LEARNING OBJECTS: RELEVANTE LITERATUUR Hanny Westrik 21 Augustus 2005 Hanny Westrik (1949) Fellow Hanny Westrik is senior lecturer aan de International Communication Management course van de School of Communication. Media & Music te Amsterdam/Diemen. Daarnaast is zij betrokken bij een aantal nationale en internationale projecten die te maken hebben met blended learning. Zij studeerde drie dimensionale vormgeving, kunstgeschiedenis en management. Vooraf Er is heel veel gepubliceerd over LO en met name nieuwkomers lopen het gevaar te verdrinken in de overvloed aan literatuur. Vandaar dat dit hoofdstuk probeert een handreiking te geven aan een ieder die meer wil weten over LO in het algemeen of over bepaalde deelaspecten ervan. In een achttal categorieën wordt hier verwezen naar relevante literatuur, websites en organisaties voor het ontwikkelen, classificeren en implementeren van LO binnen een blended learning omgeving. Bovendien is telkens een korte toelichting toegevoegd. De meeste informatie is Engelstalig, niet alles is vertaald en daar waar de Engelse taal wordt gebruikt is de tekst cursief. De informatie is niet uitputtend en geeft een inzicht in de hedendaagse ontwikkelingen. De informatie zal moeten worden bijgehouden De op dit moment beschikbare informatiecategorieën zijn: 1. Algemene Informatie over blended learning en LO (Websites / organisaties voor blended learning en LO) 2. Websites / organisaties - specifiek voor LO 3. Definities en classificaties LO 4. Onderwijslandschappen met LO 5. Voorbeelden - good practices 6. LO ontwikkelen / Ontwikkelen leerinhouden / modules / cursussen met 7. LO informatiecentra (repositories) 8. Verklarende woordenlijst (een voorbeeld) De volgende onderwerpen moeten nog verder uitgewerkt worden:. LO en didactiek LO in (en) het Nederlands hoger onderwijs LO en competentiegericht leren LO en hervindbaarheid (metadata en standaardisering etc.) LO en technische problemen LO en kwaliteit 1
Inhoudsopgave 1. Algemene Informatie over blended learning en leerobjecten 4 1.1. Waarom Learning Objects / leerobjecten? 4 1.2. Wisconsin Online Resource Center http://www.wisconline.org/index.htm 4 1.3. Athabasca University Open University, Canada 4 1.4. EDUCAUSE http://www.educause.edu/ 5 1.5. Learning about Learning Objects (Repositories & Forum) 6 1.6. AliveTek 6 1.7. New Media Consortium http://www.nmc.org/index.php 6 1.8. AACE Association for the Advancement of Computing in Education 7 1.9. ASTD American Society for Training & Development 8 1.10. Learnactivity http://www.learnactivity.com/ 8 1.11. Surf http://www.surf.nl/home/ 8 1.12. Digitale Universiteit 9 1.13. Reusable Learning http://www.reusablelearning.org 10 2. Websites en organisaties - specifiek voor LO 11 2.1. Wisconsin Online Resource Center 11 2.2. Learnactivity site 12 2.3. ELI opvolger van NLII Educause 13 2.4. reusability.org 13 2.5. Eduworks Corporation 14 2.6. Learning about Learning Objects (Repositories & Forum) 14 2.7. Reusable Learning 15 2.8. AliveTek 16 3. Definities & classificaties LO 17 3.1. Ohio State University 17 3.2. WISC Online 18 3.2.1. LO zijn 18 3.2.2. Laat je leren op een wijze die: 19 3.2.3. zijn voorzien van metadata 19 3.3. NLII - nu ELI - Educause 19 3.4. Susan E. Metros 20 3.5. Learnactivity 22 3.6. David A. Wiley. 23 3.7. Lori Mortimer 23 3.8. Alivetek 24 3.9. Sandy Mills 24 3.10. Clive Shepherd 26 3.11. Cisco Systems 26 3.12. Rory McGreal 28 3.13. NMC - New Media Consortium 29 3.14. Rachel S. Smith, (2004 NMC) 30 3.15. IEEE 30 3.16. Robert McCormick samenvatting 30 3.17. The Learning Objects Group 31 3.18. Educause - Learning Objects, Wikis, & Blogs Oh My! 31 3.19. Reusability Framework 32 4. Onderwijslandschappen met LO 34 4.1. Educause - NLII 34 4.2. NMC 35 4.3. Learnactivity 36 4.4. Verbert, Katrien & Duval, Erik 37 4.5. Rory McGreal 40 4.6. Reusable Framework 41 4.7. David A. Wiley, 43 4.8. Learning Object Portal 45 2
5. Voorbeelden van LO / good practices 46 5.1. Athabasca University portal 46 5.2. Learnactivity site 46 5.3. New Media Consortium 47 5.4. Wisconsin Online Resource Center 47 5.5. Learning about Learning Objects 48 5.5.1. The Learning About Learning Objects (LALO) Project 49 5.6. AliveTek 50 5.7. National Science Digital Library NSDL 50 5.8. NLII Learning Objects Working Group 50 6. LO ontwikkelen / Ontwikkelen leerinhouden / modules / cursussen met LO 52 6.1. New Media Consortium 52 6.2. Wisconsin Online Resource Center 53 6.3. Educause - former NLII (goede input vanuit deze groep) 54 6.4. Reusable Design Guidelines 54 7. Repositories / digitale databanken of LO informatiecentra 57 7.1. Athabasca University portal 57 7.2. Learning about Learning Objects (Repositories & Forum) 57 7.3. NMC Directory of LO Repositories 57 7.4. http://elearning.utsa.edu/guides/lo-repositories.htm 60 7.5. Campus technology magazine http://syllabus.com/article.asp?id=7476 61 7.6. Educause NLII Learning Objects Site halverwege deze pagina. 62 8. Glossary / Verklarende woordenlijst 63 8.1. Reusable Learning 63 3
1. Algemene Informatie over blended learning en leerobjecten Al vele jaren zijn diverse organisaties en universiteiten bezig met onderzoek op het gebied van blended learning. Het betreft niet alleen theoretisch onderzoek in en naar de verschillende vormen en aspecten van blended learning, maar ook de technische organisatie, de didactische achtergronden en de leerobjecten zelf. Ook de didactische toepassing en implementatie van blended learning zijn onderwerp van het onderzoek en veroorzaken vele discussies. Daarnaast zijn er netwerken ontstaan van organisaties en universiteiten waar informatie over allerlei aspecten van leerobjecten kan worden gevonden (waaronder repositories / digitale bibliotheken). Hun websites hebben vaak de mogelijkheid om per specifiek onderwerp verder te zoeken. Vaak is er uitstekende informatie te vinden op deelgebieden, met literatuur, case studies en verwijzingen naar andere belangrijke organisaties. Hieronder een elftal voorbeelden. Websites / portals / organisaties op het gebied van blended learning & leerobjecten 1.1. Waarom Learning Objects / leerobjecten? Leren vindt in meerdere omgevingen plaats via digitale cursussen, video cursussen, traditional lessen, Web sites en digitale bronnen (repositories). Learning objects / leerobjecten zijn flexibel en gemakkelijk te plaatsten in iedere vorm van leren. Studenten hebben verschillende achtergronden en het kennisniveau varieert. LO / leerobjecten kunnen hergebruikt worden en het gebruik van diverse media komen tegemoet aan de individuele leerstijl en het studie tempo. LO / leerobjecten voegen flexibiliteit toe aan zowel het onderwijs als de leerpraktijk. De faculteit gebruikt LO vooral voor basisbegrippen en om concepten in de real world toepassingen te plaatsen, controleren en testen. Daarnaast voor het verzorgen van simulaties of het geven van inhaal opdrachten. 