ADVIES over het ontwerp van Federaal Plan Adaptatie aan klimaatverandering

Transcriptie

1 ADVIES over het ontwerp van Federaal Plan Adaptatie aan klimaatverandering SALV, 25 april 2014 (nr ) Contactpersoon SALV: Kris Van Nieuwenhove, Koen Carels

2 SALV-advies over het ontwerp van Federaal Plan Adaptatie aan klimaatverandering 2

3 1 Inleiding Naar aanleiding van de publieke raadpleging 1 (17/02-18/04/2014) over het ontwerp van Federaal Plan Adaptatie aan klimaatverandering en de vaststelling dat zich daarin een landbouwluik bevindt, besloot de Strategische Adviesraad voor Landbouw en Visserij om een beknopt advies op eigen initiatief uit de brengen. Het advies wordt gericht aan de bevoegde federale staatssecretaris (de heer Melchior Wathelet, Staatssecretaris voor Leefmilieu, Energie en Mobiliteit, toegevoegd aan de Minister van Binnenlandse Zaken en Gelijke Kansen, en Staatssecretaris voor Staatshervorming, toegevoegd aan de Eerste Minister) en aan de voor leefmilieu en landbouw bevoegde Vlaamse ministers in de Vlaamse Regering, respectievelijk mevrouw Joke Schauvliege en minister-president Kris Peeters. Het advies werd voorbereid in een ad hoc werkcommissie en werd goedgekeurd op de raadszitting van 25 april Piet Vanthemsche Voorzitter SALV SALV-advies over het ontwerp van Federaal Plan Adaptatie aan klimaatverandering 3

4 2 Situering 2.1 Context Het Federaal Adaptatieplan vormt de federale bijdrage aan het Nationaal Adaptatie Plan (NAP). Op Europees niveau heeft de Europese Commissie in april 2013 een EU strategie voor adaptatie aan de klimaatverandering ingevoerd om het aanpassingsvermogen van de Europese Unie aan de klimaatverandering te verhogen. De strategie moedigt de lidstaten namelijk aan om adaptatiemaatregelen in te voeren en sterker rekening te houden met adaptatie in de meest kwetsbare sectoren ( climate proofing ). België is een federale staat, bestaande uit de federale overheid en deelstaten, elk verantwoordelijk binnen hun eigen bevoegdheid voor de adaptatie aan de klimaatverandering. In december 2010 keurde de Nationale Klimaatcommissie (NKC) de Nationale Adaptatie Strategie goed. Die strategie voorziet in de uitwerking van een Nationaal Adaptatieplan (NAP). Het Federaal Adaptatieplan vormt de federale bijdrage aan het NAP. Het plan past binnen het federale beleidsplan op lange termijn inzake duurzame ontwikkeling goedgekeurd in mei 2013, en meer bepaald doelstelling 32: België zal aangepast zijn aan de directe en indirecte gevolgen van de klimaatverandering. Dit plan vervolledigt de nationale en regionale actieplannen waaraan de laatste hand wordt gelegd. De SALV bracht, samen met Minaraad en SERV, reeds advies uit over het Vlaams adaptatieplan 3 in maart Landbouw in het ontwerp van Federaal Adaptatieplan De federale overheid heeft bevoegdheden inzake het landbouwbeleid. Hoewel het overgrote deel van het landbouwbeleid geregionaliseerd werd, blijft de federale overheid na uitvoering van de 6 e Staatshervorming bevoegd voor: de normen met betrekking tot de kwaliteit van de grondstoffen en de plantaardige producten, en de controle van die normen met het oog op de veiligheid van de voedselketen; de normen met betrekking tot de gezondheid evenals de kwaliteit van dierlijke producten, en de controle van die normen met het oog op de veiligheid van de voedselketen; inkomensvervangende maatregelen bij vervroegde uittreding van oudere landbouwers. Toekomstige impact van klimaatverandering op de bos- en landbouwproductie. Bij een wereldwijde opwarming van minder dan 1 3 C zal de landbouwopbrengst in de gebieden op gemiddelde en hoge breedtegraden toenemen, afhankelijk van de teelt (bij een hogere stijging zal de opbrengst dalen). De toenemende frequentie van extreme klimatologische gebeurtenissen zal de landbouwproductie plaatselijk aantasten, vooral in sectoren die op lagere breedtegraden levensnoodzakelijk zijn. ADASCIS: ontwikkeling van een informatie- en evaluatiesysteem voor landbouwschade. In de bredere context van landbouwverzekeringen kan het systeem gebruikt worden door regionale overheden, landbouworganisaties en de verzekeringssector om landbouwverzekeringsproducten te ontwikkelen. 3 Het Vlaams Adaptatieplan vormt samen het Vlaams Mitigatieplan het Vlaams Klimaatbeleidsplan. Hierover brachten SALV, Minaraad en SERV gezamenlijk advies uit: Advies over het Vlaams Klimaatbeleidsplan. Minaraad, SALV en SERV. 26/28 maart SALV-advies over het ontwerp van Federaal Plan Adaptatie aan klimaatverandering 4

