Grootegast in beweging: Naar een sportieve gezonde gemeente! Plan van aanpak Beweegplan voor kinderen van 2 tot 18 jaar in de gemeente Grootegast schooljaar 2016/2017 en schooljaar 2017/2018 Door: Astrid Witte, Witteborg Sport, astrid@witteborgsport.nl Hans Stroes, Stroes in beweging, stroesinbeweging@online.nl Opende, oktober 2016 1
Inhoud Inleiding pag. 3 Huidige situatie pag. 5 Gewenste situatie pag. 6 Planning pag. 8 Samenvatting pag. 12 2
Inleiding Gemeente Grootegast is een gemeente die volop in beweging is. Niet alleen op bestuurlijk vlak, maar zeker ook door de inwoners. Bewegen en gezondheid staan de laatste jaren hoog op de agenda. Nederlanders en vooral de Nederlandse jeugd blijken in menig onderzoek steeds minder te bewegen. De levensverwachting is voor het eerst sinds jaren gedaald. Zowel op landelijk niveau als op gemeentelijk niveau is er veel belangstelling voor goede beweeg- en gezondheidsprogramma s. De gemeente Grootegast biedt al meer dan 7 jaar extra beweegmogelijkheden aan haar inwoners en heeft daarvoor het project Grootegast In Beweging ingevoerd. Binnen dat project was het beweegaanbod met name gericht op de basisschoolleerlingen in de gemeente. In samenspraak met het onderwijsveld is nagegaan hoe niet alleen het beweegaanbod vergroot kan worden, maar ook hoe op een gestructureerde wijze het beweegaanbod uitgebreid kan worden naar alle jongeren tot 18 jaar. Op verzoek van de wethouder Sport van de gemeente Grootegast wordt in dit beweegplan een aantal voorstellen gedaan om tot een doorgaande (beweeg)leerlijn te komen voor de kinderen van 2 tot 18 jaar. Er wordt gestreefd naar een verfijning van de visie op het totale beweegaanbod voor de 2 tot 18 jarigen met de bijbehorende doelen en de inhoud. Tevens zal worden nagegaan hoe de beoogde effecten van dit beweegaanbod beter gevolgd en beoordeeld kunnen worden. Er moet een doorgaand beweegaanbod komen voor alle 2 tot 18 jarigen, waarbij alle jongeren worden gestimuleerd tot meer bewegen en zo een gezonde leefstijl ontwikkelen. Ondersteuning van de ouders zal daarbij onontbeerlijk zijn. Misschien kunnen we deze ouders, via hun kinderen, ook meer laten bewegen. Bewegen in groepsverband stimuleert de sociale ontwikkeling van kinderen, waardoor ze ook gemakkelijker vriendschap maken met andere kinderen. De aanpak, dan wel het voorkómen van overgewicht speelt hierin ook een belangrijke rol. Als onze jongeren daarbij meer plezier ervaren in de vele beweegmogelijkheden zal dat volgens deskundigen ook een positieve invloed hebben op de leerprestaties van hen. De gemeente wil het beweegaanbod zoveel mogelijk met lokale sportaanbieders realiseren, waardoor er meer jongeren aan buitenschoolse sportactiviteiten, al dan niet in verenigingsverband, gaan bewegen. Voldoende beweging zorgt ervoor dat je je fitter voelt, ontspannen bent en een beter zelfbeeld hebt. Jongeren bewegen voldoende wanneer zij minimaal vijf dagen in de week, 60 minuten matig intensief bewegen. Dit is de Nederlandse Norm voor Gezond Bewegen (NNGB). De gemeente wil een uitgebreider, structureel beweegaanbod bieden aan alle 2-18 jarigen om ze een gezonde levensstijl te laten behouden dan wel te ontwikkelen. Daarbij wil de gemeente met name kansarme gezinnen, waarbij een lidmaatschap van een sportvereniging een financiële belemmering vormt, specifiek faciliteren. De gemeente Grootegast wil daarvoor een actiever armoedebeleid ontwikkelen. De gemeente Grootegast participeert in dat verband in het Jeugdsportfonds Groningen. Hiermee willen wij bereiken dat kinderen van ouders met een laag inkomen kansen krijgen om te gaan sporten. Naast een tegemoetkoming in de kosten van het lidmaatschap van een sportvereniging, is het ook mogelijk sportkleding aan kinderen te verstrekken. 3
