PLAN VAN AANPAK Onze Toekomst II UTRECHT EN DE MAROKKAANS-NEDERLANDSE RISICOJONGEREN 2010 en verder Gemeente Utrecht Januari 2010 1
2
INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING 5 2 SAMENVATTING 7 3 KADERS 2010 EN VERDER 9 3.1 Actuele situatie Utrecht 9 3.2 Ambitie 17 3.3 Uitgangspunten 17 3.4 Context 19 4 MAATREGELEN 2010 EN VERDER 23 4.1 Domein 1 Opvoeden en opgroeien 23 maatregel 1 Intensieve outreachende hulpverlening 23 maatregel 2 Marokkaanse oudercoach 24 maatregel 3 Titan: dagbesteding en coaching 24 maatregel 4 Tussen in: toeleiding (jeugd)zorg 25 4.2 Domein 2 Onderwijs, werk en vrije tijd 26 maatregel 5 Leerwerktrajecten 26 maatregel 6 Coaching binnen onderwijs 26 maatregel 7 Peertrajecten 27 maatregel 8 Sport als middel 28 4.3 DOMEIN 3 Verbinding Marokkaans-Nederlandse gemeenschap 29 maatregel 9 Stimuleren van kleinschalige initiatieven 29 maatregel 10 Netwerk Onze Toekomst 29 4.4 DOMEIN 4 Aansluiting preventie en repressie 30 maatregel 11 Integrale en effectieve aanpak ism partners VHU 30 maatregel 12 Deskundigheidsbevordering 31 maatregel 13 Gedragscontract 32 maatregel 14 Straatcoaches 32 5 ORGANISATIE 35 5.1 Aansturing 35 5.2 Uitvoering en verantwoording 35 5.3 Communicatie 35 3
4
1 INLEIDING In Utrecht wonen bijna 14.000 Marokkaans Nederlandse jongeren in de leeftijd van 0 tot 26 jaar (Bron: GBA) en met de meeste van hen gaat het goed: zij gaan naar school, spelen op straat, bereiden zich voor op een carrière, hebben toekomstplannen, zijn lid van de voetbalvereniging en maken gebruik van de voorzieningen in de stad. Met een deel van hen gaat het niet goed: zij raken in de problemen en/of veroorzaken problemen en zijn oververtegenwoordigd in de statistieken over schooluitval, werkloosheid, overlast en criminaliteit. Over deze risicojongeren en hun ouders gaat dit plan van aanpak. De problematiek van de Marokkaans-Nederlandse jongeren is niet nieuw, en de afgelopen jaren is ook in Utrecht geïnvesteerd om de situatie te veranderen. In samenwerking tussen gemeente en justitiepartners is Onze Toekomst ontwikkeld en uitgevoerd met middelen vanuit het Ministerie van Justitie. Het programma omvatte een aantal concrete maatregelen die een bijdrage hebben geleverd aan het verminderen van de criminaliteit en overlast, het voorkomen van schooluitval en het tegengaan van werkloosheid onder Marokkaans Nederlandse jongeren. De maatregelen waren gericht op de aanpak van de achterliggende problematiek en hoewel de problematiek zeker niet is opgelost kan toch gesproken worden over een succesvol programma. Formeel loopt dit programma eind 2009 af, maar het Ministerie van Justitie heeft middelen beschikbaar gesteld voor een vervolg. Utrecht neemt ook deel aan een samenwerkingsverband van 22 gemeenten en 4 ministeries (ministeries van Wonen, Wijken en Integratie, van Justitie, van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelatie en van Jeugd en Gezin). Vanwege de prestaties in de afgelopen jaren is Utrecht gevraagd een landelijk coördinerende rol te vervullen in dit samenwerkingsverband, dat als doel heeft een trendbreuk in het aandeel van de Marokkaans-Nederlandse risicojongeren in de criminaliteit, overlast, schooluitval en werkloosheid' te bewerkstelligen. De samenwerking is vastgelegd in een intentieverklaring die zijn oorsprong vindt in de Kabinetsbrief van 30 januari 2009 Grenzen stellen en perspectief bieden. Daarin formuleert het Rijk hoe zij in samenwerking met partners, waaronder de Marokkaans- Nederlandse gemeenschap - de komende jaren het verschil gaat maken. Het accent ligt daarbij op het voorkómen van problemen en op het bieden van kansen, gerealiseerd door een combinatie van repressieve en preventieve maatregelen. De vier ministeries hebben extra middelen beschikbaar gesteld en richtlijnen opgesteld. Actuele cijfers tonen aan dat de situatie van de Utrechtse Marokkaans-Nederlandse risicojongeren onverminderd ongunstig is ten opzichte van hun stadsgenoten. Ook Utrecht kent een oververtegenwoordiging van de Marokkaans-Nederlandse jongeren als het gaat om schooluitval, werkloosheid, criminaliteit en overlast. Dat is een ongewenste situatie die Utrecht wil keren door ook de komende jaren te investeren op maatregelen die daar verandering in brengen. Het kader daarvoor wordt gevormd door het Integraal Jeugdbeleid dat een belangrijke bijdrage levert aan de preventie van problemen van jeugdigen, door inzet op taalachterstand, schooluitval, jeugdwerkloosheid, participatie, vrijetijdsbesteding, gezond gedrag, zorg en opvoedingsondersteuning. Het Integraal Jeugdbeleid richt zich op alle jeugd van Utrecht of een deel daarvan, waaronder de kwetsbare doelgroepen. Vanuit het principe algemeen waar het kan, specifiek waar het moet, worden generieke maatregelen genomen, bestemd voor alle jongeren en waar nodig specifieke maatregelen ontwikkeld voor doelgroepen waarvoor dat nodig is, zoals voor de (Marokkaans-Nederlandse) risicojongeren binnen het Jeugd en Veiligheidsbeleid. 5
In onderliggend plan van aanpak Utrecht en de Marokkaans-Nederlandse risicojongeren maakt Utrecht inzichtelijk wat zij in aanvulling op bestaand beleid - extra gaat doen om de oververtegenwoordiging van de Marokkaans-Nederlandse doelgroep op schooluitval, werkloosheid, jongerenoverlast en criminaliteit te verminderen. Uitgangspunten zijn bovengenoemde landelijke beleidskaders, de richtlijnen vanuit de betrokken ministeries, resultaten uit voorgaande jaren (2006-2009) en de actuele situatie van de risicogroep in Utrecht. We willen de huidige maatregelen continueren en intensiveren waar nodig en de extra middelen vanuit Grenzen stellen en perspectief bieden vooral aanwenden voor het uitbreiden van de coaching van ouders en jongeren bij het opvoeden en opgroeien, extra begeleiding binnen het onderwijs en het uitvoeren van gedragscontracten voor jongeren die aantoonbaar overlast veroorzaken op straat. De set van maatregelen zal bijdragen aan het terugdringen van de oververtegenwoordiging van de Marokkaans-Nederlandse jongeren bij schooluitval, werkloosheid, overlast en criminaliteit. In aanvulling daarop wil Utrecht de komende periode haar Integraal Jeugdbeleid in de breedte scannen op de mate waarin aanbod en de maatregelen de Marokkaans-Nederlandse risicojongeren voldoende bereiken, c.q. vast te stellen wat aanvullend nodig is. In de hoofdstukken die volgen, schetsen we de actuele situatie en de ambitie voor de komende jaren (hoofdstuk 3), formuleren wat we gaan doen om die ambitie te verwezenlijken en geven wij aan hoe we dat gaan doen (hoofdstuk 4 en 5) en wat het kost (hoofdstuk 6). 6
