Persoonlijke zorg en ADL

Transcriptie

1 Persoonlijke zorg en ADL

2 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v Auteur(s): Lily Benjamin-Merens Inhoudelijke redactie: Patricia Streng Eindredactie: Astrid Habraken - van Esdonk Tekstbureau Flytande Titel: Persoonlijke zorg en ADL ISBN: Bronvermelding: Verbaal Visuele Communicatie BV Edu Actief b.v Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht ( Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in compilatiewerken op grond van artikel 16 Auteurswet kan men zich wenden tot de Stichting PRO ( De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Door het gebruik van deze uitgave verklaart u kennis te hebben genomen van en akkoord te gaan met de specifieke productvoorwaarden en algemene voorwaarden van Edu Actief, te vinden op

3 Inhoudsopgave Thema 3 Persoonlijke zorg en ADL 5 Inleiding 6 Oriëntatie 7 Planning 10 Cursus: Persoonlijke verzorging en ADL 12 Training: Persoonlijke verzorging en ADL 157 Project: Signaleren als helpende 166 Evaluatie van het thema 171 3

4 4

5 Thema 3 Persoonlijke zorg en ADL

6 Thema 3 Persoonlijke zorg en ADL Inleiding Als helpende heb je in je werk dagelijks te maken met de persoonlijke verzorging van cliënten. In dit thema bespreken we eerst in het algemeen de doelgroepen waarmee een helpende werkt en daarna krijg je informatie over de werking van het menselijk lichaam. Dan volgt nog een beschrijving van verschillende ziektebeelden waarmee je in je werk te maken kunt hebben. Als helpende zie je cliënten vaak dagelijks of enkele keren per week. Doordat je veel contact hebt met de cliënt merk je veranderingen in de gezondheid van de cliënt op. In dit thema leer je op welke signalen je moet letten en hoe je hierop kunt reageren. Er worden verschillende hulpmiddelen besproken die cliënten helpen om langer zelfstandig te blijven. Tot slot krijg je informatie over huiselijk geweld en hoe je dit kunt signaleren. Leerdoelen Je hebt basiskennis van het functioneren van het menselijk lichaam. Je hebt basiskennis van veelvoorkomende ziektes bij oudere cliënten en bij kinderen. Je hebt basiskennis over de dagelijkse persoonlijke verzorging van cliënten. Je hebt basiskennis over het signaleren van veranderingen in de gezondheid van cliënten. Je hebt basiskennis van aangepaste materialen en middelen. Je hebt basiskennis van de doelgroepen van zorg en welzijn. Je hebt basiskennis van wet- en regelgeving en van huiselijk geweld. Je kunt signalen van veranderingen in de gezondheid van cliënten herkennen. Je kunt signalen van sociale problematiek en huiselijk geweld herkennen. Je kunt lichamelijke verzorging aan cliënten geven. Wijze van beoordelen thema Dit thema bestaat uit verschillende onderdelen. Je wordt op alle onderdelen beoordeeld. In het onderdeel cursus maak je opdrachten, waarop je wordt beoordeeld. Ook wordt je beoordeeld op je deelname in de les. Bij het onderdeel training voer je een demonstratie uit. Bij het project lever je een product op. Ook op deze onderdelen volgt een beoordeling. 6

7 Oriëntatie Oriëntatie Opdracht 1 Doelgroepen Denk na over het volgende: In welke instellingen of met welke groepen kan een helpende aan de slag? Met welke groepen wil je zelf graag aan de slag? Waarom? Met welke groepen wil je helemaal niet aan de slag? Waarom niet? Opdracht 2 Anatomie a. Waar denk je aan bij het woord anatomie? b. Wat is de lichaamstemperatuur van een gezond persoon? c. Wat doet insuline in je lichaam? d. Kun je twee gewrichten opnoemen? e. Wat doe je als je de pols opneemt? Opdracht 3 Ziekteleer Kijk naar de volgende lijst met ziektes. Van welke ziektes heb je weleens gehoord of weet je iets af? dementie ziekte van Parkinson diabetes mellitus hartinfarct reuma Opdracht 4 Psychiatrische ziektes Heb je weleens te maken gehad met iemand met een psychiatrische ziekte? Om welke ziekte ging het? 7

