Onderwerp begeleid wonen sociaal kwetsbaren

Gemeente Den Haag Retouradres: Postbus 12 600, 2500 DJ Den Haag de gemeenteraad Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk rm 2008.118 - DSO/2008.521 RIS 155067 Doorkiesnummer 070-353 5000 E-mailadres Aantal bijlagen Onderwerp begeleid wonen sociaal kwetsbaren Datum 30 mei 2008 Hierbij informeren wij u over onze bevindingen over dit onderwerp naar aanleiding van de inventarisaties over de afgelopen jaren, met een vooruitblik naar de ambities voor dit jaar. De gemeenteraad is in 2005 eerder geïnformeerd over de resultaten van het zelfstandig begeleid wonen voor de aandachtsgroep sociaal kwetsbaren in Den Haag.(RIS 129190). Wij volgen deze ontwikkelingen aan de hand van jaarlijkse inventarisaties. 1. Begeleid zelfstandig wonen voor sociaal kwetsbaren Haagse corporaties en zorginstellingen zorgen gezamenlijk voor deze vorm van huisvesting voor een aantal bijzondere aandachtsgroepen. Het gaat hier vooral om de doelgroep sociaal kwetsbaren en in het bijzonder om (problematische) alcohol- en drugsgebruikers, dak- en thuislozen, zorgjongeren, (ex)psychiatrische patiënten en (ex)delinquenten. Ook voormalige alcohol- en drugsgebruikers die nog te kampen hebben met de gevolgen van de verslaving horen tot de doelgroep: dit is een grotere groep dan die van degenen die nog steeds gebruiken. Onder begeleid zelfstandig wonen verstaan we de combinatie van enerzijds het bieden van huisvesting in woningen van corporaties en anderzijds het organiseren van een meer of minder intensieve vorm van begeleiding en ondersteuning van personen die zonder die begeleiding of ondersteuning niet zelfstandig kunnen wonen. Inlichtingen bij Postadres: Postbus 12 600, 2500 DJ Den Haag Telefoon: 070-353 5000 Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Fax: 070-353 2782 Internetadres: www.denhaag.nl

DSO/2008.521 2 Deze woningen worden direct toegewezen door corporaties, buiten het aanbodmodel om. Daarbij gaat het om een relatief klein aantal verhuringen van 200 tot 250 verhuringen per jaar op een totaal van ongeveer 7000 nieuwe verhuringen. Begeleid zelfstandig wonen heeft een belangrijke plaats in de zorgketen voor sociaal kwetsbaren. Meestal gaat het om mensen die al een langer hulpverleningstraject hebben doorlopen. De zorginstelling beoordeelt of een cliënt in aanmerking komt voor begeleid zelfstandig wonen. Voor een deel van deze cliënten is zelfstandig wonen onder begeleiding een goede oplossing op de weg naar volledige zelfstandigheid, soms als onderdeel van een speciaal nazorgtraject. Het aanbod van begeleid zelfstandig wonen levert daarmee een bijdrage aan de doorstroom vanuit residentiële voorzieningen en vermindert de terugval. Daarnaast bevordert het de zelfstandigheid van de doelgroep. Tevens levert begeleid zelfstandig wonen indirect een bijdrage aan het voorkomen van overlast en onveiligheid. Bij betere woon-en leefomstandigheden zal de bewoner over het algemeen minder overlast aan anderen bezorgen. Als een bewoner toch overlast veroorzaakt neemt de begeleidende instelling de nodige maatregelen. Met de rapportage krijgt u inzicht in de uitvoering van een onderdeel van de prestatieafspraken tussen de gemeente en de corporaties. Het gaat om paragraaf 1.8. over het huisvesten van bijzondere aandachtsgroepen door middel van begeleid wonen. De huisvesting in instellingen voor maatschappelijke opvang, bij zorginstellingen, en in de nieuw te ontwikkelen voorzieningen in de sfeer van maatschappelijke opvang en openbare geestelijke gezondheidszorg (Den Haag Onder Dak, Plan van aanpak MO/OGGZ) en via andere begeleide woonvormen zoals begeleid groepswonen vallen buiten het kader van deze rapportage. Over de activiteiten en resultaten in het programma Den Haag Onder Dak, waarin gewerkt aan de verbetering van de leefsituatie van dak-en thuislozen wordt u separaat geïnformeerd. Dit programma omvat het passend huisvesten van dak-en thuislozen, het voorkomen dat er nieuwe dak-en thuislozen bij komen en het terugdringen van overlast in de stad. Begeleid zelfstandig wonen voorziet overigens wel voor een gedeelte in het onderdeel huisvesting van dit programma. Dit wordt uitgelegd bij het cluster Maatschappelijke Opvang. Het begeleid zelfstandig wonen is slechts één onderdeel van de totale zorgverlening en huisvesting van sociaal kwetsbaren. Deze rapportage blijft om praktische redenen beperkt tot de huisvesting voor dat deel van de cliënten die zelfstandig en buiten het aanbodmodel om in woningen van corporaties worden gehuisvest in combinatie met begeleiding door erkende zorginstellingen. 2. Partijen bij begeleid wonen De dagelijkse samenwerking tussen corporaties en zorginstellingen vindt per cluster plaats. Zij moeten er gezamenlijk voor zorgen dat niemand tussen de wal en het schip valt. Zij kunnen daarbij rekenen op een sturende en ondersteunende rol van de gemeente. Daarbij is vanuit de gemeente wethouder BW primair verantwoordelijk voor de samenwerking met de woningcorporaties en wethouder WVE voor de samenwerking met de welzijn- en zorginstellingen.

