Grenzen aan de groei? Nee, grenzen aan de crisis. De crisis is tot in onze poriën doorgedrongen. Een steeds grotere groep mensen en bedrijven ondervindt hier de effecten van. De crisis noopt ons onszelf opnieuw te oriënteren op wie we zijn, hoe we omgaan met elkaar en onze wereld. Het besef dat er grenzen zijn aan hetgeen de mens allemaal vermag en de oproep om zorgvuldig om te gaan met onze aarde is voor het eerst indringend naar voren gebracht door de Club van Rome. Het lijkt er op dat deze boodschap, die op de een of andere wijze naar de achtergrond is geschoven, nieuw leven krijgt ingeblazen. In de vorm van een nieuw bewustzijn zien we tal van burgerlijke initiatieven op dit moment die in het besef van de grenzen aan de groei werken aan het dichterbij brengen van de grenzen aan deze crisis. Dit vanuit het besef dat werkelijk duurzame groei, juist onbegrensd, mogelijk is. Nieuwe ideeën en oplossingen voor problemen kondigen zich aan, ook in Breda, en bieden een nieuwe horizon, een lonkend perspectief. Bijkomend effect van de huidige crisis lijkt te zijn dat de traditionele rolverdeling tussen burgers en overheid verandert. Vanuit de eigen verantwoordelijkheid en betrokkenheid kennen burgers zich een eigen rol en verantwoordelijkheid expliciet toe. De overheid die in de rol van wet- en regelgever, financier en spreekstalmeester voor de nodige veranderingen kon zorgen lijkt niet langer effectief te zijn. Eerder zou de rol van de overheid (lokaal en nationaal) moeten verschuiven naar een geïnspireerd faciliterende en ondersteunende. Op deze wijze nieuwe inhoud geven aan de rollen van burger en overheid kan er tevens voor zorgen dat de groeiende weerstand van burgers tegen steeds grootschaliger en ondoorzichtige organisaties afneemt. Het vertrouwen van mensen wordt de laatste tijd keer op keer geschaad. Met ons appel kan het vertrouwen in overheid en in de eigen kracht terugkeren. In dit pamflet doen wij, met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen in 2014, een oproep aan alle politieke partijen om de geschetste bewegingen in de samenleving te ondersteunen.
Initiatief nemen vraagt moed, zeker in deze tijd van onzekerheid. Dankzij de genoemde initiatieven, opgerichte bewegingen en bedrijfjes zien we een markt ontstaan waarin duurzaamheid core-business begint te worden. Voorbeelden hiervan zijn de kleine bewonerscoöperaties die eigen energie opwekken met zonnepanelen en/of windmolens, bewoners die elkaar helpen bij het isoleren van de woning. Maar ook op andere vlakken zoals zorg- en dienstverlening steken burgers de handen uit de mouwen om het begrip duurzaamheid en zorgzaamheid betekenis te geven. Boodschappenpools, gezamenlijke kook- en eetafspraken van- en voor mensen die daaraan behoefte hebben, maar ook bedrijven zoals restaurants of cateraars, die zich nadrukkelijk en met duurzame producten een positie in de markt verwerven, een sociale dorpssupermarkt die leerwerktrajecten aanbiedt aan mensen met een beperking, zorgboerderijen die de duurzame teelt van producten combineren met dagbesteding of leerwerktrajecten. Een vernieuwd maatschappelijk weefsel krijgt op deze wijze gestalte (Herman Wijffels) en vormt de ruggengraat én het zenuwstelsel van onze duurzame samenleving. Een weefsel dat organisch kan uitgroeien zonder te parasiteren op moeder aarde of de gemeenschap. Vertrouwen, openheid en samenredzaamheid komen in het denken over duurzaamheid en zorg voor die gemeenschap steeds meer centraal te staan. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is daaraan wat ons betreft synoniem. In het economisch denken werd de afgelopen decennia schaalvergroting als het middel gezien om kosten te besparen en de productie te vergroten. Deze economy of scale stelde bedrijven in staat om winsten te maximaliseren. Groot nadeel echter is dat op deze wijze makkelijk voorbij wordt gegaan aan zaken als duurzaamheid en betrokkenheid van de werknemers en consumenten. Wij staan een economy of scope voor die juist deze laatstgenoemde zaken naar voren haalt. De reikwijdte van de producten en diensten die geleverd worden, krijgt door deze wijze van produceren en aanbieden een meerwaarde die we kunnen kwalificeren als duurzaam en zorgzaam. De gemeente Breda is zich bewust van de noodzaak tot veranderen op velerlei terrein en van de verschuiving die in de samenleving optreedt van top-down naar bottom-up. Er wordt niet enkel gestreefd naar een CO2- neutrale stad in 2044 maar ook naar een winwinsituatie waarbij zowel burgers, bedrijven als de (lokale) overheid profiteren van de initiatieven. Wij zien kortom dat duurzame ontwikkeling een kans is om echt sterker uit de huidige crisis te komen. We roepen alle politieke partijen op om dit manifest krachtig te ondersteunen en deze steun in de programma s voor de komende gemeenteraadsverkiezingen te vertalen in concrete actie. We beschrijven in het hiernavolgende een vijftal punten die als inspiratie kunnen dienen voor het eigen partijprogramma. Zo bouwen we aan een sociale, economisch en financieel gezonde en duurzame samenleving
Maak kansrijk wat mogelijk is en mogelijk wat kansrijk is Ownership of in goed Nederlands eigenaarschap is de sleutel tot succes in onze visie. Te vaak zijn we ervan uitgegaan dat de overheid door wet- en regelgeving problemen oplost of de ideeën aandraagt die richting geven aan een mogelijke oplossing. Een veel gehoorde klacht bij burgers is dan evenzo vaak dat er slecht naar hen wordt geluisterd. Zo zijn de rollen bepaald: de overheid is de zorgende ouder, de burger het te verzorgen kind. De rol van de burger. Een initiatief wordt vaak geboren doordat mensen in samenspraak met elkaar zijn. In formele - maar vooral ook in meer informele setting. Toevallige ontmoetingen of een eveneens toevallige samenloop van omstandigheden zorgen vaak voor geweldige geesteskinderen die gezien en gehoord willen worden. Zo beziend moeten we er voor zorgen dat we onze verloskamers, onze kinderkamers en alle randvoorwaarden om een vlotte bevalling en uitgroei mogelijk te maken, op orde hebben. In onze metafoor betekent dit dat de juiste mensen bij elkaar komen en dat daarmee ook een rijk palet aan benodigde competenties wordt samengesteld; dat er gelegenheid is om het idee te laten groeien en er aansporing is tot creatief denken en handelen. Zo maken we kansrijk wat mogelijk is in de, door ons als Bredase Broedkamers gedefinieerde omgeving. Dit kan heel concreet zijn in buurthuizen, scholen, verzorgingstehuizen, sportverenigingen maar ook in ad-hoc samengestelde groepen,die via de nieuwe media in contact met elkaar komen. Op deze wijze worden burgers de verwekkers van het eigen idee en is de overheid als ondersteuner min of meer op de achtergrond aanwezig. De beoordeling van het idee is daar in goede handen als er voldoende aandacht is gegeven aan het hele proces van ideevorming, groei en realisatie. De rol van de overheid. In het bovenstaande hebben we deze rol al kort beschreven. De overheid is weliswaar op afstand maar met grote betrokkenheid aanwezig in het hele proces. De ideeën die levensvatbaar zijn moet ze laten groeien en zorgen voor voldoende speel- en experimenteerruimte. Maar ook kan de overheid (gemeente) het organisatievermogen en het ondernemerschap verder vergroten, meehelpen bij de financiering van (soms letterlijk) de ruimte, kritisch meedenken en moreel ondersteunen. Zodoende wordt mogelijk wat kansrijk is en staan burgers en overheid gezamenlijk aan de wieg van prachtige kinderen waar zij ook gezamenlijk verantwoordelijkheid voor dragen.
