Module Omgevingsrecht

Colofon Auteur Elbrich Kuipers Redactie Anneke Koek, Tekstak, bureau voor tekst en redactie Beeld ARKA Media BV, Beeldverwerving en beeldredactie Resonans Charl Schils, Prinsentuin College Breda François Hermans, Helicon Opleidingen MBO Henk Adema, Handhaver bij het Wetterskip Fryslân en bij het FUMO (Friese Regionale Uitvoeringsdienst) Theo Hendriks, Gemeente Waalwijk Onderwijskundige Annet Scholten Het Ontwikkelcentrum heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Bent u desondanks van mening dat we u hebben benadeeld, dan kunt u contact met ons opnemen. Eerste druk, 2015 2015 Ontwikkelcentrum, Ede, Nederland Email: info@ontwikkelcentrum.nl Internet: www.ontwikkelcentrum.nl Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of op enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het Ontwikkelcentrum.

Inhoudsopgave Inleiding 5 1 Geschiedenis van het omgevingsrecht 7 1.1 Oriëntatie 7 1.2 Wet- en regelgeving omgevingsrecht 7 1.3 Hinderwet 9 1.4 Sectorale wetgeving 10 1.5 Veranderend inzicht 11 1.6 Integrale wetgeving 12 1.7 Opdracht 14 2 Inrichtingen 17 2.1 Oriëntatie 17 2.2 Een inrichting 17 2.3 Activiteitenbesluit en A-, B- en C-inrichtingen 22 2.4 Opdracht 24 3 Bevoegd gezag 27 3.1 Oriëntatie 27 3.2 Bevoegd gezag 27 3.3 Meer dan één bevoegd gezag 29 3.4 Opdracht 30 4 Vergunningen en meldingen 31 4.1 Oriëntatie 31 4.2 Een besluit 31 4.3 Vergunning, melding, ontheffing of vrijstelling 32 4.4 Omgevingsvergunning 35 4.5 Aanvraag vergunning en melding 37 4.6 Opdracht 39 5 Handhaving 41 5.1 Oriëntatie 41 5.2 Handhaving 41 5.3 Strafrechtelijke handhaving 43 5.4 Bestuursrechtelijke handhaving 46 5.5 Klachten en problemen 50 5.6 Opdracht 51 6 Andere wetgeving 53 6.1 Oriëntatie 53 6.2 Europese regelgeving 53 6.3 Ruimtelijke ordening 55 6.4 Waterwetgeving 56 6.5 Natuurwetgeving 58 6.6 Opdracht 59 3

Afkortingen en bronnenoverzicht 60 Begrippenlijst 62 4

Inleiding Deze leereenheid is een vervolg op Kennismaking Recht van J. de Jong. Het uitgangspunt hierbij is het Kwalificatiedossier Milieuonderzoek en -inspectie van de Beroepsgerichte Kwalificatiestructuur (BKS). Het lesmateriaal hoort bij kerntaak 2 van het basisdeel Uitvoering geven aan wet- en regelgeving leefomgeving (B1-K2). De overheid stelt eisen aan bedrijven om de kwaliteit van de leefomgeving te behouden en verbeteren. Als iemand een bedrijf heeft of wil oprichten, moet hij of zij een melding doen, een vergunning aanvragen of niets doen. Dit is afhankelijk van de risico s van de bedrijfsvoering voor de leefomgeving. Ook voor activiteiten op het gebied van ruimtelijke ordening, flora en fauna, water, geluid, afvalstoffen en lucht gelden regels. In bepaalde gevallen moet een melding worden gedaan of een vergunning, ontheffing of vrijstelling worden aangevraagd. Het bevoegd gezag beoordeelt de aanvragen en neemt er een besluit over. Daarbij houdt het rekening met landelijke, provinciale en gemeentelijke beleidsplannen en programma s op het gebied van de leefomgeving. Bestudering van Kennismaking Recht en deze leereenheid, samen met de verwerkingsvragen, toetsen en opdrachten, zorgen voor de juiste kennis van de werkprocessen: B1-K2-W1: Geeft informatie en voorlichting over beschikkingen en meldingen en rapporteert over de voortgang. B1-K2-W2: Bereidt aanvragen voor (eenvoudige) beschikkingen voor. B1-K2-W3: Handelt meldingen af. B1-K2-W4: Onderzoekt problemen/klachten en handelt ze af. De digitale opdrachten, bronnen en hulpmiddelen, die herkenbaar zijn aan het computersymbool, kun je vinden op http://ontwikkelcentrum.nl/kenniskiem 5

