WLO-klimaatscenario s en de waardering van CO 2 -uitstoot in MKBA s

Vergelijkbare documenten
WLO-klimaatscenario s en de waardering van CO 2 - uitstoot in MKBA's

Projectdirectie MKBA Rivierverruiming en dijkversterking

Programma. Welkom Inleiding WLO Presentatie WLO Aanbieding rapport Reactie Minister van IenM Tijd voor vragen Afronding. #wlo

MKBA bij uitvoeringsprojecten rol bij financiering en verevening. CE Delft, Martijn Blom en Arno Schroten Gemeente Rotterdam, 24 mei 2012

Sociaaleconomische Toekomstscenario s

Windenergie op zee discussiebijeenkomst Kivi. Annemiek Verrips

Module: Ontbrekende schakel in netwerk

Ontwikkelingen Nederlandse luchtvaart. Een beknopt overzicht

Windmolens en welvaart

MKBA warmtenet Zaanstad

Module: Aanpassing kruispunt

Windmolens en welvaart

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal

CO 2 -PRIJS EN VEILINGOPBRENGSTEN IN DE NATIONALE ENERGIEVERKENNING 2015

Maatschappelijke kosten baten analyse (MKBA)

CPB Notitie. Inleiding. WLO 2015 Klimaat en Energie. Jesse Klaver en Diederik Samson

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Werkwijzer voor MKBAs op het gebied van milieu

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Route naar emissievrije (binnen)steden. Huib van Essen, CE Delft

MKBA gewogen: voor- en nadelen. CE Delft, Martijn Blom Milieutafel, Den Haag12 november 2013

MKBA Tracé 2 Warmtenet Nijmegen

KLIMAAT EN ENERGIE ACHTERGRONDDOCUMENT. WLO - Welvaart en Leefomgeving. Toekomstverkenning 2030 en 2050 CPB / PBL

Bijsluiter bij de WLO-scenario s

Instrument: De maatschappelijke kostenbaten analyse van een warmteuitwisselingsproject. 1. Wat is een maatschappelijke kosten-batenanalyse?

PROJECTIE ETS-PRIJS VOLGENS UITGANGSPUNTEN CONCEPT WETVOORSTEL MINIMUM CO2-PRIJS ELEKTRICITEITSPRODUCTIE

KBA Structuurvisie 6000 MW Windenergie op land Op verzoek van het ministerie van Economische Zaken en het ministerie van Infrastructuur en Milieu

Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL

KBA Structuurvisie 6000 MW Windenergie op land Op verzoek van het ministerie van Economische Zaken en het ministerie van Infrastructuur en Milieu

ECONOMISCH ONDERZOEK EN ADVIES. Maatschappelijk kosteneffectieve Energietransitie

Modelering en resultaten flexibele inzet van gemalen in PPSGen voor het project Slim Malen. Symposium Slim Malen. 14 maart 2019

1. Inleiding. Notitie Amsterdam, 8 december 2016

Doorrekening wijzigingsvoorstellen PvdA ontwerp-klimaatakkoord

30 oktober Achtergrondrapport doorrekening regeerakkoord Rutte III: elektriciteitsvoorziening

2 Producenten grijze stroom laten betalen voor transport?

Tweede Kamer der Staten-Generaal

De landbouwsector als essentieel onderdeel van het Vlaams- en Europees klimaatbeleid

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG. Datum 19 januari 2017 Betreft Kolencentrales. Geachte Voorzitter,

Slimme netten voor fossiele centrales. Frans Rooijers directeur

Discussie over voor- en nadelen van windenergie

Het Energiebeleid van komende jaren. dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten

UITGANGSPUNT: WERELDWIJDE (OVER)CONSUMPTIE. Circulair_Bouwen_bij_de_Helling 2

Agglomeratie - exploitatie

MKBA Internationaal. Lessen uit een vergelijking van de Nederlandse MKBA-praktijk met vier andere MKBA-praktijken

Sluiting kolencentrales

MKBA Windenergie Lage Weide Samenvatting

ACTUALISATIE MKBA ASBESTDAKEN

Kwantitatieve verkenning van het potentieel voor LNG in de binnenvaart. Martin Quispel, DCMR Schiedam 28 maart 2017

