Utrecht, oktober 2014

Transcriptie

1 Inspectie positief over medische zorg in vier nieuwe opvanglocaties voor asielzoekers, maar snelle uitbreiding van de opvang van asielzoekers leidt tot risico s in de medische zorg Utrecht, oktober 2014

2 Inhoud 1 Inleiding Aanleiding en belang Doel Werkwijze Toetsingskader-4 2 Conclusies Inleiding Positieve algemene indruk van de vier bezochte nieuwe opvangcentra Snelle uitbreiding opvangplaatsen leidt tot risico s in de medische zorg 6 3 Handhaving en vervolg Inleiding Aanbeveling Vervolgacties inspectie 7 4. Resultaten Niet-medische gidsfunctie door het COA Huisartsenzorg door het GC A Publieke gezondheidszorg Samenwerking COA, GC A, GGD en JGZ-organisatie 9 Pagina 2 van 9

3 1 Inleiding 1.1 Aanleiding en belang In verband met de grotere instroom van asielzoekers heeft het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) het aantal opvangplaatsen voor asielzoekers sterk uitgebreid. In de periode vanaf 1 april t/m 1 september 2014 zijn er circa nieuwe plaatsen bijgekomen. Deze plaatsen heeft het COA gerealiseerd door de reservecapaciteit in te zetten, verschillende vroegere opvangcentra te heropenen en bestaande opvangcentra uit te breiden. Daarnaast zijn nieuwe opvangcentra geopend, zoals in voormalige gevangenissen. 1 De Inspectie voor de Gezondheidszorg (hierna: inspectie) heeft in augustus korte bezoeken gebracht aan vier opvangcentra voor asielzoekers die tussen maart 2014 en mei 2014 zijn geopend. De inspectie bracht deze bezoeken omdat het in korte tijd uitbreiden van het aantal opvangplaatsen voor asielzoekers extra risico s met zich meebrengt in de medische zorg voor asielzoekers. Asielzoekers vormen een kwetsbare groep in de gezondheidszorg vanwege hun andere taal en cultuur, de vaak slechtere gezondheidstoestand en de onzekere positie waarin ze verkeren. Aandacht voor kwetsbare groepen is één van de prioriteiten in het Meerjarenbeleidsplan van de inspectie. De inspectie heeft dit onderzoek op eigen initiatief uitgevoerd. 1.2 Doel Een indruk krijgen van de wijze waarop de medische basisvoorzieningen voor asielzoekers zijn geregeld in de nieuw geopende opvangcentra. Het ging hierbij niet om een uitgebreide toetsing van de kwaliteit van de medische zorg op de opvangcentra, maar om een check van essentiële randvoorwaarden voor verantwoorde zorg aan asielzoekers. 1.3 Werkwijze Op verzoek van de inspectie ontving zij van het COA een lijst met de nieuw geopende opvangcentra voor asielzoekers in de periode september 2013 juli In totaal betrof dit elf opvangcentra. De functie van deze nieuwe opvangcentra varieerde van: Centrale Ontvangst Locatie (COL) Het COA vangt asielzoekers direct na binnenkomst in Nederland op in de COL. De asielzoeker krijgt begeleiding gericht op de voorbereiding van zijn asielaanvraag. pre-proces Opvang Locatie (pre-pol) Als de asielzoeker wordt toegelaten tot de asielprocedure komt deze na de COL in een POL. Als er geen plaats is in een POL, wordt de asielzoeker tijdelijk opgevangen in een pre-pol, totdat er plaats is in een POL. Proces Opvang Locatie (POL) Asielzoekers die in de eerste fase van de asielprocedure zitten (de Algemene Asielprocedure) worden opgevangen in een POL. De POL s bevinden zich in de buurt van het kantoor van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) waar de aanvraag van de asielzoeker in behandeling is. Regulier asielzoekerscentrum (AZC) Na de POL kunnen asielzoekers worden opgevangen in een regulier AZC. Zij krijgen daar begeleiding gericht op de fase waarin zij in de asielprocedure zitten. 1 Brief van de staatssecretaris van V&J aan de Tweede Kamer over capaciteitsgebrek in de opvang van asielzoekers d.d Pagina 3 van 9