1.2. Wisconsin Online Resource Center1 http://www.wisconline.org/index.htm Het Wisconsin Online Resource Center project is een web-based centrum dat docenten ondersteunt, traint en evalueert bij het ontwikkelen en vormgeven van on-line cursussen. Doelstellingen van het project zijn het versnellen van de ontwikkeling van kwalitatieve on-line cursussen, en tegelijkertijd de kosten van onderwijsontwikkeling te verlagen door het identificeren en delen van goede voorbeelden. Zeer toegankelijk, goede voorbeelden op de bovengenoemde gebieden. http://www.wisc-online.com/ Inschrijven met emailadres en een paswoord. Eerste pagina kiezen uit: Tour Wisc-online Video Testimonial - over LO (Learning Objects Initiatives ) Voorbeelden van LO 1.3. Athabasca University 2 Open University, Canada http://www.athabascau.ca/schoolnetproject04/ SchoolNet Project 3 LO in a box. 1 Wisconsin Online Resource Center http://www.wisconline.org/index.htm 2 http://www.athabascau.ca/schoolnetproject04/ 3 Athabasca University SchoolNet Project LO in a box http://www.athabascau.ca/schoolnetproject04/ 4
Onderzoeksvraag van dit project: Wat zijn de mogelijkheden en drempels als je cursussen wilt ontwikkelen met beschikbare leerobjecten? De resultaten zijn vrij beschikbaar voor derden. Er zijn voorbeelden op de volgende gebieden: Business, Arts & Nursing. Op deze site is informatie te vinden over het project en relevante literatuur, waaronder een presentatie op welke verschillende onderwerpen leerobjecten geëvalueerd kunnen worden. http://www.athabascau.ca/schoolnetproject04/documents/evaluating_learning_objects_marc h_14_2003.ppt Dit project is mede is gefinancierd door het bedrijfsleven. Athabasca University portal 4 http://ilearn.senecac.on.ca/lop/ Portal met meerdere links, zoals: information; resources; repositories; tools; best practices; issues; activities, who s who; about this site. Zeer de moeite waard om door te klikken. Iedere link heeft een aantal bronnen, leeractiviteiten en richtlijnen om je te helpen leerobjecten en het ontwikkeling van materiaal eigen te maken. 1.4. EDUCAUSE 5 http://www.educause.edu/ EDUCAUSE is een non-profit organisatie met de missie hoger onderwijs te ontwikkelen door het promoten van intelligente inzet van informatie technologie. Instituten voor hoger onderwijs, informatie technologie organisaties die voor het hoger onderwijs werken en daaraan gerelateerde organisaties kunnen lid worden. Op dit moment zijn meer dan 1.900 scholen voor hoger onderwijs, universiteiten, onderwijskundige organisaties lid. Meer dan 15.000 leden zijn actief. Onderwerpen die binnen deze organisatie worden begeleid zijn onder andere: professionele ontwikkelings activiteiten; toegepast onderzoek; strategische beleids ontwikkeling; onderwijs en nieuwe onderwijs initiatieven; on-line informatie dienst; publicaties - boeken, tijdschriften Educause en Educause review; belangengroep collaborative communities; prijzen voor buitengewone praktijvoorbeelden. Meer informatie dat van belang is voor onderwijs is te vinden via de home page van Euducause, selecteer binnen het blok Learn Teaching and learning. Hier vind je nieuwe publikaties en artikelen. Daarnaast is binnen Educause de Educause Learning Initiative (ELI) belangrijk, hier worden onderwerpen gerelateerd aan onderwijs onderzocht.. Indeling binnen ELI: Learners / Learning principles & practices / Learning technologies. ELI bouwt voort op het sterke verleden van een bestaande nationale onderwijs infrastructuur, de National Learning Infrastructure Initiative (NLII). http://www.educause.edu/eli Via het zoekwoord learning objects krijg je toegang tot de artikelen, onderzoeken, power point presentaties die op dit gebied gedurende de laatste jaren zijn verschenen zie hiervoor 2.3. 4 Athabasca University portal http://ilearn.senecac.on.ca/lop/ 5 Educause http://www.educause.edu/ 5
1.5. Learning about Learning Objects (Repositories & Forum) http://www.learning-objects.net/index.php Gesubsidieerd door de California Virtual Campus en uitgevoerd door het San Diego Community College District. Onderwerpen: o The Learning About Learning Objects (LALO) Project http://www.learning-objects.net/modules.php?name=content&pa=showpage&pid=1 Het proces van de implementatie van afstandsonderwijs in het San Diego Community College District (SDCCD) Online. Het Community College Faculty Online project traint docenten voor het ontwikkelen van leerobjecten en on-line cursussen. De leerobjecten worden ondergebracht in de repository / databank MERLOT online en is voor iedereen toegankelijk. Learning Objects Created by Project Faculty Voorbeelden die door de docenten gemaakt zijn. Goede informatie om bij INHOLLAND aan de slag te gaan. Jeri Resto Information Competency o Het opzoeken van de LALO Repository gaat zeer gemakkelijk via Google. Kunt nu links learning objects aanklikken of op onderwerp verder zoeken. http://www.learning-objects.net/modules.php?name=content&pa=showpage&pid=3 1.6. AliveTek 6 http://www.alivetek.com/ Team van onderwijsspecialisten gericht op het ontwerpen van interactieve leeromgevingen. Door advies op maat en een hoog niveau van technologische strategieën. AliveTek kan ieder project begeleiden van concept tot implementatie. Opdrachtgevers zijn: scholen, universiteiten, overhead en non-profit organisaties. Leerobjecten zijn een apart onderwerp. http://www.alivetek.com/learningobjects.php Onderwerpen: enkele presentaties over leerobjecten, literatuur over leerobjecten, een leerobject analyse schema, een leerobject story board en enkele voorbeelden van leerobjecten. 1.7. New Media Consortium 7 http://www.nmc.org/index.php Het New Media Consortium (NMC) is een internationaal, non profit consortium van ongeveer 200 instellingen voor hoger onderwijs, universiteiten, musea, onderzoekscentra, organisaties en onderwijs georiënteerde organisaties gericht op het ontwikkelen en gebruik van nieuwe media en nieuwe technologieën NMC leden zijn vooral in de USA, Canada, Europa, Latijns Amerika en Japan te vinden. Zeer goed, volledig en zorgvuldig. 6 Alivetek http://www.alivetek.com/ 7 New Media Consortium NMC http://www.nmc.org/index.php 6