1 Geschiedenis van het omgevingsrecht 1.1 Oriëntatie De Romeinen wisten al dat menselijke activiteiten een negatieve invloed op de gezondheid kunnen hebben. Ook verontreinigden ambachten als leerlooien het milieu al vóór de industriële revolutie. De industriële revolutie was de overgang naar machinaal werken, eind negentiende, begin twintigste eeuw. Door deze ontwikkeling werden bepaalde chemische stoffen vaker gebruikt. Deze stoffen hadden ongewenste effecten op ecosystemen en mensen. Ze kwamen in het milieu terecht via lucht, water en afval. Zo veroorzaakten ze problemen als bodemverontreiniging, zure regen en de aantasting van natuurgebieden. Nu noem je dit soort stoffen milieugevaarlijk. Daarnaast was er door de bevolkingsgroei minder ruimte voor de natuur. Wet- en regelgeving werd toen noodzakelijk om de leefomgeving en de natuur te beschermen. Sindsdien is er veel veranderd in deze wet- en regelgeving. Als toezichthouder geef je uitvoering aan de wet- en regelgeving van dit moment. Je controleert op naleving ervan en je geeft informatie en voorlichting. Je rapporteert over de voortgang en je bereidt aanvragen voor beschikkingen voor. Ook handel je meldingen af door die te laten tekenen door het bevoegd gezag. Tot slot behandel je problemen en klachten. Deze paragraaf biedt je een basis voor al deze taken. 1.2 Wet- en regelgeving omgevingsrecht Je hebt als toezichthouder te maken met de wet- en regelgeving van het omgevingsrecht. Het is dan ook belangrijk dat je weet wat het omgevingsrecht is en hoe het is ontstaan. Omgevingsrecht Het omgevingsrecht bestaat uit veel verschillende wetten en regelingen voor ruimte, wonen, infrastructuur, milieu, natuur en water. Al die wetten en regelingen hebben eigen uitgangspunten, werkwijzen en eisen. Het omgevingsrecht is daardoor erg ingewikkeld voor iedereen die ermee te maken heeft. Denk maar aan burgers, bedrijven, gemeenten, maar ook aan toezichthouders zoals jij. Vereenvoudigen De overheid wil deze wetgeving daarom vereenvoudigen. Voor burgers wordt het bijvoorbeeld makkelijker om een vergunning voor de bouw van een tuinhuis aan te vragen. Ondernemers kunnen eenvoudiger veranderingen in hun bedrijf doorvoeren of een bedrijf starten. Ambtenaren krijgen meer duidelijkheid en ook voor jou als toezichthouder wordt het werk overzichtelijker. De nieuwe wetgeving zal ook beter aansluiten bij de Europese regels. Afb. 1.1 Wetgeving veranderen kost veel tijd en overleg. Geschiedenis van het omgevingsrecht 7

