ieuwsbrief Nieuwsbrief Netwerk Palliatieve Zorg Westelijke Mijnstreek* *Gemeenten Beek, Schinnen, Nieuws uit het Netwerk: Een dag uit het leven van. Tweede lichting Trainers STEM Klankbordgroepleden geven les Interdisciplinaire Leergang Zuyd Hogeschool Workshop Rouw en Rituelen Bijeenkomst voor vrijwilligers Themabijeenkomst 'Red mij niet teveel.' Project Gewenste Zorg in de Laastse Levensfase Nieuws uit het Land: Oprichting ONCOZON Kaderbrief staatssecretaris van Rijn Brochures/websites en app Sittard-Geleen-Born, Stein. De partners van het Netwerk wensen u warme feestdagen Najaar 2016 en een gezond 2017! Digit@@l: Wilt u op de hoogte blijven van de activiteiten en ontwikkelingen: schrijf u in voor de digitale Nieuwsbrief: e.knapen@zuyderland.nl
Een dag uit het leven van... Margriet Rutgers operationeel manager Zuyderland Thuiszorg Margriet Rutgers Margriet gunt ons een kijkje in haar drukke agenda: een vaak volle agenda, maar Margriet zit er ontspannen bij. Margriet vertelt over Zuyderland Thuiszorg: 31 teams, welke zorg en begeleiding in de thuissituatie geven binnen de Westelijke Mijnstreek: Zuyderland Thuiszorg staat garant voor kwalitatief goede verzorging, verpleging en begeleiding van cliënten met kleine, grote, simpele en complexe zorgvraagstukken. De 600 medewerkers leveren tijdelijke of langdurige zorg aan huis en maken het, samen met mantelzorgers, voor cliënten mogelijk zo lang en comfortabel als het kan in hun vertrouwde thuisomgeving te blijven wonen. Eén afspraak in Margriet haar agenda valt direct in het oog: overleg met de wijkverpleegkundige ziekenhuis. Op mijn vraag op een toelichting vertelt Margriet: Marianne Lemmens is een van onze wijkverpleegkundigen met als aandachtsgebied het ziekenhuis. Zij bereidt complexe ontslagsituaties bij kwetsbare (oudere) cliënten voor i.s.m. de medewerkers van het ziekenhuis. Marianne bezoekt de cliënt in het ziekenhuis en indien noodzakelijk gaat zij voor of direct na ontslag op huisbezoek bij de cliënt om ter plekke te bespreken wat nodig is. Zo geeft Marianne aan zowel het behandelend team als de cliënt, advies over de in te zetten zorg thuis. Deze voorbereiding hoeft natuurlijk niet altijd te resulteren in thuiszorg, maar mocht dit wel zo zijn, dan heeft de cliënt natuurlijk altijd de keuze tussen diverse thuiszorgorganisaties. Medewerkers vanuit het ziekenhuis weten Marianne te bereiken via ons adviesbureau in de hal van het ziekenhuis, locatie Sittard of telefonisch: 06-46411666 of 088-1184551. Kwaliteitszorg zit ook in de portefeuille van Margriet: het maken en controleren van protocollen, interne en externe audits voorbereiden, nieuwe ontwikkelingen implementeren zoals het Zorgpad Stervensfase. Dit Zorgpad wordt ingezet in de thuissituatie als het zorgteam veronderstelt dat de laatste levensdagen van de patiënt zijn aangebroken. Alle zorg is erop gericht om de stervende patiënt en zijn naasten zoveel mogelijk comfort te bieden. (https://www.iknl.nl/ palliatieve-zorg/verbetertrajecten/ zorgpad-stervensfase) Daarnaast is Margriet lid van het Kwaliteits- en Melding Incidenten Overleg: hier wordt na analyse van de meldingen o.a. besproken welke preventieve maatregelen er getroffen kunnen worden. Mensen wonen langer thuis, hun zorgvragen worden complexer en dus is er ook een groter risico op o.a. ondervoeding, depressie en valincidenten. Voor al deze risico s zijn meetinstrumenten in de zorgdossiers ingericht. Margriet vertelt: Welke preventieve maatregelen kunnen we doorvoeren en ook welke