4 De inspectie heeft vier nieuwe opvangcentra bezocht. Bij deze bezoeken koos de inspectie voor opvangcentra die het meest recent, maar wel minmaal 6 weken vóór de bezoekdatum waren geopend, omdat na 6 weken stabiele huisartsenzorg vanuit het Gezondheidscentrum Asielzoekers (GC A) mogelijk is. 2 Om een zo breed mogelijk beeld te krijgen en enige vergelijking mogelijk te maken, selecteerde de inspectie opvangcentra met verschillende functies. Dit leidde tot bezoeken aan de volgende opvangcentra: AZC in Budel (geopend in mei 2014, maximaal 240 asielzoekers); AZC in Zeist (geopend in maart 2014, maximaal 364 asielzoekers); pre-pol in Onnen (geopend in mei 2014, maximaal 270 asielzoekers); pre-pol/col in Veenhuizen (geopend in mei 2014, maximaal 386 asielzoekers). De inspectie bracht de bezoeken in augustus Zij kondigde de bezoeken enkele dagen van tevoren schriftelijk aan bij de gesprekspartners uit de geselecteerde opvangcentra. Tijdens de bezoeken 3 aan de opvangopvangcentra sprak de inspectie met: twee asielzoekers (in afzonderlijke gesprekken); (een) medewerker(s) van het COA; (een) medewerker(s) van het GC A; (een) medewerker(s) van de GGD van de afdeling infectieziektepreventie en -bestrijding (IZB). Indien Jeugdgezondheidszorg (JGZ) werd geboden op het opvangcentrum sprak de inspectie ook met: (een) medewerker(s) van de afdeling JGZ van de GGD en met een medewerker van de JGZ-organisatie 0 4 jaar. De inspectie legde per opvangcentrum in een brief haar concept bevindingen voor aan de gesprekspartners met het verzoek om eventuele feitelijke onjuistheden aan te geven. Na correctie door de inspectie, ontvingen de gesprekspartners een brief met definitieve bevindingen en de conclusies van de inspectie. 1.4 Toetsingskader Voor de bezoeken stelde de inspectie geen toetsingskader op maar gebruikte zij de volgende algemene kaders voor de medische zorg aan asielzoekers: Kader niet-medische gidsfunctie, COA, versie 2.2, ; Algemene informatie van het GC A ( Samenvatting GC A-standpunt Verantwoorde huisartsenzorg bij onvoorziene verhoogde instroom van asielzoekers, GC A, mei 2014; Protocol samenwerking & verantwoordelijkheden bij zorguitvoering, GC A, ; Takenpakket Publieke gezondheidszorg asielzoekers in PGA-contract , GGD GHOR Nederland, versie mei Tijdens de bezoeken kwamen de volgende thema s aan de orde: a) Niet-medische gidsfunctie door het COA - Mondelinge en schriftelijke voorlichting - Telefoon voor het bellen naar de GC A Praktijklijn - Organiseren van multidisciplinair overleg (MDO) b) Huisartsenzorg door het GC A - Bereikbaarheid en beschikbaarheid (incl. GC A Praktijklijn) 2 Samenvatting GC A-standpunt Verantwoorde huisartsenzorg bij onvoorziene verhoogde instroom van asielzoekers, GC A, mei Met enkele medewerkers heeft de inspectie telefonisch gesproken omdat zij tijdens het inspectiebezoek niet op het opvangcentrum waren. Pagina 4 van 9

