AIOS op de EVALUATIE PROJECT Huisartsenpost Utrecht, 31 december 2011 Yvonne Guldemond-Hecker, hoofd Projectbureau (Huisartsopleiding Nederland) Annette van der Laan, projectcoördinator (SBOH)
Inhoud Lijst van afkortingen 2 Inleiding 3 Wat vooraf ging 4 Start 6 Resultaten 8 Overdracht activiteiten Projectbureau 14 Financiering Aios op de HAP 18 Projectkosten 22 Slotwoord 24
Gebruikte afkortingen Aios ANW BAC-OT ComBel EPA s Fte HAO HAP HDS HKZ LOVAH PR PVH SBOH TAT VHN VWS ZWOP Arts in opleiding tot specialist Avond, nacht en weekend Bestuurlijke Advies Commissie Onderwijs en Toetsing Competentie Beoordeling Lijst Entrustable Professional Activities (EPA s), kortweg beroepsactiviteiten Fulltime equivalent Huisartsopleider Huisartsenpost Huisartsen Dienstenstructuur Harmonisatie Kwaliteitsbeoordeling in de Zorgsector Landelijke Organisatie van Aspirant Huisartsen Public Relations Project Vernieuwing Huisartsopleiding Werkgever van huisartsen in opleiding Training voor Telefoonarts Trainers Vereniging Huisartsenposten Nederland Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Zelfstandige Week Op de Post 2
Inleiding Het Projectbureau Aios op de Huisartsenpost werd in 2009 opgericht als een gezamenlijk initiatief van Huisartsopleiding Nederland en de SBOH. In dit verslag worden aanleiding, start, doelstellingen en resultaten van het Projectbureau beschreven. Het verslag bevat tevens een overzicht van de lopende activiteiten van het Projectbureau, die op 1 januari 2012 zijn overgedragen aan Huisartsopleiding Nederland en de SBOH (centraal) en de opleidingsinstituten (decentraal). 3
Wat vooraf ging In 2004 werd binnen het Project Vernieuwing Huisartsopleiding (PVH) het Eindrapport Diensten ontwikkeld. Dit rapport werd door de Werkgroep Implementatie Rapport Diensten nader uitgewerkt tot het rapport Van Vergadertafel naar Werkvloer. Op basis van het door Prismant opgestelde rapport Diensten in financieel perspectief werd door VWS structurele subsidie voor het opleiden van aios op de post aan de SBOH toegekend. 4
In 2007 werd de landelijke Projectgroep Aios op de Huisartsenpost opgericht met vertegenwoordigers van de hoofden, de SBOH, de LOVAH en de VHN. Deze partijen vertegenwoordigden de verschillende verantwoordelijkheden ten aanzien van het opleiden op de post: inhoud en kwaliteit (opleidingsinstituten), facilitering en randvoorwaarden (huisartsenposten) en financiering (SBOH). Zij kregen de opdracht om op basis van de reeds verschenen rapporten te komen tot: op de post. Ten aanzien van verantwoordelijkheden en juridische aspecten de opleidingsinstituten, de huisartsenposten en de SBOH. huisartsopleider en ANW-opleider. Ten aanzien van randvoorwaarden, financiën en overeenkomsten de facilitaire dienstverlening die de HDS levert en de voorwaarden en procedure waaronder deze vergoeding verkregen kan worden. HDS en SBOH. Eind 2007 verscheen het eindrapport van de projectgroep: Aios op de huisartsenpost; Leidraad voor het leren dienstdoen, beter bekend als de Leidraad Diensten. Deze leidraad bood voor het eerst duidelijkheid over de verantwoordelijkheden van de diverse spelers op de huisartsenpost en de gewenste voorzieningen ten behoeve van de opleiding. Het gehele document is juridisch getoetst door prof. mr. W.R. Kastelein en goedgekeurd door de betrokken partijen. In 2008 sloten SBOH en VHN een Mantelovereenkomst met daarin een beschrijving van de vergoedingen voor de facilitaire dienstverlening die de HDS levert en de voorwaarden en procedure waaronder deze vergoeding verkregen kan worden. De overeenkomst bevat tevens voorbeeldovereenkomsten tussen HDS en opleidinginstituut en tussen HDS en SBOH. 5