2 SAMENVATTING In Utrecht wonen bijna 14.000 Marokkaans Nederlandse jongeren in de leeftijd van 0 tot 26 jaar (Bron: GBA) en met een deel van hen gaat het niet goed: zij zijn oververtegenwoordigd in de statistieken over schooluitval, werkloosheid, overlast en criminaliteit. De afgelopen jaren is er in Utrecht gewerkt aan het veranderen van die situatie en zijn, in aanvulling op het Integraal Jeugdbeleid en Jeugd en Veiligheid, specifieke maatregelen ontwikkeld en uitgevoerd. Hoewel de inspanningen en maatregelen een positief effect hebben gehad, moet tegelijkertijd worden geconstateerd dat de situatie van de Utrechtse Marokkaans-Nederlandse jongeren op onderwijs, werk, overlast en criminaliteit onverminderd ongunstig afsteekt ten opzichte van hun stadsgenoten en er nog steeds sprake van een oververtegenwoordiging van de Marokkaans-Nederlandse doelgroep is. Die oververtegenwoordiging is een ongewenste situatie die Utrecht wil keren door ook de komende jaren te investeren op maatregelen die daar verandering in brengen. Het kader daarvoor wordt gevormd door het Integraal Jeugdbeleid met generieke maatregelen, bestemd voor alle jongeren en specifieke maatregelen, ontwikkeld voor doelgroepen waarvoor dat nodig is, zoals voor de (Marokkaans-Nederlandse) risicojongeren in het Jeugd en Veiligheidsbeleid. Middelen vanuit de ministeries van Wonen, Wijken en Integratie, van Justitie, van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelatie en van Jeugd en Gezin maken het mogelijk om in aanvulling op dit reguliere beleid - de komende jaren, extra te investeren op het verminderen van de oververtegenwoordiging van de Marokkaans-Nederlandse doelgroep op schooluitval, werkloosheid, jongerenoverlast en criminaliteit. In de kabinetsbrief van 30 januari 2009, Grenzen stellen en perspectief bieden, formuleert het Rijk hoe zij de komende jaren het verschil gaat maken. Het accent ligt daarbij op het voorkómen van problemen en op het bieden van kansen, gerealiseerd door een combinatie van repressieve en preventieve maatregelen. Utrecht wil de komende jaren de huidige maatregelen continueren en intensiveren, nieuwe maatregelen introduceren, de samenwerking met de partners in het VHU en de Marokkaans-Nederlandse gemeenschap continueren en verdere effectieve afstemming met aanpalend beleid realiseren. In aanvulling daarop scant Utrecht de komende periode haar Integraal Jeugdbeleid op de mate waarin het aanbod en de maatregelen de Marokkaans-Nederlandse risicojongeren voldoende bereiken, c.q. vast te stellen wat aanvullend nodig is. In Utrecht en de Marokkaans-Nederlandse risicojongeren ligt de prioriteit bij de zogenaamde risicojongeren en hun ouders: jongeren met of zonder politie en/of justitie contacten en een bovengemiddeld risico op verder afglijden door de gezinssituatie, schoolverzuim/uitval, werkloosheid en/of verslaving. Prioritair in de aanpak zijn de gebieden in de stad Utrecht waar de problematiek met Marokkaans- Nederlandse jongeren en gezinnen het grootst is; de wijken Zuidwest, Overvecht, Zuid, Noordwest, West en Leidsche Rijn. Vier domeinen staan centraal in de aanpak: 1) Opvoeden en Opgroeien 2) Onderwijs, werk en vrije tijd, 3) Verbinding met de Marokkaans-Nederlandse gemeenschap en 4) Aansluiting preventie en repressie. Met maatregelen binnen deze vier domeinen zullen we resultaten boeken op het verminderen van de criminaliteit en overlast, het voorkomen van schooluitval en het tegengaan van werkloosheid onder Marokkaans Nederlandse jongeren. De maatregelen staan niet op zichzelf maar raken aan een groot aantal beleidsterreinen die ieder een specifieke opdracht hebben en zich richten op de jeugd van Utrecht of een deel daarvan, waaronder de kwetsbare doelgroepen. De maatregelen en acties binnen deze beleidsterreinen dragen daarmee ook 7
bij aan het verbeteren van de situatie van de Marokkaans-Nederlandse risicojongeren uit dit plan van aanpak en vormen daarmee de context voor de aanpak Utrecht en de Marokkaans-Nederlandse risicojongeren. 8
3 KADERS 2010 EN VERDER 3.1 Actuele situatie Utrecht De ambities en maatregelen voor de komende jaren zijn gebaseerd op de richtlijnen vanuit landelijk en lokaal beleid, de resultaten van de inspanningen van de afgelopen jaren en de actuele situatie van de doelgroep. In dit hoofdstuk schetsen we eerst de opbrengsten van Onze Toekomst 2006 2009, om daarna een beeld te geven van de actuele situatie van de doelgroep op een aantal leefgebieden. Vervolgens geven we vanaf 3.2 aan wat dit betekent voor 2010 en verder. 3.1.1 Resultaten maatregelen 2006-2009 Tussen 2006 en juni 2009 zijn acht maatregelen ontwikkeld en uitgevoerd in samenwerking met diverse gemeentelijke diensten en maatschappelijke en justitiële partners In Utrecht. De maatregelen zijn vooral gericht op de opvoedings en opgroeisituatie van de jongeren en de ouders, begeleiding van jongeren bij school, op weg naar werk en in de vrije tijd, deskundigheidsbevordering van professionals, afstemming tussen justitiële en hulpverleningstrajecten en het betrekken van de Marokkaans-Nederlandse gemeenschap. In hoofdstuk 4 worden de concrete resultaten per maatregel benoemd, hierna geven we beknopt weer welke successen zijn geboekt met de set aan maatregelen: Een groot deel van de Marokkaans-Nederlandse risicojongeren wordt goed bereikt in begeleidingstrajecten richting opleiding of werk, intensieve hulpverlening en het aanbod in de vrije tijd. Het bereik is goed op kwantitatief en kwalitatief terrein en biedt daarmee de mogelijkheid jongeren hulp te bieden op sociaal, economisch of emotioneel terrein, hen sociaal vaardiger te maken, grenzen te stellen en problemen eerder te signaleren en aan te pakken. In de periode 2006-2009 zijn vanuit onze Toekomst 866 extra hulptrajecten uitgevoerd voor Marokkaans-Nederlandse jongeren. Een groot deel van de ouders van de risicojongeren worden goed bereikt in de begeleidingstrajecten rond opvoedingsondersteuning, begeleiding bij justitiële trajecten van hun kinderen, voorlichtingsbijeenkomsten en activiteiten in wijk of buurt. Dat maakt het goed mogelijk met ouders in gesprek te gaan, hulp te bieden en hen te helpen verantwoordelijkheid te nemen voor situaties. De samenwerking met de partners in het Veiligheidshuis maakt het (onder andere door de casusoverleggen) goed mogelijk afstemming tussen het hulpverleningsaanbod en justitiële trajecten te realiseren, ouders te betrekken bij de justitiële trajecten van hun kinderen en professionals op onderdelen deskundiger te maken. Dat heeft onder andere geleid tot een toename van het aantal ouders dat aanwezig is bij de strafzitting van hun kind. De aanwezigheid is van 40% naar 95% gestegen. Er zijn concrete publicaties en communicatiemiddelen ontwikkeld die zowel lokaal als landelijk gebruikt worden bij voorlichting aan professionals en doelgroepen. De methodieken Marokkaanse Oudercoach (MOC) en Intensieve Outreachende Hulpverlening (IOH) zijn onderzocht en beschreven en maken de brede implementatie van deze evidence based maatregel mogelijk. De samenwerking en het contact met de Marokkaans-Nederlandse gemeenschap bestaat uit structurele samenwerkingsrelaties met Marokkaans-Nederlandse (semi)professionele organisaties en contacten met vertegenwoordigers van de Marokkaans-Nederlandse gemeenschap. Daarnaast worden kleinschalige initiatieven gesteund die specifiek gericht zijn op de Marokkaans-Nederlandse gemeenschap. 9