5 Impact en aanpak van de klimaatverandering in het Zuiden. Het ontwerp adaptatieplan beschrijft de impact van de klimaatverandering op de landbouw in Afrika, Azië en Latijns-Amerika en hoe de federale ontwikkelingssamenwerking hier werk kan maken van adaptatiemaatregelen. Rekening houden met de klimaatverandering binnen het kader van de Europese fytosanitaire verordening. Door de toename van internationale uitwisselingen, klimaatverandering en de toenemende mobiliteit van mensen en goederen is uiterste waakzaamheid geboden voor het (opnieuw) opkomen van schadelijke organismen voor gewassen. Het federale fytosanitair beleid beoogt de bescherming van inlandse soorten tegen schadelijke organismen (insecten, virussen, bacteriën, mossen, enz.) die niet natuurlijk aanwezig zijn in onze streken en die aanzienlijke schade kunnen toebrengen. Die quarantaineorganismen moeten zo snel mogelijk worden bestreden. Het beleid ter zake wordt in grote mate bepaald op internationaal en Europees niveau. Een actieve deelname op EU niveau is dus belangrijk om te garanderen dat er rekening wordt gehouden met de risico's door klimaatverandering. Het sanitair fonds voor dieren en planten evalueren. Het dierengezondheidsfonds en het plantenfonds werden in het leven geroepen in de optiek van solidariteit, om vergoedingen te betalen in het geval van het verplicht doden of slachten van dieren en om tussen te komen in de financiering van subsidies, voorschotten, prestaties en schadeloosstellingen inzake de kwaliteit van planten en plantaardige producten, de fytosanitaire situatie van planten en plantaardige producten en de opsporing en strijd tegen schadelijke organismen. De lijst met dieren en plantenziekten die in aanmerking komen voor een schadevergoeding via het fonds kan worden herzien om rekening te houden met de klimaatverandering. Als er door de klimaatverandering (nieuwe) dieren en plantenziekten opduiken; kunnen de landbouwers worden vergoed voor de veroorzaakte schade. Wat betreft dierenziekten impliceert de maatregel dat de (nieuwe) ziekten die het gevolg zijn van de klimaatverandering, opgenomen worden in de lijst van de dierengezondheidswet om in voorkomend geval te worden bestreden en om schadevergoedingen te kunnen uitkeren via het dierengezondheidsfonds. Organisatie van sectorale informatiesessies over de adaptatie aan klimaatverandering. Om een coherent en efficiënt adaptatiebeleid te waarborgen en ervoor te zorgen dat de verschillende sectoren er rekening mee houden, moeten ze op de hoogte zijn van de klimaatverandering, de verwachtingen, de impact, het van kracht zijnde adaptatiebeleid, de success stories enz. Om de sectoren te laten inzien hoe belangrijk het is dat ze zich aanpassen aan de klimaatverandering, zullen er infosessies worden georganiseerd. Die sessies zullen specifiek worden aangepast aan elke sector. 2.3 Advies het Vlaams Klimaatbeleidsplan In het advies over het Vlaams Klimaatbeleidsplan, onderdeel adaptatie, verwezen de Raden (Minaraad, SERV en SALV) reeds naar het toewijzen van verantwoordelijkheid bij schade. Een aantal van deze elementen komen ook in het ontwerp Federaal Adaptatieplan aan bod, namelijk het project ADASCIS en de evaluatie van het sanitair fonds voor dieren en planten. De Raden vroegen in dit advies om een beslissingsboom uit te werken voor een evenwichtig risicobeheer en de verdeling van de financiële verantwoordelijkheden (zie figuur 1). In deze beslissingsboom worden een aantal acties verwerkt. Acties worden geactiveerd of gedeactiveerd op basis van drempels. Deze drempels houden rekening met een maatschappelijk acceptabel evenwicht tussen degene die de actie veroorzaakt en degenen die er de gevolgen moet van dragen. Omtrent de SALV-advies over het ontwerp van Federaal Plan Adaptatie aan klimaatverandering 5

