where innovation starts
Jaarverslag 2007 School of Medical Physics and Engineering Eindhoven to advance health care by training academic professionals in medical physics and engineering
Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Locale inbedding 3. Nationale inbedding 4. Europese inbedding 5. Instroom/uitstroom 6. Extern cursusaanbod 7. Financiering 8. Voorlichting 9. Personele inzet 10. Raad van Advies 11. Visie op 2008 en daarna Correspondentieadres SMPE/e Gebouw Nlaag TU Eindhoven Postbus 513 5600 MB Eindhoven smpee@tue.nl
1. Inleiding Gelet op de voorziene snelle groei in de sector techniek en zorg en de ambitie van de TU/e om zich in deze sector te profileren in haar opleidings- en onderzoeksinspanningen is per 1 januari 2006 een instituut voor postinitieel onderwijs opgericht, aangeduid als School of Medical Physics and Engineering Eindhoven (SMPE/e). Belangrijke nieuwe ontwikkeling is hierbij de opzet van een tweejarige opleiding tot Qualified Medical Engineer (QME) of Qualified Medical Physicist (QMP), die als interface functioneert tussen universiteit en beroepspraktijk in de zorgsector en de medische industrie en zich richt op de specifieke facetten van ontwikkeling, introductie en toepassing van moderne technologie in de zorg. Dit initiatief sluit goed aan bij ervaring van de TU/e in de afgelopen 17 jaar met de tweejarige basisopleiding voor Specialist Medical Physicist (SMP, klinisch fysicus in termen van de wet BIG) in samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Klinische Fysica (NVKF). Naast deze poot van (beroeps)opleiding strekt SMPE/e haar activiteiten uit over professionele scholing van promovendi, postinitieel onderwijs voor klinisch fysici met een in-service opleiding en medische ingenieurs en speelt het een rol bij het opzetten van een documentatie/expertisecentrum. Dit zijn grotendeels al bestaande activiteiten die hierdoor beter zichtbaar worden gemaakt. SMPE/e heeft een faculteitsoverstijgend karakter (nu faculteiten N en BMT, bijdrage van E en W&I voorzien). 2. Locale inbedding SMPE/e is een TU/e-breed initiatief om aan de buitenwereld zichtbaar te maken op welke wijze de universiteit zich inzet voor het opleiden van technologische professionals in de zorg in Nederland. Op dit moment wordt SMPE/e gedragen door de faculteiten Technische Natuurkunde (MSc Klinische Fysica) en Biomedische Technologie (MSc Medisch Ingenieur). De penvoerende faculteit is Technische Natuurkunde, met haar lange traditie in postinitieel onderwijs in de klinische fysica. SMPE/e is ook gehuisvest in deze faculteit op een representatieve locatie in het gebouw Nlaag (eerste verdieping, direct bij ingang via loopbrug vanuit BMT) met voldoende ruimte voor groei van het aantal kandidaten. De beschikbaarheid van een eigen ruimte voor overleg, evaluaties en voordrachten heeft de herkenbaarheid van SMPE/e binnen de TU/e sterk vergroot. 3. Nationale inbedding In 2006 heeft SMPE/e haar doelstellingen bekend gemaakt aan de overkoepelende instanties die in Nederland een adviserende en coördinerende taak hebben voor de ziekenhuizen. De universitaire medische centra zijn verenigd in de NFU; de Samenwerkende Topklinische opleidingsziekenhuizen (STZ) in Nederland werken samen in het kader van de STZ, terwijl de resterende ziekenhuizen door de NVZ zijn vertegenwoordigd. Bij alle drie organen was er een positieve respons op het initiatief van
SMPE/e om een tweejarige postinitiële opleiding tot Qualified Medical Physicist resp. Qualified Medical Engineer te starten naast de al bestaande vierjarige opleiding tot Specialist Medical Physicist. Zowel de grotere flexibiliteit van een QMP als de beoogde functie van een QME - die veel dichter bij de klinische ondersteuning van medische specialisten in een maatschap of vakgroep ligt - werden gewaardeerd. In 2006 zijn deze contacten verder aangehaald, o.a. door zitting te nemen in de werkgroep Risico Management in de medische Technologie (RMT) van de NVZ. De werkgroep heeft een praktijkgids opgesteld die recent aan de hoofdinspecteur van de volksgezondheid is aangeboden. SMPE/e wordt in deze activiteiten ondersteund door de Brabant Medical School, een samenwerkingsorgaan om de regionale belangen van de ziekenhuizen