Wettelijk kader Het referentiekader passend onderwijs beschrijft het OPP als volgt: Voor leerlingen die extra ondersteuning ontvangen stelt de school een ontwikkelingsperspectief op, op basis van zorgvuldig overleg met de ouders. Het ontwikkelingsperspectief beschrijft hoe dicht de leerling de gestelde doelen kan benaderen en welke extra ondersteuning daar voor nodig is. Het document biedt school, ouders en inspectie houvast bij het reflecteren op de gerealiseerde opbrengsten. Doelgroep Een ontwikkelingsperspectief moet opgesteld worden voor: Leerlingen op het voortgezet speciaal onderwijs (VSO); Leerlingen op het praktijkonderwijs; Leerlingen die onderwijs volgen in een tussenvoorziening; Leerlingen op het reguliere voortgezet onderwijs die extra ondersteuning krijgen (de basisondersteuning wordt overstegen). Inhoud Wat er minimaal in moet staan is: Verwachte uitstroombestemming; Integrale onderbouwing van belemmerende en bevorderende factoren die van invloed zijn op het onderwijs Beschrijving van de te bieden ondersteuning en begeleiding; Eventuele afwijzingen van het reguliere onderwijsprogramma (niet in VSO). Privacy Op basis van de Wet bescherming persoonsgegevens (Wpb) en de Wet passend onderwijs (Wpo) gelden de volgende regels voor het OPP: Samenwerkingsverbanden passend onderwijs hebben persoonsgegevens van leerlingen nodig om hun taken goed te kunnen uitoefenen. Het SWV mag daarom zonder toestemming van de betrokken leerling of diens wettelijk vertegenwoordiger persoonsgegevens verwerken die nodig zijn voor het vervullen van de wettelijke taak. Scholen en samenwerkingsverbanden dienen de wettelijk vertegenwoordigers dan wel de leerling zelf vanaf 16 jaar te informeren over de gegevensverwerkingen die ten aanzien van leerling plaatsvinden. Er mag niet meer informatie opgenomen worden dan nodig: gelet op de doeleinden waarvoor ze zijn verzameld moeten ze toereikend, ter zake dienend en niet bovenmatig zijn. De schoolbesturen moeten technische en organisatorische beveiligingsmaatregelen treffen gericht op het voorkomen van onnodige verzameling van gegevens en verwerking van persoonsgegevens. Registratie vindt plaats binnen het eigen domein. Dat wil zeggen dat jeugdhulp of andere maatschappelijke partijen niet zonder meer de ondersteuning in het onderwijs mogen registreren en andersom. 1
Uitgangspunten Ontwerp Het format OPP van SVW VO 30 06 is ontwikkeld met inachtneming van bovenstaande kader. Daarnaast zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: De kern van het OPP zijn de afspraken tussen school, leerling en ouders over hoe de extra ondersteuning voor de leerling gerealiseerd wordt. De COT kent middelen toe voor extra ondersteuning op basis van deze samenwerkingsafspraken. Het OPP bestaat uit een beschrijving van het uitstroomperspectief met onderbouwing en een handelingsdeel. Vooruitlopend op verwachtte wetgeving wordt voor het uitstroomperspectief gecheckt of ouders en leerling ermee bekend zijn en moeten ze in principe met het handelingsdeel instemmen. De evaluatie dient voor de COT als check in hoeverre de middelen zijn ingezet. Tussentijdse wijzigingen op de extra ondersteuning hoeven alleen aangevraagd te worden indien er meer middelen nodig zijn dan eerder aangevraagd. Vanuit de vormgeving wordt duidelijk waar de grens tussen basis- en extra ondersteuning wordt overschreden. Zo min mogelijk administratieve belasting, door het aanvraagformulier extra ondersteuning te integreren in het OPP. Zo wordt een aantal dubbelingen zoals NAW-gegevens voorkomen. Om die reden zijn er verschillende versies voor lichte interne en externe ondersteuning. Bijlagen, zoals onderzoeksverslagen, worden alleen toegevoegd indien ze direct relevant zijn voor het uitstroomperspectief en/of het handelen en niet kan worden volstaan met het integreren van de relevante info in het OPP zelf. Het ondersteuningsteam van het SWV kan de scholen helpen bij vragen rondom het opstellen van het OPP. De grens tussen basis- en extra ondersteuning Enkele relevante stukken uit het ondersteuningsplan