Bij het nieuwe plan stellen we ons de volgende vragen: Wat is de achterliggende visie van Grootegast in beweging? Wat zijn de gestelde doelen? Waar wordt het geld aan besteed? Hoe wordt vastgesteld of gestelde doelen behaald zijn? Wat als de doelen niet gehaald worden? Over de auteurs: Als eigenaar van Witteborg Sport is Astrid Witte nauw betrokken bij het plaatselijk beweegaanbod door o.a. gymnastiek- en Freerunaanbod in Opende, als oud-voorzitter van Sportdorp en als projectleider van sportimpulsproject Grootegast spelenderwijs in beweging. Door andere activiteiten, o.a. voor volwassenen en ouderen, is er ook geregeld contact met collega- sportaanbieders in bijvoorbeeld Grootegast en Oldekerk, om op een niet-competitieve manier samen te werken. Met het sportimpulsproject Plezierig samen in beweging, voor Grootegast en Leek en de daaruit vloeiende samenwerking in Plezierig in beweging (samenwerking tussen gemeente Grootegast, Het Hooge Heem, De Zijlen en Witteborg Sport) is Astrid Witte nog meer bij al het sportaanbod betrokken. Hans Stroes is vakleerkracht LO, eigenaar van scholings- en adviesbureau Stroes in Beweging en auteur van de methode Basislessen bewegingsonderwijs en het Leerlingvolgsysteem Bewegen en spelen/stimuliz. Beide methoden worden landelijk op veel basisscholen gebruikt. Hans Stroes was direct betrokken bij het Sportimpuls project Grootegast Spelenderwijs in beweging en hij kent daardoor de scholen in de gemeente al. 4
Huidige situatie Welk aanbod vanuit Grootegast in Beweging is er al? Op dit moment is er een gering beweegaanbod voor de voorschoolse instellingen; de borging van het project Grootegast Spelenderwijs in beweging. Daarnaast is er een incidenteel aanbod van sportieve activiteiten, waaronder clinics op scholen, vakantieactiviteiten, verenigingsondersteuning en het aanbieden van nieuwe sportactiviteiten zoals bijv. Unihockey, de Kidsrun bij de Oldewierdenloop en de sportclinics als voorbereiding op de Legiorun, met name gericht op de kinderen op de 11 basisscholen. Het project Sportconsulent richt zich op de kinderen van de 2 scholen voor voortgezet onderwijs in de gemeente. Voorschoolse instellingen Kinderen vanaf 2 jaar kunnen gebruik maken van de peuterspeelzalen in Niekerk, Grootegast en Opende. Kinderen tot 4 jaar waarvan de ouders opvang nodig hebben, kunnen ook gebruik maken van de Kinderdagopvang in Grootegast. Deze voorschoolse instellingen hebben meegedaan aan het sportimpulsproject Grootegast spelenderwijs in beweging en doen ook mee aan het vervolgproject Spelenderwijs in beweging. Basisonderwijs Er zijn 11 basisscholen, waarbij worden de lessen bewegingsonderwijs verzorgd door groepsleerkrachten. Voortgezet Onderwijs Er zijn 2 scholen voor voortgezet onderwijs. Het bewegingsonderwijs wordt daar verzorgd door vakleerkrachten. Op voorstel van de directies van VMBO De Woldborg in Grootegast en het Terra College in Oldekerk is er in 2016 aan deze scholen het project Sportconsulent VO gestart. Met dit project worden de leerlingen aan deze scholen gestimuleerd tot meer bewegen in en buiten schoolverband. Een vakdocent van VMBO De Woldborg coördineert dit project samen met de jongerenwerker die verantwoordelijk is voor een goed contact met