kwaliteit Een belangrijk aspect voor onze huisvesting is de brandveiligheid. Ongeacht het soort locatie, van caravan tot duurzame nieuwbouw, onze bewoners moeten erop kunnen rekenen dat wij risico s zoveel als mogelijk uitsluiten. We investeren in brandwerende maatregelen aan de gebouwen, oefenen ontruimingen met de bewoners en we zorgen voor voorlichting en instructies. Wij streven ernaar om onze locaties duurzaam te ontwikkelen. Dat betekent bijvoorbeeld aandacht voor het gebruik van onderhoudsarm bouwmateriaal en laag energieverbruik. Maar duurzaamheid betekent 6 huisvesting & proces

7 ook dat de locatie een maatschappelijke meerwaarde creëert voor de omgeving, zowel tijdens ons verblijf als na ons vertrek. Dit doen we onder meer door een locatie zo te (ver)bouwen dat het later te gebruiken is voor een ander doel, bijvoorbeeld als vakantiepark of zorgcentrum. Voorbeelden van dit soort locaties zijn Luttelgeest en Dronten. Proces De meeste COA-locaties zijn algemene asielzoekerscentra. Een aantal is echter ingericht op de fase waarin de bewoner zich in de asielprocedure bevindt. Aan de hand van dit asielproces schetsen we hier onze locaties. Een vreemdeling die asiel aanvraagt, meldt zich bij een aanmeldcentrum van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Na deze aanmelding vangen wij de asielzoeker op in de centrale ontvangstlocatie (col) in In het kader van hun asielprocedure moeten onze bewoners enkele keren verhuizen. Maar soms verhuizen bewoners ook omdat een locatie sluit. We houden daarbij zoveel als mogelijk rekening met verschillende factoren, zoals schoolvakanties en specifieke medische omstandigheden. En soms verhuizen bewoners ook op eigen verzoek. Ter Apel (Groningen). In de col verzorgt de Vreemdelingenpolitie de registratie en het identiteitsonderzoek en voert de GGD de verplichte tbc-screening uit. Na deze onderzoeken start een periode van rust en voorbereiding op de asielaanvraag, die minimaal zes dagen duurt. huisvesting & proces 7

8 Veel contact met de bewoners op het terrein Chris Dillisse, huismeester in azc Nijmegen, deed eerder als zelfstandige technisch werk. Maar ik werk graag in teamverband en met mensen, dus is het COA mijn ideale werkgever. Na afronding van de tbc-screening verhuist de asielzoeker naar één van onze proces opvanglocaties (pol), waar hij zich verder kan voorbereiden op de asielaanvraag. Asielzoekers verblijven in een pol, waar de Algemene Asielprocedure (de AA) start. Na afloop van deze procedure hoort de asielzoeker van de IND het antwoord op het asielverzoek. De bewoners gaan na de Algemene Asielprocedure naar een asielzoekerscentrum (azc). Als de asielzoeker een verblijfsvergunning heeft gekregen koppelen wij hem aan een gemeente. De bewoner woont op het azc tot hij de zelfstandige woonruimte kan betrekken. Als de IND meer tijd nodig heeft voor een beslissing gaat de bewoner de Verlengde Asielprocedure in. Ook tijdens deze procedure verblijft de bewoner op een azc. Als de aanvraag is geweigerd heeft de asiel zoeker nog maximaal vier weken recht op opvang in het azc. In deze tijd kan hij zijn vertrek uit Nederland voorbereiden. De Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) regisseert het daadwerkelijke vertrek. Ik loop de gebouwen na op achterstallig onderhoud of mankementen, of controleer anderen die werkzaamheden in of aan de gebouwen verrichten. Dat kunnen mensen van bijvoorbeeld een elektrotechnisch bureau zijn, maar ook bewoners. Een deel van de werkzaamheden voer ik zelf uit. Doordat ik als huismeester steeds op het terrein ben, heb ik veel contact met bewoners en kan ik mijn steentje bijdragen aan de leefbaarheid. Op een vrijheidsbeperkende locatie (vbl) verblijven uitgeprocedeerde asielzoekers die geen verblijfsvergunning hebben gekregen Zij kunnen nog een bepaalde tijd terecht op de vbl. Tijdens het verblijf op de vbl blijft de uitgeprocedeerde zelf verantwoordelijk voor zijn vertrek uit Nederland. De DT&V gaat hier intensief met de uitgeprocedeerde asielzoeker aan de slag. 8 huisvesting & proces