8 Thema 3 Persoonlijke zorg en ADL Opdracht 5 Kinderziektes Welke kinderziektes heb je zelf gehad (of hebben je broers/zussen gehad)? Wat weet je hier nog van? Mag een kind met een kinderziekte op de kinderopvang komen? Opdracht 6 Lichamelijke verzorging a. Heb je weleens te maken gehad met de lichamelijke verzorging van iemand in je omgeving? b. Welke handelingen heb je uitgevoerd? c. Wat vond je makkelijk om te doen? d. Wat vond je lastig? e. Tegen welke handelingen van lichamelijke verzorging kijk je echt op om te doen? Opdracht 7 Toiletgang a. Heb je weleens iemand geholpen bij de toiletgang? b. Hoe vond je dit om te doen? c. Wat zijn incontinentiematerialen? Opdracht 8 Ondersteuning bij mobiliteit a. Heb je weleens iemand geholpen die slecht ter been was? 8

9 Oriëntatie b. Hoe heb je dit gedaan? c. Heb je hierbij een hulpmiddel gebruikt? Opdracht 9 Hulpmiddelen mobiliteit Welke hulpmiddelen voor de mobiliteit ken je? 9

10 Thema 3 Persoonlijke zorg en ADL Planning Je gaat nu een planning voor dit thema maken waarbij je zoveel mogelijk rekening houdt met je sterke kanten en je ontwikkelpunten. a. Lees eerst het thema globaal door. Wat komt er aan de orde? Denk aan het aantal opdrachten, de hoeveelheid theorie, de moeilijkheidsgraad en de hoeveelheid tijd die je verwacht ermee bezig te zijn. Is er groepswerk? Moet je dingen organiseren? Wat moet je op school doen en wat kan ergens anders? b. Bepaal vervolgens in overleg met je docent waar je het best kunt beginnen en waar je extra aandacht aan gaat geven. c. Vul daarvoor het planningsformulier helemaal in. Je kunt beter tijd overhouden dan tekortkomen. d. Noteer afspraken en data waarop je iets moet opleveren of doen in je agenda. Planning thema 3 Persoonlijke zorg en ADL Cursus Persoonlijke verzorging en ADL 1. Doelgroepen Zorg en Welzijn 2. Anatomie 3. Ziekteleer 4. Psychiatrische ziektes 5. Kinderziektes 6. Lichamelijke verzorging 7. Observeren en registreren van eet- en drinkgedrag van de cliënt 10

11 Planning Planning thema 3 Persoonlijke zorg en ADL 8. Signaleren van veranderingen bij een cliënt 9. Ondersteuning en signalering bij uitscheiding 10. Ondersteuning bij mobiliteit 11. Ergonomie 12. Hulpmiddelen mobiliteit 13. Wet- en regelgeving 14. Sociale problematiek Training Persoonlijke verzorging en ADL Project Signaleren als helpende Evaluatie van het thema 11

12 Thema 3 Persoonlijke zorg en ADL Cursus Persoonlijke verzorging en ADL Inleiding 16 Taal Doelgroepen Zorg en Welzijn Doelgroep VVT Doelgroep HHZ Doelgroep ggz Doelgroep maatschappelijke opvang Doelgroep kinderen Doelgroep mensen met een beperking Ervaring uit de praktijk Anatomie Opbouw van het lichaam Skelet Gewrichten en hun functie Zenuwstelsel Zintuigen Bloedsomloop, bouw en functie van het hart Begrippen pols en bloeddruk Ademhalingsorganen en hun functie Spijsvertering Glucoseregeling in het lichaam Plaats en functie uitscheiding De huid Functie lymfeklieren Lichaamstemperatuur Ervaring uit de praktijk Ziekteleer Wat is je rol als helpende bij zieke cliënten? Osteoporose Reuma Herseninfarct en hersenbloeding Epilepsie Ziekte van Parkinson Hartinfarct Hartfalen Afwijkende ademhaling Astma COPD 52 12

