Klimaatrondetafel Omgeving en Natuur

Klimaatrondetafel Omgeving en Natuur

Rondetafel Natuur & bos Sessie Sekwestratie / VOORMIDDAG Ivan Janssens Suzanna Lettens

Inhoud Voormiddag Klimaatbeleid Globale belang & belangrijkste principes Namiddag Praktische aspecten Veenbodem Oude Kapelle, West-Vlaanderen

1. Klimaatbeleid Land use, land use change and forestry LULUCF Een broeikasgas inventaris van emissies en opname van broeikasgassen, die het resultaat zijn van door de mens veroorzaakte veranderingen in landgebruik, landbeheer en bosbouw activiteiten. (UNFCCC) LULUCF bevat alle broeikasgasemissies naar de atmosfeer en opname van koolstof uit de atmsofeer die resulteert uit ons gebruik van bodems, bomen, planten, biomassa en hout. (EU)

1. Klimaatbeleid The Convention (UNFCCC, 1994) Vereist van alle landen die de conventie ondertekenden een jaarlijkse inventaris volgens standaard methode Kyoto Protocol (1997) LULUCF Activity Accounting in CP1 (2008-2012) Accounting in CP2 (2013-2020) Afforestation Reforestation Deforestation (ARD) Verplicht Verplicht Forest Management (FM) Inclusief houtproducten (HWP) Vrijwillig EU laat echter niet toe om FM in te zetten om 2020 targets te bereiken Verplicht t.o.v. forest management reference level (FMRL) CAP (3,5% van totale emissies)

1. Klimaatbeleid Paris agreement (2015) Tegen het eind van de eeuw: De opwarming onder de 2 C houden door de emissies te reduceren tot kleiner dan de natuurlijke sinks (én in een latere fase zelfs negatief te maken) Grotere flexibiliteit dankzij de reductiebijdragen (INDC s) die elke 5 jaar vernieuwd worden. LULUCF nog niet opgenomen, EU heeft echter wel deze ambitie voor de 2020-2030 periode

2. Waarom slaan ecosystemen C op? Terrestrische ecosystemen nemen jaarlijks 120 Pg C op door fotosynthese en zouden, zonder verstoring, evenveel afgeven door ademhaling 120 Pg = 120 miljard ton = 12 keer de huidige emissies

2. Waarom slaan ecosystemen C op? Koolstofbalans van terrestrische ecosystemen is niet meer in evenwicht Ze nemen meer CO 2 op dan ze afgeven Netto sink = 30% van de emissies

2. Waarom slaan ecosystemen C op? Hoe komt dit? Door emissies stijgt de CO 2 concentratie in de atmosfeer Fotosynthese versnelt (CO 2 = 70%; N depositie = 10%; opwarming = 10%; S depositie; ) MAAR: afbraak van deze extra opgenomen C gebeurt pas veel later Zolang de emissies stijgen is er netto C-opname in onze ecosystemen

3. Globaal belang van land-sinks Landecosystemen nemen heel veel & steeds meer CO 2 op omdat de CO 2 concentratie nog steeds stijgt Data: GCP Source: CDIAC; NOAA-ESRL; Houghton et al 2012; Giglio et al 2013; Le Quéré et al 2015; Global Carbon Budget 2015

3. Globaal belang van land-sinks IPCC scenario s Source: Fuss et al 2014; CDIAC; Global Carbon Budget 2014

3. Globaal belang van land-sinks Zelfs met gigantische investering in renewables geraken we niet aan de doelstelling! (energiebehoefte groeit snel) Tenzij we de natuurlijke sinks stimuleren!!!

4. Waarom moet Vlaanderen meedoen? Vlaanderen is klein, dus kan geen belangrijke bijdrage leveren Maar: probleem is zo groot dat ook de kleine landen moeten helpen Bovendien: -we kunnen een voorbeeldrol spelen -winst is veel meer dan C- opslag (ecosysteem diensten)

4. Waarom moet Vlaanderen meedoen? Nog sterker: als we onze ecosysteemsinks niet verhogen door ander beheer zitten we met een probleem : ze worden sources en pompen nog meer C in de lucht (en ecosysteemdiensten gaan mee achteruit)

4. Waarom moet Vlaanderen meedoen? Huidige sink = gevolg van de stijgende CO 2 -concentratie Tegen eind van deze eeuw moet de concentratie dalen; Dus : ook fotosynthese daalt Maar: afbraak begint pas vele decennia later te dalen Sink wordt source; tenzij we onze ecosystemen beter beheren (over heel de wereld)