DSO/2008.521 3 De samenwerking vindt plaats in vijf clusters: Geestelijke Gezondheidszorg(GGZ), Verslavingszorg, Maatschappelijke Opvang, Ex-delinquenten en Zorgjongeren. Per cluster is vanuit de deelnemende zorg-instellingen een trekker benoemd om de samenwerking verder te ontwikkelen. De aandachtspunten van de diverse clusters en nieuwe initiatieven worden besproken in de Coördinatiegroep Begeleid Wonen, waarin alle partners zitting hebben. De ambtelijke ondersteuning en het voorzitterschap van deze coördinatiegroep wordt geleverd door de Dienst Stedelijke Ontwikkeling en de Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn. De trekker van een cluster is steeds een zorginstelling, omdat die het beste overzicht heeft over de betreffende groep cliënten. Per cluster is de corporatie vermeld die het eerste aanspreekpunt is voor de huisvesting. De trekkers van de diverse clusters zijn : Cluster Ex-delinquenten Reclassering Nederland (Staedion) Cluster Verslavingszorg Parnassia Groep Brijder Verslavingszorg (Vestia ) Cluster Geestelijke Gezondheids Zorg Parnassia GGZ en RIBW (Vestia ) Cluster Maatschappelijke Opvang Leger des Heils Goodwillcentrum ( HaagWonen) Cluster Zorgjongeren LUNA (HaagWonen) 3. Omvang begeleid zelfstandig wonen Per eind 2005 stelden de corporaties in totaal ongeveer 186 woningen ter beschikking aan de diverse clusters. Voor de hulpverlening is het vooral van belang om inzicht te hebben in de instroommogelijkheden voor cliënten. Daarom worden sinds 2006 afspraken gemaakt over de instroommogelijkheden per cluster en per jaar, zodat de zorginstellingen kunnen rekenen op een bepaalde opnamecapaciteit voor hun klanten. Zo zijn in 2007 afspraken gemaakt over de wens tot vergroting van de capaciteit voor het zelfstandig begeleid wonen van voormalig daklozen in de cluster MO van ongeveer 50 woningen per jaar. De totale omvang van het aantal woningen voor zelfstandig begeleid wonen is in de loop van de tijd toegenomen. Dit valt af te leiden uit het toenemend aantal cliënten dat binnen de diverse clusters is geholpen. De corporaties houden geen registratie bij van het totaal aantal woningen dat in gebruik is voor begeleid zelfstandig wonen. 4. Ontwikkelingen in de clusters Cluster Verslavingszorg ( 22 cliënten in 2005, instroom 41 cliënten in 2006, instroom 31 cliënten in 2007 ) De samenwerking tussen Parnassia Brijder Verslavingszorg en Vestia vindt plaats via gestructureerd overleg. Er is voldoende aanbod van woningen en voldoende begeleiding voor ex-verslaafden. Partijen streven wel naar een uitbreiding van capaciteit met een grotere instroom naar begeleid wonen vanuit de projecten Re-entry en Remise. Ze werken ook aan een intensivering van het begeleid zelfstandig wonen.