Start In januari 2009 ging het Projectbureau als een gezamenlijk initiatief van Huisartsopleiding Nederland en de SBOH van start om de richtlijnen en aanbevelingen van de Leidraad Diensten in het werkveld te implementeren. De missie van het project was: het bereiken van een optimaal opleidingsklimaat voor aios op de huisartsenpost zodat aios de huisartsgeneeskundige zorg buiten kantooruren kunnen leren. Deze missie is de gezamenlijke verantwoordelijkheid van alle partijen die vertegenwoordigd zijn in het samenwerkingsproject Aios op de Huisartsenpost. 6
In de taakopdracht werden de volgende doelstellingen geformuleerd: Hoofddoel: Het project Aios op de Huisartsenpost beoogt te realiseren dat de aios op verantwoorde wijze leert diensten te doen, in een zorginstelling (huisartsenpost) die speciaal voor dit doel is ingericht, waarbij de aios in toenemende mate zelfstandig leert werken en waarbij rekening wordt gehouden met de vereiste kwaliteit van zorg én de kwaliteit van opleiding met inachtneming van de verantwoordelijkheden van alle partijen. Subdoelen: Leidraad Diensten. medewerkers van de huisartsenpost. (kwantitatief en/of kwalitatief) die een aios tijdens zijn opleiding gevolgd moet hebben. nale implementatie van de landelijke richtlijnen gefaciliteerd en bewaakt wordt. 7
Resultaten 8
Draagvlak nomen om het onderwerp leren dienstdoen bij aios, opleiders, huisartsenposten en opleidingsinstituten op de kaart te zetten: Leidraad Diensten onder alle aios, opleiders en huisartsenposten. www.aiosopdehap.nl), waar alle informatie met betrekking tot het onderwijs aan aios op de huisartsenpost overzichtelijk beschikbaar is. van prijsvragen e.d. huisartsenpost onder de aandacht te brengen (brochures, posters, folders). Nederland, VHN en LOVAH. (zoals de VHN). Overeenkomsten overeenkomsten afgesloten. Opleidingsklimaat op de post nu op vrijwel alle huisartsenposten een introductiecursus aangeboden krijgen. spreekkamer voor aios. Richtlijn voor het maken van video-opnames op de post opgesteld. Op veel posten is inmiddels videoapparatuur geplaatst. Overigens wordt nog onvoldoende van de videoapparatuur gebruik gemaakt. overige randvoorwaarden, zoals het installeren van een feedbackmodule en het introduceren van leren en werken. Leidraad Diensten enquête onder aios gehouden. De resultaten hiervan zijn teruggekoppeld naar de opleidingsinstituten. 9
visitatie-instrument voor de huisartsenpost ontwikkeld. Met dit visitatie-instrument kan worden gemeten in hoeverre de huisartsenpost als stageplaats voldoet aan de randvoorwaarden zoals beschreven in de Leidraad Diensten. In de ontwikkelingsfase van het visitatie-instrument hebben zeven huisartsenposten zich laten visiteren. checklist samengesteld, die door de onderwijs aan aios op de huisartsenpost. Resultaten effectmeting (april 2011) De belangrijkste punten die bij de enquête en de visitaties naar boven kwamen zijn: georganiseerd. te doen. van een aios te controleren. autoriseren) beter onder de knie krijgen. deze frequent worden overgelaten aan de ambulancedienst. geeft. video-opnames. - posten. tot stand. het kader van de implementatie en als kwaliteitsmeting voor de HKZ-certificatie. 10
Kader coördinator diensten aanwezig. het Projectbureau een Handreiking Opleidingscoördinator opgesteld ter onder- opleidingscoördinatoren actief. Dienstennorm een aios tijdens zijn opleiding gevolgd moet hebben, zal door de Bestuurlijke Leren en werken op de huisartsenpost De huisartsenpost is een goede leerwerkplek voor aios om zich te trainen in het leveren van acute huisartsgeneeskundige zorg. Toch blijkt in de praktijk dat het accent te veel ligt op werken en te weinig op leren. Om die reden heeft het Projectbureau een Handreiking Leren en werken op de huisartsenpost opgesteld om de ontwikkeling van adequaat onderwijs te stimuleren. Zelfstandige week op de huisartsenpost (ZWOP) Het is niet bekend of de huidige opleiding leidt tot