De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie 1
Inleiding............................................................................................................ 3 De Michelangelo hand: een overzicht...................................... 4 Revalidatie...................................................................................................... 10 Physical Training........................................................................................ 16 Controls Training....................................................................................... 18 Repetitive Drills........................................................................................... 22 ADL Training................................................................................................. 24 2 De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie
Training helpt Help trainen Het Axon-Bus prothesesysteem in combinatie met de Michelangelo hand is een innovatieve productontwikkeling op het gebied van de transradiale armprothesen. De Michelangelo hand heeft een geheel nieuwe grijpkinematiek en biedt de gebruiker daardoor een groot aantal nieuwe functies die hem bij zijn dagelijkse activiteiten ondersteunen. Voor de tevredenheid van de gebruiker en het succes van de bij hem aangemeten prothese is het van doorslaggevend belang dat de gebruiker niet alleen leert volgens welke basisprincipes hij zijn nieuwe prothese moet bedienen, maar ook hoe hij deze correct gebruikt. Wij helpen hem daarbij. De oefeningen moeten altijd eerst samen met een therapeut (fysiotherapeut, ergotherapeut) worden gedaan. Daarna moet de gebruiker er thuis zelfstandig mee aan de slag. Want hoe beter de gebruiker zijn nieuwe prothese en de functies ervan kent, des te efficiënter kan hij deze gebruiken. En des te meer zal hij profiteren van de nieuwe mogelijkheden van zijn Michelangelo hand. Deze brochure is bedoeld als richtlijn voor therapeuten bij het opbouwen en uitvoeren van oefeningen met de gebruiker. De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie 3
Functionele handgrepen De Michelangelo hand een overzicht Michelangelo Hand De complexe grijpkinematiek, het natuurlijke, anatomisch ogende uiterlijk en het geringe gewicht zijn onderscheidende kenmerken van de Michelangelo hand. Deze hand is de hoofdcomponent van het nieuwe prothesesysteem van Otto Bock. Hoofdaandrijving De hoofdaandrijving van de Michelangelo hand zorgt voor de grijpbeweging en de grijpkracht. De duim, de wijsvinger en de middelvinger worden actief aangedreven; de ringvinger en de pink bewegen passief mee. Zachte vingertoppen De vingers van de Michelangelo hand zijn gedetailleerd nagebootst van de vingers van de natuurlijke hand en daarom gemaakt van een combinatie van zachte en hardere materialen. Apart beweegbare duim De duimaandrijving maakt het mogelijk de duim elektronisch te positioneren. Bij exorotatie van de duim wordt de handpalm wijd geopend, waardoor de hand nog meer bewegingsmogelijkheden biedt. 4 De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie
Ontgrendelingsknoppen aan weerszijden Door de ontgrendelingsknoppen tegelijkertijd in te drukken, kan de gebruiker de Michelangelo hand losmaken van de koker. Unieke functionaliteit De Michelangelo hand heeft dankzij de vier beweegbare vingers en de door middel van spiersignalen afzonderlijk positioneerbare duim de mogelijkheid tot het uitvoeren van grijppatronen die eerder niet realiseerbaar waren. Om een natuurlijk bewegingspatroon te bewerkstelligen, is de hand uitgerust met twee aandrijvingen. Bijzonder design Behalve door de materialen waarvan de vingers zijn gemaakt, overtuigt de Michelangelo hand ook door zijn innovatieve design. Dit is onderscheiden met de Designpreis Deutschland 2011, Selected en met een red dot award, product design 2011. De futuristisch ogende binnenhand zal door een doorschijnende handschoen nog beter zichtbaar zijn. De pluspunten Met de Michelangelo hand is een mijlpaal gezet in de ontwikkeling van prothesen. Dankzij de bijzondere producteigenschappen biedt deze hand de gebruiker fundamenteel nieuwe gebruiksmogelijkheden: een geheel nieuwe bewegingsvrijheid in zijn dagelijkse leven en zijn beroep. Deze nieuwe producteigenschappen zijn op de volgende pagina's gemarkeerd met een rode "plus". Attendeer de gebruiker op deze nieuwe functies en integreer ze in de prothesetraining. Flexibel polsscharnier Met de fixeerknop kan de gebruiker het polsscharnier in de gewenste stand fixeren (starre modus) en/of weer ontgrendelen. Plat-ovaal polsscharnier De ovale handaansluiting ziet er heel natuurlijk uit. Flexie en extensie zijn nagebootst van de ontspannen pols (flexibele modus). De pronatie- en supinatiefunctie kan de gebruiker passief uitvoeren. 5