4. Waarom moet Vlaanderen meedoen? Huidige sink = gevolg van de stijgende CO 2 -concentratie Tegen eind van deze eeuw moet de concentratie dalen; Dus : ook fotosynthese daalt Bovendien: opwarming stimuleert afbraak meer dan fotosynthese Maar: afbraak begint pas vele decennia later te dalen Sink wordt source; tenzij we onze ecosystemen beter beheren (over heel de wereld) Sink wordt nog sneller source; tenzij we onze ecosystemen beter beheren

4. Waarom moet Vlaanderen meedoen? Niets doen = geen optie Globaal mogelijke extra sink: maximum 3 Pg C (emissies momenteel 10 Pg C)

Rondetafel Natuur & bos Sessie Sekwestratie / NAMIDDAG Ivan Janssens Suzanna Lettens

Hoe C-sinks verhogen? Twee manieren: Een groter areaal aan koolstofrijke gebieden Een grotere koolstofvoorraad creëren

Groter areaal C-rijke gebieden Behoud van carbon hot spots zoals veengebieden, natte vegetaties, en meer algemeen alle (semi-)natuurlijke vegetaties, inclusief bossen. Vermijden van emissies door behoud van de voorraad in biomassa en bodem Verdere opbouw van koolstofvoorraad Oude bossen blijven koolstof opslaan in bodem en biomassa tot een leeftijd van ca. 500 jaar In Vlaamse bossen nam de voorraad bodemkoolstof de afgelopen decennia toe

Groter areaal C-rijke gebieden C afname C toename (Ecosse model, Smith et al., 2009)

Groter areaal C-rijke gebieden Uitbreiding van de koolstofrijke gebieden: Effectieve klimaatmitigatiemaatregel Grote nood aan bosuitbreiding in Vlaanderen voor tal van redenen (recreatie, houtproductie, verbindingsfunctie, behoud biodiversiteit, milieukwaliteit verbeteren) Aanleg overstromingsgebieden en wetlands In Vlaanderen zijn de afname van het areaal permanent grasland & urbanisatie de belangrijkste recente veranderingen van landgebruik

Een grotere koolstofvoorraad Meer hout Meer humus in de bodem Meer houtproducten Meer humus: Plantenstrooisel wordt afgebroken tot CO 2 of omgezet in humus Humus = restproducten van microben, niet van planten! In een gezonde bodem gaat er meer strooisel omgezet worden in humus

Een grotere koolstofvoorraad Meer humus: Humus in de bodem: enkel de fractie die niet wordt gestabiliseerd kan worden afgebroken Stabilisatie bindingen met mineralen (klei>leem>>zand) bossen op zandbodems zullen nooit meer humus bevatten dan op leembodems Microben (maar vooral symbiotische schimmels) zorgen ervoor dat bodempartikels en organische materie aan elkaar gaan plakken (aggregaten) C wordt niet afgebroken (& waterinfintratie & retentie stijgen)

Een grotere koolstofvoorraad Beheer van bos en natuur Vernatten verhoogt de hoeveelheid humus door vertraagde afbraak in zuurstofarme omstandigheden Bij veengronden: ook rekening houden met CH 4 emissies Hogere soortenrijkdom verhoogt de C voorraad boven- en ondergronds Specifiek voor bossen: Oogstresten Oude onbeheerde bossen of intensief beheerde bossen met oogst?

Flux of humified organic carbon into the soil (t C/ha) Oogstresten: BASELINE 0% wood residues removed C RICH 0% wood residues removed Hoog en maximaal niveau van oogst leidt tot sterke afname van de C opname in de bodem, vooral voor naaldbos (Gobin et al., 2011) C POOR 25% wood residues &10% stumps removed WORST CASE 70% wood residues & 25% stumps removed

Landen slagen erin om tegelijkertijd hun bossen te gebruiken voor de productie van hout en bioenergie enerzijds en anderzijds de C sink op peil te houden. (Nabuurs et al., 2015, EFI)

Effecten van bosuitbreiding en bosbeheer hebben sinds 1750 niet geleid tot mitigatie in Europa (Naudts et al., 2015) Niet enkel koolstofsekwestratie, maar ook veranderingen in albedo en evapotranspiratie beïnvloeden de luchttemperatuur Temperatuursverandering door veranderingen in de boomsoortensamenstelling

Een grotere koolstofvoorraad Materiaal- en energiesubstitutie

Een grotere koolstofvoorraad Materiaalsubstitutie en cascadering Langlevende houtproducten Cascadering is het beste principe voor gebruik houtproducten Materiaalsubstitutie vervangen van energie-intensieve materialen door hout (CEI-Bois, 2010)

Een grotere koolstofvoorraad Energiesubstitutie Energie uit vers hout weinig interessante optie Energie als end-of-life uitstekend Vers hout ok voor restfracties, landschapshout Ook landbouwers kunnen baat hebben bij gecomposteerde restfracties (weinig P, veel C) In de nabije toekomst aantrekkelijke opties van bioraffinage