13 Persoonlijke verzorging en ADL 3.12 Diabetes mellitus Decubitus Smetten Eczeem Micro-organismen Griep (influenza) Maag-darminfecties Dementie Delirium of delier Kanker Allergische reacties Ervaring uit de praktijk Psychiatrische ziektes Behandeling en begeleiding bij psychiatrische ziektes Angststoornissen Persoonlijkheidsstoornissen Psychose Syndroom van Korsakov Ervaring uit de praktijk Kinderziektes Omgaan met (kinder)ziektes in de kinderopvang Waterpokken De vijfde ziekte De zesde ziekte Roodvonk Mazelen Kinkhoest Inenten Ervaring uit de praktijk Lichamelijke verzorging Producten Privacy en communicatie Taalgebruik Goed verzorgd als helpende Culturele gewoontes Handhygiëne Een cliënt wassen Een cliënt aan- en uitkleden Mondverzorging Scheren Haarverzorging Nagelverzorging Hulpmiddelen vergroten zelfstandigheid cliënten Ervaring uit de praktijk Observeren en registreren van eet- en drinkgedrag van de cliënt Eet- en drinkgedrag Aandachtspunten Wat is observeren?

14 Thema 3 Persoonlijke zorg en ADL 7.4 Hoe observeer je? Registreren Manieren van registreren Observeren en registreren eet- en drinkgedrag van kleine kinderen Ervaring uit de praktijk Signaleren van veranderingen bij een cliënt Begrip signaleren Handelen na signaleren Signaleren bij verandering in gezondheid Afwijkende temperatuur Temperatuur opnemen Ademhaling opnemen Gewicht Kleur De pols opnemen Slaapgedrag Stemmingsveranderingen Signalen van sociale problematiek Bedcomplicaties Ervaring uit de praktijk Ondersteuning en signalering bij uitscheiding Algemene richtlijnen bij toiletgang Ondersteunen bij toiletgang (op het toilet) Verhogen zelfredzaamheid bij toiletgang Hulpmiddelen voor de toiletgang Toiletgang op of bij het bed Obstipatie Smetten en vallen bij toiletgang Incontinentie Bijhouden uitscheidingslijst Uitscheiding bij kinderen Ervaring uit de praktijk Ondersteuning bij mobiliteit Verplaatsen cliënt Verplaatsen cliënt met stok of kruk Verplaatsten cliënt met twee krukken Verplaatsen cliënt door tillift Verplaatsen cliënt in en uit de rolstoel Verplaatsen cliënt zonder hulpmiddelen Ervaring uit de praktijk Ergonomie Tilinstructies Aandachtspunten tillen Tillen in de kinderopvang Werken met verzorgingsproducten Ervaring uit de praktijk Hulpmiddelen mobiliteit

15 Persoonlijke verzorging en ADL 12.1 Hulpmiddelen Tandemfiets Bolderkar en skelter Rolstoelen Rollator en stok Domotica Ervaring uit de praktijk Wet- en regelgeving Omgaan met vertrouwelijke informatie Wet bescherming persoonsgegevens Beroepscode en beroepsgeheim Ervaring uit de praktijk Sociale problematiek Huiselijk geweld Vormen van huiselijk geweld Signaleren huiselijk geweld Veilig Thuis Meldcode Meldcode en beroepsgeheim Ervaring uit de praktijk

