Notitie vangnetregeling 2016

Notitie vangnetregeling 2016 1. Inleiding Gemeenten ontvangen een gebundelde uitkering (BUIG) om daarmee de uitkeringen in het kader van de Participatiewet te financieren. Per gemeente wordt door het rijk berekend wat de verwachte uitgaven zijn. Als een gemeente minder uitgeeft aan bijstandsuitkeringen dan op basis van de verdeelsystematiek wordt verwacht, dan mag de gemeente dit bedrag houden. Als een gemeente meer uitgeeft, komt het tekort in beginsel voor haar rekening. De vangnetuitkering biedt gemeenten financiële compensatie voor tekorten boven de 5% op het budget als bedoeld in artikel 69 van de Participatiewet. Om aanspraak te kunnen maken op een vangnetuitkering over 2016 moet de gemeente aan een aantal voorwaarden voldoen. Zo dient het college de gemeenteraad in 2016 te informeren over de te verwachten overschrijding van het BUIGbudget 2016. Daarnaast wordt aangegeven wat voor maatregelen het college neemt of heeft genomen om deze overschrijding te reduceren. De raad dient ten aanzien van het laatste een zienswijze te geven. Bijgaand ontvangt u de prognose en een overzicht van de maatregelen. Vooraf wordt ingegaan op de wijzigingen in het verdeelmodel BUIG. 2. Verdeelmodel Uitgangspunt Voor het vaststellen van het BUIG-budget wordt voor gemeenten met meer dan 15.000 inwoners gebruik gemaakt van een objectief verdeelmodel. Met het verdeelmodel wordt op basis van diverse objectieve factoren geschat wat gemeenten zullen uitgeven aan uitkeringen. Per huishoudtype wordt de kans op bijstand berekend. Zo hebben bijvoorbeeld eenoudergezinnen, allochtonen, maar ook mensen met een arbeidsbeperking een hogere kans dan gemiddeld dat zij een bijstandsuitkering ontvangen. Bij de berekening van de kans op bijstand wordt verder ook rekening gehouden met de buurt waarin het huishouden woont en specifieke regionale arbeidsmarktkenmerken. Verdeelmodel en Veenendaal In de notitie "Herverdeeleffecten nieuwe financiering Participatiewet" uit 205 is uitgebreid ingegaan op de gevolgen van de introductie van dit nieuwe verdeelmodel voor de gemeente Veenendaal. Toen toonden we aan dat door onvolmaaktheden in het model de gemeente Veenendaal werd benadeeld. Zo hield het verdeelmodel bijvoorbeeld geen rekening met etniciteit en de aanwezigheid van huurwoningen. Dit model wordt per 2017 aangepast. In het nu gereviseerde model is het aantal kenmerken waarmee de kans op bijstand in een gemeente wordt voorspeld flink uitgebreid. Ook wordt meer dan voorheen rekening gehouden met werkgelegenheid in een regio. Hiermee kan in principe nauwkeuriger worden voorspeld hoeveel een gemeente nodig heeft voor haar bijstandsuitkeringen Het nieuwe model pakt voor de gemeente Veenendaal gunstig uit. Het aandeel van Veenendaal in het landelijke macro BUIG-budget neemt toe van 0,29% naar 0,32%. Het definitieve budget voor Veenendaal in 2016 is 17.404.024 en wordt voor 2017 18.431.156 1. Het budget voor Veenendaal stijgt daarmee in 2017 met 5,9% waar het macrobudget in 2017 met 1,9 % stijgt. 1 Wij baseren ons daarbij op de voorlopige BUIG-budgetten 2017 zoals die op 30 september door het ministerie van SZW zijn bekendgemaakt 1

