Ultrafijnstof een onbekend vraagstuk

Vergelijkbare documenten
Arbeidshygiënisten een belangrijke schakel in het voorkomen van beroepsziekten

Bijdrage van schepen en dieseltreinen aan lokale concentraties roet en ultrafijn stof

Bijdrage van schepen en dieseltreinen aan lokale concentraties roet en ultrafijn stof

Luchtkwaliteit in Schiedam

Veehouderij & Gezondheid stand van zaken april Renske Nijdam Adviseur milieu & gezondheid

Medische milieukunde en arbeidshygiene

Moerdijk, belicht vanuit de bedrijfsgezondheidszorg

Claim! Amerikaanse toestanden

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Real-time Exposure to Substances In Dutch Undergrounds (RESIDU)

Preventief Medisch Onderzoek, wat moet je er mee als arbeidshygiënist

Veehouderij & Gezondheid stand van zaken onderzoek oktober Renske Nijdam Adviseur milieu & gezondheid

Bewegingen in de Arbeidshygiëne. Jan Twisk Dow Benelux BV.

Ultrafijnstof onderzoek bij RWS April Koen Verbist Expertise Centrum Toxische Stoffen, Arbo Unie

RIVM presentatie Meten is Weten

Beroepsziekten, wat kan je er mee als veiligheidskundige? Drs.ing. Jolanda Willems MBA Drs. Rik Menting bedrijfsarts PreventPartner

Roetmemo Roetkaart december 2014

Risico communicatie kankerverwekkende stoffen. drs.ing. Jolanda Willems MBA

Risicoschatting emissie PFOA voor omwonenden

Training Grenswaarden Welkom en Programma. Dr. Ir. Remko Houba Drs. Koen Verbist

Effect van beheersmaatregelen op blootstelling aan dieselmotoremissies bij huisvuilophalers en asfalteerders

Gemeente Ridderkerk. Rapportage. Berekenen en meten: de Luchtkwaliteit in Ridderkerk 2010

Monique Meijerink 30 maart Relatie luchtkwaliteit - gezondheidsaspecten

Gemeente Ridderkerk. Rapportage. Berekenen en meten: de Luchtkwaliteit in Ridderkerk 2009

RWS luchtonderzoek, traject A12 Duiven - Duitse grens 130 km/uur

RWS luchtonderzoek, traject A2 Holendrecht - Vinkeveen 130 km/uur dynamisch

Verhoging maximumsnelheid A10 West. Een analyse van de impact op de gezondheid van omwonenden

Zaal KLAS 6.2. Luchtkwaliteit, gezondheid en klimaat: Curieuzeneuzen

Harmonisatie onderzoek 130 km/uur. effecten op luchtkwaliteit

Luchtkwaliteit. Een gezonde hoeveelheid luchtvervuiling bestaat niet!!??

RWS luchtonderzoek, traject A1 Soest - Knooppunt Hoevelaken 130km/uur

Nationale Nieuwe werken Barometer

1. Inleiding. Rapportage Luchtkwaliteit 2012, gemeente Doetinchem 4

Provinciale weg N231; Verkeersintensiteit, geluid en luchtkwaliteit 1

Zijn roetfilters de oplossing of een nieuw risico?

memo INLEIDING 1 Toets NIBM; 2 Toets grenswaarden in het kader van goede ruimtelijke ordening. WETTELIJK KADER

PAGO. 13 April 2017 Edo Houwing, Toin van Haeren, Rik Menting, Jolanda Willems PreventPartner

Betere luchtkwaliteit. de Groene Loper

Beoordeling luchtkwaliteit Wilhelminalaan e.o.

Iris Advies. ISO als inspiratiebron. voor gezond en veilig werken. Ir. Iris van t Leven

Water. Wegen. Werken. Rijkswaterstaat.

Handreiking luchtkwaliteit gevoelige bestemmingen Noord-Brabant

Eerste kaart roetconcentraties Nederland Roet aanvullende maat voor gezondheidseffecten luchtvervuiling

Blijven meten tegen beter weten?

