Amerikaanse maatschappelijk werker Patrick Boyle keert zich tegen puur klassieke medicinale behandeling in psychiatrie: Neem de tijd. Luister naar wat individuele verslaafde te zeggen heeft Patrick Boyle, de empathische maatschappelijk werker uit Cleveland (Ohio), leert Nederlandse psychiaters hoe ze verslaafden en schizofrenen succesvoller kunnen behandelen. Vaak zijn dat erg zieke, soms heel lastige mensen met crimineel gedrag die heen en weer worden geschoven tussen verslavingszorg en psychische hulpverlening. Zijn advies? Neem de tijd voor elke patiënt, zonder vooringenomenheid. Luister naar wat individuele verslaafden te zeggen hebben. Naar wat ze wensen, hopen, willen en nog kunnen. Sla een brug om ze te helpen. Vertaal wetenschap naar de praktijk. En bied een geïntegreerde behandeling aan. Een individuelere benadering levert een gezondere samenleving op. Patrick Boyle (60) maakt een aangename, uitgebalanceerde en onverstoorbare indruk. Uit eigen ervaring weet hij wat het is om met verslaafden om te gaan. Hij spreekt met zachte stem. Opgroeien met mijn vader betekende Acties zijn sterker dan woorden, zegt hij enigszins cryptisch. Je moest volgen. Tonen. Wees gehoorzaam, was het motto, legt hij uit. Ja, ik ben opgegroeid met de wil om hem te behagen. Ik was bang, want hij was onrustig, vaak dronken of katerig. We praten over zijn vader, omdat Boyle een intrigerende opmerking maakte aan het einde van zijn recente presentatie voor GGZ ingeest, de instelling voor geestelijke gezondheidszorg die hem naar Nederland haalde. De plotselinge dood van zijn alcoholische vader, vertelde hij, motiveerde hem om maatschappelijk werker en drug counselor te worden. Daardoor werkt hij nu zowel met aan alcohol of drugs verslaafden als in de geestelijke gezondheidszorg. Schoenenverkoper Boyle: Mijn vader was handelsreiziger, een reizende schoenenverkoper. In de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw reed hij heel Ohio door om in allemaal schoenenwinkels schoenen te verkopen waarvan de meeste nu zijn gesloten. Een middenklasse-milieu: In 1967 verdiende hij 17.000 dollar per jaar. Toen ik in de verslavingszorg begon, kreeg ik 7.500 dollar, minder dan de helft van wat mijn vader verdiende. Het duurde lang om dat te halen. Mijn moeder was rustig, depressief, maar helemaal de huisvrouw. Ze zorgde ervoor dat onze kleren schoon waren en dat we goed aten. Ze had het moeilijk. Mijn zus is 2 jaar ouder dan ik, mijn pa hakte vaak op beide in. Hij was niet agressief, hij was erg kritisch. Het was meer emotionele verwaarlozing en absenteïsme. Hij was niet vaak thuis of in de buurt. Hij reisde veel, vertrok s maandags en kwam op donderdag terug. 1
Patrick Boyle werd geboren op 15 juli 1952 in Ohio. Op verzoek van GGz ingeest spreken we elkaar aan de bar van een Amsterdams café aan de Oudezijds Armsteeg midden op de Wallen. Eerst lacht hij wat schichtig als ik hem een late babyboomer noem. Dan verschijnt er een hele grote glimlach boven zijn lange dunne grijze baard: Toen brachten we de chaos. Nu proberen we het allemaal weer recht te zetten. Slagaderbreuk Na een van die ruzies thuis, ik was 15, vertelde ik mijn vader dat het echt veel beter zou zijn, als hij nooit meer in ons huis kwam. Twee weken later was hij dood, 43 jaar oud. Hij stierf in een hotel. Oh ja, ik voelde me verschrikkelijk. Hij had een aneurysma, een slagaderbreuk. Erg triest, onverwacht. Hij was een gevoelige man. Tijdens de Tweede Wereldoorlog diende hij als marinier in de Stille Zuidzee. Als jongen van 17, 18, 19 jaar zag hij er verschrikkelijke dingen. Maar een deel van zijn probleem was genetisch bepaald. Mijn vader's tweelingbroer, mijn grootvader en overgrootvader hadden eveneens een ernstig drankprobleem. Onderzoekscentrum Boyle wilde psychiater worden, maar het bleef bij een jaartje psychologie aan de katholieke Universiteit van Notre Dame in Indiana. In 1974 ging hij aan de slag in de verslavingszorg. Twaalf jaar later begon hij zijn masters in maatschappelijk werk aan de Case Western Reserve University, Ohio. Aan die universiteit is hij