3.1.2 Actuele situatie Marokkaans-Nederlandse risicojongeren in Utrecht Hieronder volgt een analyse van de ontwikkelingen in de afgelopen jaren op cijfermatig gebied. Voor het opstellen van de analyse is gebruik gemaakt van de Monitor Krachtwijken 2009 en van gegevens uit het Herkenningsdienstsysteem (HKS) (1). Deze gegevens zijn bewerkt door de Dienst Nationale Recherche Informatie (DNRI) (2), een onderdeel van de Koninklijke Landelijke Politie Dienst (KLPD). In sommige gevallen is samengewerkt met het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), bestuursinformatie (BI) en de Gemeentelijke Basisadministratie voor persoonsgegevens (GBA). Allereerst wordt kort inzicht gegeven in de opbouw van de Utrechtse bevolking, waaronder de Marokkaans-Nederlandse inwoners. Daarna gaan we in op de situatie met betrekking tot de vier terreinen die dit plan van aanpak betreffen: schooluitval, werkloosheid, overlast en criminaliteit. Daarbij worden in een aantal gevallen ook ontwikkelingen in specifieke wijken meegenomen omdat het de wijken betreft waar de meeste Marokkaans-Nederlandse jongeren wonen en een opvallende maar algemene wijktrend ook van toepassing is op hen. Demografie Utrecht is de vierde stad van het land en de laatste jaren gegroeid tot een totaal aantal inwoners van bijna 300.000, waarvan 38% tussen de 0 en 26 jaar is. 9% van de totale Utrechtse bevolking is van Marokkaans-Nederlandse afkomst: dat percentage neemt nauwelijks toe en van de Marokkaans -Nederlandse Utrechters is een groeiend aandeel in Nederland geboren. (Utrecht Monitor, 2009) Tabel a. inwoners van de stad Utrecht, 2009 aantal percentage Totaal aantal Utrechters 0 3 jaar 4 11 jaar 12 17 jaar 18 26 jaar Totaal aantal Marokkaanse-Nederlanders Bron: Wistudata, Utrecht 299.862 100 17.064 6 25.205 8 14.756 5 56.079 52 26.446 9 Van de in totaal 113.104 Utrechters in de leeftijd van 0 tot 26 jaar is 12,3% (13.871) van Marokkaans- Nederlandse afkomst. Dat is de groep waarvan ten minste één van hun ouders in Marokko is geboren en zijzelf in Marokko (eerste generatie) of in Nederland (tweede generatie) geboren zijn. 1 Het Herkenningsdienstsysteem (HKS) is een landelijk dekkend registratiesysteem van de politie waarin gegevens over verdachten worden geregistreerd. 2 De Dienst Nationale Recherche Informatie (DNRI) levert (veredelde)informatie en expertise op een groot aantal uiteenlopende onderwerpen aan de Nederlandse politiekorpsen en ketenpartners. Door het beheren van verwijsindexen, politieregisters en kennissystemen draagt DNRI bij aan het nationaal inzicht in zware, georganiseerde criminaliteit en bovenregionale middencriminaliteit in Nederland. 10
Tabel b. Opbouw van de Utrechtse bevolking 0 26 jaar, 2009 0-3 jaar 4-11 jaar 12-17 jaar 17-26 jaar Utrecht Marokkaans-Nederlands Zuid West Overvecht Noordwest Zuid West Overig Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % 17.064 100 25.205 100 14.756 100 56.079 100 2.633 15,4 4.567 18,1 2.859 19 3.812 6,8 815 4,8 1334 5,3 848 5,8 1113 1,9 734 4,3 1193 4,7 692 4,7 933 1,6 252 1,8 585 2,4 392 2,7 503 0,8 222 1,3 433 1,7 271 1,8 292 0,5 164 1,0 290 1,2 227 1,5 320 0,8 436 2,6 781 3,1 429 2,9 661 1,2 Van de 13.871 Marokkaans-Nederlandse groep 0 tot 26 jarigen woont 29,6% in Zuid West. 25,6% in Overvecht, 12,5% in Noordwest, 8,8% in Zuid, 7,2% in West en 16,6% in de overige wijken van Utrecht. Onderwijs Aantal leerplichtigen In het schooljaar 2007-2008 is het totaal aantal partieel en geheel leerplichtigen in Utrecht 35.675, waarvan 6.766 (19,0%) van Marokkaans-Nederlandse afkomst. In het schooljaar 2004-2005 was het totaal aantal partieel en geheel leerplichtigen in Utrecht 34.038, waarvan 6.450 (18,9%) van Marokkaans-Nederlandse afkomst. Het percentage leerplichtigen van Marokkaans-Nederlandse afkomst is dus vrijwel gelijk gebleven. Tabel c: Utrechtse leerlingen naar etniciteit, Utrecht schooljaar 2007/2008 Volledig Etniciteit Kwalificatieplichtig leerplichtig Totaal % Nederlands 1283 18.405 19.688 55% Marokkaans 491 6275 6.766 19% Turks 278 2817 3.095 9% Antilliaans/Arubaans/Surinaams 137 1377 1.514 4% Overig Westers 63 1006 1.069 3% Overig niet Westers 248 3206 3.454 10% Onbekend 12 77 89 0% Totaal 2.512 33.163 35.675 100% Bron: GBA 11
Verzuim Onderstaande tabellen geven inzicht in het aantal behandelzaken (bij leerplicht gemeld vanwege schoolverzuim of geen schoolinschrijving) en het verzuim. Uit de cijfers blijkt dat het totaal aantal leerplichtigen van Marokkaans-Nederlandse afkomst met een behandelzaak ongunstig afwijkt als we het afzetten tegen het aantal Nederlandse jongeren met een behandelzaak. Tabel d: Utrechtse leerplichtigen met een behandelzaak 2007-2008 Etniciteit Aantal leerplichtigen Aantal leerplichtigen met behandelzaak % leerplichtigen met behandelzaak Nederlands 19.688 597 3 Marokkaans 6.766 473 6,9 Turks 3.095 236 7,6 Antil/Aruba/Surin 1.514 102 6,7 Overig Westers 1.069 42 3,9 Overig niet Westers 3.454 219 6,3 Onbekend 89 10 11,2 Totaal 35.675 1.679 4,7 Bron: GBA Het signaalverzuim (melding van verzuim) onder leerplichtige Marokkaans-Nederlandse jongeren is gestegen van 2,4% (jongens en meiden) in schooljaar 2004 2005 naar 4,2% (jongens) en 3,2% (meiden). Deze percentages zijn in schooljaar 2007-2008 ook hoger dan die van hun Nederlandse leeftijdsgenoten, respectievelijk 1,6% en 1,4%. Bij het verzuim onder kwalificatieplichtigen is ook een oververtegenwoordiging van de Marokkaans-Nederlandse jongens en meiden. Met een signaalverzuim van respectievelijk 11,6% en 10,0 % scoren zij veel hoger dan de jongens en meiden van Nederlandse afkomst, 4,4% en 2,7%. Tabel e: Toespitsing behandelzaken Utrechtse leerplichtigen Nederlands Nederlands Marokkaans Marokkaans Totaal Geslacht m v m v Absoluut verzuim 0,3 0,2 0,3 0,2 0,4 Signaal verzuim 1,6 1,4 4,2 3,2 2,3 Luxe verzuim 0,3 0,3 1,0 1,0 0,7 Extra verlof 0,1 0,0 0,3 0,3 0,2 Bemiddeling 1,3 0,8 2,5 1,4 1,4 Vrijstelling 0,1 0,1 0,3 0,1 0,2 Bron: GBA 12