Eenvoudig gebruik voor een veelvoud aan functies In de volgende hoofdstukken vindt u fundamentele aanwijzingen voor het gebruik van de Michelangelo hand. Accu laden Voor het laden van de accu moet de laadstekker met behulp van de geïntegreerde magneet tegen de laadbus aan worden gehouden. De speciale contouren van de bus en de stekker zorgen ervoor dat beide componenten gemakkelijk en snel tegen elkaar aan kunnen worden geplaatst. Door middel van leds wordt aangegeven dat de acculader gereed is voor gebruik en wordt de actuele toestand van de accu weergegeven. Led-indicator voor de actuele laadtoestand Om de laadtoestand te laten weergeven, drukt u even op de toets van de laadbus (korter dan een seconde): de led-indicator licht op en geeft door middel van zijn kleur de actuele laadtoestand weer. In- en uitschakelen Om de hand in en uit te schakelen, drukt u de laadbus even in (ongeveer een seconde lang). Bij inschakeling klinken er twee korte geluidssignalen en licht de led-indicator even op. Bij uitschakeling klinkt er één geluidssignaal. Bluetooth functie activeren Wanneer de prothese is uitgeschakeld en de laadbustoets langer dan vier seconden wordt ingedrukt, wordt de Bluetooth functie van de prothese geactiveerd: de led-indicator knippert blauw. Openen van de prothese in noodsituaties Om de prothese in noodsituaties te openen, drukt u de laadbus lang in (ongeveer zeven seconden). Houd de toets eenvoudigweg ingedrukt tot de hand wordt geopend en de prothese wordt uitgeschakeld. Grijpcomponent losmaken van de koker/aan de koker bevestigen Grijpcomponent losmaken van de koker: schakel de prothese uit en druk beide ontgrendelingsknoppen op het polsscharnier tegelijkertijd in. Grijpcomponent aan de koker bevestigen: zet de grijpcomponent op de koker (de grijpcomponent wordt automatisch vergrendeld). Onderhoudsinstructies Binnenkoker reinigen: reinig de binnenkoker met DermaClean en een vochtige doek. Handschoen onderhouden en reinigen: regelmatige reiniging met water en zeep is gewoonlijk voldoende om lichte verontreinigingen te verwijderen en de prothesehandschoen schoon te houden; sterkere verontreinigingen kunnen meestal worden verwijderd met Otto Bock speciaalreiniger (640F12). (Zie de gebruiksaanwijzing voor verdere instructies.) Bewaren De gebruiker moet ervoor zorgen dat hij de hand altijd in geopende toestand bewaart. 6 De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie
Lateral Mode Lateral Mode + Opposition Mode Lateral Pinch De duim beweegt in zijwaartse richting naar de wijsvinger toe: zo kan de gebruiker platte voorwerpen aan de zijkanten kan fixeren. Lateral Power Grip De duim beweegt in zijwaartse richting naar de wijsvinger toe: zo kan de gebruiker middelgrote voorwerpen aan de zijkanten fixeren. Finger Ab- /Adduction Bij het sluiten van de hand worden de vingers geadduceerd. Zo kan de gebruiker platte voorwerpen tussen de vingers fixeren. Bij het openen van de hand worden de vingers automatisch geabduceerd. Opposition Mode Tripod Pinch De duim vormt samen met de middelvinger en de wijsvinger een driepuntsgrijpvlak: zo kan de gebruiker kleine voorwerpen goed fixeren. Opposition Power Grip Door de openingswijdte kan de gebruiker voorwerpen met een grote diameter vasthouden. Open Palm Bij geopende hand is de duim ver naar opzij gepositioneerd: de gebruiker houdt zijn hand vlak. Neutral Mode Neutral Position Ruststand die er natuurlijk en ontspannen uitziet. De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie 7
Met Michelangelo in elk opzicht goed verzorgd Voor een succesvol gebruik van de Michelangelo hand is een continue begeleiding van de gebruiker een absolute voorwaarde. Belangrijk is dat alle betrokkenen samenwerken: de arts, de therapeut, de orthopedisch instrumentmaker, de gebruiker zelf en zijn sociale omgeving. Teamwork is de sleutel! In deze brochure staat de revalidatie centraal. Voorwaarde hiervoor is, dat de voorafgaande punten in het verzorgingsproces met succes zijn afgerond. De volgorde waarin de verschillende onderdelen van de prothesetraining moeten plaatsvinden, en deze onderdelen zelf worden op de volgende pagina's precies beschreven. Onderzoek Voordat de prothese wordt aangemeten, vinden er een persoonlijk gesprek en een grondig onderzoek plaats. Therapie Daarna volgen er therapeutische maatregelen die de gebruiker voorbereiden op het dragen van een prothese. Voortdurende controle Het verzorgingsteam blijft voortdurend in contact met de gebruiker. 8
