Juni 2012 Atlas voor Gemeenten 2012 Leiden is een aantrekkelijke woonstad: we bezetten evenals vorig jaar de 9e positie van de 50 grootste gemeenten van Nederland. Een stad is aantrekkelijk om te wonen als er veel voorzieningen zijn, maar ook het aanbod van banen en woningen speelt mee. De sociaal-economische positie van Leiden is weer in de lift. Na een daling sinds 2006 tot een 18 e plaats vorig jaar staat Leiden in 2012 weer op de 13 e plaats. Het thema van 2012 is: op naar een optimale gemeentegrootte. Er wordt een methode beschreven om de optimale gemeentegrootte te bepalen. Dit is als voorbeeld uitgewerkt voor Zwolle, de stad waar in 2012 de Atlas is gepresenteerd. Zwolle anno 2020 Wat is de Atlas voor Gemeenten? In de Atlas voor Gemeenten worden nu voor de 14 e keer de 50 grootste gemeenten van Nederland op een aantal punten met elkaar vergeleken. De Atlas is hiermee een leuk instrument om de positie van de eigen gemeente te relateren aan andere grote gemeenten. Naast een helaas niet zo groot aantal jaarlijks terugkerende kenmerken kiest men elk jaar een thema. In 2012 is dat de optimale gemeentegrootte. De Atlas voor Gemeenten is voor ca. 50 te bestellen via www.atlasvoorgemeenten.nl. Bij Strategie en Onderzoek is een exemplaar in te zien. Ook is daar informatie over de definities van de verschillende indicatoren beschikbaar. Positie 1 is de beste De 50 steden worden op 40 kenmerken vergeleken. Dit levert ranglijsten op. Steeds is de 1 e positie de best scorende gemeente. Als een gemeente bijvoorbeeld op het kenmerk armoede (met als definitie het percentage huishoudens met een inkomen lager dan 105% van het sociaal minimum) op de 2 e plaats staat betekent dat dat er relatief weinig mensen in armoede leven. Soms valt ergens niet zo makkelijk een waardeoordeel aan te hechten, zoals het aandeel gezinnen met kinderen. Hier scoor je hoog met veel gezinnen met kinderen. En bij vergrijzing scoor je de eerste positie als er veel 65-plussers zijn! Optimale gemeentegrootte De makers van de Atlas voor Gemeenten (Gerard Marlet en Clemens van Woerkens) zijn op zoek gegaan naar een optimale schaal voor lokaal bestuur. Hun belangrijkste conclusies zijn: veel Nederlandse gemeenten zijn te klein om de (nieuwe) lokale taken goed uit te voeren een optimale schaal voor lokaal bestuur resulteert in een gebied dat zo veel mogelijk overlapt met de werking van de arbeidsmarkt en woningmarkt en met de reikwijdte van publieke voorzieningen dit leidt tot grotere gemeenten, maar niet zo groot dat daarmee de lokale identiteit onder druk komt te staan. Dit is voor Zwolle uitgewerkt in de papieren uitgave (zie ook het plaatje bovenaan deze pagina). BOA Feitenblad: Atlas voor Gemeenten- 2012
Bevolkingskenmerken Leiden is met 118.745 inwoners nog steeds de 23 e gemeente van Nederland. De bevolking in Leiden is sinds 2001 nog heel licht gestegen. Qua groei van 2001 tot 2011 staat Leiden op de 32 e positie. Ten opzichte van de andere gemeenten is Leiden duidelijk minder vergrijsd en meer groen : Leiden neemt de 5 e positie in wat betreft het aandeel jongeren van 15 t/m 29 jaar. Leiden is onverminderd hoog opgeleid: na Utrecht en Amsterdam hebben we het hoogste aandeel hoogopgeleiden als % van de beroepsbevolking. En