hulpmiddelen kunnen we onze medewerkers aanreiken. Zo zagen we het aantal valincidenten waarbij cliënten alleen thuis waren dan ook toenemen. En daardoor ook de fysieke belasting voor onze medewerkers. Sinds kort zijn we in het bezit van twee mobiele sta-up liften, waarbij na een valincident de medewerker met deze lift de cliënt vanuit een liggende positie, zonder fysieke inspanning, de cliënt zittend in een stoel of terug op bed kan brengen. Een prima hulpmiddel voor zowel cliënt als medewerker. Ik zie ook een afspraak met Brechje Veugen en Bernadette Stevens in de agenda staan: twee verpleegkundigen uit het transmurale- en nachtzorg team: zij zijn zorgconsulenten Palliatieve Zorg. Ik heb regelmatig overleg met deze collega s: vanuit een project van het Netwerk zijn twee verpleegkundigen opgeleid tot zorgconsulenten. Samen met deze collega s hebben we deze nieuwe taak voor Thuiszorg op de kaart gezet. Brechje en Bernadette ondersteunen niet alleen cliënten maar ook hun collega s bij complexe situaties in o.a. terminale fase bij cliënten thuis. Zo willen we nog beter aan de zorg voor deze cliënten invulling geven. Margriet: Ik verwacht veel van mijn medewerkers, maar ik ben er ook voor mijn medewerkers, ik heb mijn gsm altijd aan staan. Ze kunnen mij altijd bellen en mij om raad vragen. Complexe casussen neem ik met hun door, ik geef raad en advies of ga op zoek naar antwoorden. Soms is alleen maar samen even sparren al voldoende. Een bevlogen manager die zichzelf als schakel ziet tussen- en rechterhand van zowel de directie als alle medewerkers van Zuyderland Thuiszorg met als doel de kwaliteit van Thuiszorg zo optimaal mogelijk te maken voor cliënten en de medewerkers. 2
STerven op je Eigen Manier: STEM Training Een tweede lichting STEM trainers zijn nu in het Netwerk beschikbaar en gaan in hun eigen instellingen STEM uitrollen. Door Clementine Claessen, zorgtrajectbegeleider Zuyderland Zorgservice In het najaar volgden 12 medewerkers van Zuyderland en Vivantes en 1 medewerker van MUMC, de Train de training van de Stichting STEM (STerven op je Eigen Manier). We zijn als trainers nu opgeleid om in onze organisaties, zelfstandig de bewustwordingsbijeenkomsten STEM te geven. Stichting STEM wilt het praten over sterven bevorderen. Het is vaak moeilijk om te praten over de dood. Maar door er met elkaar over te praten, met de patiënt/cliënt en diens naasten, maar ook met de zorgverleners onderling, kom je erachter wat de patiënt belangrijk vindt in zijn laatste levensfase. Door het bespreekbaar te maken, worden wensen en mogelijkheden inzichtelijk en zal het proces waarschijnlijk zo verlopen zoals de cliënt wilt. Dit kan dan een steun zijn voor zijn naasten in de rouwverwerking. Het verbetert de kwaliteit in het stervensproces, je kunt zo echt zorg op maat leveren. Door deze training, zijn we nu in staat onze collega s handvaten aan te reiken, hoe je de patiënten het beste kunt benaderen, kortom we kunnen STEM inzetten als middel om de communicatie te verbeteren. En zo kunnen we het gedachtegoed STEM uitdragen naar anderen. Want hoe meer mensen praten over de dood, hoe beter de zorg afgestemd kan worden naar de wensen en behoeften van onze patiënten/cliënten. En dat is waar het uiteindelijk allemaal om gaat! 3