Wetsvoorstel Omgevingswet Het wetsvoorstel voor de nieuwe Omgevingswet is op dit moment in behandeling. De verwachting is dat de wet in 2018 in werking zal treden. Met deze wet vereenvoudigt en bundelt de overheid de vele regels voor ruimtelijke projecten. Een ruimtelijk project is bijvoorbeeld de ontwikkeling van een gebied, woningbouw of de aanleg van een weg. Je begrijpt dat ruimtelijke projecten invloed kunnen hebben op het milieu en de natuur. Misschien moeten er bomen worden gekapt of zal er sprake zijn van vervuiling. Daarom spelen natuur en milieu een grote rol in de nieuwe Omgevingswet. Uitgangspunten De uitgangspunten voor de nieuwe Omgevingswet zijn: samenhang tussen verschillende plannen en activiteiten voor ruimtelijke ordening, milieu en natuur; duurzame ontwikkelingen aanleggen, bijvoorbeeld windmolenparken; aandacht voor de verschillen tussen regio's. Gemeenten, provincies en waterschappen krijgen meer ruimte om op omgevingsgebied hun eigen beleid te voeren. Regio s kunnen door de nieuwe Omgevingswet straks beter aansluiten bij hun eigen behoeften en doelstellingen. Geschiedenis in het kort Het omgevingsrecht heeft een lange voorgeschiedenis die begon met de Hinderwet (Hw) in 1875. Een kleine eeuw later was er de sectorale wetgeving met aparte milieuwetten voor elke milieusector (bijvoorbeeld water, lucht, bodem). Niet lang daarna ontstond er wereldwijd een heel andere kijk op natuur en milieu. Namelijk het besef dat grondstoffen kunnen opraken en dat er een wereldwijde aanpak van milieuproblemen nodig is. Integrale aanpak Begin jaren 80 van de vorige eeuw besloot de overheid dat er een integrale (volledige) aanpak voor de milieuproblemen moest komen. Deze aanpak zal uiteindelijk leiden tot de invoering van de nieuwe Omgevingswet in 2018. Wetgeving Informatie Hinderwet (1875) Het doel van de wet was gevaar, schade en hinder door bedrijven voorkomen of beperken. Sectorale wetgeving (rond 1960) Opdeling in verschillende sectoren: de verontreiniging van water, lucht en bodem, de geluidhinder, de afvalstoffen enzovoort. Integrale wetgeving (vanaf 1980) Wet algemene bepalingen milieuhygiëne (Wabm) (1980) Wet milieubeheer (Wm) (1993) Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) (2010) Omgevingswet (gepland: 2018) Waterwet (2009) Zal worden opgenomen in de nieuwe Omgevingswet. 8 Geschiedenis van het omgevingsrecht

1. Het omgevingsrecht gaat over: A. veiligheid, wonen, infrastructuur, milieu, natuur en water; B. ruimte, wonen, infrastructuur, milieu, natuur en water; C. ruimte, wonen, infrastructuur, milieu en voorzieningen. 2. Een van de uitgangspunten van de nieuwe Omgevingswet is: A. burgers, ambtenaren en bedrijven moeten het makkelijker krijgen; B. de Europese regels moeten beter worden toegepast; C. duurzame ontwikkelingen aanleggen. 1.3 Hinderwet De Hinderwet (Hw) uit 1875 is de oudste milieuwet van Nederland. Het doel van de wet was gevaar, schade en hinder door bedrijven voorkomen of beperken. De wet had daardoor maar een beperkt toepassingsgebied. Dit wil zeggen dat je via de Hinderwet (Hw) alleen milieuverontreiniging in de vorm van gevaar, schade en hinder kon aanpakken. Andere soorten milieuverontreiniging kon je via de Hinderwet (Hw) niet bestrijden. Denk bijvoorbeeld aan verontreiniging door verkeer, (brand)stoffen en andere milieugevaarlijke producten. Afb. 1.2 Krantenbericht uit de Leeuwarder Courant, 1899. Invloed op de gezondheid De regelgeving hield in die tijd nog geen rekening met de invloed van bepaalde stoffen op de gezondheid van mensen. Denk bijvoorbeeld aan de invloed van terpentine op de gezondheid van schilders. Na jarenlang terpentine inademen, ontstaat de beroepsziekte organisch psychosyndroom (OPS). Deze ziekte tast onder andere het kortetermijngeheugen aan. In de tijd van de Hinderwet (Hw) bestonden er dus nog geen regels om mensen tegen dit soort gevaarlijke invloeden te beschermen. 3. Welke van de volgende uitspraken over de Hinderwet (Hw) is niet waar? A. De Hinderwet (Hw) zorgde voor minder lawaai in de omgeving van een fabriek. B. De Hinderwet (Hw) voorkwam verontreiniging van de bodem. C. Volgens de Hinderwet (Hw) moest je een vergunning aanvragen voor opslag van gevaarlijke stoffen. Geschiedenis van het omgevingsrecht 9