Inhoudsopgave Voorwoord 7 Introductie 8 Ontwikkeling van de originele ITERS-R-schaal 8 Opbouw van de ITERS-R 9 Nederlandse aanpassingen 9 Instructies voor het gebruik van de schaal 11 Afname van de schaal 11 Beoordelingssysteem 12 Alternatieve beoordelingsoptie 12 Het scoreformulier en het profiel 13 Nadere uitleg van termen die in de gehele schaal gebruikt worden 13 Overzicht van de subschalen en items. Beoordelingsschaal pedagogische kwaliteit 15 Ruimte en meubilering 16 Dagelijkse individuele verzorging 26 Luisteren en praten 38 Activiteiten 44 Interactie 59 Programmastructuur 63 Ouders en staf 70 Ingevuld voorbeeld scoreformulier en profiel 80 Scoreformulier Beoordelingsschaal pedagogische kwaliteit 81 Profiel Beoordelingsschaal pedagogische kwaliteit 91 Over de auteurs 93
Overzicht van de subschalen en items Beoordelingsschaal pedagogische kwaliteit. Leer- en leefomgeving voor baby s en dreumesen Ruimte en meubilering 16 Activiteiten 44 1. Binnenruimte 16 15. Fijne motoriek 44 2. Meubilering voor dagelijkse verzorging en spel 18 16. Actief lichamelijk spel 46 3. Meubilering voor ontspanning en comfort 20 17. Knutselen 48 4. Indeling van de ruimte 22 18. Muziek en bewegen 50 5. Aankleding van de ruimte voor kinderen 24 19. Blokken 52 20. Rollenspel 54 Dagelijkse individuele verzorging 26 21. Zand- en waterspel 55 6. Brengen/halen 26 22. Natuur/wetenschap 56 7. Maaltijden/tussendoortjes 28 23. Gebruik van tv, video en/of computers 57 8. Slapen 30 24. Bevorderen acceptatie van diversiteit 58 9. Verschonen/toiletgebruik 32 10. Gezondheidspraktijk 34 Interactie 59 11. Veiligheidspraktijk 36 25. Toezicht op spel en ontwikkeling 59 26. Interacties tussen kinderen 60 Luisteren en praten 38 27. Staf-kindinteracties 61 12. Kinderen helpen taal te begrijpen 38 28. Discipline 62 13. Kinderen helpen taal te gebruiken 40 14. Gebruik van boeken 42 Programmastructuur 63 29. Dagschema 63 30. Vrij spel 64 31. Speel-leeractiviteiten groep 66 32. Voorzieningen voor kinderen met een handicap 68 15 Ouders en staf 70 33. Voorzieningen voor ouders 70 34. Voorzieningen voor persoonlijke behoeften van de staf 72 35. Voorzieningen voor professionele behoeften van de staf 73 36. Samenwerking en interactie tussen stafleden 74 37. Continuïteit van de staf 75 38. Supervisie en evaluatie van de staf 76 39. Mogelijkheden voor professionele ontwikkeling 78
Onvoldoende Minimaal Goed Uitstekend 1 2 3 4 5 6 7 Ruimte en meubilering 1. Binnenruimte 1.1 Te weinig binnenruimte voor kinderen, volwassenen en meubilering.* 1.2 Ruimte heeft onvoldoende verlichting, temperatuurregulering, of geluidsabsorberende materialen. 1.3 Ruimte is in slechte conditie (bijv. verf bladdert af van muren en plafond; ruwe, beschadigde vloeren).* 1.4 Ruimte wordt slecht onderhouden (bijv. ophoping van vuil op vloeren en kleden; gootstenen vies; verzuim van dagelijkse schoonmaak). 3.1 Genoeg binnenruimte voor kinderen, volwassenen en meubilering.* 3.2 Adequate verlichting, temperatuurregulering en geluidsabsorberende materialen. 3.3 Ruimte is in goede conditie. 3.4 Ruimte is redelijk schoon en onderhouden.* 3.5 Ruimte voor kinderen is toegankelijk voor alle huidige gebruikers met een handicap: kinderen en volwassenen (bijv. oprit/helling en leuningen voor mensen met een handicap, toegankelijk voor rolstoelen en rollators).