Verslag tweede bewonersbijeenkomst, 1 maart 2016

Verslag tweede bewonersbijeenkomst, 1 maart 2016 Tijd: dinsdag 1 maart, 19:30-21:30 uur Locatie: Skylounge, Erasmustoren, 20 e verdieping, Radboud Universiteit Nijmegen Adres: Erasmusplein 1, Erasmustoren 20 e verdieping. Een Fotoverslag van de 1-maart bijeenkomst kunt u hier zien: https://www.icloud.com/sharedalbum/#b0sg4vtwgurcr9 (foto s door Dylan van Dijk) Verslag van de avond 1 maart was voor het projectteam een deadline om de eerste tranche sensoren opgehangen te hebben. En om de eerste data zichtbaar te maken via Internet en zo terug te koppelen aan deelnemers, in een zogenoemd burger-sensor-netwerk. Nadat veel werk verzet was in verschillende deelprojecten door de consortiumpartners, was het ook voor het projectteam een spannende avond. 19:30 uur, Opening op de bovenste verdieping in de Erasmustoren, met wijds uitzicht boven de stad Na de inloop met koffie en thee worden de bewonersdeelnemers welkom geheten. Een deel van de deelnemers heeft inmiddels een sensor aan huis geïnstalleerd gekregen; de eerste tranche van 24 sensoren zijn opgehangen voor 1 maart. De avond begint met een presentatie van de SmartApp, een viewer voor Smart Emission sensor data. Giel Vermeulen, student Geo Media en Design aan de HAS Hogeschool Den Bosch presenteert het eindresultaat van zijn stage bij gemeente Nijmegen onder begeleiding van Paul Geurts: een werkende viewer op Internet waarop elke sensor te zien is. Door op een sensorlocatie te klikken, kunnen deelnemers de actuele sensorwaarden uit hun sensor zien. Met deze presentatie draagt Giel symbolisch zijn SmartApp over aan de deelnemerssensorhouders in Nijmegen. De SmartApp is hier te zien: http://smartemission.nl/smartapp/ Figuur 1. Schermafdruk SmartApp viewer. (u hoeft niet te downloaden; url adres is voldoende) 1

Toelichting bij de SmartApp kaartviewer: (zie figuur 1) De blauwe sensorlocaties op het kaartbeeld hebben in de afgelopen 2 uur meetwaarden doorgegeven. De gele sensorlocatie is de druppel waar momenteel op geklikt is, en waarvan aan de linkerkant in beeld een aantal sensorwaarden in beeld verschijnen. Let op: dit zijn indicatieve waarden. De waarden zijn omgerekend naar gangbare eenheden, maar er heeft nog geen calibratie plaatsgevonden. De grijze sensorlocaties zijn grijs gekleurd omdat de server in de afgelopen 2 uur geen meetwaarden heeft ontvangen. Bij een aantal deelnemers blijkt de antenne van de sensor onvoldoende om via wifi een stabiele dataverbinding tussen sensor en router, die doorgaans binnen staat, tot stand te brengen en te houden. Sensor ontwikkelaar Intemo gaat hieraan werken in maart om voor deze sensorlocaties een oplossing te zoeken. Wanneer uw sensor grijs is op de Smart App, wordt u mogelijk in maart benaderd met de vraag of we langs kunnen komen. We zullen dan een sensor onderdeel of uw sensor te vervangen, teneinde de verbinding te verbeteren. 19:45 20:45 uur, Ronde tafelgesprekken tussen bewoners en projectleden Er volgt een korte uitleg over het programma van de avond. Met verschillende tafels met rondetafelgesprekken. Bewonersdeelnemers, tevens sensor-houders, kunnen tijdens dit uur in kleine groepjes overleg hebben met projectteamleden over verschillende deelonderwerpen (een Maker van de sensor of webviewer, een expert in lucht/geluid, etc.). De verschillende projectteamleden van de 6 consortium partijen, Intemo, CityGIS, RIVM, Geonovum, gemeente Nijmegen en Radboud Universiteit, worden kort voorgesteld. Vervolgens kunnen deelnemers zelf kiezen in welke volgorde ze langs de Overlegtafels gaan. Dit biedt zowel voor deelnemers als projectteamleden de gelegenheid om met elkaar een dialoog te voeren. Elke 15 minuten worden groepen gevraagd te wisselen van tafel, om alle deelnemers aan de beurt te kunnen laten bij elke tafel. De Overlegtafels: 1 tafel met de makers van de sensor - met Janus Hoeks, Antoine van de Cruyssen en Bas de Greef (rapporteur) van Intemo 1 tafel met de makers van de data-infrastructuur en visualisatie, met Just van den Broecke en Michel Grothe (Geonovum), Robert Kieboom (CityGIS), Matthijs Kastelijns (afstudeerder) en Giel Vermeulen (rapporteur) 1 tafel met toelichting van gebruikerscases door burgerdeelnemers. Op Maptable, met Linda Carton (RU) en Cécile Kerssemakers (afstudeerder en rapporteur) 1 kamer met daarin 2 overlegtafels met lucht en geluid experts Henk Nijhuis en Peter van der Voorn van gemeente Nijmegen, met Freek Thuis (rapporteur lucht), Ron Wunderink (notulist geluid) en Peter van der Voorn (rapporteur geluid) 2