Klankbordgroepleden Westelijke Mijnstreek werken mee aan een les van de Interdisciplinaire leergang Palliatieve Zorg aan Zuyd Hogeschool Heerlen. Door M. Beckers, K. Lemmens en F. Suntjens Vrijdag 4 november jl. waren wij, Karin Lemmens, Frits Suntjens en Manon Beckers, vrijwilligers uit de klankbordgroep van het Netwerk Palliatieve Zorg Westelijke Mijnstreek, uitgenodigd door Zuyd Hogeschool om mee te werken aan de module Psychosociale Zorg in de palliatieve fase van de Interdisciplinaire Leergang Palliatieve Zorg, een lesprogramma voor een groep van ca. 15 professionals in de gezondheidszorg. Wij participeerden in het laatste 1,5 uur durende onderdeel op die vrijdagmiddag: Patiënt, naaste, mantelzorger, vrijwilliger en professional: samen werken of samenwerken. Voorbereiding Deze les werd ingepland, na een gesprek van de voorzitter van de klankbordgroep en Wim Janssen, seniordocent van Zuyd Hogeschool Heerlen, waarin de voorzitter voorstelde om vrijwilligers uit de palliatieve zorg te betrekken bij het lesprogramma. Ter voorbereiding vond er een gesprek plaats tussen Wim Janssen, Frits, Karin Lemmens, Manon Beckers en de coördinator van het Netwerk: Els Knapen. Wij kwamen tot de conclusie dat er door de leerlingen actief meegedaan moest worden en als middel daartoe werd gekozen voor de formule over de streep, met steeds 2 prikkelende stellingen t.a.v. de rollen en taken van professionals en vrijwilligers in de palliatieve zorg. De les zelf De 2 stellingen werden voorgedragen door de vrijwilligers en de professionals moesten vervolgens aan één kant van de streep gaan staan, bij de stelling die hun persoonlijk het meeste aansprak. Daarna werden aan elke kant 2 professionals uitgekozen om hun keuze toe te lichten, waarbij de anderen eventueel konden aanvullen. Vervolgens konden de vrijwilligers hun mening, vanuit de situatie waarin zij actief zijn, toe lichten. Frits is als vrijwilliger werkzaam in het Bijna Thuis Huis Bronnerhof in Born, en Karin is als vrijwilliger werkzaam in de thuissituatie en in een verzorgingshuis van Vivantes. 4
Op deze manier zijn er gedurende de les een 10 tal stellingparen aan bod gekomen en werd er actief en enthousiast meegedaan. Tenslotte vatte docent Wim Janssen de belangrijkste conclusies van dit lesuur samen. Geregelde en goede communicatie tussen professionals en vrijwilligers in de (palliatieve) zorg, bij voorkeur mondeling en met respect en waardering voor elkaar, kunnen misverstanden voorkomen, tot echte samenwerking leiden, het plezier in beider werk vergroten en daardoor de zorg voor de patiënt wezenlijk verbeteren. Enthousiast Van beide kanten kwamen aan het einde van de les positieve reacties. De interactieve aanpak werd door iedereen zeer gewaardeerd. Discussiëren met vrijwilligers leverde duidelijk meer inzichten op dan praten over (de rol van) vrijwilligers, en het belang van de rol van de vele vrijwilligers (en mantelzorgers) in de palliatieve zorg werd er nog meer door onderkend en onderstreept. Natuurlijk werd de les geëvalueerd, het was ook de eerste keer dat vrijwilligers in het lesprogramma waren opgenomen. Wij als leden van de klankbordgroep Westelijke Mijnstreek vonden het zeer de moeite waard en voor herhaling vatbaar. Inmiddels hebben wij vernomen dat dit lesonderdeel vast in het programma van de leergang wordt opgenomen. Workshop Rouw en Rituelen op 21 november Door Ans Jansen, STEM Trainer Zuyderland Thuis Deze indrukwekkende workshop werd verzorgd door: Yvonne van Houdt, Verlies-en Rouwbegeleider en Iris van Noorden, Ritueelbegeleider. Het Netwerk had deze workshop geregeld en de zorgconsulenten palliatievezorg, STEM trainers en aandachtsfunctionarissen palliatieve zorg uitgenodigd. In deze workshop werden wij geprikkeld om mee te