na Groningen, Amsterdam en Utrecht het laagste aandeel laagopgeleiden. Andere kenmerken van de Leidse bevolking zijn: relatief weinig gezinnen met kinderen en jonge éénoudergezinnen. Wat betreft het aandeel allochtonen neemt Leiden de 16 e positie in. Woonaantrekkelijkheidsindex en sociaal-economische index De Atlas voor Gemeenten kent naast een groot aantal ranglijstjes twee indicatoren die zijn samengesteld uit elk jaar dezelfde onderdelen: hoe aantrekkelijk is de stad om te wonen en wat is de sociaal-economische positie? Van deze twee indicatoren is per gemeente de score bekeken en ook of men de afgelopen 5 jaar gedaald of gestegen is. Woonaantrekkelijkheidsindex: 9 e positie voor Leiden Leiden is en blijft een aantrekkelijke woonstad. Van de 50 grootste gemeenten scoren slechts 8 gemeenten beter dan Leiden: 1. Amsterdam 2. Utrecht 3. s Hertogenbosch 4. Amstelveen 5. Den Haag 6. Nijmegen 7. Haarlem 8. Arnhem 9. Leiden Op de laatste pagina van dit Feitenblad is een rangorde van de 50 grootste gemeenten naar woonaantrekkelijkheid. De woonaantrekkelijkheidsindex Leiden bestaat uit: bereikbaarheid van banen (per auto en O.V.) 15 e plaats (13 e )* cultureel aanbod 12 e plaats (20 e ) veiligheid 40 e plaats (34 e ) % koopwoningen 40 e plaats (39 e ) nabijheid natuurgebieden 44 e plaats (44 e ) culinair aanbod 14 e plaats (10 e ) aanwezigheid universiteit 3 e plaats ( 3 e ) % vooroorlogse woningen 5 e plaats ( 5 e ) Ontwikkeling woonaantrekkelijkheid 2006 2011: 26 e plaats (29 e ) *(tussen haakjes de positie in 2011, hoe hoger hoe beter) 2 van 6
Sociaal-economische index: 13 e positie voor Leiden Op de sociaal-economische ladder is Leiden met name in 2007 t/m 2010 gedaald, van een 11 e positie in 2006 tot een 18 e positie in 2011. In 2012 is Leiden weer gestegen naar een 13 e positie. Gemeenten met een vergelijkbare sociaal-economische index zijn Zwolle, s Hertogenbosch, Leidschendam-Voorburg en Apeldoorn. De hoogste posities worden, evenals vorig jaar, ingenomen door Amstelveen (1 e ), Haarlemmermeer, Utrecht, Amersfoort en Alphen aan den Rijn. De sociaal-economische index Leiden bestaat uit: bijstand 17 e plaats (25 e )* werkloosheid 24 e plaats (31 e ) arbeidsongeschiktheid 2 e plaats ( 3 e ) armoede 25 e plaats (30 e ) % laagopgeleiden 4 e plaats ( 3 e ) participatie vrouwen 15 e plaats (18 e ) banen 30 e plaats (29 e ) % groeisectoren 36 e plaats (36 e ) Ontwikkeling sociaal-economische index 2006 2011: 39 e plaats (46) *(tussen haakjes de positie in 2011, hoe hoger hoe beter) Als het om sociaal-economische aspecten gaat scoort Leiden.. bovengemiddeld goed op: de arbeidsongeschiktheid (2e plaats) de creatieve klasse (dit is eigenlijk meer een bevolkingskenmerk) (3e plaats) vrouwenparticipatie (15e plaats) werkgelegenheidsontwikkeling (16e plaats) het (lage) aantal personen met een bijstandsuitkering (17e plaats). onder het gemiddelde op: de netto participatiegraad (41e plaats) groeisectoren (financiële en zakelijke dienstverlening) (36e plaats). De lage score voor het percentage banen in groeisectoren (financiële en zakelijke dienstverlening) lijkt negatief maar het beeld is iets genuanceerder: Leiden heeft een groot en stabiel onderwijsgezondheidscluster dat zorgt voor banengroei, soms zelfs tegen de conjunctuur in. 3 van 6
