SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 820 van TINNE ROMBOUTS datum: 20 juli 2016 aan JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN OMGEVING, NATUUR EN LANDBOUW Invasieve exoten - Bestrijding Invasieve exotische dier- en plantensoorten zijn planten of dieren die van nature niet voorkomen in onze streken en door hun aanwezigheid problemen veroorzaken voor andere soorten. Ze brengen de biodiversiteit in gevaar, berokkenen economische schade of veroorzaken problemen voor de volksgezondheid. Het is belangrijk om invasieve soorten zo snel mogelijk op te sporen zodat er tijdig ingegrepen kan worden om de schade te beperken en te verhinderen dat de populatie groeit want vaak hebben ze geen natuurlijke vijanden, waardoor ze zeer snel vermenigvuldigen. In 2012 richtte de minister een meldpunt op voor vreemde exoten. Daarop kunnen burgers melden wanneer ze een vreemde soort hebben gezien en ook Europa ondernam recentelijk actie tegen het bestrijden van uitheemse invasieve soorten. 1. Hoeveel meldingen kreeg het meldpunt voor invasieve exoten de voorbije jaren? a) Graag een overzicht sinds de oprichting in 2012, per provincie. b) Op welke wijze wordt van meldingen gecontroleerd of zij correct zijn? 2. Welke invasieve exoten zijn het meest aanwezig (zowel op het gebied van planten als dieren)? Graag een overzicht van 2012 tot op heden. a) Graag een overzicht van de meest voorkomende invasieve plantensoorten. Indien mogelijk ook met een aanduiding op de kaart. b) Graag een overzicht van de meest voorkomende invasieve diersoorten. Indien mogelijk ook met een aanduiding op de kaart. c) Welke schade brengen deze soorten met zich mee? 3. Hoe worden deze invasieve soorten bestreden? 4. Wat is de kostprijs van de bestrijding? Graag een overzicht per soort. 5. Is er een merkbare verbetering sinds de bestrijding van de invasieve soorten of niet? Op basis van wat concludeert de minister dit? 6. Ook de Europese Unie werkt aan een lijst van invasieve uitheemse soorten. a) Hoever staat men met de opmaak van deze lijst? b) Wanneer wordt deze lijst definitief verwacht? Van wat is deze timing afhankelijk? c) Kunnen lidstaten alsnog afwijken van deze lijst?
7. Hoe staat de minister tegenover de aanpak van invasieve soorten? Voldoet die of is ze voor verbetering vatbaar? 8. Voor soorten op deze Europese lijst geldt een totaalverbod op handel en teelt. a) Wat is de impact op Vlaamse kwekers en telers van bepaalde planten- en diersoorten? b) Kunnen wij ook zelf soorten op de lijst zetten en een totaalverbod op bepaalde teelten op ons grondgebied invoeren? 9. De bestrijding is een gedeelde verantwoordelijkheid van (lokale) overheden en terreineigenaars. Op welke wijze verloopt de samenwerking tussen overheden en terreineigenaars ter bestrijding van invasieve exoten?
JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN OMGEVING, NATUUR EN LANDBOUW ANTWOORD op vraag nr. 820 van 20 juli 2016 van TINNE ROMBOUTS 1. a) Het aantal waarnemingen bedraagt respectievelijk 11.202, 12.009, 13.556 en 15.733 tijdens de jaren 2012 t.e.m. 2015. Onderstaande figuur geeft een overzicht van de meldingen per provincie sinds 2012. Aantal meldingen in meldingssysteem invasieve exoten, per jaar en per provincie (alle soorten). (Waarnemingen afkomstig van Waarnemingen.be, de website voor natuurinformatie van Natuurpunt en Stichting Natuurinformatie. Deze gegevens mogen niet worden overgenomen zonder toestemming.) b) Melders worden aangespoord om hun waarneming zo uitgebreid mogelijk te documenteren, met inbegrip van foto s. Administrators die in een welbepaalde soortengroep zijn gespecialiseerd, verwerken de waarnemingen. Zij kunnen waarnemingen corrigeren of afkeuren. 2. a-b) De top drie van meest gemelde dier- en plantensoorten vindt u in de onderstaande tabel. De verspreidingskaarten vindt u in bijlage.