16 Thema 3 Persoonlijke zorg en ADL Inleiding Dagelijks werk je bij cliënten, van jong tot oud, die om verschillende redenen hulp nodig hebben bij de persoonlijke verzorging en algemene dagelijkse levensverrichtingen, kortweg ADL. Hierbij is het belangrijk om te weten hoe het menselijk lichaam werkt. Met welke ziektes krijg je te maken? Waar moet je op letten bij de dagelijkse verzorging? Welke signalen kun je aan het gedrag van de cliënt waarnemen? En wat doe je met deze signalen? Je krijgt in je werk als helpende te maken met verschillende ziektebeelden. Het is goed om hier meer van te weten. Als helpende heb je een belangrijke rol bij het signaleren van veranderingen bij de cliënt. Jij ziet de cliënt vaak dagelijks en merkt veranderingen op. Deze meld je bij je leidinggevende. Voor de leesbaarheid gebruiken we steeds de mannelijke vorm als we het over een cliënt hebben. Het kan natuurlijk net zo goed een vrouw zijn. Ook spreken we over cliënt, leidinggevende en zorgplan. In de praktijk gebruikt men ook de termen zorgvrager, manager, zorgdossier of zorgleefplan, en andere termen. Leerdoelen Je hebt basiskennis van het functioneren van het menselijk lichaam. Je hebt basiskennis van veelvoorkomende ziektes bij oudere cliënten en bij kinderen. Je hebt basiskennis over de dagelijkse persoonlijke verzorging van cliënten. Je hebt basiskennis over het signaleren van veranderingen in de gezondheid van cliënten. Je hebt basiskennis van aangepaste materialen en middelen. Je hebt basiskennis van de doelgroepen van zorg en welzijn. Je hebt basiskennis van wet- en regelgeving en van huiselijk geweld. Taal Neem de theorie door en onderstreep de woorden die je niet kent. Noteer deze woorden in de woordenlijst en zet de betekenis erbij. Na afloop van de cursus neem je dit overzicht op in je taalportfolio. < Gebruik Werkmodel Woordenlijst op 16

17 Persoonlijke verzorging en ADL 1. Doelgroepen Zorg en Welzijn Als helpende Zorg en Welzijn kun je gaan werken in diverse instellingen en bij cliënten thuis. Je werkt altijd als ondersteuner. Je voert de afspraken uit die zijn gemaakt door een leidinggevende in samenwerking met medische professionals. De afspraken zijn vastgelegd in het zorgdossier of zorgplan. In deze theoriebron leer je meer over de doelgroepen waarmee je als helpende werkt. 1.1 Doelgroep VVT VVT betekent: verpleeg- en verzorgingshuiszorg en thuiszorg. In de praktijk heb je vaak te maken met ouderen die een vorm van zorg en hulp nodig hebben. Zij wonen in een verpleeg- of verzorgingshuis of wonen met ondersteuning thuis of in een aanleunwoning. Mensen blijven zo lang mogelijk thuis wonen. Ondersteuning krijgen zij in de vorm van thuiszorg. In een verpleeghuis krijgen cliënten behandeling, verpleging, zorg en begeleiding. Ook krijgen zij intensieve medische verzorging als dit nodig is, bijvoorbeeld na een beroerte of bij een voortgaand stadium van dementie. In een verzorgingshuis wonen cliënten die ondersteuning nodig hebben bij dagelijkse verzorging, omdat zij niet langer (volledig) zelfstandig kunnen functioneren. Dit zijn bijvoorbeeld mensen die door ouderdomsverschijnselen enige hulp nodig hebben. Veel mensen wonen langdurig in een van deze instellingen. Het is ook mogelijk om hier tijdelijk te wonen, bijvoorbeeld na een operatie, wanneer er tijdelijk extra zorg of verpleging nodig is. De taken van de helpende in de VVT zijn onder andere: ondersteunen bij het huishouden, de persoonlijke verzorging en het doen van activiteiten met de cliënten. 17

18 Thema 3 Persoonlijke zorg en ADL Opdracht 1 Doelgroep VVT a. Wat betekent VVT? b. Wat is het verschil tussen een verpleeghuis en een verzorgingshuis? c. Welke taken heb je als helpende in de VVT? d. Welke verpleeghuizen en verzorgingstehuizen zijn er in je gemeente of in de omgeving? 1.2 Doelgroep HHZ HHZ betekent huishoudelijke zorg. Het is zorg die een helpende aan mensen thuis geeft. Het gaat om huishoudelijk werk, maar ook om hulp bij boodschappen doen. In het algemeen geef je als helpende ondersteuning om mensen zo lang mogelijk zelfstandig te laten functioneren. Het kan van cliënt tot cliënt verschillen wat hiervoor nodig is. De aanvraag voor huishoudelijke zorg loopt via de gemeente waar de cliënt woont. De gemeente bekijkt de aanvraag en stelt vast welke hulp een cliënt kan krijgen. Dit noemen we de indicatie. Welke hulp iemand krijgt is daarna vastgelegd in het zorgplan. Als helpende voer je verschillende taken uit bij cliënten thuis. De taken zijn vastgelegd in het zorgplan van de cliënt. Bij huishoudelijke hulp gaat het om praktische hulp in het huishouden. In de thuiszorg werk je ook bij cliënten thuis, maar dan verleen je zorg en verzorging. Opdracht 2 Doelgroep HHZ a. Wat betekent HHZ? b. Welke taken heb je als helpende in de HHZ? 18