Cultuur: historie en cultuur zijn belangrijk voor de ontwikkeling van steden Hoewel cultuur in 2012 niet meer in het centrum van de belangstelling van de Atlas voor Gemeenten staat blijft het voor Leiden natuurlijk uitermate belangrijk. Vandaar dat we, voor zo ver mogelijk, hier aandacht aan blijven besteden. Ook hier wreekt zich dat bij de Atlas voor Gemeenten indicatoren komen en gaan. Met name veel culturele indicatoren waar Leiden hoog op scoorde zijn in 2012 verdwenen, zoals het aantal musea en het museum bezoek, het aantal monumenten, bezoekers aan podiumkunsten en het aantal boekwinkels. Nieuw dit jaar is een cultuur index, waarin maar liefst 16 indicatoren zijn verwerkt, waarvan een groot deel vorig jaar afzonderlijk werd genoemd. Cultureel en historisch Leiden in de Atlas voor Gemeenten Plaats in de rangorde wat betreft: 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Cultuur-index 4 Aantal musea (v.a. 2011 per inwoner) 4 4 5 5 5 - Aantal bezoeken musea (per inwoner) 2 - - - 2 - Rijksmonumenten (v.a. 2011 per inwoner) 4 4 4 4 2 - Kunstenaars (% van de beroepsbevolking) 15 14 - - 19 - Aantal evenementen (per inwoner) - 12 9 23 20 - Aantal theatervoorstellingen (per inwoner) 9-12 15 17 16 Aantal klassieke concerten (per inwoner) 16-8 9 11 5 Aantal popconcerten (per inwoner) 17-18 13 18 14 Aantal bezoeken podiumkunsten (per inwoner) 5 - - - 3 - Boekwinkels (per inwoner) 2 - - - 1 - Bioscoopstoelen (per inwoner) - - - - 16 - Aantal bibliotheken (per inwoner) - - - - 33 - Leefbaarheid en Veiligheid Net als in eerdere versies van de Atlas is veiligheid een onderdeel van de woonaantrekkelijkheid. Het is een samengestelde index op basis van geweldsincidenten en vernielingen. In 2012 zijn er daarnaast vier indicatoren bijgekomen. Leiden scoort op alle indicatoren onder het gemiddelde (34 e tot 40 e positie). Het zijn geweld, vernielingen, overlast en verloedering. De eerste twee zijn vooral gebaseerd op politiecijfers. Overlast en verloedering zijn op de Veiligheidsmonitor gebaseerd.. Goede en slechte scores van Leiden De steden zijn op 40 kenmerken vergeleken. Op negen hiervan scoort Leiden in de Top 5. Op drie staat Leiden op het erepodium: een eerste, tweede of derde plaats. Sterke kenmerken van Leiden ten opzichte van de andere 49 grote gemeenten zijn de volgende: de tweede positie qua arbeidsongeschiktheid: we hebben dus weinig arbeidsongeschikten op twee na de meeste hoogopgeleiden als % van de beroepsbevolking op twee na hebben we de grootste creatieve klasse als percentage van de beroepsbevolking Verder heeft Leiden o.a. weinig laagopgeleiden, veel jongeren, veel studenten, veel vooroorlogse woningen, veel klassieke concerten en een vierde plaats (na Amsterdam, Groningen en Utrecht) op de samengestelde cultuur-index). Vorig jaar scoorden we nog op 8 indicatoren in de top 3. Dat betrof, naast de indicatoren die hierboven staan genoemd, echter bijna allemaal indicatoren over cultuur, zoals monumenten, boekwinkels en museumbezoekers. Deze indicatoren zijn nu niet meer opgenomen. Een lage, dus slechte, positie neemt Leiden in op de volgende onderwerpen: Leiden heeft relatief veel overlast (42 e plaats), vernieling en geweld (beide de 40 e plaats). De netto participatiegraad (met name van mannen) is laag (41 e plaats). Leiden heeft relatief weinig groeisectoren (36 e plaats). Daarnaast heeft Leiden op een aantal indicatoren een lage positie, maar dat kan je niet direct als negatief bestempelen: veel koopwoningen, weinig gezinnen met kinderen en weinig vergrijzing. 4 van 6