. ) 3. Verwachte overschrijding BUIG-budget 2016 Veenendaal Voor 2016 geldt een standaard eigen risicoregime met een eigenrisicodrempel van 5%, berekend over het definitief toegekende budget, en een getrapte vergoedingsschaal met voor elke trede een afzonderlijk eigen risico. Indien het tekort meer bedraagt dan 5%, met een maximum van 10% wordt voor dit deel van het tekort de helft gecompenseerd vanuit de vangnetuitkering. Als het tekort meer bedraagt dan 10% wordt dit deel van het tekort volledig gecompenseerd vanuit de vangnetuitkering, Voor 2016 voorzien we (op basis van gegevens tot en met september) een overschrijding van ca. 1.072.000 van het BUIG-budget, Dit is een overschrijding van 6%. Dit betekent dat de gemeente Veenendaal voor naar schatting 101.000 een beroep kan doen op de vangnetregeling 2016. Wel dient vooraf de gemeenteraad geïnformeerd te worden over de oorzaken van de overschrijding en de maatregelen die het college treft/heeft getroffen om de overschrijding te reduceren. 4. Oorzaken overschrijding BUIG-budget 4.1 Landelijke ontwikkelingen In Nederland zien we (ondanks de opleving van de economie) in 2016 nog steeds een stijging van de bijstandspopulatie. Dit wordt landelijk verklaard door 2 wetswijzigingen in verband met de invoering van de participatiewet, waardoor minder personen een beroep kunnen doen op andere regelingen waaronder de Wajong en de Wsw, De ophoging van de pensioengerechtigde leeftijd en de vestiging van statushouders. De macrobudgetten BUIG stijgen dan ook Tabel 1: ontwikkeling macro-budget BUIG Macro-bud et 2015 2016 2017 voorlo mil'ard 5.595 5.692 5.808 2 Ministerie SZW okt, 2016: definitieve BUIG budgetten 2016 en voorlopige budgetten 2017 CBS sept 2016 "Aantal bijstandsgerechtigden opnieuw toegenomen' CBS aug. 2016 "Groei aantal vluchtelingen werkt door In bijstand" 2

4.2 Analyse omvang en oorzaken stijging bijstandsvolume in Veenendaal In deze paragraaf kijken we of de landelijke ontwikkelingen ook gelden in Veenendaal. Ontwikkeling bestand Nog steeds zien we een stijging van de bijstandspopulatie. Wel zien we dat de stijging in 2016 afvlakt. Tabel 2: meerjarenontwikkeling bijstandsvolume Veenendaal 1260 1240 1220 1200 1180 1160 1140 1120 1100 2014 2015 2016 okt '16 Bron: cognos Veenendaal ----- Bijstandsvolume ----- Trendlijn (lineair) Tabel 3: ontwikkeling bijstandsvolume Veenendaal 2016 1300 1280 1260 1240 1220 1200 1180 1160 -!--~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 1140 1120 1100 jan feb maart april mei juni juli aug sept okt Bron: cognos 3

Ontwikkelingen instroom en uitstroom De reden van in- en uitstroom wordt geregistreerd. Hiervoor hanteren we landelijke CBS-codes. a. Arbeidsmarktgerelateerde instoom/ uitstroom De volgende tabel toont de maandelijkse arbeidsmarkt-gerelateerde instroom 3 in de bijstand en de arbeidsmarktgerelateerde uitstroom 4 uit de bijstand. We zien duidelijk dat de arbeidsmarkt aantrekt, Met name de arbeidsmarktgerelateerde instroom neemt af en de arbeidsmarktgerelateerde uitstroom neemt (iets) toe. Tabel 4:arbeidsmarktgerelateerd in-en uitstroom van de afgelopen 36 maanden 30...--------- 25 - uitstroom naar werk 20 - arbeidsmarktgerelateerde instroom --Lineair (uitstroom naar werk) 5 0 00 0 N N '<t \0 00 0 N 0...... 0 0 0 0...... m m m '<t '<t '<t '<t '<t '<t........................... 0 0 0 0 0 0 0 0 0 N N N N N N N N N N '<t \0 00 0 N 0 0 0 0...... Ll'l Ll'l Ll'l Ll'l Ll'l Ll'l.................. 0 0 0 0 0 0 N N N N N N N '<t \0 0 0 0 \0 \0 \0......... 0 0 0 N N N 00 0 \0... 0 N --Lineair (arbeidsmarktgerelateerde instroom) Bron: cognos Veenendaal Overigens was de afgelopen 12 maanden 44% van de uitstroom arbeidsmarktgerelateerd. De overige uitstroom is niet arbeidsmarktgerelateerd of niet als zodanig geregistreerd. b. Pensioenleefti jd De pensioengerechtigde leeftijd wordt in stapjes verhoogd van 65 jaar naar 67 jaar in 2021. Dit betekent dat de bijstandspopulatie groeit met de doelgroep van 65 jaar tot 67. Dit jaar is de pensioengerechtigde leeftijd met 3 maanden opgehoogd. Dit vertaalt zich meteen in de leeftijdsgerelateerde uitstroom. De uitstroom naar pensioen bedroeg dit jaar tot 1 september 2016 slechts 5 personen. In 2015 bedroeg deze 14 en in 2014 23 personen. 3 Einde ww, verlies dienstbetrekking, einde eigen zaak 4 Dienstbetrekking of zelfstandigheid 4