Tabel f: Toespitsing behandelzaken Utrechtse kwalificatieplichtigen Nederlands Nederlands Marokkaans Marokkaans Totaal Geslacht m v m v Absoluut verzuim 3,5 2,7 2,4 1,7 3,1 Signaal verzuim 4,4 2,7 11,6 10,0 6,4 Luxe verzuim 0,5 0,6 2,0 0.8 0,8 Extra verlof 0,0 0,0 0,4 0,0 0,1 Bemiddeling 4,6 4,8 7,6 3,3 4,8 Vrijstelling 0,2 0,0 0,0 0,0 0,1 Bron: GBA Voortijdig schoolverlaten In het schooljaar 2007-2008 is het totaal aantal (partieel en geheel) leerplichtigen in Utrecht 35.675, waarvan 6.766 (18,9%) van Marokkaans-Nederlandse afkomst. Van het totaal aantal voortijdig schoolverlaters in ditzelfde schooljaar, was 19,5% van Marokkaans-Nederlandse afkomst. Tabel g: Percentage voortijdig schoolverlaters Utrecht naar etniciteit schooljaar 2007-2008 Etniciteit Percentage VSV Autochtoon 50,3% Marokkaans 19,5% Surinaams 4,9% Turks 9,4% Antillianen/Arubanen 1,5% Overig Westers 2,2% Overig niet westers 11% Onbekend 1,2% Totaal 100% Bron: Leerplicht In een aantal krachtwijken is een zeer voorzichtige, positieve ontwikkeling te zien als het gaat om Voortijdig School Verlaten (VSV). In de wijk Kanaleneiland bedroeg het aandeel voortijdig schoolverlaters in 2008 18,9%, ten opzichte van 20,8% in 2007. Het percentage in de wijk Overvecht bedroeg in 2008 23,1%, terwijl dit in 2007 nog 25,2% was. De wijk Ondiep laat een lichte daling zien: in 2008 bedroeg het aandeel voortijdig schoolverlaters 24%, ten opzichte van 24,3% in 2007. Ten slotte de wijk Zuilen Oost: hier bedroeg het percentage in 2008 19,6%, terwijl dit in 2007 nog 22,4% was. Tegelijkertijd moeten we constateren dat het percentage voortijdig schoolverlaters in deze wijken nog steeds aanzienlijk hoger is dan het stedelijk gemiddelde, dat in 2007 2008 14,7 % bedroeg. Cijfers over het schooljaar 2007-2008 tonen aan dat - van het totaal aantal schoolverlaters tussen 17 en 22 jaar - 24,4% van Marokkaans-Nederlandse afkomst is (630 van 2584). In het schooljaar 2004-2005 was dat percentage 24,6% : een zeer geringe afname. Zetten we het percentage voortijdig schoolverlatende, 17 tot 22 jarige Marokkaanse-Nederlanders af tegen het totaal aantal Utrechtse schoolverlaters tussen de 17 22 jaar, dan blijkt dat de Marokkaans-Nederlandse jongeren met hun 24,4% bijna 7% hoger scoren dan het totaal aantal Utrechtse jongeren (14,7%: 4619 van 31.334). (Bron: Jaarverslag Leerlingzaken schooljaar 2007-2008 en 2004-2005). 13
Werkloosheid In onderstaande tabel is te zien dat het aandeel Marokkaans-Nederlandse niet-werkende op 1 januari 2009 totaal 9,3% bedraagt. Daarvan is 2,6% in de leeftijd van 15 tot 24 jaar. In 2004 was het totaal aandeel Marokkaans-Nederlandse niet-werkende werkzoekenden 17%, waarvan 8% in de leeftijd van 15 tot 24 jaar. Er is sprake van een daling van het aandeel niet-werkende werkzoekende jongeren van Marokkaans-Nederlandse afkomst. Tegelijkertijd tonen de cijfers aan dat de groep Marokkaans- Nederlandse werkzoekenden groter is dan hun leeftijdsgenoten. In de Monitor Krachtwijken 2009 is voor de wijken Kanaleneiland en Overvecht 'jeugdwerkloosheid' als indicator opgenomen. Het percentage jeugdwerkloosheid is in de wijk Kanaleneiland in 2008 2,7% ten opzichte van 3,5% in 2006. In de wijk Overvecht ligt het percentage in 2008 op 2,9%, terwijl dit in 2006 nog 4,6% bedroeg. Voor beide wijken geldt dat de trend gunstig lijkt maar de percentages nog steeds ruim twee keer zo hoog zijn dan het stedelijk gemiddelde van 1,2%. Uit recente cijfers over werkloze, werkzoekende jongeren in de leeftijdscategorie 15-27 jaar in de stad Utrecht blijkt dat de werkloosheid zeer behoorlijk is toegenomen ten opzichte van 2008: 37%. (bron: Utrecht sterker uit de crisis ). Een verklaring moet gezocht worden in de huidige economische crisis die ook landelijk de groep jongeren treft. De aanname is dat dit juist voor de kwetsbare groepen, waaronder de Marokkaans-Nederlandse risicojongeren grote consequenties zal hebben en het moeilijker wordt een baan te vinden en te houden. Onderstaande cijfers moeten dan ook in dat licht bekeken worden. Tabel h: niet-werkende werkzoekenden (CWI) in % van de etnische groep, Utrecht 2009 Autochtonen Marokkanen Turken Antillianen Surinamers Totaal 2,0 9,3 7,4 4,8 5,8 15-24 jaar 0,5 2,6 1,7 1,2 1,5 25-44 jaar 1,7 10,5 7,7 4,5 5,8 45-64 jaar 3,7 15,0 13,4 10,7 8,7 Jongerenoverlast Uit onderstaande cijfers blijkt dat ook op het terrein van de jongerenoverlast een positieve trend waarneembaar is en in bijna alle krachtwijken de ervaren jongerenoverlast in meer of mindere mate daalt. In de wijk Kanaleneiland bedroeg de ervaren jongerenoverlast in 2009 28%, ten opzichte van 55% in 2006. In de wijk Ondiep is eveneens een daling te zien, 22% in 2009 ten opzichte van 37% in 2006. In de wijk Zuilen Oost bedroeg de ervaren jongerenoverlast in 2009 24%, ten opzichte van 22% in 2006, hier is dus sprake van een lichte stijging. En tot slotte bedroeg de ervaren jongerenoverlast in de wijk Overvecht in 2009 29%, terwijl dit in 2006 nog 43% bedroeg. Afgezet tegen een stedelijk gemiddelde van 14% in 2009 liggen deze cijfers echter relatief hoog. 14
Tabel i: percentages ervaren jongerenoverlast Totaal 2009 2006 Kanaleneiland 28% 55% Ondiep 22% 37% Overvecht 29% 43% Zuilen Oost 24% 22% Stad 14% 21% Bron: Monitor Krachtwijken Criminaliteit Jeugdreclassering Uit onderstaande tabel blijkt dat van de instroom in de reguliere jeugdreclassering een groot deel van Marokkaans-Nederlandse afkomst is, namelijk 40,1%. In 2004 was dit nog 33,5%, er is dus sprake van een stijging van de instroom van Marokkaans-Nederlandse jongeren in de reguliere jeugdreclassering. Verder valt op dat van de instroom naar ITB Harde Kern en ITB Criem het grootste percentage van Marokkaans-Nederlandse afkomst is, namelijk 48,1% en 49,6%. Tabel j: instroom Bureau Jeugdzorg naar etniciteit, Utrecht 2008 Etniciteit Reguliere Jeugdreclassering ITB Harde Kern ITB Criem OTS Voogdij Voorlopige Voogdij Autochtoon 273 14 8 442 42 17 Marokkaans 219 26 55 81 3 5 Turks 43 5 11 20 1 0 Nederlandse Antillen 13 2 3 26 3 1 Overig 132 7 34 184 13 10 Totaal 680 54 111 753 62 33 Bron: Bureau Jeugdzorg Verdachten Uit onderstaande tabel blijkt dat 35,1% van het totaal aantal jeugdige verdachten in de leeftijd van 12 tot en met 24 jaar van Marokkaans-Nederlandse afkomst is, waarvan 14,9% in de leeftijd van 12 tot en met 17 jaar, en 20,2% in de leeftijd van 18 tot en met 24 jaar. Dit aandeel is hoog, aangezien 11,5% van de totale bevolking in die leeftijdscategorie Marokkaans-Nederlands is ten opzichte van 62,1% Nederlands. In 2004 was het totaal aantal jeugdige verdachten in de leeftijd van 12 tot en met 24 jaar van Marokkaans-Nederlandse afkomst 33,3%, waarvan 13,0% in de leeftijd van 12 tot en met 17 jaar, en 20,3% 18 tot en met 24 jaar (zie cijferbijlage, tabel 4). Er is sprake van een lichte stijging van het totaal aantal Marokkaans-Nederlandse jeugdige verdachten in de leeftijd van 12 tot en met 24 jaar. Daarbij valt op dat deze stijging wordt veroorzaakt door een stijging in het aantal Marokkaans-Nederlandse verdachten van 12 tot en met 17 jaar (van 13,0% naar 14,9%). Het aantal Marokkaans-Nederlandse verdachten van 18 tot en met 24 jaar is juist licht gedaald (van 20,3% naar 20,2%). 15