inmiddels directeur van het invloedrijke Center for Evidence Based Practices, een samenwerking tussen de Mandel School of Applied Social Services en het Department of Psychiatry van de Case School of Medicine. In dit centrum wordt allerlei cijfermateriaal verzameld over de hulp aan mensen met mentale problemen die tevens verslaafd zijn aan alcohol of drugs. Boyle: We helpen de resultaten van wetenschappelijk onderzoek toe te passen. Dat is onze kracht: we ondersteunen organisaties om feitelijke kennis in de praktijk te brengen. Hij veert op, als ik hem vraag of hij een soort vertaler is. Dat is precies wat we doen. Wij vertalen wetenschap in de praktijk. Luisteren en begrijpen Hij keert zich tegen automatismen en de puur medicinale behandelwijze in de psychiatrie. Mensen willen gehoord worden, ze willen dat er naar ze wordt geluisterd, ze willen worden begrepen. En ze willen hulp om hun levens te kunnen leven. Dat geldt zowel voor verslaafden als voor mensen die een mentaal probleem hebben. We moeten luisteren naar wat hun behoeften en verlangens zijn. In plaats van altijd en uitsluitend terug te vallen op de voorgeschreven medicijnen - omwille van hun diagnose, hun toestand. En niet om wie ze zijn. Psychiaters denken nog veel te vaak: Je hebt deze aandoening, dus moet je die en die specifieke medicatie innemen. Als dat de enige behandelwijze is, dan is het de verkeerde aanpak. Ze horen beter te kijken naar wat een individu nodig heeft. Dat geldt ook voor verslaafden met mentale problemen. 2
Het zijn geen gescheiden werelden. Voeg beide onderdelen samen. Maak geen verschil meer tussen de manier waarop mensen met een verslaving en mensen met schizofrenie of andere zware mentale problemen worden benaderd. Compassie, empathie, luisteren, optimisme zijn uw kernwaarden. Elke verslaafde heeft zijn eigen verhaal waar je naar moet luisteren. Kijk naar de persoon in plaats van simpelweg medicatie te geven. Als je daaraan went, wordt elke interventie persoonlijk. Dat is anders dan: Dit is een verslaafde, die behandelen we op deze manier. En bij een schizofreen adviseer ik dat en dat middel. De behandelaar moet zich afvragen wie de persoon is die hij of zij voor zich heeft. Wat wil, wenst of droomt die patiënt? Verbazingwekkende oplossingen Mensen met een verslaving en schizofrenie of een andere serieuze mentale ziekte, vertelt hij, komen vaak met verbazingwekkende oplossingen voor hun eigen situatie. Op basis van praktijkervaringen helpen we behandelaars hun cliënten te leren waarderen wie ze zijn. Dat kost meer tijd. Maar als je ermee begint elke interventie te individualiseren, dan wordt dat een gewoonte die je efficiënt en effectief kunt toepassen. Je ontwikkelt een andere gewoonte. En daar gaat het om. U legt de nadruk op op individuele patiënten. Dat wijkt af van de gangbare collectieve top-down benadering, waarbij iedereen min of meer gelijk is. Boyle: Ik moet weten wat de individuele waarden van elke patiënt zijn. Alleen dan kan ik iemand begrijpen. Hoe heeft iemand zich ontwikkeld? Jarenlang vertelden onze wetenschappers en ons: Je bent efficiënter, als je deze specifieke interventies regelmatig en op een bepaalde manier toepast. Wat we nu leren geen nieuwe les is dat mensen van elkaar verschillen. Je behandelt een persoon, niet een aandoening of een ziekte. Individualiseren kost meer tijd, dus meer geld. Elke verandering kost geld. En geïndividualiseerde interventies zijn duur. Wij werken met een geïntegreerde of dubbele diagnose. In het kader van deze Integrated Dual Disorder Treatment (IDDT) hebben we kostbare Assertive Community Treatment-teams (ACT) opgezet. Maar het bezuinigingspotentieel van deze interventies is enorm. In Ohio gebruiken we de Integrated Dual Disorder Treatment zowel apart als in combinatie met de ACT-teams. We hebben onderzocht en aangetoond dat de staat met deze methode op een groep van 160 personen in een jaar tijd ongeveer 1,4 miljoen dollar aan servicekosten heeft bespaard. Het is dus een investering. Een investering in mensen - en in de samenleving. Dat loont, want mensen krijgen de kans op herstel. Ze kunnen een baan krijgen en productieve belastingbetalers worden. 3