en de zorg in algemene zin in Brabant op de kaart te zetten en te coördineren. Regelmatig overleg is de basis van een stimulerende samenwerking. Daarnaast heeft SMPE/e op regelmatige basis contact met de NVKF, de (beroeps)vereniging voor klinische fysica die de belangen behartigt van SMP ers die zijn opgeleid met een vierjarig postinitieel curriculum. De kennis, vaardigheden en competenties van een klinisch fysicus (SMP) zijn in Nederland wettelijk vastgelegd in het kader van de wet Beroepen Individuele Gezondheidszorg. Ondanks de Europese basis voor tweejarige postinitiële opleidingen zoals QME en QMP heeft de NVKF grote aarzeling om deze vernieuwing in het nationale landschap te omarmen. SMPE/e is een voorstander van een continue dialoog op nationaal en internationaal niveau om te komen tot een gezamenlijke aanpak van verbreding en vernieuwing van technologie in de zorg. 4. Europese inbedding SMPE/e herkent het belang van een Europese inbedding van de opleiding van technologische professionals in de zorg en conformeert zich aan de opleidingseisen, certificering en naamgeving zoals die wordt gehanteerd door de European Federation of Organizations of Medical Physics (EFOMP). Het verzoek van SMPE/e om in aanmerking te komen voor een educational membership van EFOMP is positief opgepakt. Een associatie met de European School of Medical Physics in Archamp (Frankrijk) is een van de mogelijkheden om dit te verwezenlijken. Een lid van het Dagelijks Bestuur van SMPE/e is door EFOMP benoemd om deze organisatie te vertegenwoordigen bij de bestuursvergaderingen van de European Alliance for Medical and Biological Engineering & Science (EAMBES).
Twee leden van het dagelijks bestuur van SMPE/e hebben in september 2007 de vierdaagse conferentie van de EFOMP in Castelvecchio Pascole (Italie) bijgewoond, waar twee voordrachten zijn gehouden over de activiteiten van de SMPE/e. Daarnaast was de vergadering zinvol om het Europese netwerk te versterken. 5. Instroom/uitstroom In 2007 zijn drie kandidaten begonnen aan een opleiding tot QME, die allen deze opleiding doen als een professioneel sjabloon dat over een deel van hun promotieonderzoek wordt gelegd. De ziekenhuizen waarin deze kandidaten werken zijn het Academisch Ziekenhuis Maastricht in Maastricht (2x) en het Maxima Medisch Centrum in Veldhoven (topklinisch opleidingsziekenhuis, lid van STZ). Deze instroom voldoet aan onze verwachtingen voor de eerste jaren van de QME opleiding. De betrokken specialismen zijn vaatchirurgie, gynaecologie en klinische neurofysiologie. Daarnaast lopen er onderhandelingen met een drietal andere ziekenhuizen om een kandidaat aan te trekken voor opleiding tot QME. Wij verwachten dat begin 2008 deze onderhandelingen worden afgerond. Voor de al lang lopende, tweejarige basisopleiding voor SMP is in 2007 slechts één nieuwe kandidaat gestart in het Elkerliek Ziekenhuis in Helmond. Deze instroom is veel lager dan verwacht. Reden hiervan is waarschijnlijk de overgang in 2007 naar het nieuwe verdelings- en financieringsmodel van opleidingsplaatsen door de CBOG. Pas laat in het jaar is bij alle ziekenhuizen duidelijkheid gekomen over de manier waarop deze regeling wordt geïmplementeerd binnen de huidige financiering van ziekenhuizen. Op dit moment is er de toezegging van twee STZ-ziekenhuizen voor de verzorging van een basis SMP opleiding door SMPE/e en lopen er onderhandelingen met nog eens twee ziekenhuizen. Wij verwachten dat begin 2008 de lopende zaken worden afgehandeld. Samen met (een deel) van deze instroom per begin 2008 zijn wij tevreden over de groei in deze sector. Gelet op de opleidingsduur van twee jaar van een QME zijn er in 2007 nog geen kandidaten met een certificaat afgeleverd. Certificering van de eerste drie kandidaten wordt in 2008 verwacht. De uitstroom uit de SMP basisopleiding in 2007 bestaat uit twee kandidaten, opgeleid in het Albert Schweitzer Ziekenhuis in Dordrecht en het Medisch Centrum Rotterdam Zuid in Rotterdam. Het rendement van de opleidingen van SMPE/e (en haar voorganger de ontwerpersopleiding SAI-DTI) is bijna 100%, hoewel de doorlooptijd soms beduidend langer is dan twee jaar door oorzaken die vaak buiten de beïnvloedingssfeer van de opleiding liggen.