Dialogen aan de Overlegtafels In onderstaand verslag zijn de opmerkingen van de flipovers opgenomen. De dialoog van elke Overlegtafel is opgenomen op audiotape. Hiermee kunnen onderzoekers na afloop van de avond delen van de gevoerde dialoog terughoren. Ook voor u als deelnemers staat deze audiotape als archiefmateriaal overigens ter beschikking. U kunt deze opvragen door een email te sturen aan smartemission@ru.nl. U krijgt dan via WeTransfer een mail toegestuurd waarmee u de audiobestanden kunt downloaden. Hiermee is in totaal 5 uur dialoog opgenomen op tape. (NB. Aan de deelnemers is daarnaast goedkeuring gevraagd voor het maken en na afloop gebruiken van foto s en fotomateriaal, en het noteren van namen van mensen die hiervoor geen toestemming verlenen.) Overlegtafel met makers van de sensor: Deelnemers stellen de volgende vragen aan de makers van de sensor: - Wat wordt er gemeten? - Wat betekenen de lampjes op de sensor? - Kun je een helikopter horen overvliegen? - Kun je spoorgeluid meten? - Kan dat in relatie tot tijd? - Wat voor verschil maakt de plaatsing van de sensor? - Wat is het effect van luchtcirculatie? Figuur 2. Overlegtafel met de makers van de sensor Overlegtafel met maker van de data-infrastructuur en visualisatie In deze sessie wordt een uitleg van de data architectuur getekend op de flipover. Het verschil tussen de ruwe data en de data die op de viewers staat wordt uitgelegd. De ruwe data zijn zichtbaar op de Whale viewer, die de onderzoekers gebruiken voor technische doeleinden. De gevisualiseerde data zijn te zien op twee viewers: de SmartApp viewer en de Heron viewer. Just van den Broecke legt uit waaraan de afgelopen tijd gewerkt is om de data-infrastructuur aan te leggen. Op de flipover zijn de volgende besproken onderwerpen genoteerd: - Kalibratie van de sensoren - Standaarden API - Geluid frequenties (laag) - Nauwkeurigheid van de geluidsdata, ruis 3

- Piekwaarden weergeven - Historie weergeven - Huidige meting versturen met tekst - Plaats van de sensor maakt uit - Metadata - Hoogte, wind, turbulentie Figuur 3. Overlegtafel met de makers van de data-infrastructuur en visualisatie Toelichting gebruikerscases door deelnemers op Maptable Op de flipover zijn de volgende gebruikerscases genoteerd: Verkeer: Spitsdrukte, komt dat zichtbaar naar voren in de metingen? Grote doorgaande wegen, geven locaties nabij drukke wegen structureel hogere waarden aan? Vervanging van het wegdek in een straat: zal dat minder geluid van verkeer opleveren? Invloed van het spoor Diverse bronnen: Specifieke bronnen van luchtvervuiling en geluid, bijvoorbeeld een scooterzaak en een autozaak vlakbij in de straat. Bouwwerkzaamheden, brengen die een verandering met zich mee qua lucht of geluid? Houtstook in de buurt: levert dat verschil op in de luchtindicatoren die gemeten worden? Laagfrequent geluid: kunnen de sensoren gevallen van laagfrequent geluid meten en in beeld brengen? Omgevingsgeluiden: Vogelgeluiden in de tuin, kunnen die ook opgemerkt worden door de sensor? Zichtbaarheid van de traumahelikopter mogelijk met de geluidsdata? 4