DSO/2008.521 4 De omvang van het cluster is in 2006 toegenomen door de uitbreiding van project Remise voor veelplegers via de maatregel Inrichting voor Stelselmatige Daders (ISD) van Parnassia. Voor 2007 is hetzelfde aantal woningen afgesproken met Vestia. De voormalige woonsituatie van de cliënten in deze cluster was opname binnen Re-entry of Remise. Er is in 2006 één cliënt van Remise (ISD ) uitgezet wegens het veroorzaken van overlast. Bij de cliënten van Re-entry is in 2006 geen terugval geweest in 2006. De zorginstellingen en cliënten zijn zeer tevreden over de geboden woonruimte. In 2007 is in een woning van Vestia Zuid-Oost een ontruiming geweest wegens overlast door hard drugs. De ambities voor 2008 worden voor cliënten van Re-entry gehandhaafd op 20 en voor Remise/ISD teruggebracht van 35 naar 25. Dit laatste op basis van de behaalde resultaten. Cluster GGZ (instroom 35 cliënten in 2005, instroom 35 cliënten in 2006, instroom in 2007 38 cliënten) Het cluster beslaat de cliënten groep van Parnassia GGZ, Parnassia PsyQ en Regionale Instelling voor Begeleid Wonen (RIBW) Den Haag. Het aantal cliënten dat hulp vraagt groeit gestaag. Het aantal cliënten dat binnen dit cluster in aanmerking wil komen voor een woning via de convenanten komt overeen met het aantal woningen dat door de corporaties Vestia en Staedion aangeboden worden. Zorginstellingen en cliënten zijn tevreden over de door de corporaties aangeboden woningen. In 2006 is ook de voormalige huisvestingssituatie van de cliënten nagegaan: 11 cliënten woonden bij familie, 10 cliënten zijn doorgestroomd vanuit een RIBW voorziening, 2 cliënten zijn geplaatst vanuit de Maatschappelijke Opvang, 3 cliënten waren dakloos, 5 cliënten zijn geplaatst vanuit een psychiatrisch ziekenhuis, 3 cliënten woonden al zelfstandig op een kamer. In 2007 werden via Vestia 24 woningen toegewezen en via Staedion 14 woningen. Er was een iets grotere vraag dan in 2006, waar Vestia flexibel op kon inspelen. Er hebben zich in het cluster in 2007 geen gevallen van terugval voorgedaan. Het cluster GGZ waarin Parnassia en RIBW Den Haag samenwerken met Vestia en Staedion heeft de ambitie voor 2008 voor de instroom individueel begeleid zelfstandig wonen gesteld op 38 woningen. Maatschappelijke Opvang ( instroom 56 cliënten in 2005, instroom 67 cliënten in 2006, 45 nieuwe verhuringen in 2007 ) De samenwerking in dit cluster is in 2005 minder intensief geweest onder meer als gevolg van personele wisselingen. In 2006 is het trekkerschap overgenomen door het Leger des Heils en is de samenwerking met Staedion en HaagWonen geïntensiveerd. De vraag naar woningen in dit cluster neemt nog steeds toe. De voormalige woonsituatie van de cliënten is gevarieerd. Cliënten stromen soms in vanuit de 24-uursopvang, soms vanuit een zelfstandige situatie. Soms komen ze uit detentie of waren voorheen dakloos. Soms is er sprake van het beëindigen van de hulpverlening/begeleiding.

DSO/2008.521 5 De terugval is minimaal omdat veel cliënten zo lang in begeleiding blijven als zij nodig hebben. Voorwaarde is dat de financiering van de begeleiding via de AWBZ kan worden voortgezet. Wanneer de hulpverlening kan worden beëindigd zijn ze over het algemeen goed in staat om geheel zelfstandig te wonen. De aangeboden woningen zijn over het algemeen van prima kwaliteit. Wel gaat het soms om gedateerde woningen. Het grootste probleem bij het aanbod is vaak de financiële ruimte van de cliënt. De behoefte vanuit de hulpverlening ligt dus vooral bij de goedkopere woningen. In het geval van huishoudens van meer dan vier personen is het moeilijk een passende woning te vinden. Tevens is er een te kort aan kleinere woningen waar drie tot vier personen met elkaar kunnen wonen. Met deze woningen zouden groepswoningen kunnen worden vervangen. Ook zouden de cliënten dan eerder kunnen doorstromen. In 2007 zijn in dit cluster 45 nieuwe verhuringen geweest. In het cluster Maatschappelijke Opvang (MO) vindt ook de aansluiting plaats tussen de behoefte aan zelfstandig begeleid wonen en de voorzieningen in het kader van Den Haag Onder Dak. De MO organisaties nemen deel aan een intensief traject met de gemeente voor het realiseren van nieuwe 24-uurswoonvoorzieningen en een uitbreiding van de voorziening voor sociale activering en dagbesteding. Daarnaast wordt gewerkt aan nieuwe kleinschalige voorzieningen voor groepswonen voor deze doelgroep. Voor 2008 onderzoeken de diverse instellingen in de cluster - Limor, Kesslerstichting en Leger des Heils en HaagWonen de mogelijkheden tot uitbreiding van het aantal woningen voor zelfstandig begeleid