alsook de nadere uitwerking van de categorieën in de basisondersteuning (vanuit het format schoolondersteuningsprofiel) zijn hieronder opgenomen, om te helpen bij het bepalen van de grens tussen basis en extra ondersteuning. Onderstaande elementen zijn onderdeel van een kwalitatief goede primaire onderwijsomgeving, waarin voldoende aandacht is voor preventie van leer-, sociaal-emotionele en gedragsproblemen. Er wordt op een passende wijze omgegaan met verschillen tussen leerlingen, zodat zowel de leerlingen die extra instructie nodig hebben als de leerlingen die gebaat zijn bij verrijking of verdieping (ten opzichte van het schoolniveau) bediend worden. De zwaarte van de onderwijsondersteuningsbehoefte van de leerling is uiteraard gerelateerd aan de setting waarin de leerling zich bevindt: Wat op het ene onderwijsniveau aangemerkt wordt als belemmerend, kan in een andere setting aangemerkt worden als niet-problematisch voor het reguliere onderwijsproces. Daarnaast kan het voorkomen dat een bepaalde onderwijsondersteuningsbehoefte op zich begeleid zou moeten kunnen worden binnen de basisondersteuning, maar dat een school door een samenspel aan factoren (complexe c.q. gestapelde problematiek) toch extra ondersteuning nodig heeft voor de betreffende leerling. In voorkomende situaties is het dan minder de aard van de problemen (kwalitatief) dan de omvang van het probleem en daarmee de intensiteit van de vereiste begeleiding (kwantitatief) die de afgrenzing tussen basisondersteuning en extra ondersteuning bepaalt. 2
Uitwerking basisondersteuning: A Ondersteuning aan leerlingen met leerproblemen, o.a. bij ernstige lees- en/of spellingsproblemen en dyslexie, ernstige rekenproblemen en dyscalculie, en problemen in de informatieverwerking, concentratie en planning. Volgen en signaleren van leerlingen met leerproblemen. Ondersteuning gericht op het versterken van de taalvaardigheid. Werken met en volgens protocol dyslexie: faciliteiten en hulpmiddelen. Ondersteuning gericht op het versterken van de rekenvaardigheid. Werken met en volgens protocol dyscalculie: faciliteiten en hulpmiddelen. Begeleiden van leerlingen bij het leren leren. Aandacht voor leerlingen die op specifieke leergebieden extra instructie en begeleiding nodig hebben. Aandacht voor leerlingen die op specifieke leergebieden extra uitdaging nodig hebben. B Ondersteuning aan leerlingen met sociaal-emotionele problematiek, o.a. milde vormen van angst en onzekerheid, zoals faalangst, examenvrees en keuzeproblemen, moeite in de sociale omgang met leeftijdsgenoten en volwassenen, en belemmeringen door een gebrek aan onderwijsmotivatie. Signaleren van leerlingen met sociaal-emotionele problematiek. Begeleiding van leerlingen met faalangst/examenvrees. Ondersteuning van leerlingen met keuzeproblemen. Ondersteuning bij het ontwikkelen en versterken van sociale vaardigheden. Aandacht voor het bevorderen van schoolmotivatie. C Ondersteuning als er bij de leerling sprake is van gedragsproblemen, o.a. bewegingsonrust, impulsiviteit, mild opstandig gedrag, en problemen in de sociale afstemming (ongepast gedrag), angst en depressie. Signaleren van leerlingen met gedragsproblemen, zowel internaliserend 1 als externaliserend 2. Aandacht voor het bevorderen van sociale veiligheid in de groep/school. Aandacht voor het voorkomen van gedragsproblemen in en buiten de klas. Maatregelen voor leerlingen die tijdelijk niet in de klas kunnen zijn als gevolg van storend gedrag voor zichzelf of anderen. D Ondersteuning aan leerlingen met lichamelijke beperkingen, o.a. bij milde auditieve, visuele of motorische beperkingen, bij milde spraaktaal belemmeringen, en bij milde belemmeringen als gevolg van een medische conditie. Werken met en volgens een protocol medisch handelen en handelen bij ziekte. Fysieke toegankelijkheid van het gebouw voor leerlingen met een lichamelijke beperking. Beschikbaarheid van hulpmiddelen en aangepast lesmateriaal voor leerlingen met een lichamelijke beperking. Begeleiding van leerlingen met spraaktaal belemmeringen. Samenwerking met ketenpartners in de signalering en begeleiding van leerlingen met fysiek-medische problematiek, bijvoorbeeld GGD en ambulante begeleiding. E Ten aanzien van problemen die zich (voornamelijk) afspelen op andere levensgebieden dan het onderwijsproces hebben scholen een signalerende functie in samenwerking met ketenpartners. Goed functionerende ondersteuningsstructuur in de school. Afstemming met ketenpartners in het ZAT. 1 Internaliserend wil zeggen dat het probleemgedrag naar binnen, op zichzelf, gericht is. 2 Externaliserend wil zeggen dat het probleemgedrag naar buiten, op anderen, gericht is. 3