5 - Samenwerking en verantwoordelijkheden binnen het GC A - Triage en medische intake c) Publieke gezondheidszorg - Jeugdgezondheidszorg 0-19 jaar - Infectiepreventie en bestrijding d) Samenwerking COA, GC A, GGD en JGZ-organisatie De inspectie heeft op grond van de Kwaliteitswet Zorginstellingen toezicht op het GC A, de GGD en en de JGZ-organisaties. De inspectie heeft geen toezicht op het COA Het COA valt onder de verantwoordelijkheid van de minister van Veiligheid en Justitie. Omdat de uitvoering van de niet-medische gidsfunctie door het COA een essentieel onderdeel is van de gezondheidszorg aan asielzoekers heeft de inspectie de uitvoering van de niet-medische gidsfunctie wel meegenomen in haar bezoeken. Pagina 5 van 9

6 2 Conclusies 2.1 Inleiding De inspectie bezocht vier van de elf nieuwe opvangcentra voor asielzoekers die tussen september 2013 en juli 2014 waren geopend. De resultaten van deze vier bezoeken zijn niet generaliseerbaar voor alle elf nieuwe opvangcentra voor asielzoekers. 2.2 Positieve algemene indruk van de vier bezochte nieuwe opvangcentra De algemene indruk van de inspectie van de wijze waarop de medische basisvoorzieningen voor de asielzoekers in de vier nieuwe opvangcentra waren geregeld is positief. De medewerkers met wie de inspectie sprak toonden zich zeer betrokken bij hun werk en de asielzoekers met wie de inspectie sprak waren over het algemeen redelijk tevreden. De medewerkers van het COA, het GC A, de GGD en de JGZ moesten pionieren en veel regelen in korte tijd. De indruk van de inspectie was dat zij daarbij oplossingsgericht te werk gingen, dat er een positieve sfeer was bij de medewerkers en dat de onderlinge samenwerking tussen de medewerkers van het COA, het GC A, de GGD en de JGZ goed verliep. De inspectie heeft veel waardering voor de inzet en de flexibiliteit waarmee deze medewerkers werkten aan het realiseren van de medische basisvoorzieningen voor asielzoekers in de nieuwe opvangcentra. 2.3 Snelle uitbreiding opvangplaatsen leidt tot risico s in de medische zorg Ondanks een positieve algemene indruk signaleert de inspectie op basis van haar bezoeken ook enkele risico s in de medische zorg voor asielzoekers. Als mogelijke risico s bij het in zeer korte tijd uitbreiden van het aantal opvangplaatsen voor asielzoekers ziet de inspectie: t.a.v. de niet-medische gidsfunctie door het COA: Onbegrip en ontevredenheid bij asielzoekers door beperkte informatie over de organisatie van de huisartsenzorg t.a.v. de huisartsenzorg door het GC A: Onvoldoende inbedding van de huisartsenzorg in de regio Asielzoekers met een zorgbehoefte zijn niet snel genoeg in beeld bij het GC A Overbelasting van de GC A Praktijklijn t.a.v. de publieke gezondheidszorg: TBC-screening onvoldoende uitgevoerd Kinderen onvoldoende gevaccineerd. Pagina 6 van 9