wonen. Dit is nodig vanwege de toenemende behoefte aan doorstroming van (voormalig) daklozen uit de opvangvoorzieningen. De jaarlijkse capaciteit voor nieuwe verhuringen zou daarvoor moeten verdubbelen tot 100 à 120 woningen. Zorgjongeren ( instroom 57 cliënten in 2005, instroom 46 cliënten in 2006, instroom in 2007 58 cliënten ) In dit cluster werken HaagWonen en Stichting Luna samen met professionele instellingen voor jeugdzorg zoals het Jongeren Interventie Team (J.C.) die jongeren aanmelden voor een woning. De ontwikkeling van dit cluster is in 2005 voorbereid en in 2006 verder ingevuld. Duwo Foyer verzorgt met eigen woningen begeleid wonen voor jongeren. In 2007 beschikte Duwo Foyer over 38 plekken. Stichting Luna had via HaagWonen in 2006 gemiddeld 100 opvangplekken beschikbaar voor jongeren in ongeveer 40 woningen van HaagWonen. In 2007 is dit aantal toegenomen naar 56 woningen. Luna wil in 2008 uitbreiden naar 60 woningen. Deze vraag wordt besproken in het cluster. Ex-delinquenten ( instroom 2005 : 13 cliënten, instroom 2006 : 29 cliënten, instroom 2007 : 26 cliënten) Voor ex-delinquenten is de al langer bestaande samenwerking tussen Staedion, Reclassering Nederland, Reclassering Leger des Heils, GGZ Reclassering Parnassia, Stichting Exodus en RIBW voortgezet. Er is gewerkt aan het in beeld brengen van de cliënten die tussen wal en schip vallen.

DSO/2008.521 6 Dit is nodig, omdat het rijksbeleid als uitgangspunt hanteert dat alle ex-delinquenten een beroep moeten doen op bestaande algemene voorzieningen. De mogelijkheden voor begeleiding door reclasseringsinstellingen worden daardoor beperkt. Het aantal plaatsingen van ex-delinquenten vertoont een stijgende tendens. In 2005 bedroeg het aantal plaatsingen 13; in 2006 is dit toegenomen tot 29. Oorzaak van deze toename is de toename van bekendheid van plaatsingsmogelijkheden bij deelnemende instellingen, en een grotere inzet van deelnemende partijen voor cliënten die nergens terecht kunnen. In 2006 nemen de volgende zorg instellingen deel aan het cluster : Exodus, Leger des Heils afdeling Jeugdzorg en Reclassering, Reclassering Nederland (RN), IKW en Penitentiaire Inrichting Haaglanden.. De eerste vier genoemde instellingen melden cliënten die in aanmerking komen voor begeleid zelfstandig wonen aan bij Staedion in het kader van een tussen instellingen overeengekomen convenant met afspraken over aanmelding, capaciteit en inhoud van begeleiding door plaatsende instelling. De vertegenwoordiger van IKW en de medewerkers maatschappelijke dienstverlening (MMD) van de Penitentiaire Inrichting Haaglanden nemen deel aan het overleg vanwege hun betrokkenheid bij de huisvestingsproblematiek van ex- gedetineerden. Het aantal aanmeldingen bij Leger des Heils, Jeugdzorg en Reclassering in 2006 bedroeg 27 en was groter dan het aantal plaatsingen. Oorzaak is gebrek aan capaciteit voor woonbegeleiding. Daardoor ontstond in 2006 een wachtlijst van 15 personen. Het aantal aanmeldingen bij Reclassering Nederland bedroeg in 2006 38 en was aanzienlijk groter dan het aantal plaatsingen vanuit deze instelling (6). Oorzaak hiervoor is dat veel kandidaten moesten worden afgewezen wegens financiële problematiek (schulden/te weinig inkomen) of een grotere zorgbehoefte op het gebied van wonen dan de woonbegeleiding van Reclassering Nederland kan bieden. Bij de cliënten was sprake van verschillende eerdere woonsituaties. Sommigen woonden bij hun ouders, anderen waren dakloos of uit huis gezet, bijvoorbeeld als gevolg van de gedwongen verkoop van de eigen woning. Uiteraard kwamen een groot aantal cliënten direct uit detentie. Het convenant met Staedion houdt onder andere in dat een aangeboden woning in principe door cliënt geaccepteerd dient te worden. Uitzondering op deze regel is de situatie dat de aanmeldende instelling van oordeel is dat een woning minder geschikt is. Dit is bijvoorbeeld het geval bij een woning in dezelfde straat waarin de ex-echtgenote van de cliënt woont en met wie een zeer problematische relatie is. Of dat het delict uitsluit dat een cliënt in een bepaalde omgeving gaat wonen. Bij Reclassering Nederland en Leger des Heils Reclassering en Jeugdzorg is in 2006 bij in totaal 18 cliënten de woonbegeleiding gestopt en de huisvesting in de woning van Staedion gecontinueerd. De zorginstellingen en cliënten zijn over het algemeen zeer tevreden over de geboden woonruimten. In 2007 zijn in dit cluster 16 nieuwe verhuringen geweest. Hiervan werden 7 cliënten door Exodus Den Haag begeleid, 14 cliënten door Reclassering Leger des Heils en 5 cliënten door Reclassering Nederland.