voldoende competentie op het onderdeel acute zorg. Er zijn nog geen gevalideerde toetsen om na te gaan of aios aan het einde van hun opleiding daadwerkelijk in staat zijn om zelfstandig als huisarts op de huisartsenpost te functioneren. Beoordeling van de kwaliteit van de door de aios geleverde acute zorg is nu uitsluitend gebaseerd op het oordeel van de opleider in de vorm van bekwaamheidsverklaringen (voor consultarts, visitearts en telefoonarts). Er bestaat een grote diversiteit in de wijze waarop aios op de huisartsenpost leren dienstdoen en het is niet bekend hoe de kwaliteit van de beoordeling van aios door opleiders is. Het Projectbureau heeft gezocht naar aanvullende mogelijkheden om te bevorderen dat aios aan het einde van hun opleiding in staat zijn om adequaat te werken en waar te nemen op de huisartsenpost. Een van deze mogelijkheden is een zelfstandige week op de huisartsenpost (ZWOP). 11
Kernpunt van een ZWOP is dat een team van derdejaars aios, die hun bekwaamheidsverklaringen hebben verworven, geheel zelfstandig een aantal diensten doet. Er zijn geen regulier ingeroosterde huisartsen werkzaam. Om zicht te hebben op de manier waarop de aios hun taken uitvoeren, worden ervaren opleiders als supervisoren ingeschakeld. Zij beperken zich tot het observeren van de aios (via een videocircuit en meeluisterapparatuur) en grijpen alleen baar voor consultatie en kunnen op basis van hun observaties feedback geven. De ZWOP is een onderwijsvorm die in de eerste plaats bedoeld is om zicht te krijgen op de bij de aios nog aanwezige lacunes en op de al verworven zelfstandigheid (observatie goed voor te bereiden op de toekomstige beroepsuitoefening (training). competentieniveau van aios op het gebied van acute zorg te meten en te beoordelen (educatieve, mogelijk ook selectieve toets). Het Projectbureau heeft in twee pilots (Spoedpost Leiderdorp en Huisartsenpost IJsselland in Capelle aan de IJssel) onderzocht of een ZWOP praktisch uitvoerbaar is (planning, organisatie, zorgproces, leerproces, acceptatie, financiering). bleek bovendien dat de deelnemers erg enthousiast waren over deze nieuwe onderwijsvorm. Aios vonden dat ze goed konden laten zien hoe hun competenties waren en de supervisoren vonden dat ze goed in staat waren geweest om het functioneren van de aios te beoordelen. Aios gaven aan dat hun gevoel van zekerheid in de loop van de week toenam en dat ze vooral veel geleerd hadden op het vlak van zelfstandig werken en onderling samenwerken. Een regiekamer, waar de aios via een videocircuit geobserveerd konden worden, bleek een aanwinst voor de infrastructuur bij het opleiden van aios op de post. De deelnemers aan de pilot (aios, supervisoren en medewerkers van de post) waren unaniem van oordeel dat de ZWOP geen negatieve invloed op de kwaliteit van het zorgproces heeft gehad. Ook vonden de deelnemers dat de bemensing voldoende en de werkdruk niet te groot was geweest. Het was niet nodig om de achterwachtarts in te schakelen. Na afloop van de pilots werd geconstateerd dat een ZWOP mogelijkheden biedt 12
om zaken zichtbaar te maken die aanleiding kunnen zijn voor een gericht onderwijsprogramma, zoals het hanteren van een bij de huisartsenpost passende consultvoering en een training als telefoonarts. Bovendien biedt een ZWOP mogelijkheden om indirect zicht te krijgen op het functioneren van de opleider van de aios (bijvoorbeeld: heeft de opleider bij het instituut aangekaart dat een aios onvoldoende functioneert?). Een positieve nevenwerking van de ZWOP was dat het instituut meer zicht kreeg op de post en de post meer zicht op het onderwijs. Het Projectbureau is van oordeel dat het zinvol is om de ZWOP als nieuwe onderwijsvorm met al haar onderwijsvernieuwende mogelijkheden binnen het curriculum acute zorg verder te implementeren. 13