GGz ingeest Boyle is enthousiast over de teams die hij bij GGz ingeest ontmoette. GGz ingeest oefent al met de gecombineerde behandeling. Bovendien hebben ze ervaringsdeskundigen in hun teams opgenomen. Mensen die de afgelopen 20 jaar telkens het ziekenhuis in en uit zijn gegaan. Nu komen zij niet meer in het ziekenhuis. Deze experts werken voltijds mee in de teams, ze zijn productief en helpen uit eigen ervaring andere mensen hoe ze kunnen herstellen. Omdat er meerdere ervaringsdeskundigen in de teams zitten, herstellen er meer en meer patiënten. En de kwaliteit van het herstel wordt almaar beter. In het verleden keken we in de Verenigde Staten alleen naar de kosteneffectiviteit. Als er in de zorg niet binnen een paar maanden resultaat werd behaald, dan zeiden Amerikaanse politici en zorgverzekeraars algauw: We stoppen de behandeling. Dat raakte vooral mensen met een ernstige psychische ziekte. In ons geval, met IDDT, hebben we het vaak over een investering van 2 jaar. In ruil daarvoor krijg je levenslang herstel. Dat is een paradigmawisseling. Hij weet wat er in de wijken speelt, want naast zijn baan bij de universiteit houdt hij in de avonduren en op zaterdagen nog steeds praktijk als maatschappelijk werker. 'Deze zwaar verslaafde mensen lééfden in de ziekenhuizen. Sommigen doen dat nog steeds, zo ziek zijn zij. Maar de meesten kunnen prima in een gemeenschap leven. Zeker, er vinden recidieven plaats en periodes van stress waarin mensen opnieuw met de politie in aanraking komen. Maar de meesten vallen niet terug. Het keerpunt in hun leven is vaak de zeer intense, individuele zorg die ze gedurende een lange tijd krijgen. Hoe worden mensen gemotiveerd om te veranderen? Patrick Boyle: Dat is de grootste stap. Je betrekt hen er als mens bij. Je ontwikkelt een relatie. Leer ze kennen. Wees zelf transparant. Ontwikkel vertrouwen. En help ze met alles wat ze je laten doen. Zij geven toestemming om een verandering te verwezenlijken. Als een aanpak niet werkt, wijs je ze daar op en herstel je het. Met grote vanzelfsprekendheid: Je staat klaar en helpt, zodra iemand behoefte heeft aan een dak boven zijn hoofd, aan nieuwe kleren of financiële bijstand, aan lichamelijke zorg. Of als iemand zijn 15-jarige dochter wil zien, die ziek is maar niet meer met hem wil praten. Je probeert een brug te slaan, zodat je ze kunt helpen. Zeer fundamenteel werk. Mensen hebben een dak boven hun hoofd nodig, en een veilige plek om te leven. Dan kunnen ze ontspannen, aan het werk gaan, eten en hun kinderen verzorgen. Bezuinigingen in de zorg De bezuinigingen in de Nederlandse verslaafdenzorg en de geestelijke gezondheidszorg baren hem zorgen. Uiteindelijk pakt het duurder uit om deze mensen te behandelen. Bezuinigen is een armoedige korte-termijn-oplossing voor een probleem dat op de lange termijn speelt. Terwijl investeren in maatschappelijke hulpverlening op den duur veel kosten kan besparen. 4
We hebben die fout in de Verenigde Staten gemaakt. In Ohio werd er 34 % bezuinigd op de geestelijke gezondheidszorg. Dat heeft een negatief effect gehad op crisisinterventies en ziekenhuisopnames. Hulp voor psychische problemen hoort bij onze samenleving. Het is een eenvoudige, primaire en essentiële dienst. Juist de Nederlanders hebben het op dit terrein in het verleden heel goed gedaan. Amerikanen bewonderen de Nederlandse aanpak van van de zorg. Jullie behandelen de patiënt als een mens. Mijn advies? Bezuinig niet te veel. Blijf menselijk. Want je krijgt een gezondere samenleving als je een meer individuele benadering toepast. Opnieuw hebben we het over over zijn vader en waarom Patrick Boyle maatschappelijk werker werd. Ik denk, dat hij wilde dat ik mensen help. Het achtergrondgeluid in de bar zwelt aan. Ik wil nog steeds zijn vriend zijn. Ik droom weleens dat hij in een schommelstoel in mijn garage zit en wij telepathisch met elkaar communiceren. Met een amper hoorbare zucht. Ik weet het, het is maar een droom. Interview door Willem Wansink. 5