Protheseadvies De gebruiker krijgt te horen welke prothese voor hem zinvol is en welke persoonlijke doelstellingen hij daarmee kan bereiken. Maat nemen De orthopedisch instrumentmaker meet de lichaamsmaten van de gebruiker en maakt een gipsafdruk. Productie Als volgende stap wordt de individuele prothese voor de gebruiker vervaardigd. Passen Bij het passen stemt de orthopedisch instrumentmaker de prothese nauwkeurig af op de individuele gebruiker. Kwaliteitscontrole De gebruiker bespreekt met het revalidatieteam in hoeverre hij met zijn prothese overweg kan. Physical Training Revalidatie De gebruiker leert hoe hij in het dagelijkse leven met zijn prothese moet omgaan. 1 2 3 Controls Training Repetitive Drills ADL Training De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie 9
10 De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie
Zo begint de revalidatie Als basis voor het welslagen van de prothesetraining als geheel is het absoluut noodzakelijk dat deze training wordt afgestemd op de wensen, de behoeften en de levenssituatie van de gebruiker. De volgende aspecten spelen een beslissende rol: oorzaak van de amputatie, eerste prothese of vervanging van een eerdere prothese, een- of tweezijdige amputatie, sociale omgeving, beroep, interesses en hobby's maar vooral ook de psychische uitgangssituatie en de motivatie. Om met de prothese een zo goed mogelijk resultaat te behalen, pleegt u overleg in een interdisciplinair team en betrekt u indien mogelijk ook de familieleden hierbij. Voordat er met de eigenlijke training wordt begonnen, moet er een uitvoerige diagnostiek plaatsvinden waarbij wordt gevraagd naar algemene en specifieke informatie over de aangedane zijde en de gebruiker vervolgens wordt onderzocht (anamnese en diagnosestelling). Anamnese en diagnosestelling Algemene gegevens van de persoon Gegevens over de aangedane zijde Algemene gezondheidstoestand Gegevens over de aangedane zijde Bijzonderheden aan de contralaterale zijde lichaamsgewicht, lichaamslengte, geboorte-datum, links of rechtshandig, beroep, vrijetijdsbesteding, omgeving, voortbeweging, enz. een- of tweezijdig, amputatiehoogte, stomplengte, enz. hart- en vaatziekten, doorbloedingsstoornissen, tumoren, duizeligheid, allergieën, pijn en andere klachten, andere aandoeningen, functiebeperkingen, hulpmiddelen, gebruik van geneesmiddelen, enz. amputatie of aangeboren misvorming (dysmelie), pijn, fantoompijn,, stompbelastbaarheid, sensibiliteit, wekedelenafdekking, litteken, gewrichtstoestand, contracturen, spierstatus, volume, enz. pijn, sensibiliteitsstoornissen, conditie van de huid, gewrichtstoestand, spierstatus, enz. 11
Met professionele prothesetraining op weg naar succes in drie fasen Het onderstaande therapieconcept voor de Michelangelo hand is ontwikkeld door de volgende externe en interne deskundigen: Eli Færevaag Jacobsen (Noorwegen), Liselotte Norling Hermansson (Zweden), Shawn Swanson Johnson (Verenigde Staten) en Daniela Wüstefeld, Annette aus der Fünten en Dr. Andreas Kannenberg (Duitsland). Om een optimaal trainingsresultaat te bereiken, is de prothesetraining onderverdeeld in drie fasen, waarbij elke volgende fase is gebaseerd op de vorige. In iedere fase moet u zo lang oefenen met de prothesegebruiker en hem motiveren tot zelfstandig oefenen tot hij zich zeker voelt en vol vertrouwen gebruik kan maken van zijn Michelangelo hand. Het is belangrijk de trainingseenheden te beginnen met eenvoudige oefeningen en deze dan geleidelijk te vertalen naar toepassingen in het dagelijkse leven. Zorg voor succeservaringen! Zo voorkomt u dat de gebruiker te veel van zichzelf vergt en mogelijkerwijs gefrustreerd reageert. De Physical Training dient zowel plaats te vinden voor en tijdens als na aanmeting van de prothese. Physical Training Optimale fysieke voorwaarden scheppen 1 2 3 Controls Training Algemene controle over de prothese krijgen Repetitive Drills De oefeningen herhalen tot alle functies zijn ingeslepen ADL Training Optimaal gebruikmaken van de prothese bij activiteiten in het dagelijkse leven en het beroep De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie 13