DSO/2008.521 7 In dit cluster is in 2007 niet de volledige capaciteit aan woningen die door Staedion ter beschikking kon stellen van de 40 woningen die in 2007 op basis van convenanten met Staedion beschikbaar waren zijn 16 woningen verhuurd. In 2007 hebben 82 cliënten zich voor begeleid zelfstandig wonen aangemeld, waarvan uiteindelijk 26 cliënten huisvesting is geboden. Nagegaan wordt waarom het aantal feitelijke verhuringen achter blijft bij de beschikbaarheid van woningen. Voor 2008 wordt de ambitie om gebruik te kunnen maken van 40 woningen voorlopig gehandhaafd, omdat het aanbod aan cliënten die volgens instellingen in aanmerking willen komen voor begeleid zelfstandig wonen duidelijk groter is dan het aantal geplaatste personen. 5. Conclusie Met zelfstandig begeleid wonen voor sociaal kwetsbaren leveren de Haagse corporaties in samenwerking met zorginstellingen een bijdrage op maat voor mensen die na een verblijf in een zorginstelling of na detentie toe zijn aan een zelfstandige woonsituatie, maar nog wel begeleiding nodig hebben. De ervaring is dat met de stabiele en veilige woonsituatie voor de cliënten een goede bijdrage wordt geleverd aan de verbetering op andere terreinen. Hiermee wordt ook het risico van terugval verminderd. Zorginstellingen en cliënten zijn over het algemeen tevreden tot zeer tevreden over de kwaliteit van de aangeboden woningen. Begeleid wonen kan daarmee worden beschouwd als een waardevolle bijdrage in de totale keten van opvang en begeleiding van sociaal kwetsbaren. Uit het overleg met de partners blijkt dat de corporaties voldoende woningen ter beschikking kunnen stellen om aan de vraag vanuit de diverse clusters te voldoen. Ook over de verwachte toename in de behoefte aan woningen in het cluster Maatschappelijke Opvang zijn al afspraken gemaakt. De beperkingen in capaciteit voor begeleid zelfstandig wonen liggen eerder in de mogelijkheid om begeleiding te kunnen bieden, respectievelijk financiering voor begeleiding te kunnen vinden dan in het aanbod van de corporaties aan woningen in de diverse clusters. Deze begeleiding is niet alleen voor de cliënten zelf van belang, maar is ook nodig om eventuele overlast voor omwonenden zoveel mogelijk te voorkomen. Wij hebben de zorginstellingen gevraagd dit probleem en de oorzaak daarvan nader te concretiseren. De zorginstellingen zullen daarbij eerst zoeken naar oplossingen binnen de bestaande budgetten (AWBZ en gemeentelijk). Waar de bestaande middelen ontoereikend blijken, zullen wij dat per geval beoordelen en zoeken naar oplossingen. Corporaties stellen de woningen dan ook alleen beschikbaar als sluitende afspraken zijn gemaakt over de begeleiding en de communicatie met de begeleidende instellingen. De corporaties zijn over het algemeen tevreden over de samenwerking in de clusters met de zorginstellingen.

DSO/2008.521 8 In de samenwerking met corporaties en de zorginstellingen via het clustermodel is een goed evenwicht gevonden tussen onderlinge afspraken tussen de partijen en regie van de gemeente. Wij zullen u hier tweejaarlijks over blijven informeren. Het college van burgemeester en wethouders, de secretaris, de burgemeester, mw. A.W.H. Bertram J.J. van Aartsen