De leraar als rolmodel Dr. Wouter Sanderse Nationale Gymnasiumdag 22 januari 2015
1. Populair maar problematisch Voorbeeldfunctie populair om leerlingen moreel te vormen Voordeel: Leraren willen geen moraalridder zijn Morele vorming door voor te leven Nadeel: Het is vaak niet doordacht Het is niet de enige methode Voettekst 2
Zijn leraren voorbeelden voor leerlingen? Vnl. ouders en andere familie 3-4% noemt leraren spontaan Maar Sowieso moeilijk voorbeeldfiguren te herkennen Pas met terugwerkende kracht? Potentieel voorbeeldfunctie nog onbenut Voettekst 3
Onderwijsraad, Onderwijs vormt Om zich te kunnen vormen hebben kinderen en jongeren anderen nodig, waaronder leraren, die kennis aanreiken en deskundigheid tonen en die bepaalde waarden of idealen in hun handelen laten zien. Leraren en docenten vervullen daarmee een belangrijke voorbeeldrol voor leerlingen en studenten. Maar dit is niet het enige: een leraar is met wie hij is en hoe hij optreedt altijd vormend bezig, bedoeld en onbedoeld. Het is belangrijk dat leraren en docenten zich bewust zijn van hun vormende rol, zodat zij die rol doelgericht kunnen inzetten. Voettekst 4
Vragen Je kunt een voorbeeld zijn, maar niet op het gebied van moraal. Je kunt een moreel goede leraar zijn, maar niet op een voorbeeldige manier. Je kunt goed én voorbeeldig zijn, maar zonder dat leerlingen dat oppikken. Voettekst 5
2. Een voorbeeld van wat? Klassieke oudheid Odysseus in Homerus werk Socrates in Plato s dialogen Plutarchus Parrallelle levens Deugdethiek Aristoteles (384-322 v Chr.) Voettekst 6
Kardinale deugden Maat temperantia Verstandigheid prudentia Moed fortitudo Rechtvaardigheid iustitia Voettekst 7
MAAT Omgaan met genot, zoals eten, drinken, maar ook macht, eer en geld. VERSTANDIGHEID Weten wat goed is in een concrete situatie. O.a. zelfkennis RECHTVAARDIGHEID MOED Omgaan met verdeling van schaarse goederen en het geven van straf/beloning Omgaan met angst in gevaarlijke en problematische situaties Voettekst 8
Professionele deugden Echtheid Toneelschool Geduld Verpleegkundige Zelfsturing Jeugdhulpverlener Zorgzaamheid Thuiszorg Integriteit Ambtenaar Ordelijkheid Ritueelbegeleids ter Traagheid Schilder Moed Rechter Ontvankelijkheid Dichter (gepaste) trots Rolstoeltennister Voettekst 9
Onderzoek (Colby & Damon, 1992). Interviews met 23 helden Negeren van gevaar Zekerheid over principes Vertrouwen, geloof, en optimisme Steun van geinspireerde anderen Openheid voor morele groei Karakter Voettekst 10
3. Een voorbeeld hoe? Stel je bent een moreel geode leraar, hoe word je daar een voorbeeld van? Hangt ervan af Twee soorten voorbeelden De letter a Mohammed Ali Voettekst 11
Doe mij deze maar Waarvan is deze een voorbeeld? Voettekst 12
Belang van sociale conventies Sturen interpretaties van je gedrag Een moreel voorbeeld: Lijkt op + verschilt van omgeving Een voorbeeld valt op, bijv. Meer dan anderen Bijzondere omstandigheden Iets nieuws Voettekst 13
Interpretates door leerlingen van jouw voorbeeldgedrag beperken jouw intenties Er moet eerst een gedeelde morele cultuur op school zijn Voettekst 14
4. Een voorbeeld wat bereikt? Stel, je bent moreel en voorbeeldig, ben je dan ook een rolmodel? Heb je invloed op anderen, en welke? Imitatie Leren door observeren (afkijken) Krachtig, maar weinig cognitief Voettekst 15
Emulatie ipv imitatie Bij emulatie: heb je het pijnlijke gevoel dat je een goede karaktertrek nog niet hebt heb je de wil om die karaktertrek te bemachtigen onderneemt je acties om de karaktereigenschap te bemachtigen weet je waarom de karaktertrek wenselijk is, en hoe je jezelf kan veranderen Voettekst 16
Translatio Imitation Emulatio Informatie Imitatie Innovatie Voettekst 17
5. Tot slot De leraar als rolmodel: Handelt niet alleen, draagt bij aan morele cultuur Is goed, maar niet moreel perfect Stelt anderen in staat eigen weg te gaan Voettekst 18
Aankondiging Conferentie Onderwijs dat deugt 2 april 2015 Meer info: http://fontys.nl/flot-lectoraatberoepsethiek/ Voettekst 19
Voettekst 20