Het vinden van de juiste weg: trainingsprincipes Zonder optimale psychische en fysieke voorwaarden is een goede prothesetraining niet mogelijk. Om de prothesetraining gericht af te stemmen op de gebruiker, is het zinvol zijn werk, hobby en persoonlijke interesses bij de training te betrekken zowel voor een succesvol gebruik van de Michelangelo hand als voor het welslagen van de revalidatie in het algemeen. 14 De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie
Trainingsduur De prothesetraining moet altijd worden aangepast aan de behoeften van de gebruiker. Of het nu gaat om een eerste prothese of om vervanging van een eerdere prothese: de ervaringen, de lichamelijke constitutie, de individuele wensen en het persoonlijke leertempo van de gebruiker zijn belangrijke factoren. Trainingssuccessen Het is belangrijk dat de oefeningen van elke fase zo lang worden gedaan tot de gebruiker het leerdoel voor minimaal 90% en in het ideale geval voor 100% (zowel wat betreft de nauwkeurigheid als wat betreft het aantal herhalingen) heeft bereikt. Wanneer het niveau van de gebruiker in een bepaalde fase laag blijft, verdient het aanbeveling dit in het interdisciplinaire team te bespreken. Zo kunt u gezamenlijk de actuele situatie beoordelen en bepalen welke stappen voor de gebruiker raadzaam zijn. Trainingsfocus Tijdens de training moet voortdurend aandacht worden besteed aan de lichaamshouding en de psychische gesteldheid van de gebruiker: Is de gebruiker tijdens het oefenen ontspannen en geconcentreerd of is er aan zijn reacties te merken dat er te veel van hem wordt gevergd? Heeft hij de neiging om een verkeerde houding aan te nemen, waardoor hij mogelijk pijnklachten kan krijgen? Moet hij meer worden aangemoedigd of moet hij zijn tempo iets verlagen, totdat alle bewegingen vertrouwd zijn? Trainingsvarianten Er zijn verschillende varianten waarop u het gecontroleerde en nauwkeurige aansturen van de prothese systematisch met de gebruiker kunt oefenen. Zo voorkomt u dat hij onzeker wordt of ongewilde bewegingen maakt. Uitgangshoudingen In het begin kunnen de oefeningen het beste zittend worden gedaan. Daarna doet de gebruiker ze staand, dan lopend en tenslotte terwijl hij loopt op een ongelijke ondergrond. Ondersteuning In het begin kan de gebruiker zijn prothesearm op tafel of op zijn schoot leggen. Assen en vlakken Laat de gebruiker de oefeningen uitvoeren langs verschillende assen en in verschillende vlakken, bijvoorbeeld dicht bij het lichaam en ver van het lichaam af, met of zonder het kruisen van de centrale lichaamsas en op verschillende hoogtes dus boven het hoofd, opzij naast het hoofd en vlak boven de grond. Visuele controle Laat de gebruiker de oefeningen in het begin uitvoeren met visuele controle (de gebruiker kijkt naar zijn prothesehand). Vertel hem dat het doel van de training is dat hij de oefeningen doet met zo min mogelijk visuele controle ("automatisch" grijpen en loslaten zonder te kijken). Grijpkracht en grijpsnelheid Wanneer de gebruiker de nodige trainingservaring heeft opgedaan, moedigt u hem aan om de inmiddels vertrouwde oefeningen uit te voeren met een aan de situatie en het object aangepaste grijpkracht en snelheid. De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie 15
Physical Training Physical Training Optimale fysieke voorwaarden scheppen 1 2 3 Controls Training Repetitive Drills ADL Training Basis leggen De rompstabiliteit is een beslissende factor voor de controle over de prothese. Physical Training voor, tijdens en na de verzorging met een prothese, voorkomt secundaire gevolgen, versterkt het zelfbewustzijn van de gebruiker versterkt en verbetert zijn lichaamsgevoel. De Physical Training moet ter voorbereiding op het gebruik van de prothese zonder prothese worden begonnen en later met prothese worden voortgezet. Let bij de Physical Training altijd op de volgende aspecten: de houding van de gebruiker; coördinatie en evenwicht; versterking van de spieren. 16 De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie
Houding van de gebruiker Help de gebruiker compensatiebewegingen te vermijden. Let samen met hem op dat bij het uitvoeren van alle oefeningen een fysiologische en daardoor zo ontspannen mogelijke lichaamshouding wordt aangenomen. Raad de gebruiker aan zijn eigen houding met behulp van deze aanwijzingen zo vaak mogelijk te controleren ook voor de spiegel. Zo krijgt hij daar steeds meer gevoel voor en verbetert hij zijn zelfbewustzijn. Dit draagt ertoe bij dat het voor de gebruiker steeds gemakkelijker wordt een ontspannen, klachtenvrije lichaamshouding aan te nemen die op den duur vanzelfsprekend wordt: a) Is de lichaamshouding recht en verticaal? b) Is het lichaamsgewicht gelijkmatig over beide benen verdeeld? c) Is de wervelkolom niet of slechts minimaal geroteerd? d) Bevinden beide schouders zich op dezelfde hoogte? Coördinatie en evenwicht Het menselijk lichaam probeert het ontbrekende gewicht van een geamputeerde arm te compenseren. U als therapeut weet dat het lichaamsschema door het dragen van een prothese opnieuw verandert en dat dit invloed kan hebben op het evenwicht. Met gerichte coördinatieoefeningen waarbij u de gebruiker ondersteunt, kan zijn lichaamsbalans worden verbeterd. Vooral oefeningen op een ongelijke ondergrond en training met de oefentol zijn hiervoor bij uitstek geschikt. Versterking van de spieren Oefeningen voor het versterken van de rompspieren kunnen bijvoorbeeld worden gedaan met een theraband. Om blijvende resultaten te bereiken, is het in ieder geval heel belangrijk dat de gebruiker regelmatig en gedurende een langere periode traint. Motiveer hem om met de oefeningen ook zijn uithoudingsvermogen te trainen en in aanvulling op de training te sporten. a) Verticale, rechte lichaamshouding b) Uitgebalanceerde stand c) Rotatie van het bovenlichaam en de wervelkolom vermijden d) Schouders op dezelfde hoogte (optrekken vermijden) De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie 17
1. Controls Training Physical Training 1 2 3 Controls Training Algemene controle over de prothese krijgen Repetitive Drills ADL Training Controle krijgen Bij de Besturingstraining maakt u de gebruiker allereerst bekend met de passieve functies en de Neutral Mode. Daarna helpt u hem de actieve modi en de functies daarvan aan te leren (door instructie, nog zonder objecten). Deze trainingseenheid kunt u ook beginnen met de software AxonSoft. Het doel van de Besturingstraining is dat de gebruiker leert de Michelangelo Hand precies aan te sturen en efficiënt te gebruiken (d.w.z. dat hij "controle" krijgt over zijn prothese). 18 De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie
Trainingsvoorwaarden Voor de eigenlijke start van de training moet u de gebruiker basisinformatie over zijn nieuwe prothese geven. Maak hem vertrouwd met het aan- en uittrekken van de prothese, het in- en uitschakelen van het systeem, de energievoorziening en het laadproces. De myotest, aan de hand waarvan de EMG-signalen op de stomp kunnen worden geëvalueerd, is een basisvoorwaarde voor het afstemmen van het handprogramma en de switchmodus op de individuele gebruiker. 1.1 Training van de passieve functies Doel Algemene controle krijgen door oefeningen zonder objecten Advies Houding Begin de oefeningen zittend en laat de gebruiker ze daarna staand doen. Methoden De gebruiker doet de bewegingen van de therapeut na. Check Vermijd compensatiebewegingen en -mechanismen. Duur Eén therapie-eenheid van 30 minuten tot enkele eenheden per dag Flexie en extensie Het polsscharnier heeft een mechanische flexie- en extensiefunctie en kan onbeperkt roteren. Uitgaande van de neutrale stand kan het scharnier in vijf vergrendelingsstanden ca. 75 graden worden gebogen; de extensie bedraagt ca. 45 graden en heeft drie vergrendelingsstanden. Flexibele modus van het polsscharnier In de flexibele modus wordt het natuurlijke bewegingsgedrag van een ontspannen pols nagebootst. U kunt deze modus instellen door de fixeerknop ingedrukt te houden tot deze vastklikt. Het scharnier kan dan vrij worden bewogen. Door nogmaals op de knop te drukken, beëindigt u de flexibele modus; het scharnier vergrendelt in de eerstvolgende stand. Starre modus van het polsscharnier Wanneer de fixeerknop slechts licht en niet tot de aanslag wordt ingedrukt, kan de gebruiker het polsscharnier in de gewenste stand vastzetten. Bij ontlasting van de fixeerknop vergrendelt het polsscharnier in de eerstvolgende stand. Het belangrijkste trainingsdoel is dat de gebruiker leert hoe hij afhankelijk van de situatie de flexibele en de starre modus van de Michelangelo hand kan gebruiken, zodat hij in het dagelijkse leven probleemloos met het flexibele polsscharnier en de vergrendelingsfunctie van het polsscharnier kan omgaan. Rotatie Ook kan de Michelangelo hand zonder enige beperking handmatig 360 graden worden geroteerd. Voor de rotatie heeft de gebruiker de beschikking over 24 vergrendelingsstanden met een onderlinge afstand van 15 graden, die hij naar keuze kan instellen. De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie 19