DUURZAME DAKEN IN DE PROVINCIE UTRECHT

Jaarplan Energie Verantwoorde Glastuinbouw: morgen groeit vandaag

"! " # $ % & ' ( ) % * ' ( $ +, -! *

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

Auteurs:E. Benz, C. Hewicker, N. Moldovan, G. Stienstra, W. van der Veen

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

KBA Structuurvisie 6000 MW Windenergie op land, achtergrondinformatie. Behorend bij de CPB Notitie KBA Structuurvisie 6000 MW Windenergie op land

DE PRIJS VAN ELEKTRICITEIT

WLO 2015: Nederland in 2050 waar wonen en werken we? Jan Ritsema van Eck Joost van Gemeren Peter Zwaneveld Olav-Jan van Gerwen

klimaatcasino Stellingenspel

Nieuwe regels rond disconteren per

Emissievrije mobiliteit

Klimaatakkoord Rijk en UvW

CO2 PRESTATIELADDER JAN DE NUL NV VOORTGANGSRAPPORTAGE Totaal

RAMING CO 2 -PRIJS IN DE NATIONALE ENERGIEVERKENNING 2014

CO2-opslag: oplossing of gevaar? Utrecht 6 december 2006, Symposium Schoon Fossiel Ron Wit, Stichting Natuur en Milieu

1. Evolutie van de CO2-uitstoot

Pagina: 1. CO2-projectplan H4A. BV

KNMI 06 klimaatscenario s

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

Economische effecten van CO2- beprijzing: varianten vergeleken

30196 Duurzame ontwikkeling en beleid Kabinetsaanpak Klimaatbeleid op weg naar Brief van de minister van Economische Zaken

Cost-Benefit Analysis

Cahier Klimaat en energie

Presentatie Handboek Milieuprijzen. Sander de Bruyn

MKBA Lokaal Energiek. Frequently Asked Questions. eerste versie 29 januari 2013 tweede versie 14 februari 2013

Datum Uw kenmerk Ons kenmerk Bijlage(n) 18 september 2007 ET/EM /

Milieu-actualiteit NON-ETS. 3 mei 2018

MKBA RRAAM. Lessen voor andere projecten? Wim Spit. Symposium Betere Besluitvorming met MKBA, 2 oktober 2013

Heeft de milieubeweging een alternatief? Ron Wit, Stichting Natuur en Milieu Mini-symposium klimaat en energiebeleid 10 september 2009

Verkenning welvaartseffecten STRONG. Maatschappelijke kosten en baten van scenario s

Maak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo

Maatschappelijke Kosten Baten Analyse Waarheen met het Veen

Balans van de Leefomgeving

Maatschappelijke kosten-baten analyse Projectfase: Verdieping

NL In verscheidenheid verenigd NL. Amendement. Julia Reid namens de EFDD-Fractie

De toekomst van de netten

CPB Notitie. 1 Inleiding. 2 Energie en Klimaat. 2.1 Ex-ante budgettaire effecten. Contactpersonen politieke partijen

KLIMAATVERANDERING EN ZESDE STAATSHERVORMING. Prof. Dr. Luc LAVRYSEN. Rechter in het Grondwettelijk Hof Hoogleraar Universiteit Gent

Maatschappelijke Kosten- Batenanalyses

Beleidsmix Op zoek naar een optimale beleidsmix. Robert Koelemeijer, PBL

Zoete Baten. Het economisch belang van Spaarwater. Prof.dr. Carl Koopmans SEO Economisch Onderzoek. Spaarwater Eindsymposium Leeuwarden 12 maart 2019

Decentrale duurzame elektriciteitsproductie

BuildDesk kennisdocument

Zet de trek naar de (Rand-)stad door?

Plannen voor de stad. Een multidisciplinaire verkenning van de effecten van verstedelijkingsprojecten op het functioneren van een stad

MKBA Windenergie binnen de 12-mijlszone

De economie van de luchtvaart; waarde voor Eindhoven? Presentatie BVM 2 25 augustus 2018, Knegsel Dr Walter J.J. Manshanden

Transcriptie:

WLO-klimaatscenario s en de waardering van CO 2 -uitstoot in MKBA s Doel, aanleiding en reikwijdte Hoofdconclusie De WLO-klimaatscenario s Efficiënte CO 2 -prijzen Waterbedeffect Betalingsbereidheid en preventiekosten Rob Aalbers Gusta Renes Gerbert Romijn