Via de link: Projects & Initiatives kun je leerobjecten selecteren. Learning Objects Initiative Main Page http://www.nmc.org/projects/lo/index.shtml De volgende aspecten worden nader belicht: NMC LO Projects 8 http://www.nmc.org/projects/lo/lo_projects.shtml Projecten: The Learning Object Landscape Project Uitgebreid overzicht van de literatuur van leerobjecten, 2 doelstellingen: 1) overzicht van het landschap van theorieën, standaarden, projecten, tool sets, and repositories 2) markeren van succesvolle modellen voor de ontwikkeling en gebruik van leerobjecten. Resultaat is een extensieve web bron dat deel uitmaakt van de Learning Objects Initiative site. Een begeleidende tekst, A Traveler's Guide to the Learning Object Landscape, is beschikbaar in een Adobe Acrobat document. Learn more... Pachyderm 2.0 Project met het Museum of Modern Art - San Francisco werkt een team van software ontwikkelaars en experts op het gebied van digitale bibliotheken van 5 NMC universiteiten samen met 5 musea om een nieuw open source multimedia omgeving voor ontwikkelaars van leerobjecten. Learn more... Guidelines for Authors of Learning Objects - May 2004 Deze monografie gaat over praktische ideeën en tips voor schrijvers / ontwikkelaars van leerobjecten. Inbegrepen zijn de ordening en verschillende typen / classificaties van leerobjecten. Beschouwingen over de didactische en vormgevingsaspecten. Uitleg over het belang van standaarden en de toegevoegde onderwerpen als metadata en hergebruik. Gesponsord door McGraw-Hill, document kun je hier kopiëren here. Een Companion Website geeft links naar bronnen, gereedschap en materiaal gerelateerd aan de Guidelines. De onderstaande links zijn een bezoek ook zeker waard. NMC LO Events http://www.nmc.org/projects/lo/lo_events.shtml NMC LO White Papers http://www.nmc.org/projects/lo/lo_papers.shtml The Learning Object Landscape http://www.nmc.org/projects/lo/landscape.shtml Directory of LO Repositories http://www.nmc.org/projects/lo/repositories.shtml Deze verzameling van links is representatief op het gebied van digitale bibliotheken repositories van leerobjecten die van belang zijn voor het hoger onderwijs. 1.8. AACE 9 Association for the Advancement of Computing in Education http://www.aace.org/default.htm (lidmaatschap). Deze vereniging (opgericht in 1981) is een internationale, onderwijskundige en professionele non-profit organisatie die gericht op het bevorderen van kennis, theorie en kwaliteit van leren en onderwijzen op elk niveau met behulp van informatie technologie. Je moet lid zijn om toegang te hebben tot hun bronnen, conferenties, bibliotheken, projecten en communities. Jaarlijks organiseren zij een grote conferentie. ED-MEDIA 2005 (conference) http://www.aace.org/conf/edmedia/default.htm 8 NMC LO projects http://www.nmc.org/projects/lo/lo_projects.shtm 9 AACE Association for the Advancement of Computing in Education http://www.aace.org/default.htm 7
1.9. ASTD 10 American Society for Training & Development Organisatie gericht op leren op de werkplek en de performance van professionals. ASTD heeft 70,000 leden van meer dan 100 landen. Duizend internationale bedrijven van MKB tot overheid en universiteiten. ASTD s Source for E-Learning 11 http://www.learningcircuits.org/ (lidmaatschap) ASTD startte Learning Circuits in januari 2000. Het doel was om het gebruik van e-learning te promoten. Mede door het creëren van kennis over hoe techniek efficiënt en effectief te gebruiken. Interactieve website met discussies, voorbeelden, bronnen en artikelen. Een nieuwsbrief, LC Express. Er zijn ongeveer 500 artikelen op de website. Meeste alleen toegankelijk voor leden. 1.10. Learnactivity http://www.learnactivity.com/ Learnactivity onderzoekt innovatieve benaderingen van leren met behulp van technologie. Deze site voorziet in een groeiende collectie leerobjecten, afstandsonderwijs en andere voorbeelden van praktijktoepassingen waarbij technologie gebruikt wordt en dat nuttig kan zijn voor studenten, docenten, onderzoekers en onderwijs ontwikkelaars. De Learnactivity site is ontwikkeld en wordt onderhouden door Daniel Churchill. Daniel is academisch stafmedewerker aan het National Institute of Education, Nanyang Technological University in Singapore. more >> To understand affordances of technology for human development in the context of education, we must articulate what learning is. Within Learnactivity, learning is assumed to be an activity: the subject (a learner) leverages mediating tools to create a learning artifact. more >> The key strategy in Learnactivity is the development of a unique class of technology-based mediating tools or Learning Objects for a variety of disciplines. Teachers may develop their own learning activities that utilize these learning objects. Essential to this strategy is the idea that learning objects and activities are separated. more >> Learning Objects Collection A collection of Learning Objects developed by Daniel and his talented students. These objects are free for educational use. Engaged Learning with Learning Objects Presentation of fundamental ideas. 1.11. Surf 12 http://www.surf.nl/home/ Stichting SURF is de samenwerkingsorganisatie van het hoger onderwijs en onderzoek op het gebied van netwerkdienstverlening en informatie- en communicatietechnologie (ICT). SURF is opgericht en wordt betaald door de instellingen voor hoger onderwijs en onderzoek. Alle universiteiten en hogescholen en een aantal (niet-)commerciële onderzoeksinstellingen participeren in Stichting SURF. De instellingen bepalen bij ieder SURF-Meerjarenplan welke activiteiten zij de komende vier jaren gezamenlijk in SURF-verband willen aanpakken. Met 10 ASTD http://www.astd.org/astd 11 ASTD Learning Circuits http://www.learningcircuits.org 12 Surf http://www.surf.nl/home/ 8
