Persoonlijke zorg en ADL
Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur(s): Lily Benjamin-Merens Inhoudelijke redactie: Patricia Streng Eindredactie: Astrid Habraken - van Esdonk Tekstbureau Flytande Titel: Persoonlijke zorg en ADL ISBN: 978 90 3722 662 1 Bronvermelding: Verbaal Visuele Communicatie BV Edu Actief b.v. 2016 Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in compilatiewerken op grond van artikel 16 Auteurswet kan men zich wenden tot de Stichting PRO (www.stichting-pro.nl). De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Door het gebruik van deze uitgave verklaart u kennis te hebben genomen van en akkoord te gaan met de specifieke productvoorwaarden en algemene voorwaarden van Edu Actief, te vinden op www.edu-actief.nl.
Inhoudsopgave Thema 3 Persoonlijke zorg en ADL 5 Inleiding 6 Oriëntatie 7 Planning 10 Cursus: Persoonlijke verzorging en ADL 12 Training: Persoonlijke verzorging en ADL 157 Project: Signaleren als helpende 166 Evaluatie van het thema 171 3
4
Thema 3 Persoonlijke zorg en ADL
Thema 3 Persoonlijke zorg en ADL Inleiding Als helpende heb je in je werk dagelijks te maken met de persoonlijke verzorging van cliënten. In dit thema bespreken we eerst in het algemeen de doelgroepen waarmee een helpende werkt en daarna krijg je informatie over de werking van het menselijk lichaam. Dan volgt nog een beschrijving van verschillende ziektebeelden waarmee je in je werk te maken kunt hebben. Als helpende zie je cliënten vaak dagelijks of enkele keren per week. Doordat je veel contact hebt met de cliënt merk je veranderingen in de gezondheid van de cliënt op. In dit thema leer je op welke signalen je moet letten en hoe je hierop kunt reageren. Er worden verschillende hulpmiddelen besproken die cliënten helpen om langer zelfstandig te blijven. Tot slot krijg je informatie over huiselijk geweld en hoe je dit kunt signaleren. Leerdoelen Je hebt basiskennis van het functioneren van het menselijk lichaam. Je hebt basiskennis van veelvoorkomende ziektes bij oudere cliënten en bij kinderen. Je hebt basiskennis over de dagelijkse persoonlijke verzorging van cliënten. Je hebt basiskennis over het signaleren van veranderingen in de gezondheid van cliënten. Je hebt basiskennis van aangepaste materialen en middelen. Je hebt basiskennis van de doelgroepen van zorg en welzijn. Je hebt basiskennis van wet- en regelgeving en van huiselijk geweld. Je kunt signalen van veranderingen in de gezondheid van cliënten herkennen. Je kunt signalen van sociale problematiek en huiselijk geweld herkennen. Je kunt lichamelijke verzorging aan cliënten geven. Wijze van beoordelen thema Dit thema bestaat uit verschillende onderdelen. Je wordt op alle onderdelen beoordeeld. In het onderdeel cursus maak je opdrachten, waarop je wordt beoordeeld. Ook wordt je beoordeeld op je deelname in de les. Bij het onderdeel training voer je een demonstratie uit. Bij het project lever je een product op. Ook op deze onderdelen volgt een beoordeling. 6
Oriëntatie Oriëntatie Opdracht 1 Doelgroepen Denk na over het volgende: In welke instellingen of met welke groepen kan een helpende aan de slag? Met welke groepen wil je zelf graag aan de slag? Waarom? Met welke groepen wil je helemaal niet aan de slag? Waarom niet? Opdracht 2 Anatomie a. Waar denk je aan bij het woord anatomie? b. Wat is de lichaamstemperatuur van een gezond persoon? c. Wat doet insuline in je lichaam? d. Kun je twee gewrichten opnoemen? e. Wat doe je als je de pols opneemt? Opdracht 3 Ziekteleer Kijk naar de volgende lijst met ziektes. Van welke ziektes heb je weleens gehoord of weet je iets af? dementie ziekte van Parkinson diabetes mellitus hartinfarct reuma Opdracht 4 Psychiatrische ziektes Heb je weleens te maken gehad met iemand met een psychiatrische ziekte? Om welke ziekte ging het? 7