c. Statushouders De gemeente heeft een taakstelling voor wat betreft de vestiging van statushouders. Statushouders hebben vervolgens ook recht op een uitkering (als zij niet zelf werk vinden}. Het aantal bijstandsgerechtigden is afhankelijk van de gezinssamenstelling van de statushouders. Per gezin wordt per adres één uitkering verstrekt. De afgelopen jaren is de instroom van statushouders in de bijstand gegroeid. Dit wordt als zodanig geregistreerd, In de eerste 9 maanden van 2016 is in 43 gevallen een uitkering verstrekt met als reden statushouder/ asielzoeker. De afgelopen 12 maanden was CBS-code instroom statushouder met 20% de belangrijkste reden van instroom in de bijstand. CBS kent geen aparte code voor statushouders bij uitstroom uit de bijstand. Zij vallen dan onder de algemene codes: waaronder werk, verhuizen, samenwonen etc. Tabel 4: instroom statushouders Veenendaal 12...-~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ - instroom reden statushouder --Lineair (instroomreden statushouder) 00 0 N N ~ ~ 00 0 N N ~ ~ 00 0 N N ~ ~ 00 0 M M 0 0 0 0 M M 0 0 0 0 M M 0 0 0 0 m m m ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ M M M M M M M M M M M M M M M M M M M 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 N N N N N N N N N N N N N N N N N N N 5

5. Analyse oorzaken overschrijding BUIG-budget Veenendaal Hiervoor is aangetoond dat de ontwikkelingen met betrekking tot de stijging van het bestand en de oorzaken van deze stijging (instroom statushouders, instroom gedeeltelijk arbeidsgehandicapten en verminderde uitstroom pensioen) in Veenendaal niet afwijken van het landelijk beeld. De oorzaken voor de overschrijding van het BUIG-budget moeten dan ook voornamelijk gevonden worden in het (oude) verdeelmodel. De gemeente Veenendaal wordt immers gekenmerkt door structurele tekorten op het inkomensdeel als gevolg van tekortkomingen in het verdeelmodel. Dit is in 2015 nog eens door een onderzoek van Berenschot bevestigd. Deze analyse is gebruikt bij het aanvragen van aanvullende financiering bij het ministerie voor de BUIG over 2014. Dit wordt ook erkend door het ministerie. Over 2014 is succesvol een beroep gedaan op aanvullende financiering (incidentele aanvullende uitkering) Over 2015 is succesvol een beroep gedaan op de tijdelijk vangnetregeling BUIG. Met ingang van 2017 wordt het huidige verdeelmodel gereviseerd. Voor Veenendaal betekent dit een verbetering. 6. Maatregelen om overschrijding tegen te gaan Met de Wet Werk Bijstand (WWB) werden gemeenten in 2004 volledig financieel verantwoordelijk voor de uitvoering van de bijstand. Gemeenten hebben vervolgens hun uitvoeringsorganisatie zodanig ingericht om het bijstandsvolume te reduceren. Ook in Veenendaal is een organisatie ingericht om instroom te voorkomen, uitstroom te bevorderen en fraude te bestrijden. In dat kader lopen er natuurlijk al veel acties en zijn werkprocessen afgesproken. Veel acties zijn ook al eerder beschreven in het projectenboek sociaal domein. Hieronder worden die acties genoemd die een intensivering zijn ten opzichte van 2015. Beperken instroom In 2016 is in samenwerking met het UWV een pilot gestart. Deze pilot richt zich op ww-ers waarvan de ww-uitkering binnen 3 maanden afloopt. Een gedeelte van deze doelgroep zou een beroep kunnen doen op een bijstandsuitkering. Door deze groep in een groepssessie voortijdig te informeren over het bijstandsregime (rechten en plichten) is de gedachte dat deze ww-ers eerder zelf actief een baan gaan zoeken. Hiermee wordt instroom in de bijstand beperkt. Ken uw klant De kwaliteiten van de bijstandsgerechtigden waren onvoldoende gestructureerd geregistreerd. Daarom is in 2015 besloten om een nieuw matchingssysteem aan te schaffen. Dit is Competensys geworden. Hierdoor zijn we in staat om de verschillende kenmerken van ons klantenbestand beter in kaart te brengen, hen te matchen op vacatures en/of gerichte vervolgtrajecten in te zetten. In 2016 wordt iedereen gesproken en het gehele bestand is ingevoerd in Competensys. 6