DE (VERDIEPENDE) RI&E

RIVM onderzoek naar PFOA omwonenden Chemours. Prof. Erik Lebret, RIVM/UU

Werkgroep luchtkwaliteit en geluidsbelasting. Overzicht gegevens

Programma Veilig Werken met Gevaarlijke Stoffen

De bijdrage van scheepvaartemissies aan ultrafijn stof en NO x. concentraties in Amsterdam

Luchtkwaliteit rond het vliegveld. Informatiebijeenkomst Knegsel 18 april 2015

Doelstelling Voldoen aan het wettelijk kader, verbeteren van de luchtkwaliteit en daarmee de volksgezondheid.

WELKOM BLOOTSTELLING VAN BENZINEPOMPSTATION MEDEWERKERS AAN BENZEEN, TOLUEEN EN XYLENEN IN SRI LANKA

Luchtkwaliteit en lozingen in de lucht in het Vlaamse Gewest Koen Toté

MEMO. Onderwerp/Subject: Analyse rapport RIVM Luchtkwaliteit 2012

Luchtverontreiniging in Perspectief:

Hoe rekening houden met de luchtkwaliteit bij de inrichting van de (publieke) ruimte?

Een gezonde omgeving in Binnenstad

GezondVerkeer. Een minimale afstand tot de weg voor nieuwe gevoelige bestemmingen. Verkenning van de effecten op de luchtkwaliteit

RAADSINFORMATIEBRIEF 16R.00686

Verontreiniging door wegverkeer. Peter Hofschreuder

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

S A M E N V A T T I N G

Samen Luchtkwaliteit meten

Gezondheid & Voeding

Inspectie SZW Blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Diana Martens Projectleider Bedrijven met Gevaarlijke Stoffen (Programma BmGS)

College Luchtkwaliteit

Veilig, gezond en prettig werken tot 70 jaar. Hoe ga jij / wij daar mee helpen? Patty Peeters en Huib Arts

Gesjoemel op de weg? Eric Feringa Igor van der Wal

LUCHTKWALITEITONDERZOEK BESTEMMINGSPLAN SCHOOLSTRAAT-OOST GAMEREN

Modellen luchtkwaliteit en Monitoring NSL. Ruben Beijk Joost Wesseling

Toekomstbestendig luchtkwaliteitsbeleid

Aanvullende informatie over luchtkwaliteit en metingen

gemeente Eindhoven Raadsvragenvan het raadslid dhr. T. van den Nieuwenhuijzen (GroenLinks) over vuurwerkoverlast

Sheets voor 28 oktober De Speler Utrecht uur. Milieuzone ja of nee? SSLU

Meting van PFOA in serum van omwonenden Chemours. Duiding van de uitkomsten. Joke Herremans RIVM

OF STOFZUIG JIJ? VEEG NIET GEBRUIK GEEN PERSLUCHT ZUIG HET STOF OP. Initiatiefnemers:

A28 Hoevelaken - Holkerveen

Luchtkwaliteit in Zeist

Ervaringen met EC / Roet. Sef van den Elshout

Biologische bestrijdingsmiddelen: gezondheidsbewaking bij de producent. En de consument? 17 april Dr Jos M Rooijackers,

Luchtkwaliteit en verkeer. Huib van Essen CE Delft 8 februari 2014

Een voorstel van de Commissie voor nieuwe grenswaarden voor de luchtkwaliteit

Harmonisatie onderzoek 130 km/uur. effecten op luchtkwaliteit A9 en A12

Luchtkwaliteit Nieuwegein 2009

Ministerie van Infrastructuur en Milieu

DUST SENTRY AAN HET WERK

Hoe groot is fijnstof?

: Vervolgonderzoek op basis van de Roetkaart van de Provincie Utrecht. Ontwerpbesluit pag. 4. Toelichting pag. 5

Veiligheid bij Rijkswaterstaat. Wouter van Schelt Adviseur Integrale Veiligheid

Risicocommunicatie. Gezondheid als uitgangspunt, een kwestie van vertrouwen?? Henk Jans, arts Inhoudsmanager Bureau GMV 10 juli 2008

Invloed op arborisico s

Kennisnemen van de resultaten van de derde monitoringsronde van het Nationale Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL).