1.2 Training van de actieve functies Advies Modi Start de training in de Lateral Mode, ga daarna door met de Opposition Mode (met name belangrijk voor geoefende gebruikers). Tip Deactiveer de Neutral Mode in het begin met AxonSoft. 1.2.1 Training Lateral Mode Elke oefening 10 keer herhalen Volledig openen van de hand en volledig sluiten van de hand, met maximale snelheid Half openen van de hand, daarna volledig openen van de hand, met geringe snelheid Voor de helft sluiten van de hand, daarna volledig sluiten van de hand, met geringe snelheid Daarna verschillende oefeningen combineren 20 De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie
1.2.2 Training Opposition Mode Advies In de software kan door middel van een muisklik van de ene modus naar de andere worden gegaan zonder dat de gebruiker dit zelf actief hoeft te doen. Oefeningen (dezelfde oefeningen als voor de Lateral Mode) Elke oefening 10 keer herhalen 1.2.3 Training van het omschakelen tussen de modi Omschakelen tussen de Lateral Mode en de Opposition Mode Oefeningen en situaties In de Lateral Mode en daarna in de Opposition Mode Openen en sluiten in de Lateral Mode Modus veranderen Openen en sluiten in de Opposition Mode Tot slot diverse combinaties van modi, uitgangsstanden en snelheden 1.2.4 Training Neutral Mode De Neutral Mode moet met de software weer worden geactiveerd Begroeting: een hand geven, zwaaien, op de schouder kloppen, enz. In de handen klappen Een aangeboden voorwerp in de geopende hand houden Doel bereikt? 90 100% controle over de prothese gekregen? Zo min mogelijk compensatiebewegingen en -mechanismen? De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie 21
2. Repetitive Drills Physical Training 1 2 3 Controls Training Repetitive Drills De oefeningen herhalen tot alle functies zijn ingeslepen ADL Training Steeds zekerder worden In deze fase traint de gebruiker het grijpen en loslaten van verschillende objecten in verschillende vlakken en langs verschillende assen. De standen van de hand in de Lateral Mode zijn geheel nieuwe functies. Deze modus kan het beste worden ingesteld als standaardmodus. Let bij de keuze van de objecten op een zo groot mogelijke variëteit in grootte, vorm, oppervlaktestructuur en weerstand. De gebruiker moet de oefeningen net zo lang trainen en herhalen tot hij zich de functies en de besturing van de Michelangelo hand heeft eigengemaakt. 22 De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie
2.1 Training van de verschillende modi en standen van de hand Doel Vaak herhalen van de oefeningen met objecten Oefeningen Grijpen en loslaten van verschillende objecten in verschillende modi met de hand in verschillende standen Advies Objecten/materialen Start met zware, grote, stevige objecten (geen aanpassing van de grijpkracht nodig) en ga daarna over op kleinere, lichtere en zachtere objecten Check Let op compensatiebewegingen en -mechanismen! Standen van de hand De Lateral Power Grip en Lateral Pinch leveren de gebruiker het hoogste rendement op! Varianten Door gebruikmaking van de extensie-, flexie- en rotatiefunctie en vooral van het flexibele polsscharnier kunnen compensatiebewegingen worden voorkomen. Duur 1 enkele uren / dag Tip Functionele spellen waarbij bepaalde bewegingen vaak worden herhaald, bijv. Solitaire of Memory Bouwblokken Verschillende vormen en maten Potloden en pennen Kleine diameter, glad oppervlak > precies grijpen Gevulde waterfles Grijpen van een stevig object met een grote diameter > dosering van de grijpkracht Speelkaarten, creditcards Plat voorwerp met een glad oppervlak > precies grijpen Softbal Geeft mee > aanpassen van de grijpkracht Beker Dun materiaal > aanpassen van de grijpkracht Doel bereikt? Heeft de gebruiker de functies van de Michelangelo hand begrepen en kan hij deze voor 90 100 % gebruiken? Zo min mogelijk compensatiebewegingen en -mechanismen? Cd's Plat voorwerp > precies grijpen Wasknijpers Tip: therapeutische wasknijpers die in veerkracht verschillen (fabrikant uit de Verenigde Staten) De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie 23