deze unieke constructie weet SURF al ruim vijftien jaar succesvolle resultaten te boeken op het terrein van ICT en onderzoek, onderwijs en organisatie. Espelon 13 is een jonge organisatie die is ontstaan vanuit de behoefte aan een platform waar digitale onderwijsproducten beschikbaar worden gesteld voor alle hogescholen en universiteiten in Nederland. Espelon, centrum voor digitaal onderwijsmateriaal is een gezamenlijk initiatief van de Digitale Universiteit (DU) en Stichting SURF, die beiden aandeelhouders zijn. Binnen veel ontwikkelprojecten in het Nederlandse hoger onderwijs worden geavanceerde digitale onderwijsproducten opgeleverd. Vaak wordt zo'n product na het einde van een project niet meer gebruikt, of het gebruik beperkt zich tot de eigen instelling. Om er nu voor te zorgen dat een product na de ontwikkeling daadwerkelijk wordt gebruikt en breder beschikbaar komt voor alle onderwijsinstellingen, is Espelon in het leven geroepen. Espelon zorgt voor de distributie en het onderhoud van de onderwijsproducten, en voor de technische en didactische ondersteuning daaromheen. Ook faciliteert en stimuleert Espelon Communities of Practice (CoP), waar gebruikerservaringen verzameld en verspreid worden. Meer gedetailleerde informatie over onder meer het productenaanbod en hoe onderwijsmaterialen kunnen worden aangeboden, treft u aan op de website van Espelon. 1.12. Digitale Universiteit 14 http://www.du.nl/digiuni/index.cfm/pageid/839097f5-508b-b98f- 41B18633039A18D2/index.cfm De Digitale Universiteit (DU) is een samenwerkingsverband van tien hogescholen en universiteiten. De DU richt zich op het realiseren van onderwijsvernieuwing en het toepassen van ICT bij de participerende instellingen met als focus de transformatie van opleidingen. Daaraan werkt de DU in een groot aantal projecten met als resultaat de ontwikkeling van digitale leermaterialen, tools en expertise. De Digitale Universiteit ontwikkelt digitale producten en kennis over het toepassen van ICT in het onderwijs. Dit gebeurt in projecten die door medewerkers van de deelnemende instellingen worden uitgevoerd. Elk jaar is er een nieuw ontwikkelprogramma waarbinnen jaarlijks zo'n 40 nieuwe projecten van start gaan. Deze projecten zijn georganiseerd in: Inhoudelijke en instrumentele programma s Domeinprogramma's en projecten: Domeinprogramma Domeinoverstijgende ontwikkelprojecten Expertiseprojecten Verkennende, risicodragende projecten Implementatieprojecten Zie voor meer informatie: Projecten en Ontwikkelprogramma 2006 13 Espelon http://www.espelon.nl/ 14 Digitale Universiteit http://www.du.nl/digiuni/index.cfm/pageid/839097f5-508b-b98f- 41B18633039A18D2/index.cfm 9
1.13. Reusable Learning 15 http://www.reusablelearning.org Dit project is gericht op digitale bronnen die bij het leren gebruikt worden. Het betreft kennis die via het web beschikbaar is, digitale documenten, applets (kleine computerprogramma s) en software, simulaties, data, interactieve leeromgevingen en multimedia bronnen. Doel is het vergroten van de kwaliteit en het effect van digitale bronnen en om ze geschikt te maken voor hergebruik binnen vele verbanden en binnen vele leervormen. Project is bedoeld voor individuen en teams die leer bronnen ontwerpen, ontwikkelen en voor organisaties die deze gebruiken en verspreiden. Gestart door twee Eduwork medewerkers, gekoppeld aan een aantal belangrijke spelers in het LO veld, zoals Merlot en ze worden gesubsidieerd National Science Foundation, National STEM Education Digital Library Home Page under DUE-0333590 for the National Science Digital Library. Onderdelen zijn: Getting Started with Reusability and the "What, How, and by Whom" of reusability for digital learning resources and the systems that support them. NSDL and Reusability Workshops that focus on the value and impact of reusability of the digital learning resources in the collections and services available through the NSDL Reusability Framework A framework to describe the reusability of digital learning resources and systems that support them, such as digital libraries. Reusable Design Guidelines Guidelines to help developers and users of digital learning resources and the systems that support them encourage reusable design. Presentations and Workshops Presentations and Workshops by the Reusable Learning Project. Current: MERLOT Editors Reusability Training Resource Area Resources about reusable design for digital learning resources. Includes a glosary, references and primers. 15 http://www.reusablelearning.org 10
2. Websites en organisaties - specifiek voor LO Meer inzoomend op het onderwerp komen we terecht bij een aantal voorbeelden van websites van universiteiten en organisaties die blended learning en het gebruik van LO hebben ingevoerd binnen hun leeromgevingen en die on-line onderwijs ondersteunen. Een achttal organisaties / universiteiten zijn hier uitgewerkt, sommigen zijn al genoemd in deel een. Nu komen aspecten aan de orde die dichter bij docenten en studenten staan, zoals: wat zijn LO definities; welke soorten LO zijn er; waar kan ik ze vinden; hoe worden LO ontwikkelt; waarom LO. Wisc-online is de aanrader als voorbeeld gezien vanuit een hogeschool voor hoe om te gaan met blended learning en LO. 2.1. Wisconsin Online Resource Center 16 http://www.wisconline.org/index.htm Is al bij onderwerp 1genoemd. Het Wisconsin Online Resource Center is een web-based centrum dat docenten ondersteunt, bij het ontwikkelen en vormgeven van on-line cursussen. Het is gestart als een project met trainingen. De ontwikkelde LO en cursussen worden besproken en geëvalueerd. Doelstellingen van het project zijn het versnellen van de ontwikkeling van kwalitatieve on-line cursussen, en tegelijkertijd de kosten van onderwijsontwikkeling te verlagen door het identificeren en het delen van goede voorbeelden. Het Wisconsin Online Resource Center is een digitale bibliotheek van digitale leerobjecten. Deze bibliotheek is in eerste instantie ontwikkeld door multimedia technici van de faculteit Wisconsin Technical College System (WTCS) voor hun on-line cursussen. Inmiddels hebben 295 WTCS faculteitsleden LO gemaakt. De Wisc-Online digitale bibliotheek bevat 1.859 objecten die beschikbaar zijn voor alle WTCS faculteiten, zonder kosten en met een vrij copy-right gebruik in iedere WTCS lessen of on-line toepassingen. Andere hogescholen, universiteiten en consortia binnen de USA en wereldwijd maken met toestemming gebruik van deze bibliotheek. Het huidige gebruik van deze LO repository gaat boven de 20.000 hits per dag. LO zijn ontwikkeld en vormgegeven door een team van onderwijskundigen, redacteuren, technici en student assistenten. Hieronder een opsomming van onderwerpen die door Wisconsin on-line zijn uitgewerkt en die in de andere hoofdstukken meer uitgebreid aan de orde komen: Definitie LO; LO wat is een leerobject; Soorten LO - wat kunnen leerobjecten bevatten. Waarom LO? Ontwikkeling LO. Daarnaast zijn er bij Wisc-online leerobjecten op de website te vinden - http://www.wisconline.com/ gewoon inloggen, zeer interessant! Bovendien zijn er hulpmiddelen en bronnen die je helpen bij het maken en ontwikkelen van LO, zoals: Build your own / Faculty Builders Resources / Linking Learning Objects / Copyright / Track Your LO / Contact Us 16 Wisconsin Online Resource Center http://www.wisconline.org/index.htm 11