Nog een aantal behoeften zijn geformuleerd: Hoe kunnen de waarden straks geïnterpreteerd worden: relatief ten opzichte van een gemiddelde, of een zekere normaal? Is het mogelijk om de metingen op de verschillende sensorlocaties met elkaar te vergelijken? Komt er een reactiemogelijkheid om specifieke voorvallen in de metingen te kunnen duiden en te kunnen bijhouden in een soort (digitaal) logboek of kalender? Bijvoorbeeld als die nacht de traumahelikopter is overgevlogen en er daardoor een piek in de geluidsdata te zien is. Nieuwsgierig naar de vergelijking met data van het RIVM/met modellen. Specifieke cases toegelicht door deelnemers op de Maptable: Casus Archipelstraat. Hier hangt nog geen sensor. De deelnemer wijst op de Maptable aan waar de Archipelstraat loopt, en waar hij woont. De Archipelstraat wordt heringericht, en krijgt dan een nieuw wegdek. Deelnemer is nieuwsgierig of dat nieuwe wegdek stiller zal zijn. Er is sprake van spitsdrukte over de Archipelstraat. Daarbij wijst de deelnemer een locatie aan waar zich een scooterzaak bevindt, en vertelt dat daar vaak langdurig scooters staan te proefdraaien, met geluid en luchtvervuiling als gevolg. Bij deze casus is de deelnemer nieuwsgierig of er gedurende de dag pieken, en cyclussen zijn te ontdekken in de geluidsbelasting en de luchtvervuiling, met name vanwege het verkeer en vanwege de proefdraai activiteiten bij de scooterzaak. Casus Koninginnelaan. Deelnemers zijn nieuwsgierig naar het omgevingsgeluid, naar de invloed van het spoor, en naar verandering in de metingen van geluid en luchtvervuiling vanwege bouwwerkzaamheden. Zij zijn ook nieuwsgierig naar de getallen en naar het interpreteren van de waarden. Willen graag een beeld krijgen wat de verschillen zijn. Casus Kanunnik van Osstraat, sensor 23. Deelnemers zijn nieuwsgierig naar het interpreteren van geluiden: zijn vogelgeluiden waar te nemen met de sensor? En zijn activiteiten van de autozaak in de straat waarneembaar? Casus Beemdstraat, sensor 37. Kun je bijvoorbeeld de volgende activiteiten traceren: Houtstook, helikopter van de Radboud die overkomt, spits? Deelnemers vragen om een ruimte voor het vastleggen van waarnemingen, en een functionaliteit om te chatten. Casus Stijn Buysstraat. Geïnteresseerd in laagfrequent geluid, ervaart overlast van laagfrequent geluid. Is dit zichtbaar te maken/ te traceren met de sensor? Casus Willem Degenstraat, sensor 26. Interesse in laagfrequent geluid, tevens heeft een buurvrouw die nabij woont hierin interesse. En geinteresseerd in NO2 als indicator (of liever nog fijnstof, maar dat meet de sensor niet, dus dan in NO2 als indicator voor luchtverontreiniging), de straat ligt dichtbij de Groesbeekseweg. Casus Groenestraat. Geinteresseerd in laagfrequent geluid. Deelnemer had liever gezien dat de sensor ook waarden met een frequentie lager dan 20 Hz zou meten. In discussie wordt duidelijk dat de selectie van sensoren in augustus 2015 plaatsvond met een afweging welke goedkope sensoren beschikbaar waren, en wat die in kaart 5

kunnen brengen. Dat deze geluidssensor meerdere frequentiebanden kon meten en doorgeven, werd al als een hele prestatie gezien voor zo n klein en goedkoop apparaat, die wellicht voor andere sensor-doeleinden op de markt is gebracht. De geluidsdruksensor kan geluidsdruk met een frequentie van 31,5 Hz meten. Casus Prins Mauritssingel, Lent. Sensor 25. Geïnteresseerd in een radiaal vanaf de doorgaande weg door Lent. Wordt de lucht schoner naarmate de afstand tot de N325 groter wordt? Verder nieuwsgierig naar een vergelijking met gegevens uit luchtkwaliteitsmodellen. Casus Muntmeesterlaan, sensor 20. Geïnteresseerd in geluid en luchtkwaliteit in verband met de nabijheid van de Graafseweg. Bijvoorbeeld, bij het stoplicht ter hoogte van de Dennenstraat komen veel motorrijders langs, die optrekken met veel geluid. Verder benieuwd naar de invloed van de spoorlijn snachts, en bijvoorbeeld of er trillingen traceerbaar zijn van de goederentreinen ( s nachts?). Casus Witsenburgselaan, sensor 28. Deelnemer is geïnteresseerd in houtstook en luchtkwaliteit. Geïnteresseerd in het verschil in luchtkwaliteit s ochtends en s middags, s winters en zomers. Zijn er verschillen traceerbaar tussen houtstookdagen en niet-stook dagen? De buren hebben hier afspraken over gemaakt. Deelnemer is nieuwsgierig of dit zichtbaar is op de meetwaarden die de sensor meet. NB. De houtstookinstallatie van de buren krijgt een katalysator, waarmee de houtstooklucht waarschijnlijk al minder wordt. Er was in de buurt verder een haan die s ochtends vroeg kraaide, waarvan de deelnemer wilde kijken of de sensor dit hanengekraai registreert, maar die haan is inmiddels weg. NB. Aangegeven wordt dat de onderzoekers in principe vanwege beperkte tijd en middelen niet zich in elke individuele casus kunnen verdiepen. De deelnemers worden zelf ook aangemoedigd om gedurende het lot project zelf de meetwaarden mede te volgen en indien mogelijk daarmee de eigen gebruikerscasus te onderzoeken. Figuur 4. Overlegtafel met de gebruikerscases, uitgelegd door deelnemers met behulp van de Maptable. 6