de lokale sportaanbieders. Sportclinics De afgelopen jaren heeft het Huis voor de Sport Groningen (HvdSG) scholen enige malen per jaar de mogelijkheid geboden om deel te nemen aan clinics/gastlessen die door, al dan niet lokale, sportaanbieders worden verzorgd. De scholen waren over het algemeen positief over de clinics; leuke variaties op de gewone lessen bewegingsonderwijs. Het afgelopen halfjaar heeft Witteborg Sport 3 clinics aan de scholen aangeboden, te weten: hardlopen en/of bootcamp ter stimulans van de LegioRun bewegen op muziek door Ina Manakane en Wendy Franse frisbee clinics Daarnaast wordt er in de zomervakantie voor alle basisschoolleerlingen een Outdoor Kidsvakantieweek georganiseerd, waaraan jaarlijks circa 75 kinderen meedoen. 5
Gewenste situatie Vakantieactiviteiten & clinics op de scholen Vanaf 1 januari 2016 worden de vakantieactiviteiten georganiseerd door Witteborg Sport. Kinderen melden zich vooraf aan, waardoor de activiteiten beter afgestemd kunnen worden op de groep die zich heeft aangemeld. Daarnaast is het over langere periode mogelijk om deelname van kinderen te monitoren. In de Voorjaarsvakantie zijn 3 sportmiddagen georganiseerd voor groep 1-8 in Oldekerk, in samenwerking met SNO, in Grootegast/de Leegens, in samenwerking met Let s Move, en in Opende, in samenwerking met Sportdorp Opende. Hieraan hebben ongeveer 150 kinderen van alle basisscholen mee gedaan. Vakantieactiviteiten en clinics kunnen zeker een grote groep kinderen in beweging brengen. Ook de koppeling aan lokale sportaanbieders is belangrijk. Verbeterpunten liggen in de monitoring van de deelname, vervolgmogelijkheden op school (bijv. door leskaarten, materiaal) en vervolgaanbod bij de sportaanbieders. Via de Voedselbank worden speciaal de kinderen uitgenodigd voor deze vakantieactiviteiten. De vakleerkracht kan op verzoek van de school inspelen op lokale beweeginitiatieven, zoals de Legio-Run en de 4mijl Groningen. Inrichting schoolplein Tijdens een bezoek aan de basisscholen kwam vanuit de schooldirecties de wens naar voren om het schoolplein met enkele eenvoudige voorzieningen aantrekkelijker te maken voor meer bewegen op het plein. Met ondersteuning van een externe deskundige (Hans Stroes) wordt bij vier basisscholen het schoolplein beweeg-vriendelijker gemaakt. Kennis op de scholen Deskundigheidsbevordering blijft belangrijk voor leerkrachten in het onderwijs en leidsters in de kinderopvang en bij peuterspeelzalen. Er zijn alleen vakleerkrachten in het voortgezet onderwijs, waardoor de aandacht zich vooral moet richten op bijscholing van groepsleerkrachten en leidsters. Een bijzondere omstandigheid is dat een aantal directeuren zelf niet de bevoegdheid heeft om bewegingsonderwijs te geven. Door de integratie van Spelenderwijs in Beweging bij Grootegast in Beweging is er een naadloze overgang voor de kinderen vanaf 2 jaar t/m groep 2 naar groep 3. Aandacht voor kinderen met bewegingsachterstanden Uit ervaring blijkt, dat vooral de kinderen die al sporten, graag deelnemen aan buitenschoolse- of vakantieactiviteiten. Hoe bereik je kinderen die matig bewegen of niet aan sport deelnemen? Verbeterpunten liggen, naast een aantrekkelijk aanbod van activiteiten - goede PR - goede lesgevers, bij het in kaart brengen en signaleren van bewegingsachterstanden en gezondheidsrisico s bij de jeugd in gemeente Grootegast. Een voorbeeld waarmee dit mogelijk is, is Stimuliz.nl. M.b.v. deze app komen kinderen naar voren die zorg nodig hebben. Het aanbieden van extra zorg op de school zelf heeft de voorkeur. Hierbij wordt nadrukkelijk aansluiting gezocht bij Armoedebeleid t.b.v. kinderen uit kansarme gezinnen. Ook de mogelijkheid van het geven van zwemlessen wordt onderzocht. Scholen en ouders worden geïnformeerd over tegemoetkoming in de kosten voor deelname aan een sportactiviteit ( via het JeugdsportFonds en/of Stichting Leergeld). 6