6 mogelijke acties verwezen de Raden naar het advies van de SALV over het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid 4 : De individuele of collectieve risico- en schadepreventie; Eigen verantwoordelijkheid van gebruikers waarbij de schade wordt opgenomen in het eigen risico van de gebruiker; Een al of niet verplicht collectief sectoraal fonds; Een rampenfonds van de overheid om de schade op te vangen; De markt van private verzekeringsproducten. 4 Advies over de wetgevende voorstellen voor het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) SALV. 25 mei SALV-advies over het ontwerp van Federaal Plan Adaptatie aan klimaatverandering 6

7 3 Advies [1] De SALV is tevreden dat er in het voorliggende ontwerp Federaal Adaptatieplan aandacht is voor de resterende federale landbouwbevoegdheden. [2] De SALV vraagt een goed onderling afgestemde inzet van de op federaal en Vlaams niveau beschikbare instrumenten. Immers, voor wat betreft de Vlaamse land- en tuinbouw omvat een adaptatiebeleid naast de Vlaamse bevoegdheden inzake preventie, het stimuleren van private verzekeringen (bijvoorbeeld via PDPOIII) en het beheer van het (landbouw)rampenfonds in uitvoering van de 6e Staatshervorming, eveneens de inzet van collectieve sectorale fondsen zoals het sanitair fonds (zie figuur 1) Figuur 1. In het advies van Minaraad, SERV en SALV over het Vlaams Klimaatbeleidsplan van 29/03/2013 werd gevraagd werk te maken van de uitwerking van een evenwichtig risicobeheer en verdeling van financiële verantwoordelijkheden [3] Inzake risicobeheer is het volgens de Raad in eerste instantie aangewezen om aan preventie te doen, zoals de Raad reeds vermeldde in zijn advies over het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid 5. [4] De SALV wijst op het belang van (het actueel houden van) het sanitair fonds voor dieren en planten. In het advies over het Vlaams Klimaatbeleidsplan (zie situering) wees de Raad reeds op de verschillende mogelijkheden voor de spreiding van de financiële gevolgen van de klimaatverandering. De collectieve sectorale fondsen spelen hierin een belangrijke rol. Het is dan ook essentieel dat deze fondsen ook ingezet kunnen worden aan nieuwe dieren- en plantenziekten. De Raad vraagt hierbij ook om bij de opmaak of actualisatie van de lijst met dierenziekten die in aanmerking komen voor een schadevergoeding via het fonds rekening te houden met ziekten van in het wil levende dieren die (in theorie) kunnen overgedragen worden op gedomesticeerde dieren. Volgend op een vaststelling van een ziekte bij in het wild levende dieren kunnen immers vergaande maatregelen worden opgelegd aan de veehouders. 5 Advies over de wetgevende voorstellen van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) SALV. 25 mei SALV-advies over het ontwerp van Federaal Plan Adaptatie aan klimaatverandering 7

8 [5] De SALV en zijn ledenorganisaties vragen om op de hoogte gehouden te worden van de geplande sectorale informatiesessie omtrent landbouw in SALV-advies over het ontwerp van Federaal Plan Adaptatie aan klimaatverandering 8