OPP en tussenvoorzieningen Afwijkingen van het onderwijsprogramma: Voor tussenvoorzieningen geldt dat de leerlingen ingeschreven blijven op een reguliere school. Daarom moet beschreven worden welke wijzigingen er voor de leerling zijn ten opzichte van het onderwijsprogramma op hun school van inschrijving (meer/minder/andere lessen). Afwijkingen van het basisaanbod: De tussenvoorziening heeft vaak een min of meer vaststaand programma. Indien dat programma helder beschreven staat in het schoolondersteuningsprofiel van de tussenvoorziening (of op de website van het SWV) mag daarnaar verwezen worden en is het wettelijk niet verplicht om het handelingsdeel van het OPP in te vullen. Indien er op individuele basis (aanvullende) afspraken worden gemaakt, dan dienen deze wel opgenomen te worden in het handelingsdeel van het OPP. De invulwijzer voor het OPP lichte interne ondersteuning geeft vermoedelijk voldoende houvast om ook het OPP voor de tussenvoorzieningen in te kunnen vullen. Mochten dit niet zo zijn, dan neem gerust contact op met het SWV (Mirjam van Oers of ondersteuningsteam). Noot 20 april 2015: De bijzonderheden en werkwijze voor het OPP voor VSO en PrO zullen op een later moment nader bekeken worden. 4
Instructies: Aanvraagformulier & OPP lichte interne ondersteuning Voorblad: Gebruik bij nieuwe aanvragen altijd de nieuwste versie (te downloaden van de website van het SWV). Zo is de kans het kleinst dat er foutjes of technische problemen in het format van het OPP zitten. Om een nieuwe versie van het OPP te maken, kan het oude OPP onder een nieuwe datum opgeslagen worden en waar nodig bijgesteld worden. Voorblad is als het ware een kernachtige samenvatting van het OPP. Vanuit de onderbouwing van het uitstroomperspectief volgt logischerwijs op welk terrein de leerling speciale aandacht nodig heeft. Basisondersteuning, extra ondersteuning en overige (externe) ondersteuning staan bewust alle drie vermeld om de samenhang duidelijk te maken. Hoewel uit andere middelen bekostigd gaat het immers over dezelfde leerling. Indien Middelen is aangekruist en ingevuld is het OPP meteen ook aanvraagformulier voor de COT. De COT kijkt of de middelen in verhouding staan tot de handelingen in het handelingsdeel en de ondersteuningsbehoefte van de school. Het invullen van een bedrag volstaat daarom in principe. 5
Handelingsdeel OPP: Als scholen een eigen format hebben voor een handelingsdeel (individueel handelingsplan, plan van aanpak o.i.d.) mag dat toegevoegd worden aan het OPP in plaats van dit handelingsdeel. Dit om te voorkomen dat scholen moeten werken met verschillende formats voor vergelijkbare middelen. Wel is het belangrijk om te kijken of alle elementen uit het OPPhandelingsdeel voldoende aan bod komen in het eigen format. Let op dat in het handelingsdeel van het OPP alleen informatie komt te staan die direct relevant is voor het handelen. Dus geen complete dossieranalyses, maar alleen de aspecten waar het handelen zich op richt. Dit in verband met de wet op de privacy. Indien er sprake is van begeleiding van de leerling in groepen of volgens een vaste aanpak, dan kan bij de handelingen verwezen worden naar een beschrijving van de (doel)groepsaanpak. Deze beschrijving wordt dan als bijlage toegevoegd worden aan het OPP. 6