Ruimte en materiaal Voldoende speel- en sportruimte en degelijk materiaal zijn belangrijke randvoorwaarden om kinderen te laten spelen en sporten. Het zoeken naar structurele aanpassingen en investeren in duurzaam spel- en beweegmateriaal heeft voorkeur boven eenmalige acties voor een beperkte groep. Coördinatie sport en bewegen Vanaf 1 januari is Astrid Witte coördinator Sport en Bewegen voor de gemeente Grootegast geworden. Zij is het aanspreekpunt en coördineert diverse initiatieven vanuit Grootegast in Beweging, zoals de clinics en vakantieactiviteiten. Daarbij horen ook hand- en spandiensten bij Scoor een boek, sportdagen, regelen van luchtkussens. 7
Planning van het beweegaanbod 2-18 jarigen voor de schooljaren 2016/2017 en 2017-2018 De gemeente Grootegast blijft bewegen voor kinderen stimuleren. Op weg naar een sportieve gezonde gemeente. Aandachtspunten voor de komende 2 jaar worden hierna besproken. De opzet van dit beleidsplan is dat alle kinderen van 2 tot 18 jaar de mogelijkheid geboden wordt om meer en doelmatiger te gaan bewegen èn dat er voor elk kind op zijn/haar niveau beweegactiviteiten worden aangeboden. Om zo veel mogelijk kinderen te bereiken zal het zwaartepunt liggen op ondersteuning en aanbod van activiteiten onder schooltijd; daar komen immers vrijwel alle kinderen. Het aanbod en de vakkennis verschilt enorm per school. Uit onderzoek blijkt dat er nog veel werk te verzetten is op de schoolpleinen, in de gymzalen en in de school zelf (speellokaal, bewegen in de klas). Om tot een goed beweegklimaat te komen, is een analyse en begeleidingstraject per school en kinderopvang/peuterspeelzaal wenselijk. In dit voorstel bezoekt Hans Stroes alle deelnemende scholen en kinderopvang/peuterspeelzalen en maakt samen met directie en team een beweeganalyse en schrijft een voorstel op maat. Samen wordt dan een verbetertraject uitgestippeld. De aandachtsgebieden voor het beweegklimaat op de scholen en kinderopvang/peuterspeelzaal zijn vormgegeven in de onderstaande piramide (MRT = motorische remedial teaching. 8
De basis moet breed zijn. Daarom zal de focus vooral op het schoolplein en de lessen bewegingsonderwijs liggen. Hierover is afstemming geweest met de scholen; zowel per school, als in het directieoverleg van 30 september jl. De wensen van de scholen zijn geïnventariseerd in een persoonlijk gesprek met Astrid Witte. Hans Stroes en Astrid Witte hebben een presentatie gegeven in het directieoverleg. De directeuren van de scholen hebben hun instemming gegeven aan dit beweegplan. Voorschoolse instellingen Deskundigheidsbevordering blijft ook in de komende jaren een belangrijk aandachtspunt. De peuters en kleuters ontvangen dagelijks een beweegactiviteit, waarbij het van groot belang is dat daarbij zo goed mogelijk wordt aangesloten bij de ontwikkeling/ belevingswereld van deze 2-4 jarigen. De leidsters van deze instellingen ontvangen, ter aanvulling op eerdere instructies, extra lessuggesties. Daarnaast zal er 1 keer per 2 jaar een Sport&Spelochtend georganiseerd worden voor alle peuters en kleuters in Sporthal De Leegens, waarbij deze kinderen, hun