Meld je aan en bekijk de verschillende onderdelen. Neem de Wisc-online Tour, kijk naar de Video Testimonial - over LO (Learning Objects Initiatives ) en bekijk vooral de voorbeelden van LO. Een LO voorbeeld als smaakmaker General Education Identifying External Noise Author: Mary Brignall School: Northeast Wisconsin Technical College Date: 9/25/2001 Description: de lerende / student moet een kleine introductie lezen en daarna van buitenaf komend geluid definiëren via een opdracht. View this object Read reviews ( 2 ) 2.2. Learnactivity site 17 http://www.learnactivity.com/ De Learnactivity website is ontwikkeld en wordt onderhouden door Daniel Churchill. Daniel is staf medewerker bij het National Institute of Education, Nanyang Technological University, in Singapore. Learnactivity onderzoekt innovatieve benaderingen om techniek in te zetten bij het leren. De website voorziet in een groeiend aantal LO, e-lessen en andere voorbeelden van praktische technische toepassingen voor het leren dat toepasbaar is voor studenten, docenten, onderzoekers en onderwijs ontwikkelaars. Belangrijkste strategie bij Learnactivity is de ontwikkeling van een unieke soort - op technologie gebaseerde bemiddelings hulpmiddel of LO voor diverse disciplines. Docenten ontwikkelen hun eigen leeropdrachten waarbij ze gebruik maken van deze leerobjecten. Wezenlijk voor deze strategie is het idee dat leerobjecten en opdrachten gescheiden zijn. Dit maakt het hergebruik van leerobjecten voor iedereen - docenten en studenten mogelijk. Om de voordelen van technologie voor menselijke ontwikkeling in het kader van onderwijs te begrijpen, moeten we duidelijk definiëren wat leren is. Learnactivity gaat ervan uit dat leren een activiteit is; het onderwerp (een lerende) kan met een geringe inspanning en met behulp van de LO (bemiddelings hulpmiddelen) een artifact creëren. (leverages mediating tools to create a learning artefact) Belangrijk aspect is dat een LO niet gekoppeld is aan de activiteit van het leren, het is gescheiden en de LO kan hergebruikt c.q. in een andere omgeving gebruikt worden. http://www.learnactivity.com/pages/lo.htm Voorbeeld: information object (leerobject dat alleen informatie geeft, niet gekoppeld aan een opdracht, leseenheid of cursus) Impact of Air Pollution by Natalia Churchill Zie web site dan 7e voorbeeld in lijst links op het scherm 17 Learnactivity site http://www.learnactivity.com/ 12
2.3. ELI opvolger van NLII Educause De EDUCAUSE Learning Initiative (ELI) 18 bestaat uit een diversiteit van mensen, van hoog tot laag en van alle onderdelen van instituten. Want betrokkenheid bij lerenden / onderwijs en succesvol onderwijs overbrugd grenzen van faculteiten en instituties. Het omvat theorie en praktijk. Kenmerkend van ELI is het samenbrengen van deze diverse groepen, onze gemeenschappelijke band is het verlangen om onderwijs te bevorderen door IT innovatie. Sluit je aan bij het onderzoek wat de beste mix is van didaktiek en technologie in dienst van het onderwijs / lerende. ELI bouwt voort op het sterke verleden van een bestaande nationale onderwijs infrastructuur. Je kent ons waarschijnlijk als de National Learning Infrastructure Initiative (NLII). Gedurende de laatste 10 jaar hebben we een lange weg afgelegd op het gebied van technologie en leren / onderwijs. We bewegen ons van het focussen op inputs (of IT) naar het focussen op outcomes (of succesvol onderwijs). Als we het over IT hebben, is het niet zomaar over information technology maar over onderwijs technologie technologie in dienst van het onderwijs. En hoewel individuele innovators en early adopters belangrijk zijn voor ELI, besteden we meer tijd aan we beslissers van instituten om hen te helpen het onderwijs te bevorderen. Via het zoekwoord learning objects krijg je toegang tot de artikelen, onderzoeken, power point presentaties die op dit gebied gedurende de laatste jaren zijn verschenen http://www.educause.edu/searchresults/706?app=krc&output=xml_no_dtd&restrict=www_e DUCAUSE_EDU&client=Main_Collection&site=Main_Collection&getfields=*&filter=0&q=learni ng+objects&simsearch=search 2.4. reusability.org 19 http://reusability.org/ Wiley, D. geredigeerd door ( ) The Instructional use of Learning Objects 20 on-line versie. Dit is de on-line versie van het boek. Doelstelling is verder te kijken dan de overdaad aan technologische benaderingen van leerobjecten, mede door ze te koppelen aan onderwijs en leren. Volledige tekst van het boek is voor niets beschikbaar. Hieronder staan de vijf hoofdstukken vermeld. Je kunt via de link de desbetreffende tekst bestuderen. De opsomming is niet vertaald, de teksten zijn in de Engelse taal. The book is divided into five major sections. 1. Learning objects explained Connecting learning objects to instructional design theory: A definition, a metaphor, and a taxonomy The nature and origin of instructional objects 2. Learning objects and constructivist thought Learning object systems as constructivist learning environments: Related assumptions, theories, and applications Designing resource-based learning and performance support systems Learning objects to support inquiry-based online learning 3. Learning objects and people Designing learning objects to mass customize and personalize learning Evaluation of learning objects and instruction using learning objects 4. Learning objects implementation war stories Battle stories from the field: Wisconsin online resource center learning objects project 18 http://www.educause.edu/eli/ 19 http://reusability.org/ 20 quick link to the book 13