6. Extern cursusaanbod SMPE/e verzorgt cursussen en workshops op postinitieel niveau, die ook door klinisch fysici (SMP) met een in-service opleiding worden gevolgd. Voorbeelden hiervan zijn de cursus Medische Ethiek, Veiligheid en risicoanalyse en Stralingsveiligheid (SBD van TU/e). Deze cursussen worden in blokvorm een keer per twee jaar gegeven. In 2007 hebben 23 cursisten Veiligheid en risicoanalyse gevolgd, waarvan zes van SMPE/e en 17 externe deelnemers die een in-service opleiding volgen. De cursus ``Stralingsveiligheid``is in 2007 door vijf SMPE/e kandidaten met positief resultaat afgerond. 7. Financiering De financiering van de opleiding tot QME is gebaseerd op een aanstelling in dienst van het ziekenhuis. Het salaris (ongeveer 50 k per jaar inclusief sociale lasten) komt ten laste van het ziekenhuis (meestal met een bijdrage van de maatschap van medisch specialisten waar de QME kandidaat zijn/haar klinische project doet) of wordt gefinancierd uit een onderzoekfonds. De opleiding wordt door de SMPE/e aangeboden als een coherent onderwijs- en begeleidingspakket inclusief cursussen, workshops, (project)begeleiding, buitenlandse stages, conferentiebezoek en externe toetsing en borging. De kosten hiervan voor het ziekenhuis zijn 50 k voor de gehele opleidingsduur. In 2007 zijn de kosten van het opleidingspakket gedragen door de TU/e ter stimulering van de marktpositie van deze nieuwe professionals in de zorg. Voor 2008 zijn wij van plan om aan de ziekenhuizen nog een aanloopkorting van 40% op dit bedrag aan te bieden. Voor de tweejarige basisopleiding van de SMP ( klinisch fysicus in de zin van de wet BIG) is het speelveld sterk veranderd in 2007. In dit jaar is er voor het eerst sprake van een centraal vastgesteld quotum van opleidingsplaatsen dat geoormerkt wordt toegewezen aan ziekenhuizen. De toewijzing van 22 plaatsen plus vier boventallige is gebaseerd op een behoefteraming die is afgeleid uit het aantal opleidingsplaatsen dat in 2003 bezet was, vermeerderd met nieuw gestarte opleidingen in 2006. De financiering is ook aangepast: voor de erkende opleidingsplaatsen wordt een vergoeding van 108 k per jaar ter beschikking van het ziekenhuis gesteld door het ministerie van VWS, op basis van reëel gemaakte kosten. SMPE/e speelt hierop in door een totaal opleidingspakket inclusief cursussen, workshops, (project)begeleiding, buitenlandse stages, conferentiebezoek en externe toetsing en borging aan te bieden voor klinisch fysici (SMP) in opleiding die in dienst van het ziekenhuis zijn aangenomen. De kosten van het onderwijs en begeleidingspakket voor de basis SMP opleiding zijn 50 k voor de gehele opleiding. Als stimuleringsmaatregel is in 2007 een korting van 40% op dit tarief gegeven. Onduidelijkheid bij de ziekenhuizen heeft ervoor gezorgd dat veel nieuwe opleidingsplaatsen pas laat in 2007 of het begin van 2008 zijn ingevuld.