Tabel k: Aantal verdachten van 12 t/m 24 jaar naar herkomst 12 t/m 24 jaar 2004 2008 Totaal aantal verdachten (12 t/m 24 jaar) Marokkanen Turken Surinamers/Antillianen Overig niet-westers Overig westers Nederlanders Aantal % Aantal % 2041 100,0 2189 100,0 680 33,3 769 35,1 165 8,1 147 6,7 163 8,0 162 7,4 224 11,0 172 7,9 82 4,0 68 3,1 725 35,5 868 39,7 Bron: HKS bewerkt door DNRI/KLPD Daar waar van alle doelgroepen de vertegenwoordiging daalt, neemt die van de Marokkaans- Nederlandse jongeren toe: Marokkaans-Nederlandse verdachten zijn verantwoordelijk voor 42,2% van het totaal aantal gepleegde delicten. In vergelijking met de rest van de gegevens, is ook hier sprake van een oververtegenwoordiging en een stijging ten opzicht van 2004. Toen was het percentage 38,4%. Samenvatting actuele situatie Marokkaans-Nederlandse jongeren De 0 tot 3 jarige en 4 tot 11 jarige Marokkaanse-Nederlanders zijn, in verhouding tot het stedelijke gemiddelde in deze leeftijdsgroep sterk vertegenwoordigd. Het signaalverzuim onder leerplichtige Marokkaans-Nederlandse jongeren is de afgelopen jaren gestegen en in schooljaar 2007-2008 ook aanzienlijk hoger dan dat van hun Nederlandse leeftijdsgenoten. Eenzelfde tendens is er onder de kwalificatieplichtigen. Er is een zeer geringe afname van het percentage Marokkaans-Nederlandse voortijdig schoolverlaters tussen 17 en 22 jaar maar het totale percentage voortijdig schoolverlaten door Marokkaans-Nederlandse jongeren is hoger dan het totaal percentage Utrechtse jongeren. Er is sprake van een daling van het aandeel niet-werkende werkzoekende jongeren van Marokkaans-Nederlandse afkomst. Tegelijkertijd tonen de cijfers aan dat de groep Marokkaans-Nederlandse werkzoekenden groter is dan hun leeftijdsgenoten. Uit recente cijfers over werkloze, werkzoekende jongeren in de leeftijdscategorie 15-27 jaar in de stad Utrecht blijkt dat de werkloosheid aanzienlijk is toegenomen ten opzichte van 2008. In bijna alle prioritaire wijken daalt in meer of mindere mate de ervaren jongerenoverlast, maar afgezet tegen het stedelijk gemiddelde van 14% liggen de cijfers nog relatief hoog. De instroom in de reguliere jeugdreclassering betreft een oververtegenwoordiging van Marokkaans-Nederlandse jongeren en is gestegen ten opzichte van 2004. Er is een lichte stijging van het totaal aantal jeugdige verdachten in de leeftijd van 12 tot en met 24 jaar van Marokkaans-Nederlandse afkomst, voornamelijk veroorzaakt door het aantal Marokkaans-Nederlandse verdachten van 12 tot en met 17 jaar. Er is een oververtegenwoordiging van Marokkaans- Nederlandse verdachten en een stijging ten opzichte van 2004. 3.1.3 Conclusie Er lijkt een eerste, voorzichtige conclusie getrokken te kunnen worden dat de inspanningen en maatregelen tussen 2006 2009 een positief effect hebben gehad: zowel op kwalitatief als kwantitatief 16
gebied zijn de afgesproken resultaten behaald, partners zijn tevreden over de samenwerking en er zijn positieve trends waarneembaar op schooluitval, overlast en werkloosheid. Tegelijkertijd geven de actuele cijfers aan dat de situatie van de Utrechtse Marokkaans-Nederlandse jongeren op schooluitval, werkloosheid, overlast en criminaliteit onverminderd ongunstig afsteekt ten opzichte van hun stadsgenoten en er nog steeds sprake van een oververtegenwoordiging van de Marokkaans- Nederlandse doelgroep is. Het is daarom nodig om blijvend te investeren op het verminderen van de criminaliteit en overlast, het voorkomen van schooluitval en het tegengaan van werkloosheid onder Marokkaans Nederlandse jongeren. 3.2 Ambitie Utrecht wil met het plan van aanpak Utrecht en de Marokkaans-Nederlandse jongeren een wezenlijke bijdrage leveren aan een verdere vermindering van de oververtegenwoordiging van de Marokkaans- Nederlandse doelgroep op schooluitval, werkloosheid, jongerenoverlast en criminaliteit. Dat gaan we doen door: Continueren en intensiveren van huidige maatregelen op inhoud en capaciteit. Dat betreft onder andere uitbreiding van volume en werkgebieden van de Marokkaanse oudercoach, extra begeleiding van ouders bij het justitiële traject van hun kind en specifieke coaching van Marokkaans-Nederlandse leerlingen. Opnemen van nieuwe maatregelen die gericht zijn op extra trajecten intensieve dagbesteding, het verbeteren van de toeleiding naar jeugdzorg en de uitvoering van de pilot gedragscontract : een preventieve corrigerende maatregel die als doel heeft de jongerenoverlast te verminderen. Anticiperen op de demografische -en economische ontwikkelingen (grote groep Marokkaans- Nederlandse 0 11 jarigen, toenemende jeugdwerkloosheid) en verkennen of de maatregelen in domein 1 (opgroeien en opvoeden) en domein 2 (onderwijs, werk, vrije tijd) in combinatie met het reguliere beleid ook voor de toekomst voldoende zijn om een wezenlijke bijdrage te leveren aan het verminderen van de schooluitval en het vergroten van de kans op werk. Blijvend investeren in de samenwerking met zorg en justitiepartners in het Veiligheidshuis en de Marokkaans-Nederlandse gemeenschap en continueren van afstemming met aanpalend gemeentelijk beleid. Deze ambities zullen, vertaald naar concrete maatregelen en resultaten de komende jaren, verder bijdragen aan de doelen in de aanpak van de Marokkaans-Nederlandse risicojongeren: betere kansen op school en arbeidsmarkt en minder vertegenwoordiging in criminaliteit en overlast. 3.3 Uitgangspunten Koers De oorzaken van de problematiek rond Marokkaans-Nederlandse risicojongeren zijn complex; er is niet één oorzaak aan te wijzen en dus is er ook niet één oplossing. De situatie van de Marokkaans- Nederlandse risicojongeren kan alleen maar worden verbeterd als de diverse, achterliggende problemen worden aangepakt en ingezet wordt op het voorkómen van de problemen. Met het gemeentelijke reguliere beleid en met de maatregelen uit dit plan van aanpak dragen we bij, aan het verminderen van de criminaliteit, het voorkomen van overlast, het tegengaan van schooluitval en het verminderen van werkloosheid onder Marokkaans Nederlandse jongeren. Dit doen we door 17