A university-wide system for creating, capturing, and delivering learning objects 5. Learning objects and the future Collaboratively filtering learning objects Knowledge objects and mental models The future of learning objects Click on a section heading above to go directly to that section, or scroll down to browse the entire book. Voorbeelden zijn te vinden via Instructional Architect inloggen als guest. De onderwijskundige architect INSTRUCTIONAL ARCHITECT geeft toegang tot de National Science Digital Library (NSDL), waar je digitale bronnen kunt zoeken, vinden, gebruiken en delen, met het doel om interactieve onderwijsleermiddelen / web pages te ontwikkelen. Het is gemakkelijk en kost niets. 2.5. Eduworks Corporation http://www.eduworks.com/lott/tutorial/learningobjects.html Rodson, Robby (2001) All About Learning Objects Basisintroductie over begrip LO. Bevat een overzicht van voor- en nadelen over het gebruik van LO met een beschrijving hoe je om moet gaan met SCORM standaarden voor LO. Onderwerpen, worden opgesomd in de Engelse taal. Introduction All About Learning Objects Approaches to Content Interoperability and Reusability Reusable Learning Objects Table of Pros and Cons Production costs / Flexibility / Pedagogy / End user costs / Industry support SCORM Concepts Parts of the System Content Aggregation Communicating with Content Where to Learn More Learning Object Trick or Treat References Copyright Notice Credits 2.6. Learning about Learning Objects 21 (Repositories & Forum) http://www.learning-objects.net/modules.php?name=web_links Gesubsidieerd door de California Virtual Campus en uitgevoerd door het San Diego Community College District Voorbeelden van LO er zijn 137 objecten en 86 categorieën in hun database. http://www.learning-objects.net/index.php 21 Learning about LO voorbeelden http://www.learning-objects.net/modules.php?name=web_links 14
Onderwerpen: The Learning About Learning Objects (LALO) Project http://www.learning-objects.net/modules.php?name=content&pa=showpage&pid=1 Het proces van de implementatie van afstandsonderwijs in het San Diego Community College District (SDCCD) Online. Het Community College Faculty Online project traint docenten voor het ontwikkelen van leerobjecten en on-line cursussen. De leerobjecten worden ondergebracht in de repository / databank MERLOT online en is voor iedereen toegankelijk. Overzicht van hun LO per onderwerp in de Engelse taal. Art Color Theory, Drawing, Graphics Aviation Forecasting Audio Community Computer Science Educational Technology Computer Basics, Course Preparation, Design Ethics Cheating History American, Ancient Egypt, Holidays Information Sciences Database Linguistics Ecology Preservation, Water Management Engineering Automotive, Electrical Fitness and Wellness First Aid, Time Management Information Design Database, Flash, HTML Language Arts English Musicology Phonetics Political Science Moral Code Research Mathematics Algebra, Exponents, Fractions Psychology Social Science Sports. Technology. History Science Astronomy, Biology, Elements 2.7. Reusable Learning http://www.reusablelearning.org Factoren die hergebruik beinvloeden. Hergebruik van digitale bronnen kan met of zonder wijziging. Het heeft soms een andere vorm voor de verschillende typen van bronnen. Er zijn meerdere dimensies voor hergebruik, voor ons raamwerk zijn de volgende vijf factoren geïdentificeerd. Reusability Framework raamwerk hergebruik Een raamwerk die het hergebruik van digitale leerbronnen en systemen beschrijft en ondersteunt, zoals digitale bibliotheken. Granularity (or aggregation level) Interoperability 15
Design Rights Metadata Alle aspecten zijn in een duidelijke matrix gezet. Granularity, Interoperability and Layers Matrix 2.8. AliveTek 22 Aardige website waarbij de volgende onderwerpen interessant zijn: Elearning services Portfolio Sample courses Learning Objects Doorklikken bij de onderwerpen levert goede informatie op. Gedeeltelijk is deze informatie in de volgende hoofdstukken opgenomen. 22 Alivetek - http://www.alivetek.com/ 16
3. Definities & classificaties LO De definitie en classificatie van leerobjecten heeft gedurende de laatste 10 / 15 jaar de nodige stof doen opwaaien, de discussie is op dit moment minder heftig dan een aantal jaren geleden, maar nog steeds worden omschrijvingen van definities aangescherpt. Het INHOLLAND lectoraat elearning hanteert de volgende omschrijving: Een LO is een afgebakende hoeveelheid leerstof, die een bepaalde op zichzelf staande actie in een leerproces inhoudt. bevat een combinatie van theorie, verwerking en toetsing. heeft een digitale vorm en voldoet aan bepaalde technische eisen, zodat die in diverse systemen te gebruiken is. heeft een beperkte omvang (bijvoorbeeld een doorlooptijd van maximaal één uur) moet (geheel of gedeeltelijk) opnieuw gebruikt kunnen worden en daarom goed te vinden zijn. Het is belangrijker aan de slag te gaan met de ontwikkeling van blended learning op basis van LO dan om de lijst van definities voor LO aan te scherpen of uit te breiden. Hieronder een kort overzicht van deze discussies. Per organisatie worden de daar gehanteerde definities aangegeven. 3.1. Ohio State University http://people.cohums.ohio-state.edu/dagefoerde2/nlii_lo/definitions.htm Enkele voorbeelden van definities. Ohio State University gebruikt van de bevindingen van de NLII Learning Objects Working Group, van Educause, nu ElI. Keuze voor vijf beschrijvingen: Wiley & Edwards; IEEE; DLNET; D. Wiley; met daarnaast de beschrijving van Wisconsin on line, die apart in par 3.2 beschreven staat. De tekst is in de Engelse taal. A learning object is any digital resource that can be reused to mediate learning (Wiley & Edwards, 2002) Other definitions we considered IEEE Learning Technology Standards Committee (LTSC) Learning Object Metadata Final 1484.12.1 LOM draft standard document 12 June 2002 1.1 Scope... For this Standard, a learning object is defined as any entity digital or non-digital- that may be used for learning, education or training. IEEE Learning Technology Standards Committee (LTSC) Learning Object Metadata Draft Document v3.6 5 September 1999 2.1 Scope... Learning Object is defined here as any entity, digital or non-digital, which can be used, reused or referenced during technology-supported learning. Digital Library Network for Engineering and Technology (DLNET) Final Report May 2003 3.2 The Learning Object Model... 17