ouders en de leidsters elkaar op een plezierige wijze ontmoeten en met de verenigingen kunnen kennismaken. Basisonderwijs Jaarlijks inventariseert de Combinatiefunctionaris bij de directies van de basisscholen de binnenschoolse- en de buitenschoolse wensen. Ook worden er afspraken gemaakt over het inrichten van een beweegvriendelijk schoolplein. Daarnaast onderhoudt de Combinatiefunctionaris de contacten met het onderwijspersoneel over de te organiseren sportactiviteiten. Voortgezet Onderwijs Meerdere malen per jaar overlegt de Combinatiefunctionaris met vakleerkracht, jongerenwerker en directie over beweegactiviteiten van de kinderen. Waar mogelijk wordt samengewerkt bij b.v. vakantieactiviteiten die ook interessant kunnen zijn voor de jeugd van het VO. Terugkoppeling van het leerlingvolgsysteem wordt verwerkt en waar nodig aangevuld. 9
Inzet uren en taakverdeling Vakleerkracht Tijdens de rondgang van de Combinatiefunctionaris langs de basisscholen kwam naar voren dat de basisscholen geen vakleerkracht hebben. De reguliere groepsleerkracht verzorgt ook de bewegingslessen in de betreffende groep en kan daarbij geen beroep doen op een vakleerkracht/deskundige. De directies geven duidelijk aan dat zij behoefte hebben aan een structureel aanbod; ze willen voor meerdere jaren afspraken maken. Om de kwaliteit van het bewegingsonderwijs te vergroten wordt één bovenschoolse vakleerkracht ingehuurd. Deze vakleerkracht kan worden ingehuurd via Witteborg Sport en krijgt de volgende taken: - Ondersteunen en coachen van de groepsleerkrachten van de basisscholen middels het verzorgen van periodieke voorbeeldlessen in combinatie met het aanbieden van specifieke lessuggesties voor het geven van bewegingsonderwijs - Het stimuleren van schoolpleinspelen - Het geven van adviezen voor aanschaffing gym- en spelmateriaal - Het ondersteunen bij de invoering van een leerlingvolgsysteem voor het bewegingsonderwijs Gelet op de beperkte financiële middelen wordt er in eerste instantie een vakleerkracht ingehuurd voor 16 uur per week, die als volgt zal worden ingezet. De vakleerkracht bezoekt de voorschoolse instellingen en scholen basisonderwijs en ondersteunt de groepsleerkrachten bij het buitenspelen. Per week gaat hij/zij 3x bij 3 scholen op bezoek: hij/zij zet materiaal bij de eerste school klaar voor de kleine/eerste pauze en stimuleert schoolpleinspelen. Daarbij betrekt hij/zij de groepsleerkracht, zodat hij/zij het in een andere pauze zelf kan. Daarna naar de tweede school, waar hij/zij materiaal klaarzet en spelen begeleidt in de lunchpauze/voor de school weer begint. Als laatste gaat hij/zij naar de 3 e school en zet alles klaar om na schooltijd op het plein te spelen. Daarmee leert de vakleerkracht de kinderen ook goed kennen en kan terugkoppeling vragen aan de groepsleerkracht. Waarom speelt dat ene kind altijd aan de kant? Hoe kunnen we voor dat kind een spelmoment organiseren? Jaarrond komt hij/zij om de maand bij 3 andere scholen en geeft die 4 weken ondersteuning op maat. Waar nodig wordt extra hulp geboden, bijv. bij de les bewegingsonderwijs als er grote of diverse groepen zijn. In dit plan is 700 uur voor deze vakleerkracht gereserveerd. Dit komt neer op ca. 16 uur per schoolweek, verdeeld over het hele jaar 44 weken, dus ook in de kleine vakanties. Per school is er tevens 1 credit ( 125,- of 3 tot 4 uur inzet vakleerkracht) vrij besteedbaar voor bewegingsactiviteiten, bijv. hulp bij de organisatie van een sportdag, huur van een luchtkussen. 10