Onderwerpen uit de Atlas voor Gemeenten 2012 en de plaats van Leiden (positie 1 = de beste) positie Leiden 2012 positie Leiden 2011 Woonaantrekkelijkheidsindex 9 9 Ontwikkeling woonaantrekkelijkheid 2006 2011 26 29 Sociaal-economische index 13 18 Ontwikkeling sociaal-economisch 2006-2011 39 46 Algemeen en bevolking: Aantal inwoners 23 23 Bevolkingsontwikkeling (t.o.v. 2001) 32 37 Hoogopgeleiden 3 2 Laagopgeleiden 4 3 Vergroening /verjonging (hoog aandeel jongeren = nr. 1) 5 5 Vergrijzing (hoog aandeel 65-plusser = nr. 1) 44 43 Eenoudergezinnen (weinig = nr. 1) 6 8 Gezinnen met kinderen (veel = nr. 1) 45 44 Allochtonen 16 - Studenten 5 - Sociaal-economische positie: Creatieve klasse (als % van de beroepsbevolking) 3 3 Creatieve bedrijfstakken (aandeel banen) 25 28 Arbeidsongeschiktheid 2 3 Aantal personen met een bijstandsuitkering 17 25 Werkloosheid 24 31 Netto participatiegraad (werkenden als % van beroepsbev.) 41 43 Participatie van vrouwen (in arbeidsmarkt) 15 18 Armoede (% onder 105% van sociaal minimum) 25 30 Groeisectoren 36 36 Werkgelegenheidsontwikkeling 16 14 Werkgelegenheidsquote (banen als % van beroepsbev.) 30 - Bereikbaarheid (van banen, per auto in de spits) 25 22 Woonaantrekkelijkheid: woningen, cultuur en leefbaarheid en veiligheid Woningen: Huizenprijzen (hoog = nr. 1) 6 7 Koopwoningen (als % van de huizenvoorraad) 40 39 Vooroorlogse woningen 5 5 Cultuur: Culinaire diversiteit 9 9 Culinaire kwaliteit 14 10 Klassieke concerten 5 11 Theatervoorstellingen 16 17 Popconcerten 14 18 Cultuur index 4 - Voetbalindex (elke gemeente zonder betaald voetbal=30 e ) 30 30 Podiumkunsten 12 - Leefbaarheid en veiligheid Geweld 40 - Vernielingen 40 - Overlast 42 - Verloedering 34 - getal in rood: slechtere relatieve score dan in 2011 (meer dan 2 plaatsen verschil) getal in groen: betere relatieve score dan in 2011 (meer dan 2 plaatsen verschil) getal in blauw: dezelfde relatieve score als in 2011 (2 of minder plaatsen verschil) getal in zwart: geen vergelijking mogelijk met 2011 5 van 6
Positie van de 50 grootste gemeenten op de Woonaantrekkelijkheids-index A msterdam Utrecht 1e plaats s Hertogenbosch A mstelveen Den Haag Nijmegen Haarlem A rnhem Leiden Leidschendam -Vo o rburg 9e plaats Zwo lle A lphen aan den Rijn A mersfo o rt Gro ningen Tilburg Eindho ven Haarlemmermeer Ro tterdam Do rdrecht Ourm erend Go uda Velsen Zo etermeer Delft Oss B reda Zaanstad A peldo o rn Hilversum Ho o rn Schiedam Ede Leeuwarden M aastricht A lkmaar Ro o sendaal Deventer Helmo nd Hengelo (O) Lelystad A lmere Vlaardingen Venlo A lmelo Enschede B ergen o p Zo o m Heerlen Sittard-Geleen Spijkenisse Emmen COLOFON BOA BeleidsOnderzoek en Analyse Afdeling Strategie en Onderzoek Gemeente Leiden boa@leiden.nl of 071-516 5068 Direct zelf informatie opzoeken? Veel cijfers en onderzoeksgegevens over Leiden zijn te vinden via www.leiden.nl/statistiek. Serie Statistiek 2012 / 01d 6 van 6