praten en eigen ervaringen te delen. Yvonne vertelde over de verschillende vormen van verlies en had een paar mooie voorbeelden uit haar praktijk. Dit riep veel herkenning en mooie verhalen op bij de deelnemers. Na een kleine pauze vertelde Iris van Noorden over rituelen en waarbij je die kunt gebruiken. Iris had verschillende attributen bij zich die bij rituelen gebruikt worden, waaronder een groot aantal stenen in allerlei kleuren en maten en een aantal waxine- lichtjes in een kring. Iris vroeg ons een steen naar keuze uit te zoeken en die bij een kaarsje neer te leggen en onze eigen gedachten te laten gaan bij dit ritueel. Het was een inspirerende middag waarbij het fijn was deze ervaring met elkaar te kunnen delen en zo onze cliënten nog beter te kunnen begeleiden en onze collega's nog meer te kunnen inspireren! 5
Bijeenkomst voor vrijwilligers werkzaam in de Palliatieve Zorg Westelijke Mijnstreek Door Irma Dewaide-Motke, lid Klankbordgroep Netwerk Palliatieve Zorg W.M Op dinsdagavond 22 november was het zover: onze klankbordgroep van het Netwerk had in het Toon Hermans Huis een bijeenkomst georganiseerd voor vrijwilligers werkzaam in de palliatieve zorg. De avond had twee thema s: kennis maken met de activiteiten van het Toon Hermans Huis en de samenwerking tussen de vrijwilligersorganisaties. De vrijwilligers van het Bijna Thuis Huis Bronnerhof, de Hospices Mariaveld en Daniken, Vivantes en Thuishulpcentrale de Brug, waren hier voor uitgenodigd. We werden hartelijk ontvangen door de enthousiaste medewerkers van het huis met koffie, thee en heerlijke vlaai. Na plaats genomen te hebben, werd door Els Knapen duidelijk uitgelegd wat we van deze avond konden verwachten en hoe na de pauze de uitgenodigde organisaties afzonderlijk van elkaar enkele vraagstukken zouden gaan bespreken. Daarna legde de directeur mw. Nellie Poiesz ons uit, wat het Toon Hermans Huis precies doet: het huis staat open voor gasten en naasten met kanker en biedt een grote diversiteit aan activiteiten. De deelnemers van deze avond konden een rondleiding krijgen door het hele huis. Hiervan maakten velen gebruik en men was ook heel enthousiast over wat het Huis allemaal te bieden had. Na de pauze gingen de uitgenodigde organisaties apart zitten met enkele vooraf opgestelde vragen, waar ze bespraken wat er verbeterd zou kunnen worden. De belangrijkste uitkomst van de discussies is dat we informatie van elkaars organisatie moeten hebben en wat ze te bieden hebben. Dat zou de drempel verlagen en de samenwerking nog beter maken in het belang van de palliatieve patiënten en hun familie. Wij, als vrijwilligers zouden dan meer te bieden hebben. Na de aparte discussies werd er geëvalueerd en uiteindelijk bleek dat we bijna allemaal dezelfde uitkomsten hadden. Met deze uitkomsten gaat de Klankbordgroep verder. Het was een geslaagde en bijzondere leerzame en constructieve avond, die vraagt naar meer. Want het ging erom dat we voor/door en met elkaar als vrijwilliger, de patiënt zo goed mogelijk kunnen ondersteunen in zijn laatste levensfase. Deze avonden kunnen bijdragen aan een zo goed mogelijke samenwerking en zullen hun vruchten afwerpen. 6