7 3 Handhaving en vervolg 3.1 Inleiding Met dit onderzoek wilde de inspectie een indruk krijgen van de wijze waarop de medische basisvoorzieningen voor asielzoekers zijn geregeld in de nieuw geopende opvangcentra. Het ging hierbij niet om een uitgebreide toetsing van de kwaliteit van de medische zorg op de opvangcentra, maar om een check van essentiële randvoorwaarden voor verantwoorde zorg aan asielzoekers. De inspectie trof geen situaties aan die hoge risico s met zich meebrachten voor de veiligheid van de asielzoekers. Daarom achtte de inspectie het niet nodig om maatregelen op te leggen. Om de betrokken partijen bewust te maken van de door de inspectie gesignaleerde risico s die samenhangen met de snelle uitbreiding van het aantal opvangplaatsen voor asielzoekers doet de inspectie wel een aanbeveling aan het COA, het GC A en GGD GHOR Nederland. 3.2 Aanbeveling De inspectie vindt het van belang dat de landelijke organisaties (het COA, het GC A en GGD GHOR Nederland) zich bewust zijn van de in hoofdstuk 2, paragraaf 3 genoemde risico s bij snelle uitbreiding van het aantal opvangplaatsen voor asielzoekers. De inspectie vraagt de landelijke organisaties daarom om de inspectie binnen 6 weken te informeren over hoe zij bij verdere uitbreiding van de opvangcapaciteit voor asielzoekers deze risico s minimaliseren en monitoren. 3.3 Vervolgacties inspectie Gezien de snelle stijging van het aantal opvangplaatsen voor asielzoekers, blijft de inspectie de ontwikkelingen in de opvang van asielzoekers en de wijze waarop de medische basisvoorzieningen worden georganiseerd nauwgezet volgen. De inspectie past haar toezichtactiviteiten hierop aan en zal de komende maanden opnieuw bezoeken brengen aan nieuwe opvangplaatsen voor asielzoekers. Deze bezoeken kondigt de inspectie niet of kort van tevoren aan. Pagina 7 van 9

8 4 Resultaten 4.1 Niet-medische gidsfunctie door het COA Mondelinge en schriftelijke voorlichting Op de vier bezochte opvangcentra informeerden de COA-medewerkers alle nieuw binnengekomen asielzoekers bij aankomst beknopt over de 24-uurs toegankelijkheid van de receptie en over hoe en wanneer het GC A te bereiken was. Vaak gebeurde dat mondeling in groepsbijeenkomsten als er grote groepen tegelijk binnenkwamen en via het meegeven van schriftelijke informatie. Algemene informatie over de organisatie van de huisartsenzorg kwam niet of nauwelijks aan de orde en alleen op de AZC s werden vervolggesprekken gevoerd waarin meer informatie gegeven kon worden. De informatie over wat asielzoekers moesten doen in een levensbedreigende situatie was beperkt tot het waarschuwen van de receptie. Telefoon voor het bellen naar de GC A Praktijklijn Op de vier bezochte opvangcentra was een vaste telefoon beschikbaar waarmee asielzoekers gratis de GC A Praktijklijn konden bellen. Het COA had daarbij op alle centra aandacht voor de privacy van de asielzoekers die wilden bellen. Op sommige opvangcentra was er naast een vaste telefoon ook een mobiele telefoon beschikbaar waarmee asielzoekers naar de GC A Praktijklijn konden bellen. Organiseren van multidisciplinair overleg (MDO) Op de vier bezochte opvangcentra organiseerde het COA een multidisciplinair overleg (MDO) waarbij medewerkers van het COA, het GC A en soms ook van de JGZ aanwezig waren. De frequentie van het MDO varieerde van eenmaal per week tot eenmaal per maand. Verslaglegging door het COA van hetgeen besproken werd in het MDO vond niet op alle bezochte opvangcentra standaard plaats. 4.2 Huisartsenzorg door het GC A Bereikbaarheid en beschikbaarheid (incl. GC A Praktijklijn) In de vier bezochte opvangcentra voor asielzoekers werd de huisartsgeneeskundige zorg voor asielzoekers uitgevoerd door huisartsen die zelf geen huisartsenpraktijk hadden of geen huisartsenpraktijk hadden dichtbij het opvangcentrum voor asielzoekers. De huisartsenzorg was wel 24/7 geborgd door middel van afspraken met de regionale huisartsenpost voor de zorg tijdens avond, nacht en weekend en afspraken over de achterwacht tijdens werkdagen buiten de spreekuurtijden om. Uit de gesprekken met de asielzoekers bleek dat zij wel bekend waren met de GC A Praktijklijn, maar de functie en de werkwijze ervan niet goed begrepen (m.n. onbekendheid met het begrip triage). Hierdoor voelden zij zich soms onvoldoende gehoord of maakten zij zich zorgen over de bereikbaarheid en de beschikbaarheid van de huisartsenzorg, hoewel die op de vier opvangcentra 24/7 was gegarandeerd. Op drie van de vier bezochte opvangcentra gaven asielzoekers aan de wachttijd voor en/of de gespreksduur met de GC A Praktijklijn (te) lang te vinden. Daarnaast gaven COA-medewerkers op één opvangcentrum aan zich niet voldoende serieus genomen te voelen in het contact met de GC A Praktijklijn. Samenwerking en verantwoordelijkheden binnen het GC A De huisartsen op de opvangcentra hadden frequent contact met de praktijkverpleegkundige(n) en fiatteerden dagelijks de HIS-registraties van de Pagina 8 van 9