Verkeer en luchtverontreiniging

Kees Halm beleidsadviseur arbeidsomstandigheden I 1

Onderzoek naar blootstelling aan endotoxinen in de agrarische sectoren van teelt, be- en verwerking en handel

Gezondheidseffectscreening Stad & Milieu Voor een gezonde inrichting van de woonomgeving

Opkomende stoffen: hoe krijgen we de keten waterdicht? Marjan van Giezen Plv.dir. DG Water en Bodem Ministerie Infrastructuur en Water

Rijkswaterstaat: Uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Ir L.C. van Wagensveld

Onderzoek Luchtkwaliteit

Luchtvervuilende en klimaat- emissies van personenauto s Een vergelijking van norm- en praktijkemissies per brandstofsoort

Transcriptie:

Ultrafijnstof een onbekend vraagstuk Onderzoek 2007 2012 Koen Verbist Arbo Unie Sander Wander AU/RWS

Inhoud ultrafijnstof onbekend groot vraagstuk 5 jaar onderzoek en advies in een ingewikkeld werkveld 1. Inleiding 2. De arbeidshygiënist 3. De adviseur 4. Behoedzaamheid en acceptatie 5. Live long and prosper

Om wie gaat het nu precies? weginspecteurs

Om wie gaat het nu precies? weginspecteurs

In 2006 2007 Takenpakket WIS veranderde RI&E Expositie aan luchtverontreiniging, door wegverkeer Wat zou u meten?

In 2006 2007 Klassieke arbeidshygiëne PM4 EC PM10 NO 2 En welke concentraties verwacht u?

In 2006 2007 Klassieke arbeidshygiëne PM4 17 metingen, < detectielimiet, < 90 µg/m 3 EC 5 7 µg EC/m 3 (GW = 50 µg EC/m 3 ) PM10 S: 10 60 µg/m 3 (GW = 40 µg /m 3 ) NO 2 PAS: 60 130 µg/m 3, S: 25 µg/m 3 (GW = 400 µg/m 3 )

2. De arbeidshygiënist gaat aan de slag Presentatie van Koen Verbist, Arbo Unie 30 min = 48 min

3. De adviseur Wie van u is intern adviseur? Wie van u is extern adviseur?

Ministerie van Infrastructuur en Milieu Vlot, veilig en leefbaar 12.000 medewerkers

Hoger management Theo van de Gazelle Wat is er met het geld en de inspanning gebeurd? Autobranche Landsadvocaat Internationale contacten Borging van kennis in de organisatie De automobilist in Nederland Districtshoofden Verantwoorde arbeidsomstan digheden Heeft het effect gehad? Samenwerking met de corporate dienst De Wetenschap De omwonenden van snelwegen Arbo Unie, RIVM, TNO, Voormalig VROM, IRAS, Hogeschool Zuyd UFS-Werkgroep Grenswaarde Maatregelpakke tten A, B en C Onze weginspecteurs De kracht van kennis in huis Wegwerkers, bouwend Nederland en beroepschauffeurs Moeten we nog wat doen? Koploper blijven Optimale gezondheid en optimale inzet Nanopartikels Belanghebben den binnen RWS Belanghebben den binnen IenM ILT Uitvoering van een programma in de lijn? Nu niet en later niet ziek worden van het werk IM-partners Waaro m Waart oe Wat Hoe Wie

Agendering in een mega-organisatie 1. Goed schrijven 2. Niet de professor Zonnebloem zijn 3. Kern 4. Alternatief 5. Niet bagatelliseren 6. Symposia 7. Perspectief 8. Docent vakgebied 9. Stel verantwoordelijken op de hoogte

Landsadvocaat ALARA Bedrijfsnorm» Met deze en bovenstaande informatie een go van het DT-RWS