Multidisciplinaire themabijeenkomst Red mij niet te veel. medische beslissingen rondom het levenseinde Door Claudia Timmers projectmedewerker Netwerk Palliatieve Zorg Donderdag 1 december jl. Een druilerige dag gaat over in de avond. Het Netwerk PZWM heeft een multidisciplinaire themabijeenkomst georganiseerd. Het Auditorium van Zuyderland MC stroomt rond half zeven al gestaag vol. Na een welkom van de voorzitter van het Netwerk, dhr. D. Knols introduceert de coördinator van het netwerk, Els Knapen, het programma voor de avond. De eerste lezing werd gepresenteerd door mw. C. de Weerd (klinisch geriater Zuyderland MC) en mw. L. Dijkstra (projectleider MCC-Omnes). Zij informeren de aanwezigen over het project Gewenste Zorg in de laatste levensfase (zie verder in de nieuwsbrief artikel over het project). Hoofdspreker van de avond is dhr. Sander de Hosson, als longarts verbonden aan het Wilhelminaziekenhuis in Assen. Sander de Hosson is een bevlogen longarts, gespecialiseerd in longkanker en palliatieve zorg. Hij moet die 1e december van ver komen, maar het onderwerp gaat hem zo ter harte dat een lange reis hem er niet van weerhoudt om tijdig te arriveren om zijn presentie in Zuyderland MC Sittard-Geleen te geven. Sander de Hosson heeft een boodschap, hij wil een zo groot mogelijk publiek in Nederland bereiken om het belang van palliatieve zorg onder de aandacht te brengen. Tijdens zijn presentatie deelt hij zijn ervaringen in persoonlijke verhalen met een wetenschappelijke onderbouwing. Het gros van de aanwezigen heeft ruime ervaring met de praktijksituaties die hij schetst. Toch heeft hij de onverdeelde aandacht van het publiek, het is muisstil. Hij spreekt beeldend, is empathisch, bevlogen, doorbreekt de taboesfeer rondom het stervensproces door niet alleen de professionele kant van het verhaal te belichten maar vooral ook de menselijke kant. Mensen zijn we immers allemaal ongeacht de discipline die we uitoefenen. Binnen de (palliatieve) zorg staat de mens centraal en zijn alle aspecten van belang. Inmiddels is het aardedonker, rond de klok van tien uur vertrekt Sander de Hosson richting zijn woonadres in Groningen, om in de vroege ochtend erna zijn poli spreekuur te draaien in Assen! Een arts met een missie, onvermoeibaar en zeer waardevol voor de erkenning van het belang van palliatieve zorg. Sander de Hosson is zeer actief op social media. Ook schrijft hij voor artsennet.nl en nursing.nl. Nederland heeft kennisgemaakt met deze longarts en zijn blogs en tweets worden gretig gelezen. Zijn blogs zijn op http://www.agora.nl/eindigheid/inhoud/category/blogs-longarts-sander-de-hosson te lezen. Een woord van dank aan alle sprekers. We hebben genoten van een mooie avond. 7
Project Gewenste zorg in de laatste levensfase Het project Gewenste zorg in de laatste levensfase richt zich op een optimale kwaliteit van leven in de laatste levensfase. Aan het project nemen 15 huisartsen (en hun praktijkondersteuners), 10 specialisten van de poliklinieken Oncologie en Geriatrie van Zuyderland Medisch Centrum en 10 apothekers deel. Zij werken samen binnen een transmuraal zorgpad, waarbij naast continuïteit en kwaliteit van zorg ook communicatie en samenwerking in de keten verbeterd worden. Het project loopt tot oktober 2017. Tot op heden nemen er 60 patiënten deel aan het zorgpad. Door de deelnemende professionals wordt het vroegtijdig communiceren over het einde van het leven als moeilijk ervaren. Indien wel vroegtijdig over dit onderwerp gecommuniceerd wordt, ziet men hier duidelijke voordelen van: "Er is eerder contact met de patiënt". Er is opluchting bij de patiënt. "De transmurale samenwerking is echt van toegevoegde waarde". "Ik zie nu al duidelijk de winst die er bereikt kan worden en die winst is elke tijdsinvestering dubbel en dwars waard"! Het project krijgt steeds meer bekendheid en er wordt steeds