Uitdagingen van nu zijn de oplossingen van morgen. Om te veranderen is moed nodig, schreven we eerder. Vanuit het besef dat er grenzen aan de groei zijn, zijn we van mening dat we met elkaar in staat zijn om grenzeloos te denken en daarmee tot het scheppen van nieuwe oplossingen die onbegrensde duurzame groei mogelijk maken. Om het hiervoor beschreven proces op gang te helpen is het goed als de politieke partijen in Breda zich uitspreken over de ontwikkeling naar een duurzame en zorgzame stad. Wij dragen alvast een aantal concrete punten aan ter inspiratie en uitwerking voor alle partijprogramma s. Punt 1: De gemeente Breda creëert actief Bredase Broedkamers. Platforms die kunnen zorgen dat ideeën uit de samenleving worden ondersteund. Deze platforms worden in samenspraak met Bredase onderwijs- en kennisinstituten opgezet en zijn gericht op stimuleren van creativiteit, uitdagen, het nemen van risico s en het verbinden van ideeën en partijen. Doel is om minimaal 10 % van de aangedragen ideeën naar een fase van realisatie te helpen. Punt 2: De gemeente Breda faciliteert duurzame, kansrijke projecten vanuit een duurzaamheidsfonds. Criteria voor de toekenning van middelen uit het fonds worden door de gemeente opgesteld. Door de inzet van kennis van wet- en regelgeving en planologie, en het toekennen van financiële middelen participeert het fonds in de projecten en wordt zodoende mede-eigenaar/toezichthouder. Breda maakt, om het fonds van de nodige financiële middelen te voorzien, afspraken met de provincie en (lokale) financiers (banken). Vanaf 2015 heeft de gemeente met genoemde partijen een samenwerkings- overeenkomst en beheren zij gezamenlijk het fonds. In een eerste tranche komt in 2015 een bedrag van 15.000.000 beschikbaar dat revolverend is opgezet. Punt 3: Een actieve communicatie over hetgeen zich in de diverse broedkamers afspeelt, de ontwikkeling van nieuwe (economische) activiteiten en de spelregels die gehanteerd worden, wordt door de gemeente gefaciliteerd. De gemeente Breda organiseert jaarlijks, vanaf 2014 De Nacht van de Duurzaamheid. In deze nacht worden de initiatieven die in de broedkamers zijn ontstaan en de groei daarvan, gepresenteerd aan de Bredase burgers. Aangezien duurzaamheid een hot-item is, kan dit initiatief volgens ons een landelijk begrip worden en daarmee bijdragen aan het imago van Breda als duurzaamste stad van Nederland.
Punt 4: De gemeente stemt haar organisatie en werkwijze af vanuit de gedachte dat de burger volwassen is en serieus genomen dient te worden. Zo kan de beweging in kracht groeien en een daadwerkelijke bijdrage leveren aan het uiteindelijke doel: duurzaamheid en zorg. Daartoe past de gemeente haar dienstverlening zodanig aan dat deze laagdrempelig bereikbaar is voor de burgers. In 2014 worden de eerste ambtenaren aangesteld om de vragen en behoeftes van de kansrijke, lokale initiatieven samenhangend op te lossen (integraal denken). Het kan hier zaken betreffen als vergunningverlening, regelgeving, planologie, ondersteuning en/of advies op financieel gebied etc. Punt 5: Breda maakt ruimte voor duurzame energie-opwekking. Op dit moment betalen de burgers in Breda 160.000.000 per jaar voor hun energie. Dit geld gaat naar de energieleveranciers en naar de fiscus. Een deel van dit bedrag kan worden bespaard en zodoende teruggehaald en worden besteed aan de realisering van duurzame lokale initiatieven. Windturbines langs de A16, zonneparken op braakliggende gronden en daken van publieke gebouwen, renovatie en verduurzaming van verouderde gebouwen zijn robuuste energieopwekkers of energiebesparingen. Op deze wijze versterken overheid en burgers samen de lokale economie.