Werkgroep-UFS Toezien op het verkrijgen van antwoorden Meerdere organisatieonderdelen VCNL VerkeersCentrum Nederland Shared Service Organisatie facilitaire dienst Staf directieteam RWS RWS Verbindingsofficieren op diverse niveaus Directie Management OR

Implementatie Op directieniveau wordt goedkeuring gevraagd Op niveau van DG wordt gevraagd te implementeren hamerstuk Een van de maatregelen is monitoring, waaronder meten

Was het een bijzonder project? Een adviseur die vanuit de theorie advies geeft De kennis en theorie is intern georganiseerd De organisatie arbeidsveiligheid en -gezondheid was juist tot stand gekomen Organisatie die voor het blok is gezet vanuit de theorie / wetenschap en ook nog een keer een bedrijfsnorm diende te stellen Een doe-organisatie De Bestuursstaf zag het belang en blijft betrokken De portefeuillehouder arbeidsomstandigheden een directeur kon acteren

Was het een bijzonder project? Voorloper bij incidentmanagement-partners Spreekkamers van de bedrijfsartsen werden erbij betrokken FAQ- list opgesteld Alle weginspecteurs werden en worden geïnformeerd Nissan Nederland heeft meegewerkt RIVM, Iras, Hogeschool Zuyd, Institut de Santé au Travail Zonder continu overleg niet mogelijk

4. Behoedzaamheid en acceptatie Wie van u is wel eens te stellig geweest? En wat gebeurde er toen?

Kwetsbaarheid Heel Nederland kan meekijken Het laat een probleem op de weg zien Imago bij partners IM-partners zijn: KLPD ANWB Bergers Ambulance

Filtermateriaal In tunnels blijkt de concentratie UFS tot grote hoogte op te lopen. Uit enkele wetenschappelijke publicaties blijkt P2-filtermaskers medewerkers te beschermen Moeten we weginspecteurs per direct adembescherming voorschrijven te gebruiken bij incidentmanagement in tunnels?

Gezondheidsschade 1½ - 2 jaar kortere levensverwachting door UFS Toxicologisch goed verklaarbaar, inclusief het toeschrijven van een kankerverwekkend effect aan ufs/nanodeeltjes DME staat op de lijst van kankerverwekkende stoffen Zou u in de voorlichting aan de weginspecteurs dit zonder meer noemen?

Macro-maatregel Elektrische auto s hebben minder uitstoot op de weg, RWSmedewerkers worden dan minder blootgesteld Moet je dat in het rapport zetten?

Snelheidsverlaging Sinds september 2012 is de algemene maximumsnelheid op snelwegen verhoogd naar 130 km per uur terwijl er gerede aanwijzingen in het UFS-onderzoek zijn dat hierdoor de concentratie UFS hoger wordt. Hoe ga je om met dit dilemma?

5. Live long and prosper Een 19 e eeuwer wilde best sneller gaan. Als je gevraagd had hoe, dan zou hij hebben geantwoord: snellere paarden

Vooraf interveniëren Bij de mogelijkheid van vrijkomen van een agens in een proces UFS, nanodeeltjes, nanotubes, straling, warpspeed moet de wetenschap/arbeidshygiënist vooraf altijd worden geconsulteerd? Zou iedere organisatie een toetsbare procedure MoC moeten hebben? (en is dat niet belangrijker als de RI&E?) Dient dit wettelijk te worden vastgelegd/uitgebreid?

Hoe moeten we het aanpakken als overheid? De biologische respons van luchtverontreiniging op de lange termijn lijkt minder groot bij mensen die met regelmaat bewegen. Moet RWS de fitheid bewaken en bevorderen of is dit de taak en de zorg van de medewerker zelf? Indien de negatieve effecten van beroepsgebonden blootstelling aan luchtverontreiniging door medicatie kan worden opgeheven, moeten we dat dan direct doen? RWS-medewerkers met klachten die verband kunnen houden met of verergeren door de luchtverontreiniging direct uit het arbeidsproces? Moet er een termijn worden gesteld aan het werken op de weg, bijvoorbeeld niet langer dan 15 jaar?