Schematherapie bij persoonlijkheidsstoornissen en verslaving Tineke van der Linden GGz Breburg
Tineke van der Linden Gz-psycholoog in opleiding tot specialist Schematherapeut Cognitief gedragstherapeut i.o.
Programma workshop Wat is schematherapie? > video Basisbehoeften > kleine oefening Schema s Schemamodi & Verslaving Therapeutische interventies > video Rol van andere hulpverleners > rollenspel Vragen / opmerkingen
Wat is Schematherapie? Wie geeft (psycho)therapie? Wie kent schematherapie? Wat zegt t je?
Wat is Schematherapie? Schematherapie is een integratie van verschillende soorten psychotherapie (Young, Klosko & Weishaar, 2003) Ontwikkeld door Jeffrey Young als een behandeling voor persoonlijkheidsstoornissen en andere langdurige problematiek
Wat is Schematherapie? evidence-based behandeling voor borderline persoonlijkheidsstoornis (Giesen-Bloo et al., 2006; Farrell et al., 2009) Evidence-based groepstherapie voor de borderline persoonlijkheidsstoornis
Wat is Schematherapie? Grote RCT in 9 TBS-klinieken in Nederland: eerste bevindingen; effectief in de behandeling van narcistische en anti-sociale PS (Bernstein, 2012; Kersten, 2011) aparte open trial (N = 18 cluster B PS patiënten) 50% vertoonde betrouwbare verbetering >> veel patiënten ook verslaving
Wat is Schematherapie? Grote RCT in 9 TBS-klinieken in Nederland: Eerste onderzoeksbevindingen: minder drop-out, minder incidenten en delictgedrag, eerder verlof dan TAU verkort de duur van een TBS-behandeling Blijkt ook effectief bij psychopaten
Wat is Schematherapie? Video Nieuwsuur: http://nieuwsuur.nl/video/383355-psychopatensuccesvol-behandeld.html
Basisbehoeften vanuit Schematherapie Elk kind heeft in zijn ontwikkeling een aantal basisbehoeften: Veiligheid Verbondenheid Autonomie Zelfwaardering Zelfexpressie Realistische grenzen Als niet voldoende aan de basisbehoeften wordt voldaan, kunnen disfunctionele schema s ontstaan
Basisbehoeften vanuit Schematherapie Kleine oefening: Bespreek kort met je buurman/-vrouw welke basisbehoefte(n) jij van nature gemakkelijk biedt aan clienten. Welke basisbehoeften liggen je minder?
Schema s Schema: chronisch, terugkerend thema of patroon van gedachten, gevoelens, herinneringen en lichamelijke sensaties meestal ontstaan in de kindertijd filtert en kleurt informatie over zichzelf, anderen en de wereld 3 manieren om met een schema om te gaan: vermijden, overgave of overcompensatie
Schema s Wie weet er een voorbeeld van een disfunctioneel schema? Hoe ziet het eruit als je dit schema: - vermijdt? - bevestigt? - overcompenseert?
Schematherapie Schematherapie kan een korte, gemiddelde en langdurende vorm van behandeling zijn, afhankelijk van de cliënt
Schematherapie De therapeutische relatie is extreem belangrijk (limited reparenting) Kracht van leefmilieu/dagbehandeling/verschillende behandelaars versus één therapiesessie!
Schemamodi Schemamodi-behandeling ontwikkeld voor patiënten met ernstigere persoonlijkheidsproblematiek
Schemamodi Schemamodus: emotionele toestand of deel van het zelf dat tijdelijk iemands gedachten, gevoel en gedrag domineert, bestaat uit schema s en vastgeroeste manieren om daarmee om te gaan. Simpel gezegd: een kant van iemand
Schemamodi Schema s vormen de vaak meer onbewuste kijk op zichzelf, anderen en de wereld, en zijn meer onderliggend. Modi zijn direct zichtbaar, wisselen per situatie en beïnvloeden gedachten, gevoel en gedrag.
Schemamodi Bij ernstigere persoonlijkheidsproblemen: schema-modi zijn voor een groot deel losstaand van elkaar, kunnen snel wisselen.