vaker gevraagd een toelichting te geven op het transmuraal zorgpad palliatieve zorg zoals we dat in de Westelijke Mijnstreek toepassen. Er is een presentatie gegeven voor de adviseurs van het IKNL en tijdens het European Nursing Congres. Ook zijn er tijdens het Nationaal Congres Palliatieve zorg in december twee presentaties over het project gegeven. Op 1 december hebben we tijdens de themabijeenkomst van het Netwerk Palliatieve Zorg Westelijke Mijnstreek een presentatie gegeven over het project. Met de aanwezigen stonden we ook stil bij de vraag: wat is jouw top 3 van wensen/behoeften als je zou horen dat je nog maar een jaar te leven hebt, met onderstaand resultaat. Partners in dit project: 8
Overhandigen Cheque van Monuta Charity Fund Donderdag 8 december werden Theo Peters, coördinator Netwerk Weert en Els Knapen, coördinator Netwerk Westelijke Mijnstreek verrast door Peter van Eert, de relatiemanager van Monuta. Hij kwam een cheque brengen ter waarde van 2750,- van het Monuta Charity Fund. Het Monuta Charity Fund draagt bij aan initiatieven die erop gericht zijn om mensen te ondersteunen in de moeilijke periode vlak voor of na het overlijden van een dierbare. Beide Netwerken zijn hier erg blij mee. De donatie zal worden ingezet voor de aanschaf van de door het Netwerk Palliatieve Zorg Westelijke Mijnstreek ontwikkelde Waakkoffers. Monuta Charity Fund: bedankt!! Afscheid Pauline Vleugels van ThuishulpCentrale de Brug Tijdens het overleg van de Kerngroep van het Netwerk namen we afscheid van de teamleider van thuishulpcentrale de Brug, Pauline Vleugels. Jarenlang een bevlogen lid van de Kerngroep geweest en lid van de werkgroep deskundigheidsbevordering: zij heeft aan menig themabijeenkomst meegeholpen. Pauline heeft een functie in Maastricht aanvaard, wij wensen haar veel succes! Voorzitter Dré Knols bedankt Pauline voor haar jarenlange inzet. 9
UIT HET LAND Donderdag 29 september was in Roermond de oprichting van ONCOZON: het nieuwe samenwerkingsverband Oncologisch Netwerk Zuidoost- Nederland, kortweg OncoZON, waarin tien instellingen samenwerken. Zij hebben een contract met elkaar gesloten om te komen tot vergaande samenwerking op oncologisch gebied. Het netwerk heeft tot doel de best mogelijke oncologische zorg aan te bieden, dichtbij huis als het kan, verder van huis als het moet. De oncologische zorg is inmiddels zo complex geworden, dat steeds meer specialistische expertise per tumorlijn noodzakelijk wordt. Daarom is het zaak kennis en kunde samen te brengen. OncoZON voorziet daar in. De klinieken die samenwerken in OncoZON zijn in alfabetische volgorde Catharina Ziekenhuis, Elkerliek ziekenhuis, Laurentius Ziekenhuis, Maastricht UMC+, Máxima Medisch Centrum, SJG Weert, St. Anna Ziekenhuis, VieCuri Medisch Centrum, Zuyderland en bestralingskliniek Maastro Clinic. Vanuit deze centra zijn zogenoemde tumorwerkgroepen samengesteld, die met elkaar afspreken hoe de zorg er per specifieke tumorlijn (borstkanker, longkanker et cetera) uit moet zien. Daarbij worden vaste standaarden voor behandeling (zogenoemde best practices) opgesteld en ervaringen gedeeld, met als doel de zorg te evalueren en zodoende continu te verbeteren. Uniek is dat de tien OncoZON-partners contractueel hebben vastgelegd dezelfde procedures en werkwijzen te zullen gaan volgen. Zo weet de patiënt dat hij dezelfde topzorg krijgt in iedere instelling van het netwerk. Palliatieve Zorg, een hoger niveau Staatssecretaris Van Rijn informeerde de Tweede Kamer op 3 november 2016 in