Thema 3 Persoonlijke zorg en ADL Opdracht 5 Kinderziektes Welke kinderziektes heb je zelf gehad (of hebben je broers/zussen gehad)? Wat weet je hier nog van? Mag een kind met een kinderziekte op de kinderopvang komen? Opdracht 6 Lichamelijke verzorging a. Heb je weleens te maken gehad met de lichamelijke verzorging van iemand in je omgeving? b. Welke handelingen heb je uitgevoerd? c. Wat vond je makkelijk om te doen? d. Wat vond je lastig? e. Tegen welke handelingen van lichamelijke verzorging kijk je echt op om te doen? Opdracht 7 Toiletgang a. Heb je weleens iemand geholpen bij de toiletgang? b. Hoe vond je dit om te doen? c. Wat zijn incontinentiematerialen? Opdracht 8 Ondersteuning bij mobiliteit a. Heb je weleens iemand geholpen die slecht ter been was? 8
Oriëntatie b. Hoe heb je dit gedaan? c. Heb je hierbij een hulpmiddel gebruikt? Opdracht 9 Hulpmiddelen mobiliteit Welke hulpmiddelen voor de mobiliteit ken je? 9
Thema 3 Persoonlijke zorg en ADL Planning Je gaat nu een planning voor dit thema maken waarbij je zoveel mogelijk rekening houdt met je sterke kanten en je ontwikkelpunten. a. Lees eerst het thema globaal door. Wat komt er aan de orde? Denk aan het aantal opdrachten, de hoeveelheid theorie, de moeilijkheidsgraad en de hoeveelheid tijd die je verwacht ermee bezig te zijn. Is er groepswerk? Moet je dingen organiseren? Wat moet je op school doen en wat kan ergens anders? b. Bepaal vervolgens in overleg met je docent waar je het best kunt beginnen en waar je extra aandacht aan gaat geven. c. Vul daarvoor het planningsformulier helemaal in. Je kunt beter tijd overhouden dan tekortkomen. d. Noteer afspraken en data waarop je iets moet opleveren of doen in je agenda. Planning thema 3 Persoonlijke zorg en ADL Cursus Persoonlijke verzorging en ADL 1. Doelgroepen Zorg en Welzijn 2. Anatomie 3. Ziekteleer 4. Psychiatrische ziektes 5. Kinderziektes 6. Lichamelijke verzorging 7. Observeren en registreren van eet- en drinkgedrag van de cliënt 10
Planning Planning thema 3 Persoonlijke zorg en ADL 8. Signaleren van veranderingen bij een cliënt 9. Ondersteuning en signalering bij uitscheiding 10. Ondersteuning bij mobiliteit 11. Ergonomie 12. Hulpmiddelen mobiliteit 13. Wet- en regelgeving 14. Sociale problematiek Training Persoonlijke verzorging en ADL Project Signaleren als helpende Evaluatie van het thema 11
Thema 3 Persoonlijke zorg en ADL Cursus Persoonlijke verzorging en ADL Inleiding 16 Taal 16 1. Doelgroepen Zorg en Welzijn 17 1.1 Doelgroep VVT 17 1.2 Doelgroep HHZ 18 1.3 Doelgroep ggz 19 1.4 Doelgroep maatschappelijke opvang 20 1.5 Doelgroep kinderen 20 1.6 Doelgroep mensen met een beperking 22 1.7 Ervaring uit de praktijk 23 2. Anatomie 24 2.1 Opbouw van het lichaam 24 2.2 Skelet 24 2.3 Gewrichten en hun functie 27 2.4 Zenuwstelsel 28 2.5 Zintuigen 30 2.6 Bloedsomloop, bouw en functie van het hart 30 2.7 Begrippen pols en bloeddruk 32 2.8 Ademhalingsorganen en hun functie 33 2.9 Spijsvertering 34 2.10 Glucoseregeling in het lichaam 36 2.11 Plaats en functie uitscheiding 36 2.12 De huid 37 2.13 Functie lymfeklieren 38 2.14 Lichaamstemperatuur 39 2.15 Ervaring uit de praktijk 40 3. Ziekteleer 41 3.1 Wat is je rol als helpende bij zieke cliënten? 41 3.2 Osteoporose 41 3.3 Reuma 42 3.4 Herseninfarct en hersenbloeding 44 3.5 Epilepsie 45 3.6 Ziekte van Parkinson 47 3.7 Hartinfarct 48 3.8 Hartfalen 49 3.9 Afwijkende ademhaling 50 3.10 Astma 51 3.11 COPD 52 12