Doel, aanleiding en reikwijdte Doel: Bepalen CO 2 -baten in MKBA s Aanleiding MKBA s klimaat-/energiebeleid ETS prijzen te laag om doelen te halen Waterbedeffect maakt aanvullend beleid in ETS tandeloos Nieuwe WLO2015 klimaatscenario s zijn echt anders Advies werkgroep discontovoet Reikwijdte Aanvulling op de WLO2015 Voor gebruik bij ex ante beleidsevaluatie (MKBA) Geen substituut voor een werkwijzer MKBA energiebeleid

Hoofdconclusie Hoe CO 2 -baten te bepalen in MKBA s? Ga uit van de nieuwe WLO2015-klimaatscenario s Referentiepaden Hoog en Laag Tweegraden-onzekerheidsverkenning Waterbedeffect van ETS is niet relevant Gebruik efficiënte CO 2 -prijzen 2015 2030 2050 Hoog Efficiënte prijs 48 80 160 ETS-prijs 5 40 160 Laag Efficiënte prijs 12 20 40 ETS-prijs 5 15 40 2 o C Efficiënte prijs 60-300 100-500 200-1000 ETS-prijs 5 100-500 200-1000

De Klimaatscenario s van WLO2015 Nieuwe klimaatscenario s Voortschrijdend inzicht sinds 2002/6 Beleidsrijk ipv beleidsarm, vooral in het buitenland Internationaal coördinatieprobleem: onzekerheid over wat haalbaar is Geen uitspraak over welke uitkomst wenselijk is Wat: Determinant = internationale beleidscoördinatie Laag: 40% emissiereductie 3,5-4 C Hoog: 65% emissiereductie 2,5-3 C Onzekerheidsverkenning 2 C 80-95% emissiereductie

Voor Nederland: Scenario Laag = -40% in 2050 Scenario Hoog = -65% in 2050 Toekomstverkenning Welvaart en Leefomgeving (WLO)

Voor Nederland 2-graden: -80% tot meer dan -95% in 2050 Toekomstverkenning Welvaart en Leefomgeving (WLO)

De Klimaatscenario s van WLO2015 Hoe: Emissiereductie Internationale beleidsinspanning Reductie tegen laagste kosten efficiënt beleid Twee externe effecten: CO 2 en leereffecten Praktisch: MKBA van een klimaat-/energiemaatregel: Draagt maatregel efficiënt(er) bij aan gegeven emissiereductie?

Efficiënte CO 2 -prijzen Target-consistentie Huidige ETS prijs niet efficiënt In 2050 economiebrede CO 2 -prijs/ets efficiënt Hotelling regel om efficiënt prijspad terug te rekenen 2015 2030 2050 Hoog Efficiënte prijs 48 80 160 ETS-prijs 5 40 160 Laag Efficiënte prijs 12 20 40 ETS-prijs 5 15 40 2 o C Efficiënte prijs 60-300 100-500 200-1000 ETS-prijs 5 100-500 200-1000

ETS, klimaatdoelen en efficiente prijs

Betalingsbereidheid en preventiekosten

Waterbedeffect Aanvullend beleid onder ETS: Leidt tot extra emissies elders Dat is ook de bedoeling: Rechten schuiven op naar minst efficiënte uitstoters Heeft geen betekenis voor totale uitstootreductie in scenario Waterbedeffect niet relevant voor MKBA bij gebruik nieuwe WLO-klimaatscenario bij gebruik efficiënte prijs Waterbedeffect zelfde in nulalternatief en projectalternatief Verschil met oude scenario s

Voorbeeld: elektriciteitsmarkt Aandeel kosten CO 2 -rechten is relatief hoog efficiënte elektriciteitsprijzen Windmolen Produceert elektriciteit Produceert geen CO 2 Wegen baten elektriciteit op tegen kosten van productie Kolencentrale Produceert elektriciteit Produceert wel CO 2 Wegen baten elektriciteit op tegen kosten van productie en CO 2 rechten Gebruik maken van efficiënte prijzen elektriciteit en CO 2

Bedankt voor uw aandacht Heeft u vragen? #wlo Toekomstverkenning Welvaart en Leefomgeving (WLO) wlo2015.nl g.romijn@cpb.nl g.renes@pbl.nl