3. ADL Training: Activities of Daily Living Physical Training 1 2 3 Controls Training Repetitive Drills ADL Training Optimaal gebruikmaken van de prothese bij activiteiten in het dagelijkse leven en het beroep Leren voor het dagelijkse leven ADL staat in het Engels voor "activities of daily living" en in het Nederlands voor "algemene dagelijkse levensverrichtingen". Bij de ADL Training moet de therapeut met de gebruiker bespreken welke activiteiten en verrichtingen voor hem in het dagelijkse leven en bij de uitoefening van zijn beroep het belangrijkst zijn. Stem de inhoud van de training altijd af op de wensen en behoeften van de gebruiker. Begin met drie tot vijf oefeningen. 24 De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie
Doel De gebruiker kan optimaal gebruikmaken van de prothese bij de activiteiten van het dagelijkse leven en voelt zich hier zeker bij. Hij bereikt een maximum aan zelfstandigheid en onafhankelijkheid. Advies Objecten/materialen Stem de oefenobjecten af op de individuele beroeps- en privésituatie van de gebruiker. Drie nieuwe oefeningen / trainings eenheden De oefeningen moeten thuis worden herhaald en de tijd dat de prothese wordt gedragen, moet worden verlengd tot de prothese volledig is geïntegreerd in het dagelijkse leven. Motivatie is belangrijk Motiveer de gebruiker om de oefeningen als "huiswerk" zelfstandig te herhalen met objecten die hij in het dagelijkse leven gebruikt. Neem deze oefeningen als basis voor de volgende oefeningen tijdens de volgende therapie-eenheid. Voeg daarbij drie nieuwe activiteiten aan het programma toe. De persoonlijke motivatie van de gebruiker en zijn succeservaringen spelen een beslissende rol voor het trainingsverloop. Zorg er altijd voor dat u de oefeningen afstemt op de gebruiker en zijn leefsituatie en op zijn vrijetijds- en sportactiviteiten (sociale component). Voor het trainen en uitvoeren van de oefeningen is er nooit maar één of maar één juiste oplossing. De gebruiker heeft altijd de keuze uit verschillende opties. Hij kan zelf beslissen welke modus en welke stand van de hand voor hem in een bepaalde situatie het meest geschikt zijn. Laat de gebruiker niet alleen unilaterale, maar ook bilaterale oefeningen doen om de coördinatie tussen beide handen te verbeteren. Volgorde van de oefeningen De oefeningen van de ADL Training in deze brochure zijn ten behoeve van de overzichtelijkheid ingedeeld op modus en stand van de Michelangelo hand. Gedurende de training met de gebruiker kunt u de oefeningen in willekeurige volgorde met elkaar combineren. Idealiter bepaalt de gebruiker zelf welke oefeningen in welke situaties en bij welke handelingen in het dagelijkse leven voor hem relevant zijn (wassen en aankleden, eten en drinken, op de werkplek, in de vrije tijd, enz.). De moeilijkheidsgraad van de oefeningen moet worden opgevoerd van eenvoudig (bijvoorbeeld een handdoek opvouwen) tot complex (bijvoorbeeld eten koken). i Meer praktijkgerichte oefeningen hebben wij voor gebruikers op een trainings-dvd gezet, zodat zij het geleerde zelfstandig kunnen verdiepen. Therapeuten ontvangen deze trainings-dvd tijdens de certificering door Ottobock. De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie 25
3.1 Lateral Mode Lateral Power Grip, Lateral Pinch en Finger Ab-/ Adduction Lateral Power Grip De duim beweegt in zijwaartse richting naar de wijsvinger toe, waardoor middelgrote objecten aan de zijkanten worden gefixeerd. Tandpasta vasthouden Kleding strijken Stoffer en blik gebruiken Lateral Pinch De duim beweegt in zijwaartse richting naar de wijsvinger toe, waardoor platte voorwerpen aan de zijkanten worden gefixeerd. Portemonnee vasthouden Krant lezen Dienblad vasthouden en dragen Vinger Ab- / Adductie is ook mogelijk in de Opposition Mode! Finger Ab-/Adduction Door het spreiden van de vingers kunnen er verschillende platte en dunne objecten tussen de vingertoppen worden gefixeerd. Bankbiljetten vasthouden Credit- of businesscard gebruiken Tandenborstel en tandpasta vasthouden 26 De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie
3.2 Opposition Mode Opposition Power Grip, Tripod Pinch, Open Palm en Finger Ab-/ Adduction Advies De prothesehand wordt bijna altijd gebruikt om een object vast te houden. Opposition Power Grip De openingswijdte maakt het mogelijk voorwerpen met een grote diameter vast te houden. Fles openen en glas vasthouden Tennisbal vastpakken en vasthouden Doos met crème vasthouden en opendraaien Tripod Pinch De duim vormt samen met de middelvinger en de wijsvinger een driepuntsgreep, zodat kleine voorwerpen goed kunnen worden gefixeerd. Mueslireep openmaken Lippenbalsem gebruiken Deksel van een kan afhalen Open Palm Bij geopende hand is de duim ver gespreid, waardoor de hand vlak wordt gehouden. Bord dragen Een grote bal met twee handen vasthouden Knop indrukken De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie 27