* NVT toegestaan. 5.1 Ruime binnenruimte voor kinderen, volwassenen en meubilering (bijv. kinderen en volwassenen kunnen zich vrij bewegen; ruimte staat niet propvol met meubilering; ruimte voor de benodigdheden van kinderen met een handicap; ruime open plek voor kinderen om te spelen).* 5.2 Goede ventilatie, enig daglicht via een (dak)raam. 5.3 Ruimte voor kinderen is toegankelijk voor kinderen en volwassenen met een handicap.* 7.1 Daglicht kan geregeld worden (bijv. door regelbare jaloezieën, gordijnen). 7.2 Ventilatie kan geregeld worden (bijv. ramen kunnen open; staf kan gebruikmaken van een ventilator).* 7.3 Vloeren, muren en andere ingebouwde oppervlakken zijn gemaakt van gemakkelijk schoon te houden materialen (bijv. wasbare vloeren/vloerkleden; muren/behang, aanrechtbladen en kastjes hebben gemakkelijk schoon te maken oppervlakken). * zie Nadere toelichting en vragen op de volgende pagina 16
Nadere toelichting 1.1, 3.1, 5.1 Houd bij de beoordeling van de geschiktheid van de ruimte rekening met (1) het maximale aantal kinderen en volwassenen dat de ruimte op elke willekeurige dag kan gebruiken, (2) of er voldoende ruimte is voor basismeubels en materialen die nodig zijn voor verzorging en spel, en (3) de totale hoeveelheid ruimte die gebruikt mag worden. De ruimte kan geschikt lijken doordat basismeubels en materialen voor verzorging of spel ontbreken of omdat er erg weinig kinderen aanwezig zijn. Beoordeel dit echter vanuit de gedachte hoe adequaat deze ruimte zou zijn wanneer de basismeubels, materialen en alle kinderen aanwezig zouden zijn. Als de groepsruimte zich in een heel grote ruimte bevindt, maar de staf alleen een klein deel van deze ruimte mag gebruiken, baseer de hoeveelheid ruimte dan op de daadwerkelijke ruimte die gebruikt mag worden. Als de groep de hele ruimte mag gebruiken, maar de staf kiest ervoor alleen een klein deel te gebruiken, beoordeel dan alleen de daadwerkelijk gebruikte ruimte. 1.3 In slechte conditie betekent dat er één of meer grote onderhoudsproblemen zijn die een risico voor gezondheid en/of veiligheid opleveren. 3.1 Genoeg binnenruimte vereist dat de staf zich vrij kan bewegen om tegemoet te komen aan de dagelijkse verzorgingsbehoeften van de kinderen (zoals gemakkelijke toegang tot de bedjes, kunnen scheiden van verschoningsplek en plek voor bereiding van eten) en dat de kinderen niet te dicht op elkaar zitten als ze spelen. Er moet voldoende ruimte zijn voor alle volwassenen, kinderen en meubilering, zonder dat de ruimte overvol is. 3.4 Het is te verwachten dat de dagelijkse activiteiten wat vuil en rommel met zich meebrengen. Redelijk schoon betekent dat de ruimte zichtbaar dagelijks wordt onderhouden, bijvoorbeeld de vloeren worden gestofzuigd en gedweild; bij veel vuil en rommel, zoals gemorst drinken, wordt er meteen opgeruimd/schoongemaakt. 