Schemamodi Modi vormen de sleutel tot behandeling; de therapeut laat interventies aansluiten bij de modus van de client. Blokkades in de therapie èn in de begeleiding zijn te benaderen als therapeutisch minder productieve modi (disfunctionele coping-modi)
Schemamodi 3 soorten modi: (disfunctionele) Kind-kanten: kinderlijke emoties, vaak onverwerkt of onbegrensd (disfunctionele) Ouder-kanten: geïnternaliseerd deel van de ouder Disfunctionele copingkanten: vermijdende modi, modi gericht op overgave en overcompenserende modi In totaal inmiddels 22 modi
Schemamodi Oorspronkelijke modi: Disfunctionele Kind-modi: kwetsbaar kind (verlaten, misbruikt, vernederd) boos/razend kind impulsief kind eenzaam kind Disfunctionele Ouder-modi: straffende/kritische ouder veeleisende ouder Disfunctionele copingmodi: afstandelijke beschermer (vermijdend) afstandelijke zelfsusser (vermijdend) gedweeë gehoorzame (overgave) zelfverheerlijker (overcompenserend) Gezonde modi: gezonde volwassene, blij/speels kind
Schemamodi Disfunctionele Kind-modi: kwetsbaar kind (verlaten, misbruikt, vernederd) boos/razend kind impulsief kind eenzaam kind
Schemamodi Disfunctionele Ouder-modi: straffende / kritische ouder veeleisende ouder
Schemamodi Disfunctionele coping-modi: Vermijdende modi: afstandelijke beschermer afstandelijke zelfsusser Overgave-modi: gedweeë gehoorzame
Schemamodi Overcompenserende modi: zelfverheerlijker
Schemamodi Eerst 10 modi vanuit Young, nu in totaal 22 modi beschreven. Van belang vooral: aantal basale modi helder en herkenbaar maken voor client. Hierbij kunnen mengvormen voorkomen en de eigen benamingen van de client gebruikt worden.
Schemamodi Toegevoegde modi vanuit forensische veld: Overcompenserende modi: pest- en aanvalsmodus manipulator (paranoïde/obsessief-compulsieve) overcontrolleerder roofdier
Schemamodi Toegevoegde modi: pest- en aanvalsmodus
Schemamodi pest- en aanvalsmodus
Schemamodi pest- en aanvalsmodus
Schemamodi manipulator
Schemamodi manipulator
Schemamodi (paranoïde / obsessief-compulsieve) overcontrolleerder
Schemamodi (paranoïde / obsessief-compulsieve) overcontrolleerder
Schemamodi (paranoïde / obsessief-compulsieve) overcontrolleerder
roofdier Schemamodi
Schemamodi roofdier
Schemamodi Deze modi vormen een enorme uitdaging voor je therapeutische relatie Dus grenzen stellen.. maar ondertussen ook contact houden!
Schemamodi Modi-video: Lucy http://www.schematherapy.nl/images/videofiles/ Preview%20Video%201.wmv
Schemamodi & Verslaving Met toegevoegde modi: Analyse van patroon van middelengebruik en terugval vanuit schemamodi
Schemamodi & Verslaving Vanuit analyses met modi: >> Behandeling gericht op verminderen van modi met meeste risico voor terugval in middelengebruik (of: agressie / delictgedrag / probleemgedrag)
Schematherapeutische interventies Eerste stap: contact laten groeien, zorg, middels model van cliënt meer zicht en samenwerking Bereiken van kind-modi achter disfunctionele coping-modi: - veel begrip voor bescherming van vermijdende kanten - empathisch confronteren van overcompenserende kanten
Schematherapeutische interventies Bestrijden van disfunctionele ouder-modi: Straffende en veeleisende ouder-modus aanpakken Kind-kanten beschermen, verzorgen en begrenzen: imaginatie en meerstoelen limit-setting
Schematherapeutische interventies Therapeutische interventies: Voorbeeld casusconceptualisatie
Schemamodi: narcistische PS Zelfverheerlijker (stelt zichzelf boven anderen, zelfingenomen, grandioos, weinig empathie) Afstandelijke zelfsusser (afleiding, dwangmatig zichzelf stimuleren, werken, middelengebruik) Veeleisende ouder (stelt hoge eisen, pusht, alles moet perfect) Eenzame kind (minderwaardig, eenzaam) Razende, impulsieve kind (razend, impulsief, maakt dingen stuk uit boosheid)
Schematherapeutische interventies Therapeutische interventies: Video empathische confrontatie: http://www.schematherapy.nl/images/videofiles/pr eview%20video%204.wmv
Rol van andere hulpverleners Vaak verschillende visies op een cliënt * Schemamodel biedt ruimte voor meer begrip * Steun vanuit basisbehoeften erg belangrijk * Niet alleen faciliteren maar ook versterken van therapie
Rollenspel: meerstoelentechniek (Scott Kellog) Neem cliënt in gedachten Laat als therapeut je cliënt zich voorstellen: Je middel zit in de andere stoel Bedenk vragen over de ander in de stoel: Hoe ziet cannabis- eruit? Wat voor relatie hebben jullie? Wat zegt hij/zij tegen je? > enzovoorts
Rollenspel: meerstoelentechniek Nabespreken rollenspel
Ter afsluiting Nabespreken rollenspel
Vragen? Bedankt voor jullie aandacht! t.vanderlinden@ggzbreburg.nl