3.3 Neutral Mode Neutral Position Natuurlijk uitziende, fysiologisch overkomende ruststand Een blad papier bij het schrijven vasthouden Brood of groente bij het snijden vasthouden Kleding/jas aantrekken Nieuwe bewegingsvrijheid Is de gebruiker met alle ADL-oefeningen vertrouwd? Motiveer hem telkens opnieuw om de trainingseenheden langzaam maar zeker over te nemen in alledaagse levenssituaties: bij de uitoefening van zijn beroep, privé en in zijn vrije tijd. Uw ondersteuning en motivering spelen een grote rol! Het is belangrijk, dat iedere gebruiker bekend is met alle ADL-oefeningen en dus ook met alle bewegingsmogelijkheden van zijn Michelangelo hand. Hij kan dan bepalen welke oefeningen voor hem in zijn dagelijkse leven het belangrijkst zijn. Deze oefeningen en trainingseenheden zal hij beslist vaker gebruiken dan andere. Laat de gebruiker de ADL-oefeningen altijd zo lang en intensief doen als hem goed doet zodat hij gemotiveerd is om ook zelfstandig verder te trainen. Succeservaringen zijn belangrijk! Zo worden de "oefeningen" al snel volkomen natuurlijke bewegingen die de gebruiker steeds gemakkelijker afgaan. Dankzij uw hulp wordt hij zelfstandiger en krijgt hij met zijn Michelangelo hand nieuwe bewegingsvrijheid. Doel bereikt? Maakt de gebruiker optimaal gebruik van de prothese bij de algemene dagelijkse levensverrichtingen? Heeft de gebruiker zijn maximum aan zelfstandigheid en onafhankelijkheid bereikt? 28 De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie
De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie 29
Resultaten meten, successen oogsten Maak altijd gebruik van verschillende standaardtests om het trainingsverloop te documenteren en de successen van de gebruiker vast te leggen. Hiermee geeft u hem positieve feedback en motiveert u hem om consequent met de training door te gaan. Voorbeelden van dergelijke standaardtests: Box and blocks test Een motorische functietest voor de bovenste extremiteit: bij deze test moet de gebruiker in 60 seconden tijd zoveel mogelijk blokken van het ene vak van de box naar het andere verplaatsen. Clothespin relocation test (wasknijpertest) Voor de wasknijpertest hebt u de "Rolyan Graded Pinch Exerciser" nodig: hoe snel verplaatst de gebruiker drie knijpers van de horizontale naar de verticale stang? SHAP-test Voor de "Southampton Hand Assessment Procedure" hebt u de SHAP-koffer nodig, die acht abstracte objecten en veertien ADL-objecten (objecten voor alledaagse situaties) bevat. Hoeveel tijd heeft de gebruiker nodig voor bepaalde oefeningen? Zo meet u hoe efficiënt hij de prothese gebruikt. Een vierde gestandaardiseerde testmethode is de ACMC-test (Assessment of Capacity for Myoelectric Control), die is ontwikkeld door Liselotte Norling Hermansson en Helen Lindner. De prothesedrager wordt geobserveerd bij het uitvoeren van een activiteit met twee handen en aan de hand van hiervan gemaakte video-opnames wordt geëvalueerd hoe hij met zijn myo-elektrische armprothese omgaat (www.acmc.se). Regelmatig navraag doen Houd contact met de gebruiker. Doe regelmatig navraag, controleer de protheseinstellingen en doe tests om de successen van de gebruiker ook op de lange termijn te meten en zijn tevredenheid te waarborgen. 30 De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie
Brug naar het dagelijkse leven De Michelangelo hand onderscheidt zich door een grote functionele diversiteit. Maar het belangrijkste is, dat de gebruiker zich er prettig mee voelt en de standen van de hand en de bewegingspatronen langzaam maar zeker optimaal leert te gebruiken. Vanaf een bepaald leerniveau kunnen gebruikers zelfstandig thuis oefenen. Daardoor worden ze snel zeker in het gebruik van hun Michelangelo hand. Naast de therapeutische ondersteuning bij de trainingseenheden zijn daarvoor praktische oefeningen op een dvd beschikbaar. Zo kan de gebruiker al snel actiever en vanzelfsprekender met anderen meedoen zowel in zijn beroep als in zijn vrije tijd. i Nadere informatie is te vinden op de Michelangelo microsite: www.living-with-michelangelo.com De Michelangelo hand in de praktijk Therapie en revalidatie 31
Otto Bock Benelux B.V. Ekkersrijt 1412, 5692 AK Son en Breugel/The Netherlands T +31 (0) 499 474585 F +31 (0) 499 4762 50 info.benelux@ottobock.com www.ottobock.nl Ottobock 646D593=NL-01-1201 Technische wijzigingen voorbehouden.