Bevorderen uitstroom o Om uitstroom naar werk te bevorderen wordt meer ingespeeld op de wensen van de werkgever. In 2016 is het aantal Veense accountmanagers (die deels werken vanuit het werkgeversservicepunt FoodValley) uitgebreid naar 3. Binnen de eigen organisatie is de functie van jobmatcher gecreëerd. Hij kijkt binnen het bestand van Veenendaal of er geschikte kandidaten zijn om te voldoen aan een gerichte vraag van de werkgever. o In 2016 is gestart met een pilot met diverse uitzendbureaus. Doel hiervan is om bijstandsgerechtigden via deze kanalen uit te laten stromen o Met HetWerktNU (HWN is onderdeel van IW4) worden uitstroomgerichte projecten opgezet om personen duurzaam uit te laten stromen naar regulier werk. Naar verwachting stromen in 2016 via deze methode ongeveer 25 personen uit naar de arbeidsmarkt. Doelgroepaanpak o Nieuwe doelgroep In het sociaal akkoord hebben het kabinet en werkgevers afgesproken dat ze extra banen gaan creëren voor mensen met een arbeidsbeperking. Er moeten 125.000 garantiebanen komen bij reguliere werkgevers. Dit zijn 100.000 banen bij het bedrijfsleven en 25.000 banen bij de overheid. In 2026 moeten alle banen gerealiseerd zijn. Veenendaal kent een tweetal consulenten bijzondere doelgroep. In samenwerking met scholen en UWV wordt deze doelgroep naar werk geholpen. o Statushouders We zien dat het aantal statushouders binnen de bijstand stijgt. Deze doelgroep verdient specifieke aandacht. In 2016 hebben we hiervoor een beleidsmedewerker en een consulent statushouder aangetrokken, die projectmatig met deze groep aan de slag gaan. Daarnaast zijn we in gesprek met aanbieders die trajecten aanbieden voor deze doelgroep. De maatschappelijke begeleiding door Vluchtelingenwerk is in 2016 uitgebreid met de "participatieverklaring". Nieuwkomers worden daarin gewezen op hun rechten en plichten en de fundamentele waarden van de Nederlandse samenleving. De verklaring is onderdeel van een landelijk breder pakket aan maatregelen om integratie van migranten te laten slagen. Handhaving o Controle verzuim De regels ten aan zien van verzuim zijn aangescherpt. Deelnemers aan het DWP worden klassikaal geïnformeerd over het verzuimprotocol. Als deelnemers niet kunnen komen dienen zij zich tijdig telefonisch af te melden. Een consulent is belast met de controle op naleving van het protocol. Deze controle kan telefonisch plaatsvinden maar ook door middel van een adresbezoek. o Taaleis In 2016 is de wet taaleis in werking getreden. Bijstandsgerechtigden worden getoetst op de taalvaardigheid. Bij enkelen wordt een taaltoets afgenomen. Indien op basis van een taaltoets naar oordeel van het college/ afdeling economie en werk sprake is van een redelijk vermoeden van niet of niet voldoende mate beheersen van de Nederlandse taal, stelt het college een individueel taalplan op ter verbetering van het taalniveau van belanghebbende. Een half jaar na kennisgeving wordt het taalniveau van belanghebbende opnieuw getoetst. Daarbij sluit het college aan bij de prioritering zoals vastgelegd in het taalplan. 7

Indien betrokkene niet voldoende zijn best doet, kan de uitkering worden verlaagd. Meting o Benchmark Werk en Inkomen Sinds 2016 nemen we deel aan de benchmark werk en inkomen. Dit stelt ons in staat om de actuele prestaties van Veenendaal en de inrichting van de organisatie en werkprocessen te vergelijken met andere gemeenten. De benchmark wordt uitgevoerd door Divosa, Stimulansz en BMC. Aan de benchmark nemen 218 gemeenten deel. 8