8. Voorlichting De website van SMPE/e is sinds eind 2006 beschikbaar, te bereiken vanaf de TU/e site www.tue.nl of direct via www.smpee.tue.nl.voor dit visitekaartje van de organisatie is gekozen voor Engels als voertaal: in de komende jaren is de ambitie van SMPE/e nog beperkt tot het nationale landschap (een Nederlandse website zou dus ook hebben voldaan), maar gelet op de wens om tot een Europese harmonisatie van opleidingen te komen, van zowel EFOMP als SMPE/e, is gekozen voor een internationale aanpak met presentatiemiddelen in het Engels (website, folders, e.d.). In januari 2007 is een flyer en een folder uitgebracht om verdere bekendheid te geven aan de doelstellingen van SMPE/e. Vooral voor de nieuwe opleidingen tot QME en QMP is dit van belang.. mede om de Raden van Bestuur en zorgmanagers van ziekenhuizen - als toekomstige werkgevers van deze nieuwe professionals - te informeren. 9. Personele inzet SMPE/e wordt geleid door een dagelijks bestuur bestaande uit prof.dr. Herman C.W. Beijerinck (N, 0.2 fte), ir. H.J. van Kleffens SMP (N, 0.5 fte) en prof.dr.ir. Frans van de Vosse (BMT, 0.1 fte), met ondersteuning door het bureau in de persoon van mevr. Ineke Fondse (N, 0.8 fte) en mevr.dr.ir. Ivonne M.M. Lammerts (BMT, 0.4 fte) als coördinator. Voor de begeleiding van kandidaten wordt SMPE/e ook gesteund door mevr.dr. T. Emilia Motoasca (E, 0.1 fte) en dr. J.I.M. Botman (N, 0.1 fte). Daarnaast is ir. M.J.A. Jansen, klinisch fysicus bij het AZM, voor 0.1 fte bij SMPE/e gedetacheerd om een deel van de onderwijs en begeleidingstaak van ir. Van Kleffens over te nemen. 10. Raad van Advies In 2007 is een begin gemaakt met de invulling van de Raad van Advies van SMPE/e. Wij zijn erg blij met de aanvaarding van de rol van voorzitter van de RvA door prof.dr.mr.dr. B.A.J.M. de Mol, cardiothoracaal chirurg bij het AMC in Amsterdam. Voor een Europees referentiekader van de klinische fysica is prof.dr.ir. W. van der Putten, in Galway (Ierland) actief in de opleiding van klinisch fysici, gevraagd om plaats te nemen in de RvA. Hierop is positief gereageerd. In 2007 is één vergadering geweest met de Raad van Advies met het Dagelijks Bestuur. 11. Visie op 2008 en daarna SMPE/e heeft de vraag in de zorgsector naar IT professionals opgepakt. Deze IT professionals op academisch niveau zijn niet bedoeld voor de introductie en het onderhoud van systemen maar vooral voor het strategisch nadenken over oplossingen
voor de complete digitalisering van de work flow en de dataverwerking en opslag binnen de zorg in het algemeen en de ziekenhuizen in het bijzonder. Samen met het VU Medisch Centrum en de faculteit W&I van de TU/e wordt gezocht naar de eindtermen en een passend curriculum voor een tweejarige opleiding tot Qualified Medical IT professional (QMIT). Vier ziekenhuizen hebben zich aangemeld als opleidingscentra voor een QMIT. In 2007 zijn oriënterende besprekingen gevoerd met de ontwerpersopleidingen bij de faculteit Wiskunde & Informatica. De belangstelling om een dergelijke opleiding in de bestaande opleidingen te integreren is afwezig. Wel bestaat er de bereidheid om de QMIT opleiding te ondersteunen met onderdelen van het bestaande curriculum. In 2008 treedt SMPE/e in overleg met de faculteiten Technologie Management en Elektrotechniek om de belangstelling te peilen om actief mee te werken aan het opzetten van een QMIT opleiding. Ook zullen wij bij deze faculteiten polsen welke hoogleraren of (U)HD s beschikbaar zijn om in deeltijd hieraan te werken. De SMPE/e heeft een voldoende breed financieel draagvlak om de aanloopkosten voor haar rekening te nemen. Omdat de markt voor de postinitiële opleiding van technologen in de zorg klein is, is het essentieel dat de drie TU s gaan samenwerken om de opleiding en begeleiding ook voor een deel regionaal aan te bieden, met SMPE/e als penvoerende instantie. In 2007 is een oriënterend overleg hierover gestart met de opleiding Biomedische Technologie van de faculteit Technische Natuurwetenschappen van de Universiteit Twente. Dit overleg wordt voortgezet in 2008 en uitgebreid naar de TU Delft. Voor 2008 wordt een instroom voorzien van minstens vier kandidaten voor de QMEopleiding. Voor de basis SMP opleiding verwachten wij ook een instroom van zeker vier kandidaten. De QMP opleiding staat klaar in de wachtkamer totdat een nationale acceptatie van deze opleiding komt die niet interfereert met de toewijzing en financiering van de vierjarige SMP opleiding. Samenwerking met de industrie is hierbij een interessante optie. De mogelijkheid om bij de verkoop van grote medische apparatuur aan regionale ziekenhuizen met weinig klinische fysische ondersteuning, niet alleen korting maar tevens een opleidingsaanstelling voor twee jaar aan te kunnen bieden is erg efficiënt en aantrekkelijk voor de zorg. In 2008 gaan wij deze optie verder onderzoeken. prof.dr. Herman C.W. Beijerinck Eindhoven, februari 2008