maatregelen die gericht zijn op de aanpak van de achterliggende problematiek van Marokkaans- Nederlandse jongeren en het versterken van hun kansen en binding aan de samenleving. Deze maatregelen zijn voornamelijk op het terrein van gezin, school, werk en vrije tijd en de aansluiting tussen hulpverlenings en justitiële trajecten. Daarnaast zijn maatregelen geformuleerd die zich richten op het betrekken van de Marokkaans-Nederlandse gemeenschap en op professionals uit de keten. De set van maatregelen zullen bijdragen aan het terugdringen van de oververtegenwoordiging van de Marokkaans-Nederlandse jongeren bij schooluitval, werkloosheid, overlast en criminaliteit. Domeinen en maatregelen Concreet zijn de maatregelen onder te brengen in vier domeinen: Domein 1 Opvoeden opgroeien Dit domein betreft maatregelen die gericht zijn op de gezinssituatie en het overbruggen van de thuissituatie en de cultuur op straat. De maatregelen stellen ouders en jongeren beter in staat om te gaan met opvoed en opgroeisituaties, verantwoordelijkheid te nemen, keuzes te maken, inzicht in eigen situatie te versterken en te werken aan een stabielere situatie voor jongere en gezin. Domein 2 Onderwijs, werk, vrije tijd De maatregelen in dit domein zijn vooral gericht op de leefwerelden van de jongere en door diverse vormen van begeleiding en aanbod worden de jongeren weerbaarder gemaakt, hun toekomstperspectief versterkt en daarmee de kansen op werk en opleiding vergroot. Domein 3 Verbinding met de Marokkaans-Nederlandse gemeenschap In dit domein staan de maatregelen opgenomen die de Marokkaans-Nederlandse gemeenschap een actieve en zichtbare plek geven in de aanpak en het mogelijk maken om in samenwerking de huidige situatie van de Marokkaans-Nederlandse jongeren, de beeldvorming en de communicatie te beïnvloeden Domein 4 Aansluiting preventie en repressie Domein vier betreft maatregelen vanuit de samenwerking met het Veiligheidshuis die het mogelijk maken dat repressieve maatregelen een bijdrage leveren aan de preventieve aanpak (en vice versa) en vanuit diverse disciplines gewerkt kan worden om de oververtegenwoordiging van de doelgroep in criminaliteit en overlast te veranderen. Doelgroep Omdat de aanpak is gericht op het voorkómen van problemen, ligt de prioriteit bij de zogenaamde Marokkaans-Nederlandse risicojongeren en hun ouders. Marokkaans-Nederlands zijn de jongeren waarvan ten minste één ouder in Marokko is geboren en tot de eerste generatie (zelf in Marokko geboren) of tweede generatie (geboren in Nederland) behoren. Risicojongeren betreft jongeren met of zonder politie en justitiecontacten die behoren tot een categorie die een bovengemiddeld risico loopt op verder afglijden. Er is sprake van een gezinsproblematiek, schoolverzuim/uitval, werkloosheid en/of verslaving. De harde kern en de veelplegers zijn in deze aanpak geen primaire doelgroep; voor deze groepen continueren we het bestaande justitiële en gemeentelijke beleid. We hanteren in de aanpak een gedifferentieerde benadering en delen de doelgroep grofweg in drie subgroepen in: jongeren die wegens het plegen van misdrijven voor de eerste (eventueel tweede) keer met de politie in aanraking komen. Deze zijn wellicht met een snelle maar niet persé intensieve 18
benadering te corrigeren. Jongeren die voor de tweede (eventueel derde) keer delicten plegen. Omdat hiermee het risico van persistente recidive al is gevestigd, past een stevige, meer intensieve aanpak. Jongeren die als vast levenspatroon delicten plegen: hier past een repressieve benadering, waarbij slechts dan ruimte is voor het aanbieden van maatschappelijke kansen indien er evidente aanwijzingen zijn dat men de criminele carrière wil beëindigen. Wijken Prioriteit in Utrecht en de Marokkaans-Nederlandse risicojongeren wordt gegeven aan de gebieden in de stad Utrecht waar de problematiek met Marokkaans-Nederlandse jongeren en gezinnen het grootst is, de wijken Zuidwest, Overvecht, Zuid, Noordwest, West en Leidsche Rijn. 3.4. Context De maatregelen binnen het plan van aanpak Utrecht en de Marokkaans-Nederlandse risicojongeren richten zich op het verminderen van de criminaliteit, het voorkomen van overlast, het tegengaan van schooluitval en het verminderen van werkloosheid onder Marokkaans Nederlandse jongeren. Het plan van aanpak staat echter niet op zichzelf maar raakt aan een groot aantal beleidsterreinen die ieder een specifieke opdracht hebben en zich richten op de jeugd van Utrecht of een deel daarvan, waaronder de kwetsbare doelgroepen. De maatregelen en acties binnen deze beleidsterreinen dragen daarmee ook bij aan het verbeteren van de situatie van de Marokkaans-Nederlandse risicojongeren uit dit plan van aanpak en vormen daarmee de context voor de aanpak Utrecht en de Marokkaans- Nederlandse risicojongeren. Jeugd en Veiligheid Utrecht en de Marokkaans-Nederlandse risicojongeren vormt één van de vijf peilers van het deelprogramma Jeugd en Veiligheid. Om (risico)jongeren en jongeren met politie en justitiecontacten in de leeftijd van 12-24 jaar een toekomstperspectief te bieden heeft Jeugd en Veiligheid (JeV) een aanpak die is gericht op de achterliggende problematiek van crimineel gedrag en het versterken van hun kansen en binding aan de samenleving: grenzen stellen en perspectief bieden. Peilers binnen Jeugd en Veiligheid zijn: preventie, groepsaanpak, Marokkaans-Nederlandse risicojongeren, nazorg na detentie en jeugdprostitutie. Projecten zijn onder andere: Jongeren op Straat is een integrale, gebiedsgerichte benadering van de jongerenoverlast, waarbij wordt samengewerkt tussen gemeente, politie en het jeugdwelzijnswerk. De kern van de aanpak is om op systematische wijze en in samenwerking tussen partijen een oplossing te vinden voor ervaren overlast. Forza en Tawazoun zijn projecten, gericht op (Marokkaans-Nederlandse) risicojongeren in de basisschoolleeftijd waarbij door middel van een intensieve, naschoolse begeleiding aandacht wordt besteed aan huiswerk, sociale vaardigheden en een zinvolle tijdsbesteding. Aan ouders wordt zowel individueel als in groepen opvoedingsondersteuning geboden. Binnen School en Veiligheid creëren scholen in primair en voortgezet onderwijs een veilig klimaat voor leerlingen door planmatig te werken aan aanpakken van agressie, bedreiging, opstellen van gedragsregels, pesten en de inrichting van het schoolplein. Het accent ligt op preventie en het verbeteren van het sociale klimaat. De groepsaanpak is een integrale gebiedsgerichte en doelgroepgerichte aanpak die zowel aandacht besteedt aan overlast en criminaliteit als aan achterliggende oorzaken. De methodiek bestaat uit het systematisch in kaart brengen van de jeugdgroepen, analyseren van data en het categoriseren van de jeugdgroepen. Vervolgens wordt in samenwerking tussen gemeente, jeugd advies teams, politie, Veiligheidshuis en jongerenwerk- een overlast aanpak gemaakt op 19