9 praktijkverpleegkundigen en doktersassistenten. Daarnaast waren er regelmatig patiëntenbesprekingen met de huisarts en teamoverleggen, en namen op alle vier de opvangcentra de praktijkverpleegkundigen deel aan het MDO. Triage en medische intake Op de twee bezochte AZC s kregen de asielzoekers een medische intake aangeboden als zij op de POL nog geen medische intake hadden gehad. Op de bezochte COL/pre-POL en pre-pol werden geen medische intakes uitgevoerd. De praktijkverpleegkundigen van het GC A op de COL/pre-POL en de pre-pol waren wel alert op mogelijke zorgbehoefte van asielzoekers. Zij gingen hierbij af op signalen uit de COL, van het COA, van MediFirst of van medebewoners. 4.3 Publieke gezondheidszorg Jeugdgezondheidszorg 0-19 jaar Op de twee bezochte AZC s was JGZ voor kinderen van 0 19 jaar beschikbaar, op de bezochte COL/pre-Pol en pre-pol niet. De achterliggende gedachte hierbij was dat asielzoekers maar kort verblijven op de COL (maximaal vier dagen), op de pre- POL en op de POL (maximaal acht dagen). Op het moment van de inspectiebezoeken was de verblijfsduur echter (veel) langer; deze kon oplopen tot enkele maanden in achtereenvolgens de COL, de pre-pol en de POL. Het startmoment van de jeugdgezondheidszorg 0 4 jaar en 4-19 jaar varieerde van direct bij de start van het nieuwe AZC tot ruim 2 maanden daarna. Op het moment van het inspectiebezoek hadden nog niet alle kinderen in de bezochte AZC s een verpleegkundige intake en een medisch onderzoek gehad. Infectiepreventie en bestrijding Op het gebied van infectieziektepreventie en -bestrijding speelden de aanpak van scabiës en het onvoldoende gevaccineerd zijn van kinderen tegen polio. Bij de scabiësaanpak was samenwerking noodzakelijk tussen het COA, het GC A en de regionale GGD. Die samenwerking kwam wel tot stand, maar het duurde enige tijd voordat de rollen van de betrokken partijen helder waren. Hierover waren landelijke afspraken gemaakt. Kinderen die onvoldoende gevaccineerd waren tegen polio werden extra gevaccineerd. Ook hierover waren landelijke afspraken gemaakt. De screening op tuberculose vond standaard plaats in de COL. De inspectie kreeg tijdens de bezoeken geen signalen dat deze niet plaatsvond. 4.4 Samenwerking COA, GC A, GGD en JGZ-organisatie Op alle vier de bezochte opvangcentra was er sprake van een lage drempel voor contact tussen het COA, het GC A, de GGD en, wanneer van toepassing, de JGZorganisatie. Er waren op alle opvangcentra zowel informele contacten als formele overlegmomenten tussen de GC A-regiomanager en COA-locatiemanager. Hetzelfde gold voor de GGD en het GC A op de bezochte opvangcentra. Pagina 9 van 9