9 Motiveren om zo reëel mogelijk naar de toekomst te kijken Hij kwam zelf als asielzoeker naar Nederland en werkt nu als woonbegeleider in azc Grave. Daardoor kan ik zowel de bewoners als het COA goed begrijpen, zegt Waheedullah Hayat. Als woonbegeleider begeleid en ondersteun ik mensen. Als ik een probleem zelf niet kan oplossen sla ik een brug naar de juiste persoon die verder kan helpen. Ik motiveer bewoners om voor zichzelf op te komen en zo reëel mogelijk naar de toekomst te kijken, maar spreek ze ook aan op ongewenst gedrag. Zo houden we het met z n allen beheersbaar en blijft de locatie leefbaar en veilig. Op een gezinslocatie verblijven gezinnen met minderjarige kinderen die geen recht meer hebben op opvang. Hun asielverzoek is afgewezen. Een uitspraak van de Hoge Raad verbiedt dat kinderen op straat worden gezet. Met gezinslocaties kunnen wij dit voorkomen. Op deze locaties zijn alleen de noodzakelijke voorzieningen beschikbaar. Voor kinderen zijn er geen beperkingen. Zij krijgen dezelfde voorzieningen als op de andere opvanglocaties. De begeleiding is intensief gericht op terugkeer. Onderdak in een gezinslocatie kan alleen worden beëindigd bij vertrek uit Nederland of als het jongste kind van het gezin achttien jaar is geworden. We werken hier nauw samen met de regievoerders van de DT&V. huisvesting & proces 9

10 Relatie & Keten Wij staan voor een mooie opdracht; het opvangen, begeleiden en veilig huisvesten van onze bewoners. Daarbij werken we nauw samen in de vreemdelingenketen. En we hebben tal van andere belangrijke relaties, zoals gemeenten. Ook voor kinderen in onze opvang zijn verschillende partners van groot belang. Relaties Gemeenten zijn belangrijke partners voor het COA, waarmee we nauw samenwerken, evenals omwonenden, vrijwilligers en het (lokale) bedrijfsleven. We kunnen over en weer van elkaar profiteren. Samen met de gemeente maken we afspraken over bijvoorbeeld het aantal opvangplaatsen en het onderwijs aan asielzoekerskinderen. Het openen van een locatie geeft de middenstand in de buurt meestal een impuls, omdat onze bewoners met hun weekgeld zelf ondermeer hun kleding en maaltijden inkopen. De praktijk wijst ook uit dat onze leveranciers hun medewerkers vaak lokaal inhuren. Veel omwonenden zetten zich graag in als vrijwilliger op een van onze locaties. Soms is er weerstand in de gemeente als we een locatie openen. Opmerkelijk is dat bij ons vertrek de weerstand vaak minstens zo groot is. Dit komt mede doordat we investeren in een goede relatie met omwonenden. Onze medewerkers zijn getraind om met allerlei situaties om te gaan, maar in enkele gevallen hebben bewoners extra ondersteuning nodig. In die situaties werken we met verschillende belangenorganisaties samen. Speciale aandacht voor kinderen in de opvang is er in samenwerking met verschillende partners, zoals Stichting de Vrolijkheid VluchtelingenWerk en Unicef. 10 relatie & keten

11 Vertrouwen winnen en iets voor bewoners betekenen Nanda Hofman loopt al heel wat jaren mee bij het COA, waarvan de laatste vijf als casemanager in de vrijheidsbeperkende locatie (vbl) in Ter Apel. De keten Het COA is een schakel in de vreemdelingenketen, die uit verschillende organisaties bestaat, met ieder zijn eigen rol. De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) onderzoekt en beslist of een vreemdeling in aanmerking komt voor een verblijfsvergunning. De Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) regisseert het daadwerkelijke vertrek van vreemdelingen die geen recht hebben op een verblijf in Nederland. De DT&V neemt het initiatief om het vertrek zorgvuldig, waardig en tijdig te laten verlopen. Samen met deze twee partners vormen we de zogenaamde kleine keten. In de vbl kijk ik in hoeverre ik de bewoners, uitgeprocedeerde asielzoekers, kan begeleiden in de stappen om Nederland te verlaten. In de periode waarin mensen hier verblijven, moet ik hun vertrouwen winnen en iets tot stand brengen. Ik voer vaak moeilijke gesprekken, maar met professionele betrokkenheid en vanuit een eerlijke en open houding kan ik veel voor de bewoners betekenen. Deze kleine keten werkt nauw samen met de Vreemdelingenpolitie (VP), Stichting Nidos, de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) en de Koninklijke Marechaussee (KMar). Zij leveren allen een belangrijke bijdrage aan de asielprocedure. En met één gemeenschappelijk doel: het welzijn van de bewoners en de voortgang van het asielproces. relatie & keten 11

12 Kijk voor meer informatie op oktober 2013