Mr. G.J.M. Corstens vice-president van de Hoge Raad der Nederlanden oud-hoogleraar in het straf- en strafprocesrecht aan de Radboud Universiteit Nijmegen Het Nederlands strafprocesrecht Zesde druk Kluwer a Wolters Kluwer business Deventer - 2008
INHOUD Lijst van enige afkortingen / XXI Lijst van verkort aangehaalde werken / XXIII Lijst van websites / XXVII DEEL I Algemeen, bronnen en geschiedenis / 1 HOOFDSTUK I Plaatsbepaling en doel strafproces(recht) / 1 1 Strafrecht als sanctierecht / 1 2 De verhouding strafprocesrecht - materieel strafrecht / 4 3 Doeleinden van het strafproces(recht), spanningen / 6 4 Consensuele procedures in plaats van klassieke afdoeningswijzen / 11 HOOFDSTUK II Bronnen van het Nederlands strafprocesrecht / 15 1 Het strafvorderlijk legaliteitsbeginsel / 15 2 Bij de wet voorzien / 17 3 Strafvordering / 21 4 De exclusiviteit van de wettelijke regeling / 24 5 Interpretatie van strafprocessuele voorschriften / 27 6 De wet als bron van strafprocesrecht / 29 7 Beleidsregels / 32 8 De verdragen / 33 9 Ongeschreven recht / 36 10 Overgangsrecht / 39 HOOFDSTUK III Geschiedenis van het Nederlands strafprocesrecht / 41 1 Geschiedenis van het Nederlandse strafprocesrecht vóór het wetboek van 1926 / 41 2 Totstandkoming van het wetboek van 1926 / 42 3 Legislatieve ontwikkelingen nadien / 44 XIII
DEEL II Uitgangspunten en beginselen, personen en organen en hun beleid / 53 HOOFDSTUK IV Uitgangspunten en beginselen van het Nederlandse strafprocesrecht / 53 1 Inleiding / 53 2 Klassieke uitgangspunten / 54 3 Beginselen van behoorlijk strafprocesrecht / 62 HOOFDSTUK V Personen en organen in de strafrechtspleging / 75 1 Inleiding / 75 2 Het slachtoffer / 75 3 De verdachte / 87 4 De vroegverdachte en bij 'aanwijzingen' betrokkene / 94 5 De raadsman / 95 6 De politie / 105 7 Het openbaar ministerie / 110 8 De procureur-generaal bij de Hoge Raad / 121 9 De rechter / 124 10 De griffier / 137 11 De getuige / 138 12 De deskundige / 149 13 De tolk en de vertaler / 154 14 De reclassering / 156 15 De minister van justitie / 158 16 De wetgever / 162 HOOFDSTUK VI Competentieverdeling / 167 1 Inleiding / 167 2 Rechterlijke competentieverdeling / 167 3 Competentieverdeling van het openbaar ministerie / 188 4 Competentieverdeling van de opsporingsautoriteiten / 189 HOOFDSTUK VII Vervolgbaarheid / 191 1 Inleiding, basiselementen / 191 2 Rechtsmacht / 194 3 Minderjarigen onder twaalf jaren / 203 4 Overheden als zodanig / 204 5 Ne bis in idem / 205 6 Overgedragen strafzaak / 213 7 Overlijden verdachte / 213 8 Verjaring / 214 9 Transactie / 219 XIV
10 OM-afdoening / 219 11 Buitenvervolgingstelling, kennisgeving niet-verdere vervolging, verklaring dat de zaak geëindigd is / 220 12 Termijnverzuim / 221 13 Bedreigde getuige en afgeschermde getuige / 222 14 Wetsystematische vervolgingsbeletselen / 223 15 Verdragsrechtelijke vervolgingsbeletselen / 224 16 Aan ongeschreven recht ontleende vervolgingsbeletselen / 225 17 Schorsing van de vervolging / 226 HOOFDSTUK VIII De plaats en de rol van het beleid in de Nederlandse strafrechtspleging / 229 1 Strafrecht als veroorlovend systeem - de basis voor een criminele politiek / 229 2 Normatieve en factische condities van de criminele politiek / 233 3 