de criminele en overlastgevende groepen, die bestaat uit interventies op groep, individu en fysieke omgeving. Nieuwe Perspectieven bij Terugkeer is bedoeld voor jongeren van 16 tot 23 jaar met een gemiddeld tot hoog recidive risico en met gemiddelde tot ernstige delictgerelateerde problemen. In een intensief traject wordt gewerkt aan het gedrag, vaardigheden en denkpatronen die deze problemen veroorzaken. De trajecten zijn afgestemd op de individuele behoeften en tekorten van een jongere en waar nodig wordt een jongere doorverwezen naar gespecialiseerde hulp. Titan biedt Utrechtse risicojongeren en jongeren met politie- en justitiecontacten, weer een toekomstperspectief. Door zinvolle dagbestedingsactiviteiten te bieden, kunnen ze na een jaar weer een positieve rol spelen in de maatschappij. Het dagbestedingtraject helpt de jongeren met de stap naar werk of opleiding. Een traject bestaat de uit individuele- of groepswerkactiviteiten training, begeleiding en vrijetijdsactiviteiten. Veiligheidshuis Utrecht In het Veiligheidshuis Utrecht werken de partners (waaronder Openbaar Ministerie, politie, Raad voor de Kinderbescherming, BJZ en reclassering) in de veiligheidsketen en zorgketen structureel samen om de overlast en criminaliteit in de stad Utrecht tegen te gaan. In diverse casusoverleggen worden, onder andere voor criminele jongeren en risicojongeren met politie en justitiecontacten 'persoonsgerichte plannen van aanpak' ontwikkeld waarbij partners in gezamenlijkheid een plan opstellen dat zowel een strafrechtelijke afdoening, een aanbod van hulpverlening en/of zorg of een combinatie betreft. Met de gebiedsgerichte aanpak sluit het Veiligheidshuis aan bij de wijkgerichte aanpak van Utrecht Veilig! in de urgentiegebieden. De aanpak van individuele jongeren met politie en justitiecontacten (deel uitmakend van een overlastgevende en/of criminele jeugdgroep) valt hieronder. Jeugdbeleid Met het integrale jeugdbeleid wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan de preventie van problemen van jeugdigen, door inzet op taalachterstand, schooluitval, jeugdwerkloosheid, participatie, vrijetijdsbesteding, gezond gedrag, zorg en opvoedingsondersteuning. Soms worden er generieke maatregelen genomen (bedoeld voor alle jongeren), soms specifieke maatregelen (alleen voor allochtone (Marokkaans-Nederlandse) jongeren. Werk Utrechtse jeugd sterker uit de crisis : is het Utrechtse actieplan gericht op het voorkomen van jeugdwerkloosheid. Een groot aantal concrete maatregelen en afspraken moet jongeren beter in staat stellen hun opleiding af te maken, te kiezen voor een beroep met toekomst en goed voorbereid de arbeidsmarkt op te gaan. Ingezet wordt onder andere op leerwerkallianties met de beroepspraktijk, het aanpakken van vroegtijdig schoolverlaten. Extra aandacht is er voor de begeleiding van kwetsbare jongeren. Onderwijs Vanuit de dienst Onderwijs wordt uitvoering gegeven aan het convenant aanval op de schooluitval, waarin alle Regionale Meld en Coördinatiepunten (verantwoordelijk voor de uitvoering van de procedure voortijdig schoolverlaten en het realiseren van een sluitende aanpak) in samenwerking met OCW en onderwijsinstellingen hebben gemaakt over de reductie van het aantal voortijdig schoolverlaters. Het accent ligt op preventie met maatregelen op onder andere het terrein van maatwerktrajecten, inzet van trajecten Erkenning Verworven Competenties (certificering van talenten, kennis en vaardigheden, verworven tijdens opleiding en vrije tijd) voor schooluitvallers van 18 tot 23 jaar meer en betere zorg op school. 20
Radicalisering en polarisatie Utrecht is van ons allemaal is de Utrechtse aanpak rond radicalisering en polarisatie, waarvan het preventieve deel wordt ontwikkeld en gecoördineerd door de Dienst Onderwijs. Utrecht staat een inclusief (jeugd)beleid voor: niemand buiten sluiten en het bevorderen van dialoog en identificatie met de democratische samenleving. Het beleid kenmerkt zich door afspraken, acties en maatregelen op het terrein van opvoedingsondersteuning, voorlichting, vroegsignalering en deskundigheidsbevordering. Diversiteit en integratie Het Utrechtse diversiteits- en integratiebeleid richt zich vooral op het ontwikkelen van veelzijdig talent in de stad, het bevorderen van ontmoeting en dialoog, het zichtbaar maken van de waarde van diversiteit, het bestrijden van discriminatie en het bevorderen van tolerantie. Sport Binnen het Utrechtse sportbeleid Sport in het hart! is sport een doel op zichzelf maar ook een belangrijk middel om bij te dragen aan maatschappelijke vraagstukken en kansen. In dat kader zijn er maatregelen die zich onder andere richten op een beter binnen en buitenschool sportaanbod voor leerlingen, het versterken van het sportaanbod op wijkniveau, toeleiding naar sportverenigingen en het vergroten van sportparticipatie door allochtone jeugd. 21
22