Overdracht activiteiten Projectbureau Per 1 januari 2012 is het Projectbureau opgeheven en berust de verantwoordelijkheid voor het onderwijs voor aios op de post en de uitvoering van de verdere implementatieactiviteiten bij de hoofden van de opleidingsinstituten, een en ander in samenwerking met de huisartsenposten. In de toekomst besluiten de hoofden op advies van de BAC-OT, die er op toe ziet dat de stand van zaken regelmatig wordt geïnventariseerd en dat de kwaliteit van de opleiding op de post bewaakt wordt. 14
Hieronder volgt een opsomming van de activiteiten van het Projectbureau, zoals die Overzicht van activiteiten op landelijk niveau (Huisartsopleiding Nederland) heid van de BAC-OT) het curriculum acute zorg faciliteert. bij de ComBeL. onderwijs programma s spoedeisende geneeskunde (STARtclass). doorstartclass (jaar 3), in relatie met STARTclass (taak BAC-OT). diensten te doen op de post. c.q. uitwerking van de ZWOP (op basis van evaluatierapportage en scenariostudie ZWOP). huisartsenpost. de post in de landelijke Aios-enquête van het Nivel. Leidraad Diensten, Handreikingen). 15
Overzicht van activiteiten op decentraal niveau (Opleidingsinstituten) Taken en aandachtspunten op het terrein van onderwijs op de huisartsenpost vallen onder directe verantwoordelijkheid van het hoofd. Leidraad Diensten in de huisartsopleiding. Leidraad Diensten. zorg die zij de aios moeten leren. diensten). de Leidraad Diensten. huisartsenpost). Inspectie voor de gezondheidszorg ziet erop toe dat aios de introductiecursus gevolgd hebben). Handreiking Leren en werken op de post). observatie en feedback bij het beoordelen van aios op de post. - - de checklist) en het maken van afspraken voor het komende jaar. voor het onderwijs op de post. Indien nodig signaleren naar de SBOH. 16
Overzicht activiteiten van de SBOH Overzicht activiteiten van de Huisartsenposten opleidingsklimaat op de post. Leidraad Diensten conform de afspraken in de mantelovereenkomst. 17
Financiering Aios op de HAP 18
Naast de evaluatie van de inhoudelijke aspecten volgt hieronder tevens een bespie- 2. Financiering opleidingsinstituten. 3. Financiering waarnemend opleider. 1. Financiering HDS en daarvan geldt als bijdrage in de kosten van huisvesting en inrichting en voor het organiseren van twee introductiecursussen en 50% voor het inzetten van waarnemers gedurende de tijd dat tijdens de diensten leergesprekken gehouden worden. De afgelopen jaren heeft de SBOH ook toegestaan dat deze gelden breder werden compensatie van de vertragingstijd voor de huisartsen door onderwijs. Enkele voorbeelden hoe de gelden ingezet zijn: huisartsen. (zoals de nachtdienst op feestdagen). ingezette tijd en ruimte bij het daadwerkelijk gerealiseerde onderwijs aan aios. telefoonarts-opleiders die boventallig ingeroosterd worden. post dat ten goede komt aan het leerklimaat van de aios. op de Post (ZWOP). Knelpunten basisuurtarief bleek een barrière te zijn bij het inzetten van waarnemers. Huisartsenposten mogen aan waarnemers niet meer dan het basisuurtarief betalen en konden dus niet marktconform honoreren. Indien huisartsenposten toch waarnemers willen inzetten tegen een marktconform tarief, bestaat de mogelijk- Deze gelden zijn tot nu toe gedeeltelijk ingezet. 19