c) De impact van de Nijlgans en de Indische gans omvat vraatschade aan akkers, graslanden en plantsoenen. Hun uitwerpselen veroorzaken lokale vermesting en overlast voor recreanten. De negatieve impact van Halsbandparkiet omvat geluidsoverlast en competitie met sommige vogels en vleermuizen die in boomholtes leven. Deze soort kan ook vraatschade aan fruitteelt veroorzaken. Reuzenberenklauw stelt een belangrijk volksgezondheidsprobleem, omdat de plant bij aanraking en in combinatie met zonlicht brandwonden veroorzaakt. Laurierkers en watercrassula treden in sterke competitie met de soorten in hetzelfde habitat (respectievelijk op land en in water). De watercrassula kan waterlichamen zelfs volledig overgroeien, wat naast een biodiversiteitsimpact ook economische gevolgen kan hebben. 3. Naargelang de soort moeten gepaste maatregelen worden genomen. Afgeronde of lopende bestrijdingscampagnes lopen dan ook sterk uiteen m.b.t. technieken, schaal, intensiteit en doelstelling. Bij solitair levende dieren worden beginnende invasies via afvangst of afschot vermeden (bijv. muntjak, stierkikker). Bepaalde ganzen zijn wijdverspreid, maar kunnen in de ruiperiode (wanneer noodzakelijk) toch succesvol in grote aantallen worden gevangen. Invasieve planten worden voornamelijk door lokale besturen en terreineigenaars en -beheerders via het regulier beheer of mits gerichte maatregelen aangepakt. 4. Doordat de bestrijding op het terrein door vele instanties wordt uitgevoerd en meerdere soorten vaak binnen eenzelfde bestrijdingsactie worden bestreden, valt de kostprijs op Vlaams niveau per soort moeilijk in te schatten. Indicaties van kostprijzen zijn gekend door een aantal concrete gevalstudies. Aan de volledige verwijdering van Pallas eekhoorn in Vlaanderen werd ongeveer 200.000 euro besteed. Voor de beheersing van exotische bomen en struiken op eigen terreinen besteedde het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) 700.000 tot 880.000 euro per jaar. 5. Voor soorten die in een vroeg stadium van verspreiding worden aangepakt, is het succes zonder meer duidelijk (bijv. volledige verwijdering van Pallas eekhoorn in Vlaanderen, beheersing van de populatie rosse stekelstaart). Voor soorten met een wijde verspreiding is het daarentegen veel moeilijker om de evolutie in te schatten. Voor veel soorten is de bestrijding bovendien nog niet langlopend genoeg. Een uitzondering hierop is de Canadese gans, waarvoor bekend is dat de opgedreven bestrijding in 2011-2012 de aantallen gevoelig heeft doen dalen waardoor, indien voortgezet, de Vlaamse populatie kan ingedamd worden. Om de evoluties van alle aandachtsoorten beter te kunnen opvolgen, werkt het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) een monitoringplan uit. 6. a-b) De eerste lijst van voor de Europese Unie zorgwekkende invasieve uitheemse soorten is gepubliceerd in het Publicatieblad van de Europese Unie van 14 juli 2016. De bepalingen die op deze soorten van toepassing zijn, zijn in werking getreden op 3 augustus 2016. c) Lidstaten kunnen niet afwijken van de lijst. 7. De vaststelling van een Europese lijst laat een Europees afgestemde aanpak toe en biedt meer garantie op succes in de strijd tegen invasieve uitheemse soorten, wat zowel onze biodiversiteit als de te investeren middelen ten goede komt. Bij de verdere uitbouw van de Vlaamse aanpak acht ik het van belang om, in lijn met de Europese strategie, te blijven focussen op preventie en snelle responsmaatregelen om zo op een kostenefficiënte manier maximaal de negatieve impact gelinkt aan invasieve uitheemse soorten te beperken. Daarnaast zal ik ook inzetten op het uitvoerig inlichten van burgers en lokale besturen. Het ANB blijft instaan voor de algemene coördinatie en wordt hierbij wetenschappelijk ondersteund door het INBO.
8. a) Het handels- en kweekverbod heeft wat de diersoorten van de Unielijst betreft, in Vlaanderen een eerder beperkte impact. Voornamelijk de schildpadsoorten en de Siberische grondeekhoorn worden in Vlaanderen gecommercialiseerd, maar slechts op beperkte schaal. Voor de overige soorten is de commerciële productie en handel in Vlaanderen onbestaande of minimaal. Voor een aantal plantsoorten, voornamelijk de waterhyacint, zijn de economische belangen groter. b) Lidstaten kunnen via hun vertegenwoordiging in het Europees comité zelf soorten voor opname op de Unielijst voordragen mits de opmaak van een risicoanalyse die aan de minimumstandaarden zoals vermeld in de Verordening voldoet. Daarnaast heeft elke lidstaat ook de mogelijkheid om een aanvullende lijst van invasieve uitheemse soorten op te stellen waarvoor productie en handel verboden is. Het Soortenbesluit voorziet in deze mogelijkheid. 9. De Vlaamse overheid neemt een regierol op in samenwerking met de lokale besturen, terreinbeherende instanties en andere betrokken organisaties. Coördinatie en ondersteuning wordt voorzien door onder meer het uitwerken van codes van goede praktijk, het coördineren en uitwerken van actieplannen, het voorzien van monitoring en opvolging van beheeracties, het analyseren van introductieroutes, bijkomend onderzoek, van communicatie en sensibilisatie. De eigenlijke bestrijding op het terrein is de verantwoordelijkheid van elke terreinbeheerder. Voor een aantal moeilijker te bestrijden soorten (onder meer afvangst of afschot van ganzen, stierkikker, rosse stekelstaart en muntjak), voorziet het ANB ondersteuning. BIJLAGE Verspreidingskaarten