Persoonlijke verzorging en ADL 3.12 Diabetes mellitus 52 3.13 Decubitus 55 3.14 Smetten 56 3.15 Eczeem 58 3.16 Micro-organismen 59 3.17 Griep (influenza) 62 3.18 Maag-darminfecties 63 3.19 Dementie 64 3.20 Delirium of delier 69 3.21 Kanker 70 3.22 Allergische reacties 71 3.23 Ervaring uit de praktijk 72 4. Psychiatrische ziektes 73 4.1 Behandeling en begeleiding bij psychiatrische ziektes 73 4.2 Angststoornissen 73 4.3 Persoonlijkheidsstoornissen 74 4.4 Psychose 75 4.5 Syndroom van Korsakov 75 4.6 Ervaring uit de praktijk 76 5. Kinderziektes 77 5.1 Omgaan met (kinder)ziektes in de kinderopvang 77 5.2 Waterpokken 78 5.3 De vijfde ziekte 79 5.4 De zesde ziekte 79 5.5 Roodvonk 79 5.6 Mazelen 79 5.7 Kinkhoest 80 5.8 Inenten 80 5.9 Ervaring uit de praktijk 82 6. Lichamelijke verzorging 83 6.1 Producten 83 6.2 Privacy en communicatie 84 6.3 Taalgebruik 85 6.4 Goed verzorgd als helpende 85 6.5 Culturele gewoontes 87 6.6 Handhygiëne 88 6.7 Een cliënt wassen 91 6.8 Een cliënt aan- en uitkleden 92 6.9 Mondverzorging 92 6.10 Scheren 94 6.11 Haarverzorging 96 6.12 Nagelverzorging 97 6.13 Hulpmiddelen vergroten zelfstandigheid cliënten 97 6.14 Ervaring uit de praktijk 98 7. Observeren en registreren van eet- en drinkgedrag van de cliënt 99 7.1 Eet- en drinkgedrag 99 7.2 Aandachtspunten 100 7.3 Wat is observeren? 102 13
Thema 3 Persoonlijke zorg en ADL 7.4 Hoe observeer je? 102 7.5 Registreren 103 7.6 Manieren van registreren 104 7.7 Observeren en registreren eet- en drinkgedrag van kleine kinderen 106 7.8 Ervaring uit de praktijk 106 8. Signaleren van veranderingen bij een cliënt 107 8.1 Begrip signaleren 107 8.2 Handelen na signaleren 107 8.3 Signaleren bij verandering in gezondheid 108 8.4 Afwijkende temperatuur 108 8.5 Temperatuur opnemen 109 8.6 Ademhaling opnemen 110 8.7 Gewicht 111 8.8 Kleur 112 8.9 De pols opnemen 112 8.10 Slaapgedrag 114 8.11 Stemmingsveranderingen 115 8.12 Signalen van sociale problematiek 116 8.13 Bedcomplicaties 116 8.14 Ervaring uit de praktijk 118 9. Ondersteuning en signalering bij uitscheiding 119 9.1 Algemene richtlijnen bij toiletgang 119 9.2 Ondersteunen bij toiletgang (op het toilet) 119 9.3 Verhogen zelfredzaamheid bij toiletgang 120 9.4 Hulpmiddelen voor de toiletgang 120 9.5 Toiletgang op of bij het bed 121 9.6 Obstipatie 123 9.7 Smetten en vallen bij toiletgang 125 9.8 Incontinentie 126 9.9 Bijhouden uitscheidingslijst 128 9.10 Uitscheiding bij kinderen 129 9.11 Ervaring uit de praktijk 132 10. Ondersteuning bij mobiliteit 133 10.1 Verplaatsen cliënt 133 10.2 Verplaatsen cliënt met stok of kruk 133 10.3 Verplaatsten cliënt met twee krukken 133 10.4 Verplaatsen cliënt door tillift 134 10.5 Verplaatsen cliënt in en uit de rolstoel 135 10.6 Verplaatsen cliënt zonder hulpmiddelen 135 10.7 Ervaring uit de praktijk 136 11. Ergonomie 137 11.1 Tilinstructies 137 11.2 Aandachtspunten tillen 137 11.3 Tillen in de kinderopvang 138 11.4 Werken met verzorgingsproducten 138 11.5 Ervaring uit de praktijk 139 12. Hulpmiddelen mobiliteit 140 14
Persoonlijke verzorging en ADL 12.1 Hulpmiddelen 140 12.2 Tandemfiets 140 12.3 Bolderkar en skelter 140 12.4 Rolstoelen 141 12.5 Rollator en stok 141 12.6 Domotica 142 12.7 Ervaring uit de praktijk 143 13. Wet- en regelgeving 144 13.1 Omgaan met vertrouwelijke informatie 144 13.2 Wet bescherming persoonsgegevens 145 13.3 Beroepscode en beroepsgeheim 146 13.4 Ervaring uit de praktijk 147 14. Sociale problematiek 148 14.1 Huiselijk geweld 148 14.2 Vormen van huiselijk geweld 149 14.3 Signaleren huiselijk geweld 150 14.4 Veilig Thuis 152 14.5 Meldcode 154 14.6 Meldcode en beroepsgeheim 155 14.7 Ervaring uit de praktijk 156 15