3.5, 5.3 Om 5.3 positief te scoren moeten de groepsruimte en de toiletruimte toegankelijk zijn voor personen met een handicap. De deuropeningen moeten 85 cm breed zijn. De deuren moeten geopend kunnen worden met minimaal gebruik van de handen. De drempel van de entreedeur mag niet hoger zijn dan 2 cm. Een drempel die hoger is dan 1 cm heeft afgeronde randen zodat er gemakkelijk overheen gereden kan worden ( ). Er kan geen positieve score worden gegeven als er andere duidelijke belemmeringen zijn voor de toegang van volwassenen en kinderen met een handicap (zoals nauwe toilethokjes, trappen zonder oprit/helling of lift). Om 3.5 positief te kunnen beoordelen (geschiktheid van de binnenruimte op minimaal niveau) moet de binnenruimte toegankelijk zijn voor de kinderen en volwassenen met een handicap die op dit moment deel uitmaken van het kindercentrum. Voor een positieve beoordeling op 5.3 moet toegankelijkheid ook gewaarborgd zijn ongeacht of er op dit moment kinderen of volwassenen met een handicap verblijven. 7.2 Buitendeuren gelden alleen als ventilatieregeling als ze open kunnen blijven staan zonder dat dit gevaar oplevert voor kinderen (bijvoorbeeld een hordeur die op slot kan of een veiligheidshek zodat kinderen de binnenruimte niet ongezien kunnen verlaten). Vragen 7.2 Kunnen jullie de ventilatie in de groepsruimte regelen? Zo ja, vraag: Hoe regelen jullie dit? 17
Onvoldoende Minimaal Goed Uitstekend 1 2 3 4 5 6 7 2. Meubilering voor dagelijkse verzorging en spel 1.1 Niet genoeg meubels om aan de dagelijkse verzorgingsbehoefte van kinderen tegemoet te komen: voeding, slapen, verschonen/ toiletgebruik, bergruimte voor de persoonlijke eigendommen van kinderen en benodigdheden voor de dagelijkse verzorging.* 1.2 Niet genoeg meubels voor spel (bijv. geen open bergruimte voor speelgoed).* 1.3 Meubilair is over het algemeen in zo n slechte conditie dat kinderen zich kunnen verwonden (bijv. splinters of blootliggende spijkers, wiebelende stoelpoten). 3.1 Genoeg meubels voor de dagelijkse verzorging. 3.2 Genoeg meubels voor spel.* 3.3 Alle meubels zijn stevig en in goede conditie.* 3.4 Zitplaatsen voor kinderen zijn comfortabel en ondersteunend (bijv. voetsteunen, ondersteuning van de zij- en achterkant, nietgladde oppervlakken, zo nodig een veiligheidsgordel).* 5.1 Meubels zijn geschikt voor individuele verzorging van baby s/ dreumesen (bijv. kinderstoelen i.p.v. een groepstafel voor de voeding van baby s of jonge dreumesen; tafels en stoelen voor kleine groepen dreumesen, bergruimte voor persoonlijke eigendommen van kinderen). 5.2 Er worden voor dreumesen enige tafels en stoelen op kindermaat gebruikt.* NVT is toegestaan. 5.3 Meubels bevorderen de zelfstandigheid van kinderen als ze eraan toe zijn (bijv. trapje bij gootsteen; speciale stoel voor kind met lichamelijke handicap; lage open schappen voor toegankelijke opslag van speelgoed).* 5.4 Er wordt enige bergruimte gebruikt voor extra speelgoed en voorraad. 5.5 Er zijn enige volwassen zitplaatsen voor gebruik bij de dagelijkse verzorging.* 7.1 Meubilair voor dagelijkse verzorging is toegankelijk en handig in gebruik (bijv. bedjes gemakkelijk bereikbaar voor volwassenen; luiers en bijbehorende materialen naast de verschoontafel; mandjes zo geplaatst dat ouders, staf en oudere dreumesen er gemakkelijk bij kunnen). 7.2 De meeste tafels en stoelen die met de dreumesen worden gebruikt zijn op kindermaat.* NVT is toegestaan. 7.3 Er is een handige, geordende bergruimte voor extra speelgoed. 7.4 Volwassenen kunnen comfortabel zitten terwijl ze met de kinderen bezig zijn.* * zie Nadere toelichting en vragen op de volgende pagina 18