Overlegtafels Luchtkwaliteit en Geluid Genotuleerd op de flip-overs: Voor het meten van luchtkwaliteit is van belang: Windrichting Plaatsing van de sensor Genoteerde vragen aan de luchtkwaliteitsexpert: Houtstookprobleem? IJking van de sensoren: zijn er verschillen onder de sensoren onderling? Voor het meten van geluid: Genoteerd op de flipover, de volgende besproken onderwerpen: - laagfrequent geluid: => binnen meten - db weergeven (wens) - wat kan de gemeente ermee? - plaats van de sensor in verband met relatie met de bron - trillingen metingen, zijn die bruikbaar in relatie tot geluid? Figuur 5. De overlegtafel Luchtkwaliteit. Figuur 6. De overlegtafel Geluid. 7

21:00 21:25, Plenaire discussie, vragen en antwoorden De plenaire discussie vindt plaats onder leiding van gespreksleider Margriet Jansz, programmadirecteur bij Technologiestichting STW. Margriet Jansz vertelt dat ze voor het onderzoeksprogramma Maps4Society het onderzoeksbudget uitzet bij verschillende onderzoeksprojecten, en in die hoedanigheid is betrokken bij het Smart Emission project. Een panel van rapporteurs geeft een korte terugkoppeling van wat er in het afgelopen uur in de aparte kamers aan dialoog is gevoerd. De rapporteurs geven hun korte samenvatting van elk van de Overlegtafels. Deze staan tevens in staccato op de flip-overs genoteerd en zo opgenomen in dit verslag. Vervolgens is er ruimte voor discussie en vragen vanuit de zaal, voor vragen aan rapporteurs, bewonersdeelnemers, en projectteamleden. Deelnemers vragen onder andere om een mogelijkheid om digitaal een logboekje bij te kunnen houden, of meldingen te kunnen plaatsen bij een specifieke sensor en dag. Een suggestie wordt gedaan om specifieke gebeurtenissen die kunnen verklaren waarom er (ineens) een vertekend beeld lijkt te zijn, op te nemen op een logboek-per-sensor, waar bewoners zaken opmerkingen kunnen opschrijven. Hiervoor zal een interactief Forum worden ingericht. Er kwamen vragen over de betekenis van verschillende indicatoren en complexiteiten bij het in kaart brengen en meten van fenomenen als geluid, luchtkwaliteit, en laagfrequent geluid. De discussie spitste zich even toe op decibellen in db en in db(a). De laatste waarde is een weergave van geluidsdruk waarbij een correctie is uitgevoerd n.a.v. het gemiddelde menselijk gehoor. Ten behoeve van het gezamenlijk leerproces tussen bewonersdeelnemers en projectteamleden zijn hier enkele verwijzen opgenomen naar eenvoudige informatie van Wikipedia over het meten van geluid: https://nl.wikipedia.org/wiki/geluidsniveau https://nl.wikipedia.org/wiki/db(a) https://nl.wikipedia.org/wiki/decibel_(eenheid) http://www.ssgm.nl/het%20begrip%20db.htm https://nl.wikipedia.org/wiki/laagfrequent_geluid Er kwamen ook vragen over de Internet viewers waarop men naar de data van de sensoren kan kijken. In totaal zijn er 3 viewers waarop men de data uit de sensoren kan bekijken. Deze zijn beschikbaar voor zowel bewonersdeelnemers als projectteamleden. Tevens zijn de data van de SmartApp en de Heron viewer beschikbaar als Open Data. De Whale viewer is gebouwd voor technische doeleinden, en tijdelijk in de lucht: 1. De SmartApp, op http://smartemission.nl/smartapp/ Deze viewer is het meest eenvoudig in het gebruik. Hij is speciaal gemaakt voor de bewonerdeelnemers. U kunt op een smartphone, tablet of computer naar deze website gaan, en uw sensorlocatie aanklikken. De waarden die deze viewer kan tonen, komen dan links in beeld. 2. De Heron viewer op http://smartemission.nl/heron/ Deze viewer toont 1 verwerkte sensorwaarde, maar doet dat voor de hele stad gelijktijdig; u kunt alle sensoren tegelijk aflezen. Dat is voor vergelijkingen tussen locaties nuttig. Op deze viewer worden een aantal plugins ontwikkeld waarmee later, via standaarden, een selectie uit de grote dataset is te maken en te downloaden, in verschillende formaten. 8