A learning object in DLNET is defined as a structured, standalone resource that encapsulates high quality catalog information in a manner that facilitates learning and pedagogy. It has a stated objective and a designated audience. It has ownership and associated intellectual property rights. As such, the content proper remains unchanged in its passage through DLNET, i.e., from converting it into a learning object to archiving and finally to delivering it to the user. David Wiley http://reusability.org/read/chapters/wiley.doc Any digital resource that can be reused to support learning. 23 24 25 3.2. WISC Online Definition Het Wisconsin Online Resource Center hanteert de volgende definitie en geeft een opsomming van onderdelen van LO. Definitie: Een nieuwe manier van denken over onderwijsinhoud 3.2.1. LO zijn Kleine, onafhankelijke kennisbrokken of interacties. Kleinere delen onderwijs dan lessen, cursussen, modulen, of leeronderdelen. LO / leerobjecten zijn klein genoeg om deel uit te maken van een leeractiviteit, les, moduul of cursus. Interactieve LO duren 2 tot 15 minuten. LO / leerobjecten zijn digitaal, op zichzelf staand / zelfstandige, kleine leereenheden. LO / leerobjecten zijn flexibel, op meerdere manieren bruikbaar, inpasbaar en kunnen hergebruikt worden in meerdere leeromgevingen en zijn vakoverstijgend. Opgeslagen in een database kunnen als onderwijs onderdelen gebruikt worden of als referentiemateriaal. Gebaseerd op een heldere onderwijskundige strategie bedoeld om het leren te ondersteunen door onderliggende procesmatige aansturing. Zelfstandig iedere LO kan volledig onafhankelijk bestudeerd worden. Interactief dit type LO verwacht dat de student op de een of andere manier kijkt, luistert, antwoordt of reageert op het onderwerp. Niet-interactief dit type LO ondersteunt lezen of discussies begeleidt door een tutor / moderator. Het doet dienst als een toegevoegde referentie en/of als herhalingsstof. Herbruikbaar dit type LO kan gebruikt worden in meerdere verbanden en voor meerdere doeleinden. Wegwerpbaar dit type LO is onderwerp gerelateerd en kan vervallen als er nieuwe informatie en kennis op het gebied van het betreffende onderwerp beschikbaar komt. Mogelijkheid om in een serie geplaatst te worden sommige LO kunnen in een serie / verzameling opgenomen worden om grotere collecties, zoals traditionele onderwijsstructuren. Gemaakt om te voldoen aan de Wisconsin Online Resource Center Quality Standards. 23 Wisconsin Online Resource Centre: met vele LO voorbeelden in verschillende disciplines. http://www.wisconline.org/index.htm 24 http://www.uwm.edu/dept/cie/aop/lo_what.html 25 http://www.wisc-online.com/info/fipse%20-%20what%20is%20a%20learning%20object.htm 18
3.2.2. Laat je leren op een wijze die: Precies genoeg als je slechts een deel van de cursus nodig hebt, kun je de LO nemen die je nodig hebt. Precies op tijd LO zijn vindbaar, je kunt ze meteen vinden en het onderwerp dat je nodig hebt gebruiken. Precies voor jou LO zijn gemaakt om cursussen gemakkelijk op maat te maken of voor organisaties of voor individuen. 3.2.3. zijn voorzien van metadata iedere LO bevat beschrijvende informatie die ervoor zorgt dat het gemakkelijk gevonden kan worden. Duidelijke uitleg over LO / leerobjecten bij Wisconsin online: http://www.wisconline.org/tour/taketour.htm Learning Objects / leerobjecten karakteristieken LO / een leerobject is: Basisdeel van een les of activiteit Vindbaar Bruikbaar in meerdere leeromgevingen Onafhankelijk bruikbaar of gekoppeld aan andere LO Herbruikbaar binnen lessen en cursussen. Soorten Learning Objects; en leerobjecten kunnen bevatten: Beoordelingen Animaties Simulaties Case Studies Interacties Oefeningen en praktische toepassingen Sjablonen en/of formats Wisconsin Online Resource Center 26 via http://www.wisconline.com krijg je toegang tot hun website, LO informatie en LO voorbeelden, zie hiervoor ook hoofdstuk 5. 3.3. NLII 27 - nu ELI - Educause Definitie LO 2003 via de link examples van de Learning Object Working Group doorklikken naar Definition. How does the LO exemplify the definition? Gedurende de ontwikkeling en en begripsvorming over LO zijn er meerdere definities ontstaan (de bronnen hieronder laten een aantal voorbeelden zien). De NLII Learning Objects work group gebruikte (inmiddels heeft Educause een nieuwe structuur met een nieuwe website ELI, zie hoofdstuk 1, op dit moment wordt deze nieuwe site hier niet verder besproken omdat het onderwerp LO verwerkt is in het totaal en minder makkelijk goed te vinden is). David Wiley's definition: Learning Object: Any digital resource that can be reused to support learning. 26 Wisconsin Online Resource Center - http://www.wisconline.com 27 http://people.cohums.ohio-state.edu/dagefoerde2/nlii_lo/examples.htm 19
Learning objects are digital resources, modular in nature, that are used to support learning. They include, but are not limited to, simulations, electronic calculators, animations, tutorials, text entries, Web sites, bibliographies, audio and video clips, quizzes, photographs, illustrations, diagrams, graphs, maps, charts, and assessments. They vary in size, scope, and level of granularity ranging from a small chunk of instruction to a series of resources combined to provide a more complex learning experience. Learning objects have the potential to make content reusable across all institutions. This could represent huge savings in time, effort, and dollars since individual faculty would not need to create all their own material but could assemble objects from many sources. It also holds the promise of greater instructional customization, taking into account learning style, experience, and prior knowledge. Learning objects are an emerging NLII theme because their use has the potential "to provide learning customized for each specific learner at a specific time, taking into account, their learning styles, experience, knowledge and learning goals" (Schatz, 2000). In addition, learning objects may "offer great value in terms of saving time and money in course development, increasing the reusability of content, enhancing students' learning environment, sharing knowledge within and across disciplines, and engaging faculty in a dynamic community of practice" (Metros, 