Criminele politiek op de verschillende niveaus / 237 DEEL III Loop van het strafgeding / 243 HOOFDSTUK IX Het onderzoek in strafzaken / 243 1 Voorbereidend onderzoek en eindonderzoek / 243 2 Anticipatie op de artikelen 348 en 350 / 245 3 Het dossier / 246 HOOFDSTUK X Procedure in raadkamer / 253 HOOFDSTUK XI Opsporingsonderzoek / 257 1 Centrale begrippen / 257 2 Het begin van de opsporing / 269 3 Opsporingsmethoden / 274 4 Verhouding opsporingsmethoden, controlebevoegdheden en dwangmiddelen / 280 5 Verhoor van de verdachte / 281 6 Verhoor van de getuige / 291 7 Technisch opsporingsonderzoek / 292 8 Confrontatie / 295 9 Fotograferen en filmen / 298 10 Gebruik van in het verleden verzamelde informatie / 299 11 Vorderen van gegevens / 305 12 Gebruik van informatie uit het buitenland / 308 13 Aangifte-en inlichtingenplichten / 308 14 Cameratoezicht / 309 15 Gebruik van controlebevoegdheden / 310 XV
HOOFDSTUK XII Het gerechtelijk vooronderzoek / 313 1 Waarom een gerechtelijk vooronderzoek? / 313 2 De rechter-commissaris / 316 3 Het uitbesteden van onderzoekshandelingen / 317 4 Toezicht op de opsporing / 320 5 De opening van het gerechtelijk vooronderzoek / 321 6 Onderzoek ambtshalve of op verzoek van de verdachte / 324 7 Het besloten karakter van het gerechtelijk vooronderzoek / 326 8 Het object van het gerechtelijk vooronderzoek / 331 9 Algemene bepalingen over het verhoor van verdachten, getuigen en deskundigen / 331 10 Het verhoor van de verdachte / 334 11 De observatie van de verdachte / 335 12 Het verhoor van de getuige / 336 13 Het inschakelen van deskundigen / 349 14 Dwangmiddelen en rechter-commissaris / 357 15 De sluiting en de beëindiging / 358 16 Onderzoek door de rechter-commissaris na het gerechtelijk vooronderzoek / 359 HOOFDSTUK XIII Strafrechtelijk financieel onderzoek / 361 HOOFDSTUK XIV Dwangmiddelen / 367 1 Begripsbepaling en inleiding / 367 2 De doeleinden van de dwangmiddelen / 371 3 De structuur van de dwangmiddelregelingen / 374 4 Herhaalde toepassing van dwangmiddelen / 375 5 Indeling van de dwangmiddelen / 376 6 Staande houden / 377 7 Aanhouden / 379 8 Ophouden voor onderzoek / 385 9 Inverzekeringstelling / 389 10 Voorlopige hechtenis / 396 11 Maatregelen in het belang van het onderzoek / 438 12 Opnemen van vertrouwelijke communicatie / 441 13 Onderzoek van communicatie via een aanbieder van een communicatiedienst / 445 14 Observatie / 455 15 Informanten / 459 16 Stelselmatige inwinning van informatie / 461 17 Infiltratie / 463 18 Afnemen van lichaamsmateriaal voor DNA-onderzoek / 471 19 Beslag en doorzoeking / 475 20 Doorzoeking ter vastlegging van gegevens / 502 21 Onderzoek aan de kleding en aan en in het lichaam / 506 XVI
22 Onderzoek van voorwerpen, vervoermiddelen en kleding bij aanwijzingen van terrorisme / 509 23 De schouw / 511 24 Betreden van plaatsen / 513 25 Inkijken / 517 26 Verslaglegging bijzondere opsporingsbevoegdheden / 519 27 Mededeling bijzondere opsporingsbevoegdheden / 521 28 Bewaring, vernietiging en hergebruik resultaten bijzondere opsporingsbevoegdheden / 522 HOOFDSTUK XV Beslissingen omtrent de vervolging en de voortzetting ervan / 525 1 Gronden voor de vervolgings- en sepotbeslissing / 525 2 Modaliteiten vervolgings- en sepotbeslissing / 529 3 Termijnen / 532 4 Verklaring dat de zaak is geëindigd / 540 5 Bezwaarschrift tegen vervolging / 540 6 Beklag over niet (verdere) vervolging / 545 HOOFDSTUK XVI De dagvaarding j 557 1 Noodzaak en functies van de dagvaarding / 557 2 De tenlasteleggingsfunctie / 558 3 Wijziging, inclusief aanvulling van de tenlastelegging / 563 4 Samengestelde tenlasteleggingen / 566 5 De summiere tenlastelegging / 568 6 De bijkomende informatiefunctie / 569 7 Taal dagvaarding / 570 8 Rechtsgevolg van de dagvaarding / 571 HOOFDSTUK XVII Onderzoek ter terechtzitting / 573 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Algemeen / 573 De rechter, het openbaar ministerie, de verdachte en diens raadsman / 574 Het proces-verbaal / 581 Openbaarheid / 583 Aanvang van het onderzoek / 589 Contradictoir of bij verstek / 590 Voeging en splitsing / 594 Regiezittingen / 595 Preliminaire verweren / 595 Voordracht van de zaak / 597 Verhoor van de verdachte / 597 Verhoor van getuigen / 598 Inschakeling van deskundigen / 613 Reclassering / 615 XVII
15 Benadeelde partij / 615 16 Slachtoffer als spreker / 616 17 Inschakeling van tolken en vertalers / 618 18 Voorlezing stukken / 620 19 Stukken van overtuiging / 623 20 Requisitoir / 624 21 Pleidooi / 626 22 Repliek, dupliek en laatste woord / 627 23 Nadere ondervraging en voorlezing / 628 24 Onderbreking en schorsing / 629 25 Nader onderzoek / 632 26 Verwijzing naar de politierechter / 637 27 Sluiting onderzoek / 637 28 Heropening onderzoek en verwijzing naar de rechter-commissaris / 638 HOOFDSTUK XVIII Beraadslaging en einduitspraak j 641 1 Het beslissingsschema van de artikelen 348 en 350 / 641 2 Op grondslag van de tenlastelegging / 642 3 Naar aanleiding van het onderzoek ter terechtzitting / 648 4 De volgorde van de vragen van de artikelen 348 en 350 / 649 5 Samenhang tussen voorvragen en hoofdvragen / 650 6 Waarom en waartoe motiveren? / 651 7 Geldigheid van de dagvaarding / 654 8 Bevoegdheid van de rechter / 661 9 Ontvankelijkheid van de officier van justitie / 662 10 Schorsing van de vervolging / 662 11 Beslissing en motivering naar aanleiding van de voorvragen / 662 12 De eerste hoofdvraag: bewijs / 663 13 De tweede hoofdvraag: kwalificatie / 726 14 De derde hoofdvraag: strafuitsluitingsgronden / 729 15 De vierde hoofdvraag: welke straf of maatregel? / 734 16 De uitspraak / 742 17 Bijkomende beslissingen / 744 HOOFDSTUK XIX Rechtsmiddelen / 749 1 Inleiding / 749 2 Hoger beroep / 755 3 Beroep in cassatie / 771 4 Rechtsmiddelen tegen beschikkingen / 789 5 Aanwenden, intrekken en afstand doen van gewone rechtsmiddelen / 791 6 Cassatie in het belang der wet / 796 7 Herziening / 798 8 Internationale klachtprocedures / 810 XVIII
HOOFDSTUK XX Afwijkende algemene procedures / 815 1 Inleiding / 815 2 Politierechter / 816 3 Kantonrechter / 820 4 Jeugdstrafzaken / 822 5 Transactie / 824 6 Strafbeschikking / 827 HOOFDSTUK XXI Bijzondere procedures / 833 1 Inleiding / 833 2 Bevelen tot handhaving van de openbare orde / 833 3 Berechting van geestelijk gestoorde verdachten / 837 4 Ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel / 838 5 Kortgeding / 843 Wettenregister / 847 Rechtspraakregister / 889 Personenregister / 929 Zakenregister / 943 XIX