Ondersteuningsbehoefte van de school: Bij stimulerende factoren vermelden wat de school in relatie tot de onderwijsondersteuningsbehoefte van de leerling in huis heeft. Het gaat om factoren voor deze leerling, in deze klas, bij deze mentor en in dit docententeam. Wellicht kunnen ouders ook aangeven wat ze waarderen in de school. Daarnaast staat beschreven wat de school nodig heeft om de extra ondersteuning te realiseren. Uiteraard kan dat een combinatie van elementen zijn en liggen deze in lijn met hetgeen beschreven is in het handelingsdeel. Onderwijsondersteunend gedrag van ouders: Het benoemen van stimulerende/positieve factoren van thuis kan helpend zijn voor de samenwerkingsrelatie, naast dat het kan helpen bij het bereiken van de doelen. Onderwijsondersteunend gedrag gaat over het bespreken van datgene wat de school van de thuissituatie nodig heeft om goed en passend onderwijs te kunnen bieden. Onderbouwende documentatie: Het uitgangspunt is dat alle relevante info voor het OPP en de arrangementsaanvraag verwerkt is in het OPP, omwille van privacy en efficiëntie hoeven daarom geen bijlagen bijgevoegd te worden tenzij er expliciet naar verwezen wordt. Het is voor de COT wel prettig om te weten welke documentatie beschikbaar is, zodat het eventueel opgevraagd kan worden. 7
Ondertekening OPP: Wettelijk gezien moet het OPP minimaal eens per jaar met ouders besproken worden. Er is onderscheid tussen de status van het uitstroomperspectief en het handelingsdeel van het OPP. De school is verplicht op overeenstemming gericht overleg te voeren over het OPP. Wettelijk gezien hoeven ouders echter niet in te stemmen met het uitstroomperspectief. Voor het handelingsdeel is wetgeving in de maak dat er wel toestemming moet zijn. Bovendien zou dat ook altijd de gerichtheid moeten zijn, want zonder medewerking van of samenwerking met ouders is het lastig om als onderwijs iets voor elkaar te krijgen. Er zijn verschillende mogelijkheden om hierbij hulp te vragen, mocht overeenstemming met ouders moeizaam zijn (zie ook ondersteuningsplan). Voor ondertekening geldt in grote lijnen: o Als ouders getrouwd zijn (en er geen reden is om aan te nemen dat ze onenigheid hebben over de inhoud van het OPP) dan hoeft slechts een van beiden te tekenen. o Zijn ouders niet getrouwd of gescheiden dan moeten beide ouders tekenen, tenzij een van hen geen gezag (meer) heeft (komt in Nederland zelden voor). o Het laten ondertekenen door leerlingen is niet verplicht, maar gezien de samenwerkingsrelatie wel wenselijk. o Namens de school tekent diegene die mandaat heeft volgens de mandaatverklaring die bij het COT is ingediend. Is er geen mandaatverklaring ingeleverd dan tekent de directeur. 8
Administratieve gegevens: Het formulier is zo opgemaakt dat alle NAW gegevens, behalve datum van invullen, automatisch ingevuld worden vanuit het administratieve blok op de voorzijde. Evaluatie handelingsdeel OPP: De evaluatie van het handelingsdeel is in de eerste plaats een aangelegenheid tussen leerling, ouders en school. Mocht er verschil van inzicht zijn tussen ouders en school of mochten ouders behoefte hebben om hun visie expliciet vermeld te hebben, dan kan dit in de velden bij de opbrengsten vermeld worden. Voor de COT is het vooral relevant om te weten of alle middelen ingezet zijn. Meer inzetten dan toegekend is, is uiteraard niet mogelijk (in dat geval moet een aangepaste aanvraag gedaan worden). Maar er zijn redenen te bedenken, dat slechts een gedeelte van de middelen nodig bleken. In dat geval aangeven wat er in de uitvoering gewijzigd is ten opzichte van de planning en hoeveel middelen uitgegeven zijn. Als er een vervolgaanvraag nodig is voor lichte interne ondersteuning, dan kan in veel gevallen het huidige OPP opgeslagen worden onder een nieuwe titel en daarin wijzigingen doorgevoerd worden. Dan hoeft niet alles opnieuw ingevoerd te worden. Evaluatie van het uitstroomperspectief: Zie invulvakjes. Ook hier geldt: de school stelt het uitstroomperspectief vast en moet proberen hierover overeenstemming te vinden met ouders. 9
Ondertekening evaluatie OPP: Aangezien ouders en leerling eventuele opmerkingen kwijt kunnen in de evaluatie van het handelingsdeel, komt hier enkel een handtekening. 10