2001). http://www.educause.edu/browse/645?parent_id=606 Learning Objects - 50 Resources In This Topic - Last Updated: 6/9/2005 Hier vind je de laatste informatie en artikelen over leerobjecten. Zeer op to date! 3.4. Susan E. Metros 28 Ohio State University Engaging or Enraging? Sharing Learning Objects http://www.educause.edu/content.asp?page_id=2852&bhcp=1 klik op power point. Zeer goede presentatie. Hieronder enkele voorbeelden uit de power point presentatie: Characteristics of LO What to label them.. What are Learning Objects Learning Objects Anatomy Learning Object Reusability Characteristics The World of Learning Objects Digital Reusable Sharable Stand-alone and media independent Searchable Interoperable Granular and modular Assigned ownership (and a price) Expert or peer-evaluated (ideally) 3 28 Metros, Susan E. Engaging or Enraging? Sharing learning Objects. The Ohio State University http://www.educause.edu/content.asp?page_id=2852&bhcp=1 http://www.educause.edu/librarydetailpage/666?redirect=true&id=live034 20
The World of Learning Objects What to label them Learning Objects Learning Molecules Learning Kernels Reusable Learning Objects (RLO) Information Objects Knowledge Objects Knowledge Artifacts Sharable Content Objects (SCOs) Digital or Media Assets Content Nuggets 4 The World of Learning Objects What are Learning Objects? Any digital resource that can be reused to mediate learning and serve as a nucleus for subjectspecific learning outcomes, activities and assessment. (NLII Learning Object Workgroup, 2003) 6 The World of Learning Objects Learning Object Anatomy Digital Resource Drawing Photograph Diagram/Map Text Simulation Animation Video Clip Audio Clip Musical Score Learning Outcome Remember Understand Apply Analyze Evaluate Create (Bloom, (1956); Anderson and Krathwohl, 2001) Activity Label Diagram/Map Journal Tutorial Case study Presentation Game WebQuest Experiment Role playing Troubleshooting Diagnosis Composition Assessment Self-test/Quiz Essay/Report Journal Prognosis Hypothesis Classification Plan Visual representation Game score Simulation Presentation Portfolio 7 21
The World of Learning Objects Learning Object Reusability Learning Outcomes Activity Learning Assessment Discipline A Digital Resource Discipline B Learning Outcomes Activity Learning Assessment 8 3.5. Learnactivity http://www.learnactivity.com/pages/lo.htm Goede beschrijving en een aantal voorbeelden van leerobjecten, een van de onderwerpen van deze organisatie. Belangrijk aspect van hun strategie is dat leerobjecten gescheiden zijn van activiteiten. Dit maakt gebruik en hergebruik door dezelfde of andere docenten en lerenden mogelijk. Het onderstaande diagram laat het framewerk zien om leerobjecten te hergebruiken. De rest van deze tekst is in de Engelse taal. This strategy is different form widely accepted understanding of learning objects. The strategy is a product of continuous research into pedagogy, development and implementation technologies, and teachers thinking in design of e-learning. Learning objects are not just digital information containers and replacements to analogue material. They leverage on visual and interactive powers of technology in ways to create innovative educational possibilities. This strategy aims to minimize materials but maximize learning in an activity with learning objects as mediating tools. Their use with an activity leads 22
to deep understanding of important concepts and conceptual networks of a discipline. Until now, I identified four characteristic types of learning objects: Information Objects -- e.g. information networks, reusable learning objects (Cisco, NetG), content of discussion boards, digital videos, digital articles, databases. Conceptual Models -- e.g. interactive causal models, special purpose calculators. Contextual Representations -- e.g. place for collection of real data and measurements, problem manipulation space. Practice Objects -- e.g. practice of a procedure, a question with feedback for practice and self-checking. Relating Objectives to Pedagogical Approaches by Daniel Een zeer goed interactief voorbeeld uit de lijst. 3.6. David A. Wiley 29. Connecting learning objects to instructional design theory: A definition, a metaphor, and a taxonomy. David Wiley is een van de belangrijkste onderzoekers op het gebied van leerobjecten. Zijn definitie(s) en literatuur worden veel gehanteerd. Dit hoofdstuk bevat een literatuuroverzicht over het definiëren van leerobjecten, een korte discussie over onderwijskundig ontwerp theorie en enkele andere belangrijke aspecten die te maken hebben met het ontwikkelen en gebruik van leerobjecten. De taxonomie is opgenomen bij hoofdstuk 4. The purpose of this chapter is to introduce an instructional technology concept known commonly as the learning object. First a review of the literature is presented as groundwork for a working definition of the term learning object. A brief discussion of instructional design theory is followed by an attempt to connect the learning objects approach to existing instructional design theory, and the general lack of such connective efforts is contrasted with the financial and technical activity generated by the learning objects notion. The LEGO metaphor frequently used to describe learning objects is critically examined and a successor metaphor is nominated. A taxonomy of learning object types is presented as a foundation for continued research in learning objects and related instructional design theories. Finally, the connecting of instructional design theory to the taxonomy is demonstrated and the benefits of this approach are briefly espoused. This introduction should provide the reader with a context for interpreting the remaining chapters of this book. 3.7. Lori Mortimer 30 Hij heeft de volgende definitie voor LO, die hij het elusive 31 object noemt: 29 Wiley, David A. (2003). Connecting learning objects to instructional design theory: A definition, a metaphor, and a taxonomy. http://reusability.org/read/chapters/wiley.doc 30 Mortimer, Lori. (2002) (Learning) Objects of Desire : Promise and Practicality. ASTD Learning Circuits. (April 2002). Retrieved May 8, 2003, from the World Wide Web: http://www.learningcircuits.com/2002/apr2002/mortimer.html 31 Kramers Business English cd rom: elusive = ontwijkend, ontduikend 23