een brief over de verbeteracties die hij in het kader van Palliatieve Zorg sinds januari 2016 in gang heeft gezet. Tevens beschrijft hij de eerste ervaringen van het praktijkteam palliatieve zorg en de opbrengsten van het Nationaal Programma Palliatieve Zorg. Hij behandelt diverse onderwerpen in zijn brief: Organisatie en financiering Bewustwording Kwaliteit van zorg Betrokkenheid van cliënten en hun naasten Eerste opbrengsten van het Nationaal Programma. Brief lezen: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/ kamerstukken/2016/11/03/kamerbriefover-palliatieve-zorg-een-niveau-hoger 10
Brochures/Websites/App: Momenteel praat de samenleving veel over euthanasie. Daardoor raakt het 'normale' sterven wat meer op de achtergrond. Onterecht, vindt de Katholieke Bond Ouderen (KBO) Daarom heeft het KBO een boekje ontwikkeld met onmisbare informatie over het einde van het leven. Een boekje om te lezen en om over in gesprek te gaan. http://www.uniekbo.nl/nieuws/default.asp?page=detail&id=6610 Zesde Pal voor U is verschenen met als thema: waar ligt de grens. U kunt dit nummer voor 4,95 bestellen via onderstaande link: http://www.uitgeverijzezz.nl/webwinkel/pal-voor-u-6/ Uitbehandeld, maar niet uitgepraat Als kanker niet meer te genezen is, staan patiënten er regelmatig alleen voor. Bijna iedereen vindt gesprekken in de laatste levensfase en over het sterven moeilijk. Patiënten, hun naasten en zorgprofessionals blijven daardoor vaak langer dan nodig in de behandelmodus zitten. Door te blijven spreken over de (on)mogelijkheden van de behandeling van kanker, wordt het échte gesprek dikwijls onvoldoende of te laat gevoerd. Nog te vaak is er een taboe op het spreken over het levenseinde. Hiervoor vraagt NFK, de Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties aandacht. Met een oproep om er bewust te zijn voor een ander. Met praktische handvatten om goed om te gaan met dit beladen onderwerp: zie: www.uitbehandeldmaarnietuitgepraat.nl Bo de Beer neemt afscheid app Deze app is ontwikkeld voor de allerkleinsten om ze voor te bereiden op een afscheidsdienst. Het verhaaltje is interactief waardoor er met het kind verder gesproken kan worden over o.a. verlies en missen. Bo de Beer neemt afscheid is te dowloaden als app in de Google Play store en App store. Colofon Uitgave: Redactie: Productie/druk: Netwerk Palliatieve Zorg Westelijke Mijnstreek Bert Bus (Vivantes), Els Knapen (coördinator Netwerk Palliatieve Zorg Westelijke Mijnstreek) Zuyderland Medisch Centrum Sittard/Geleen, Xerox Het doel van het netwerk is het versterken van de onderlinge samenwerking tussen de verschillende voorzieningen, zodat kwaliteit, kwantiteit én toegankelijkheid van de Palliatieve Zorg (PZ) geoptimaliseerd wordt voor de cliënt, diens omgeving en professionals. Voor vragen en informatie over het netwerk en/of deze nieuwsbrief kunt u contact opnemen met drs. Els Knapen, de coördinator van het Netwerk: GSM: 06-30625588 of netwerkpz.wms@zuyderland.nl Het Netwerk Palliatieve Zorg Westelijke Mijnstreek is een samenwerkingsverband van organisaties die palliatieve zorg bieden: Hospice Daniken, Hospice Mariaveld, de huisartsen in de regio, Zuyderland Medisch Centrum Sittard/Geleen, Zuyderland Thuis, Zuyderland Thuiszorg, Vivantes Zorggroep, Privazorg Maas & Heide, Toon Hermans Huis Sittard, Transmuraal Palliatief Adviesteam, Thuishulpcentrale De Brug, Bijna Thuis Huis Bronnerhof en vertegenwoordiging van de zorgvragers. Deze nieuwsbrief wordt mede mogelijk gemaakt door MCC Omnes. 11