4 MAATREGELEN 2010 en verder In het plan van aanpak werken we vanuit vier domeinen die met elkaar de situatie van de Marokkaans- Nederlandse jongeren zullen verbeteren en bijdragen aan het verminderen van de criminaliteit en overlast, het voorkomen van schooluitval en het tegengaan van werkloosheid onder de doelgroep. Binnen ieder domein is budget gereserveerd en zijn maatregelen geformuleerd die gericht zijn op de aanpak van de achterliggende problematiek van Marokkaans-Nederlandse jongeren en het versterken van hun kansen en binding aan de samenleving. Deze maatregelen zijn voornamelijk op het terrein van gezin, school/werk en vrije tijd. Daarnaast zijn maatregelen geformuleerd die zich richten op het betrekken van de Marokkaans-Nederlandse gemeenschap en op professionals uit de keten. In dit hoofdstuk wordt, per domein, een schets gegeven van de maatregelen en de gewenste resultaten. 4.1 Domein 1 Opvoeden en opgroeien Maatregel 1 Intensieve Outreachende Hulpverlening (IOH) Doelgroep: Marokkaans-Nederlandse jongeren in de leeftijd van 12 24 jaar, met een meervoudige, complexe (gedrags)problematiek en een (verhoogd) risico op delinquentie Doelstelling: Verminderen/corrigeren van probleemgedrag ter voorkoming van een (verdere) criminele loopbaan van Marokkaans-Nederlandse jongeren. Versterken van de autonomie van de jongere waardoor hij de verantwoordelijkheid kan nemen om zijn leefsituatie en toekomstperspectief positief vorm te geven. Inhoud: 'Intensieve Outreachende Hulpverlening' is een vorm van hulpverlening waarin op basis van een gedegen probleemanalyse psychosociale en praktische problemen worden aangepakt. Hierbij worden ook personen uit de directe omgeving van de jongere ingezet. Iedere jongere krijgt een individueel actieplan dat waar nodig in nauwe samenwerking met politie, justitie en jeugdzorg wordt uitgevoerd, zo mogelijk met een justitiële stok achter de deur. Een plan van aanpak richt zich op minimaal twee leefgebieden: scholing/werk, financiën, huisvesting, gezondheid, politie/justitie, relaties (thuis, vrienden, familie). Een traject duurt gemiddeld 6 maanden. Daar waar nodig wordt een jongere toegeleid naar aanvullend zorgaanbod. Resultaten 2006 2009: In de totale periode hebben 135 Marokkaans-Nederlandse jongeren een IOH traject doorlopen. Bereik van risicogroep goed: werkers zijn bekend en hebben vertrouwensband met jongeren Bereik van ouders goed: werkers maken afspraken, c.q. werken samen met de ouders in de begeleiding van de jongeren. Resultaatafspraken 2010 en verder: Uitvoering van 72 nieuwe trajecten per jaar Ten minste 60% is succesvol afgerond (situatie verbetert op één of meerdere leefgebieden, goede doorverwijzing, niet recidiveren) en minimaal 80% doorloopt het volledige traject volgens plan. Kosten: totaal 380.448 ( 5.284 per traject) 23
Maatregel 2 Marokkaanse Oudercoach (MOC) Doelgroep: Marokkaans-Nederlandse ouders met kinderen in de leeftijd van 0 16 jaar, waarbij opvoedingsproblematiek speelt. Doelstelling: Vergroten en versterken vaardigheden Marokkaans-Nederlandse ouders betreffende begeleiding en opvoeding kinderen. Betrekken van ouders (en gezin) bij het voorkomen van een criminele loopbaan van de kinderen in het gezin. Inhoud: De Oudercoach is een vorm van opvoedingsondersteuning - specifiek gericht op het opvoeden binnen twee culturen waarbij met ouders wordt gezocht naar het oplossen van problemen. Aandacht is er voor diverse leefgebieden (zie ook IOH) en de ondersteuning en hulpverlening wordt gegeven in de eigen taal en vanuit de eigen cultuur. Er wordt systeemgericht gewerkt en de begeleiding vindt plaats in de woonsituatie. De oudercoaches zullen onder andere fungeren als verlengstuk van de straatcoaches en vooral de problematiek achter de voordeur aanpakken. Een traject duurt maximaal 6 maanden. Bij complexe en langdurige problemen worden de ouders doorverwezen en toegeleid naar passend hulpaanbod van andere instanties. Resultaten 2006 2009: In totaal zijn 229 gezinnen van Marokkaanse afkomst begeleid. Begeleiding van 125 ouders bij (voorbereiding op) strafzitting kinderen. Structurele samenwerking en afstemming tussen VHU en MOC. Implementatie van methodiek binnen welzijnsorganisaties. Positieve beoordeling werkwijze door gezinnen en professionals. Resultaatafspraken 2010 en verder: Uitvoering van 93 nieuwe trajecten per jaar, waarvan ten minste 80% zijn afgerond en 60% succesvol zijn (begeleiding is afgerond volgens begeleidingsplan en/of betrokkene(n) toegeleid naar zorg). Uitvoering van 74 begeleidingstrajecten bij (voorbereiding van) strafzitting kinderen (OTP). MOC legt en heeft contact met alle relevante netwerken en partners in de wijk waaronder moskee, scholen, Jeugd Advies Teams, Centra voor Jeugd en Gezin. Kosten: Totaal 414.075 per jaar Hulpverleningstrajecten 368.559 per jaar ( 3.963 per traject) Begeleidingstrajecten (OTP) 45.516 per jaar ( 615 per traject) Maatregel 3 Titan: dagbesteding en coaching Doelgroep: Risicojongeren in de leeftijd van 17-23 jaar Doelstelling: Bieden van toekomstperspectief: opleiding, werk of andere dagbesteding 24
Inhoud: Het project Titan biedt jongeren een dagbestedingstraject dat hen helpt met de stap naar werk of opleiding. Titan richt zich op jongeren die geen zinvolle dagbesteding hebben, problemen hebben om werk of een opleiding te vinden of te houden, maar ook op andere leefgebieden problemen hebben. Titan richt zich op alle risicojongeren, waaronder de Marokkaans-Nederlandse risicojongeren. Een traject bestaat uit individuele en/of groepswerkactiviteiten (zoals op een hout of metaalwerkplaats), intensieve persoonlijke begeleiding (iedere jongere krijgt een coach, die indien gewenst, ook de ouders bij het traject betrekt) en vrije tijdsactiviteiten. Een traject duurt 12 maanden en kent daarna nog een periode van 6 maanden nazorg. Resultaten 2006 2009: 60% van de jongeren stroomt positief uit (naar werk of opleiding). Maximaal 20% uitval Methodiek is beschreven en ter beoordeling aangeboden aan NJI Jongeren waarderen de begeleiding en trajecten Resultaatafspraken 2010 en verder Uitbreiding van Titan met 10 extra trajecten voor Marokkaans-Nederlandse risicojongeren 60% van de trajecten zijn succesvol afgerond Maximaal 20% uitval Kosten: 160.000 per jaar ( 16.000 per traject) Maatregel 4 Toeleiding (jeugd)zorg Doelstelling: Bekendheid met (jeugd)zorg vergroten door voorlichting Toeleiding naar (jeugd)zorg verbeteren Inhoud: Te weinig Marokkaans-Nederlandse kinderen en hun ouders vinden de weg naar instellingen zoals jeugdzorg: in de licht (vrijwillige) vormen zijn zij ondervertegenwoordigd. Tegelijkertijd lijkt er binnen de Marokkaans-Nederlandse gemeenschap een taboe te rusten op erkenning en behandeling en worden oorzaken gezocht in externe factoren. De afgelopen jaren is, in samenwerking tussen Stichting Al Amal en BJZ, een project opgezet dat als doel heeft de toeleiding naar Jeugdzorg te verbeteren. Resultaat is een methodiekbeschrijving en deskundigheidsbevordering. Het verder investeren op de toeleiding naar de jeugdzorg is wenselijk, aansluitend bij de huidige structuren, samenwerking en initiatieven gebruikmakend van eerdere ervaringen. Resultaatafspraken 2010 en verder: - Continueren en intensiveren van samenwerking tussen BJZ en intermediairs, bijvoorbeeld door uitvoering van het project Tussen in: vervolg. - MOC nemen in hun contacten met ouders expliciet het onderwerp jeugdzorg mee. Kosten: 25.000,00 25