besteding van de gelden. Het is niet altijd even transparant waar het (geoormerkte) geld aan besteed wordt. monitoring van de besteding van de gelden en de signalering aan opleidingsinstituut en SBOH. Deze monitoring (op outputniveau) is een taak van de opleidingscoordinatoren, die namens het opleidingsinstituut de kwaliteit van de opleidingssituatie dienen te bewaken. 2. Financiering Opleidingsinstituten Financiering voor opleidingscoordinatoren (inclusief opslag van werkgeverslasten) per 20 aios die in opleiding zijn bij een huisartsopleider die verbonden is aan een gecontracteerde HDS en bedroeg het opleidingsinstituten afgesproken dat deze vergoeding wordt meegenomen in de reguliere financiering: het bedrag is vervolgens opgenomen in de P (prijs) per aios. Deze gelden worden over het algemeen ingezet waarvoor ze zijn bedoeld. Wel is aannemelijk dat de opleidingsinstituten die werken op declaratiebasis of waar vacatures zijn ontstaan, niet het gehele budget besteden. Zorg voor een goede opleidingssituatie op de huisartsenpost gaat deel uitmaken van het kwaliteits- Waarneemregeling Er bestaat nog een aparte regeling Financiering waarnemend huisartsopleider op de huisartsenpost. Deze financiering is beschikbaar als de aios niet voldoende diensten kan doen of niet kan worden begeleid door zijn eigen opleider. In dat geval kan de op 80,00 per jaar per aios die in opleiding is bij een huisartsopleider. Het totale Op dit bedrag is door de opleidingsinstituten vrijwel geen aanspraak gemaakt. 20
Conclusies en aanbevelingen t.a.v. de financiering Aangezien het niet altijd even transparant is waar het (geoormerkte) geld aan besteed wordt en de indruk bestaat dat dit geld niet altijd besteed is aan de zaken waar het voor bedoeld was, verdient het aanbeveling om: en welke resultaten er op de posten zijn bereikt. resultaat (door de SBOH in samenwerking met de VHN en Huisartsopleiding Nederland). met de opleidingsinstituten en met de huisartsenposten. Financiering waarnemend huisartsopleider op de huisartsenpost te heroverwegen. 21
Projectkosten 22
2007 2008 2009 2010 2011 PROJECTMATIGE KOSTEN: Projectgroep 3.200 7.800 Hoofd projectbureau 31.500 53.000 55.300 Projectcoördinatie 30.000 32.000 34.000 Ondersteuner 43.300 Leidraad 6.000 3.200 2.500 3.900 Effectmeting 43.400 2.500 87.800 (Juridisch) advies/overleg* 1.750 5.200 2.400 4.400 6.900 PR/mailingen** 1.000 5.900 10.000 20.000 7.000 Evaluatie ZWOP 25.000 Subtotaal 11.950 18.900 120.500 157.700 219.900 * inclusief bijeenkomsten coördinatoren en vergaderkosten ** inclusief website STRUCTUELE OPLEIDINGSKOSTEN:* vergoeding opleidingsinstituten 688.000 608.000 610.000 vergoeding HDS 930.000 1.660.000 1.860.000 * deze kosten lopen door na 2011 Totaal 11.950 18.900 1.738.500 2.425.700 2.689.900 23
Slotwoord Er zijn veel partijen betrokken bij het opleiden van de aios op de huisartsenposten. De opleidingsinstituten zijn verantwoordelijk voor de inhoud en de kwaliteit van de huisartsopleiding. de aios in de gelegenheid te stellen diensten te (leren) doen. De HDS en en huisartsenposten, vertegenwoordigd in de Vereniging Huisartsenposten Nederland, bieden huisartsopleider en aios de gelegenheid diensten te (leren) doen op de post. De aios moet vanuit de opleidingseisen voldoende diensten doen en tijdens deze diensten in de gelegenheid worden gesteld acute zorg te zien en daarvan te leren. Huisartsopleiding Nederland is, als overkoepelende instantie, verantwoordelijk voor het ontwikkelen van competenties en landelijke producten, zoals in dit verslag genoemd. De SBOH is, als werkgever van huisartsen in opleiding en financier van de huisartsopleiding, mede verantwoordelijk voor de werksituatie van de aios en de randvoorwaarden waaronder de aios zijn opleiding volgt. In die rol is zij verantwoordelijk voor de financiering van de randvoorwaarden voor het leren dienstdoen op de huisartsenpost. Het Projectbureau fungeerde steeds als aanjager en centraal aanspreekpunt voor informatie en ondersteuning bij invoering van de Leidraad Diensten. Vastgesteld staat en dat het opleidingsklimaat op de post enorm verbeterd is. harte dat alle bovengenoemde partijen hun verantwoordelijkheid blijven nemen en blijven werken aan een optimaal opleidingsklimaat voor aios op de huisartsenpost. Annette van der Laan www.sboh.nl www.huisartsopleiding.nl