3. De Whale viewer op http://whale.citygis.nl/sensorviewer2 deze bevat alleen ruwe, onverwerkte data. De technici gebruiken deze viewer bij het oplossen van problemen. U kunt deze viewer gebruiken door uw sensornummer te kiezen bovenin het scherm (bij devices). Soms moet u bij deze url twee minuten wachten voordat u de lijst met sensor devices kunt openen. Vooral de grafiek met huidige waarden op de verschillende geluidsfrequentiebanden geeft een interessant live beeld. Verandering in de grafiek wordt zichtbaar als u bijvoorbeeld vlakbij de sensor een schreeuw laat horen, en tegelijkertijd op een laptopscherm of tablet meekijkt. De waarden betreffen ruwe waarden, en ze kunnen een vertekend beeld opleveren; hoewel hier geen alleen indicatieve waarden bij staat op de website, benadrukt het projectteam dat u niet kunt uitgaan van de ruwe meetwaarden die hier staan aangegeven voor een valide interpretatie; voor verwerkte gegevens verwijzen we u naar de SmartApp en de Heron viewer. Figuur 7. Het panel met de rapporteurs, en gespreksleider Margriet Jansz. 21:25 21:30 Afsluiting van de avond Een informele voortzetting na 21:30 uur vindt plaats in het Cultuurcafé beneden, aan de overzijde van het Erasmusplein. Dank aan alle aanwezigen voor een mooie avond op de bovenste verdieping in de Erasmustoren. 9

Deelnemers 2 e bewonersdeelnemersbijeenkomst 1 maart 2016: Naam Jose sensor nr Michel Gröthe sensor houder 25 1 2 Lia Hendriks sensor houder.. 3 Freek Thuis sensor houder.. 4 Hans Iserief sensor houder 20 5 Leonie Dehue sensor houder.. 6 Frits Ogg sensor houder 18 7 Erik Waas sensor houder 37 8 Niels Waas sensor houder 37 9 Piet Biemans sensor houder.. 10 Allard Bekius sensor houder 28 11 Catherina Boogh sensor houder 26 12 Paul Geurts sensor houder 23 13 Ernest Vrins sensor houder 17 14 Susan Waas Sensorhouder 37 15 Margriet Jansz Technologiestichting STW 16 Jan Vonk projectteam RIVM 17 Irene Pleizier HAS Hogeschool Den Bosch 18 Linda Carton projectteam RU 19 Paul Geurts projectteam gemeente Nijmegen 20 Henk Nijhuis projectteam gemeente Nijmegen 21 Peter van der Voorn projectteam gemeente Nijmegen Cécile Kerssemakers projectteam RU en 22 Rob Schoon gemeente Nijmegen projectteam gemeente Nijmegen 23 24 Michel Grothe projectteam Geonovum 25 Just van den Broecke projectteam Geonovum 26 Janus Hoeks projectteam Intemo 27 Antoine van de Cruyssen projectteam Intemo 28 Bas de Greef projectteam Intemo 29 Robert Kieboom projectteam CityGIS 30 Matthijs Kastelijns Giel Vermeulen projectteam Geonovum en TU Delft projectteam gem. Nijmegen en HAS 31 32 Yvonne Cremers projectteam RU 33 Freek Thuis projectteam RU 34 Ron Wunderink projectteam RU 35 Dylan van Dijk projectteam RU 10

36 Gide Segid student RU GIS specialist 37 Damyanov Miroslav student RU afgestudeerd human geographer 38 Dhr. Vermeulen Belangstellende 39 Mevr. Vermeulen Belangstellende 11