19 Persoonlijke verzorging en ADL c. Welke organisatie voert HHZ uit in je gemeente of omgeving? d. Wat is het verschil tussen HHZ en thuiszorg? 1.3 Doelgroep ggz Ggz betekent: geestelijke gezondheidszorg. Mensen met een psychische beperking kunnen moeite hebben om zelfstandig te functioneren. Soms wonen zij in grotere instellingen, soms in een kleinere woonvorm in een woonwijk, soms nog thuis bij hun ouders. Sommige mensen wonen met enige hulp en begeleiding zelfstandig. De taken van de helpende bij deze doelgroep zijn afhankelijk van de situatie van de cliënt. Vaak zul je huishoudelijke en verzorgende taken hebben. In instellingen is het ook mogelijk dat je hulp biedt bij de organisatie van activiteiten. Voor veel cliënten en hun familie (netwerk) ben je een vast aanspreekpunt. Ook signaleer je veranderingen in het gedrag en de gezondheid van de cliënt. Het is belangrijk om meer te weten over psychische beperkingen. Je weet op deze manier hoe cliënten zich kunnen gedragen en hoe je hier op een goede manier mee om kunt gaan. Je werkt volgens instructies van je leidinggevende. Opdracht 3 Doelgroep ggz a. Wat betekent ggz? b. Waar woont de doelgroep uit de ggz? c. Welke taken voer je uit als helpende in de ggz? d. Welke organisaties voor ggz zijn er in je gemeente of omgeving? 19

20 Thema 3 Persoonlijke zorg en ADL 1.4 Doelgroep maatschappelijke opvang In de maatschappelijke opvang wonen mensen die om verschillende redenen tijdelijk geen huis hebben. Daklozen kunnen gebruikmaken van verschillende vormen van opvang. Soms slapen zij een paar nachten per maand in een nachtopvang en maken hier gebruik van de douche. De crisisopvang is bedoeld voor mensen die met spoed opvang nodig hebben. Denk hierbij bijvoorbeeld aan vrouwen die vanwege huiselijk geweld hun huis hebben verlaten. Of aan jongeren die vanwege problemen thuis tijdelijk ergens anders moeten wonen. Een andere vorm van opvang zijn de asielzoekerscentra. Hier wonen mensen die hun land ontvlucht zijn. Zolang hun procedure voor een verblijfsvergunning loopt, wonen zij in een asielzoekerscentrum. Als helpende kun je aan de slag in de maatschappelijke opvang. Vaak zorg je er, eventueel samen met de bewoners, voor de maaltijden en doe je de schoonmaak. Je hebt regelmatig contact met de cliënten. Opdracht 4 Doelgroep maatschappelijke opvang a. Wat bedoelen we met de maatschappelijke opvang? b. Om wat voor instellingen gaat het? Noem drie voorbeelden. c. Welke taken heb je als helpende in de maatschappelijke opvang? d. Welke instellingen voor maatschappelijke opvang ken je in je gemeente of omgeving? 1.5 Doelgroep kinderen Als helpende kun je ook aan de slag in de kinderopvang. Wanneer je werkt op een kindercentrum dan ben je ondersteunend bezig. Je verzorgt de maaltijden, doet schoonmaakwerk of assisteert bij de verzorging van kinderen en het uitvoeren van activiteiten. Je werkt altijd onder leiding van een pedagogisch medewerker. 20