Nadere toelichting 1.1 Voorbeelden van meubels voor dagelijkse verzorging: babystoeltjes, kinderstoelen, kleine tafels en stoelen voor voeding; ledikantjes, matten of stapelbare bedjes om te slapen; verschoontafel en bergruimte voor de bijbehorende benodigdheden. Het is niet nodig om voor ieder kind een kinderstoel te hebben, behalve wanneer alle kinderen tegelijkertijd gevoed worden. 1.2 Voorbeelden van meubels voor spel: babystoeltjes, kleine tafels en stoelen, lage open schappen of bakken/mandjes/kratten voor het opbergen van speelgoed. 3.2 Voor een positieve beoordeling moeten er voldoende lage open schappen of moet er andere open opbergruimte zijn. Er moet voldoende ruimte zijn voor al het toegankelijke speelgoed, zodat er geen speelgoed in een kleine ruimte gepropt moet worden. 3.3 Stevigheid is een eigenschap van de meubels zelf (bijvoorbeeld: kan niet breken, valt snel om, valt in elkaar bij gebruik). Als stevige meubels zo worden geplaatst dat kinderen er gemakkelijk over vallen, dan is dat een veiligheidsprobleem (heeft niets te maken met de stevigheid). Wees niet te kritisch bij de beoordeling. Bij een klein probleem dat geen gevaar voor de veiligheid oplevert, kan deze indicator positief worden gescoord. Bijvoorbeeld als een stoel of tafel een beetje wankel is, maar niet zal instorten of als de bank wat versleten is, maar de vulling er niet uitkomt. Wanneer er echter sprake is van een substantieel aantal van deze kleine problemen, dan kan deze indicator niet positief worden gescoord. 3.4 Geef een positieve beoordeling als de grote meerderheid van de kinderen comfortabel in de kinderstoelen zit, zelfs als er één kind niet zo comfortabel zit als de anderen. 5.2, 7.2 Bij een stoel op kindermaat kunnen de kinderen goed achter in de stoel zitten met hun voeten op de vloer/voetsteun ( ) (dit hoeft niet per se met de hele voet te zijn). De kinderen hoeven niet op het puntje van de stoel te gaan zitten om met hun voeten de vloer/voetsteun te kunnen raken. Bij een tafel op kindermaat passen de knieën van het kind comfortabel onder de tafel en de ellebogen erop. Stoelen waar dreumesen door de staf ingezet/uitgehaald moeten worden, zoals een kinderstoel of groepstafels met vaste stoeltjes, tellen niet mee als stoelen op kindermaat. 5.3 Voor een positieve score moeten er ten minste twee mogelijkheden zijn om de zelfstandigheid te bevorderen: één tijdens verzorgingsmomenten en één tijdens spel. 5.5, 7.4 Soms worden peuterstoeltjes of ander meubilair (zoals grote blokken of kubussen) gebruikt door de staf om op te zitten bij het voeden van kinderen in een kinderstoel of aan lage tafels. Voor een positieve score op 5.5 tellen alle zitplekken mee die hoger zijn dan het baby-/dreumesmeubilair en die handig lijken te zijn voor de staf. Voor een positieve score op 7.4 tellen deze zelfbedachte zitplaatsen niet mee. Hier is comfortabel meubilair voor volwassenen een vereiste. Volwassen meubilair moet aanwezig zijn voor alle activiteiten (bijvoorbeeld verschonen, eten, spelen), zodat de stafleden hun rug niet onnodig zwaar belasten bij het verzorgen of spelen met kinderen. 7.2 De meeste betekent 75% van de tafels en stoelen op kindermaat. Vragen 5.4, 7.3 Gebruikt u, naast wat ik bij het observeren heb gezien, nog ander speelgoed of andere materialen? Zo ja, vraag dan: Waar is dit opgeborgen? Zou ik dit misschien mogen zien? 7.1 Als de bedjes/matten niet zichtbaar zijn tijdens de observatie, vraag dan: Waar staan de bedjes/matten voor kinderen opgeborgen? 19