Hans Stroes Deze vakleerkracht wordt door Hans Stroes begeleid. Om het effect van dit plan te meten zal de vakleerkracht een nulmeting en een effectmeting afnemen op de scholen in samenwerking met Hans Stroes. Zo wordt de kwantiteit en de kwaliteit van bewegen gevolgd en teruggekoppeld naar de gemeente. Een voorbeeld van zo n systeem is Stimuliz, dat per school of wijk rapporten levert over BMI, sportdeelname, fittesten en de 4 S en (leerlingvolgsysteem). Online zijn elk moment die gegevens opvraagbaar. Zie www.stimuliz.nl. Hiermee wordt een koppeling mogelijk met een Gezonde Leefstijl/De Gezonde School. Door op school bewegen te stimuleren en te monitoren, kan er gericht aandacht worden gegeven aan de kinderen die dat nodig hebben. Deze kinderen kunnen vroegtijdig MRT krijgen. Dit zet Hans op, samen met de vakleerkracht. Tenslotte verzorgt Hans jaarlijks de evaluatie met de scholen. Astrid Witte Astrid onderhoudt de contacten met de scholen, de vakleerkracht, Hans en gemeente. Maakt plannen voor de vakantieactiviteiten in overleg met de lokale sportaanbieders. Zorgt voor de PR en informeert ouders via social media. Draagt zorg voor de algehele coördinatie. Uiteraard komen er ook weer clinics, maar op zo n manier dat de groepsleerkracht dat ook zelf kan toepassen in de eigen beweeglessen; er komen dus leskaarten die in een map gaan. Het zou mooi zijn als na een ronde clinics een toernooi komt tussen de scholen. De vakleerkracht zal hierin een rol krijgen om de verbinding tussen scholen en sportverenigingen tot stand te brengen. Er komt jaarlijks een studiedag voor alle groepsleerkrachten in het bewegingsonderwijs. 11
Samenvatting In de nieuwe voorgestelde aanpak wordt er een blijvend goede structuur neergezet door: - Het opzetten van een doorgaande beweegleerlijn voor de kinderen van 2 tot 18 jaar - Het aantrekkelijk maken van de schoolpleinen - Het aanbieden van uitdagende speel- en beweegmogelijkheden op die schoolpleinen - Het coachen van de leerkrachten om die mogelijkheden te gebruiken - Het aanbieden van clinics met de lokale sportaanbieders; via de vakleerkracht kan de school inspelen op lokale beweeginitiatieven zoals bv. de Legio-Run - Het regelen van een vervolg na een clinic door het beschikbaar stellen van leskaarten of specifiek materiaal voor de leerkrachten - Het aanbieden van vakantieactiviteiten in samenwerking met de lokale sportaanbieders - Het monitoren van de bewegingsvoortgang van kinderen gedurende de hele schoolperiode - Een vrij in te zetten credit (hulp of materiaal) voor de scholen en kinderopvang/peuterspeelzaal - Een jaarlijkse studiedag voor groepsleerkrachten - Integratie en samenwerking met het project Sportconsulent VO - Integratie en samenwerking met het project Spelenderwijs in Beweging, waaronder een tweejaarlijkse sport- en spelochtend voor kinderen van 2 tot 6 jaar - Aandacht voor de kinderen uit gezinnen die geen sportdeelname, -kleding of attributen kunnen betalen; met ondersteuning van Armoedebeleid, JeugdSportFonds en/of Stichting Leergeld - Signaleren van zorgkinderen op het gebied van bewegen en gezondheid met stimuliz.nl - Het opzetten van motorische remedial teaching (MRT) - Kortom: een integraal aanbod! Door efficiënter te werken, samenwerking te stimuleren en een beter aanbod krijgt de jeugd van Grootegast en de gemeente meer waar (beweging) voor z n geld. Dit wordt inzichtelijk gemaakt door een goede nulmeting en monitoring van het project. Grootegast: een sportieve gezonde gemeente! 12