Aannames in de Esoterie Theosofische Loge Naarden 12 oktober 2008 Prof. dr. Hans Gerding
Rode draad en programma van de lezing 1. Aannames in de westerse wereld als contrast 2. Aannames in de esoterie aannames tegenover ervaring betekenis voor het individu betekenis voor de samenleving
Nevel, miljoenen keren groter dan ons zonnestelsel
Orion-nevel nevel,, 1500 lichtjaren hier vandaan
Zonsopgang
Zonsondergang
Aannames over de Zon Aanname vóór Copernicus (1473-1543) 1543) geocentrisch wereldbeeld (de zon komt op en gaat onder) Aanname ná Copernicus heliocentrisch wereldbeeld (de aarde beweegt om de zon)
Rome hoefde het niet te controleren want, wat Copernicus zei kon niet omdat onverenigbaar met de heersende aannames
Immanuel Kant (1704-1824) 1824) nam Copernicus serieus, en voerde een Copernicaanse wending door in de filosofie Aanname vóór Kant: de dingen bepalen ons denken Aanname ná Kant: ons denken bepaalt de dingen wetenschap: levert ware kennis wetenschap: heeft beperkt toepassingsgebied
de...bevrijdende beperking... die Kant met zijn filosofie introduceerde...onze kennis is een eiland dat door de natuur zelf door onveranderlijke grenzen is ingesloten. Het is het gebied van de waarheid, dat wordt omgeven door een wijde en stormachtige oceaan, de eigenlijke verblijfplaats van de schijn, waar vele nevelbanken en talrijke wegsmeltende ijsbergen nieuwe streken voorspiegelen, die de op ontdekkingen beluste zeevaarder voortdurend met ijdele hoop begoochelen, en hem aldus tot avonturen verleiden die hij niet kan opgeven, maar ook nooit tot een goed einde kan brengen...
...Voordat we ons op zee wagen moeten we ons de vraag stellen of we niet maar beter tevreden kunnen zijn met ons eiland en of we daar misschien wel tevreden mee moeten zijn, omdat er nergens andere grond is waar we ons kunnen vestigen... Immanuel Kant (KdrV B 295)
Dit is een filosofische aanname...namelijk... kennis geldt als zodanig als die kennis bruikbaar is op het eiland dat wij bewonen buiten dat eiland hebben wij niets te zoeken wij zullen daar in mist verdwalen De Verlichtingsfilosofie van Kant had grote gevolgen en bestond uit een mentale landing op dat eiland in een rationeel rationeel-empirische empirische bewustzijnspositie (Otto Duintjer)
Deze aanname houdt in: het rationele denken & proefondervindelijke wetenschap zijn begin en eind van onze kennis het bewijs werd geleverd want iedereen ziet dat wetenschappelijke vooruitgang gelijk is aan maatschappelijke vooruitgang
De rationeel rationeel-empirische empirische bewustzijnspositie lijkt onaantastbaar want behalve dat maatschappelijke vooruitgang wordt geboekt,, is deze bewustzijnspositie goed verenigbaar met het nieuwe levensgevoel dat na de Franse revolutie is ontstaan want de rationeel-empirische empirische bewustzijnspositie is: 100% democratisch 100% tolerant en tóch is er iets intolerants aan WAT IS HIER INTOLERANT????
Intolerantie zit NIET aan de objectzijde (want ALLES laat zich op die manier benaderen) Intolerantie zit aan de subjectzijde (namelijk de vereenzelviging met de rationeel rationeel- empirische bewustzijnspositie ) Vraag 1: : zijn er domeinen van/in de werkelijkheid die zich misschien beter laten kennen vanuit een ANDERE bewustzijnspositie dan de rationeel rationeel- empirische bewustzijnspositie Vraag 2: : welke domeinen zijn dat?
Domeinen van de werkelijkheid die zich beter laten kennen vanuit een ANDERE bewustzijnspositie het mystieke het onbewuste het paranormale Precies hier komt de esoterie binnen
Esoterie = innerlijk weten waarin het ontwaren van, en contact ervaren met, het levensmysterie dat je zelf bent centraal staat en leidt tot het proces van zelfrealisatie Voor de exotericus is dit een aanname Voor de esotericus is dit ERVARING
NIET: dogmatische esoterie, WEL: levende esoterie Levende esoterie = innerlijk weten Innerlijk weten = ERVARING en ERVARING is geen aanname om wat voor ervaring gaat het?
William James Varieties of Religious Experience (1902( ) Religie van de kerk: Ervaring: 2 e hands 1 e hands Het gaat hier NIET om wetenschappelijke ervaring rationeel...zoals in de empirische bewustzijnspositie rationeel-empirische bewustzijnspositie waar het WEL om gaat
Esoterische ervaringen vormen een innerlijk transformatie-proces dat bekend is in alle wijsheidstradities en dus bij vele zoekers zoekers Esoterische ervaringen vormen een innerlijk transformatie-proces dat zich ook ongezocht en spontaan kan ontvouwen in elk individu en dus in de schoot kan vallen van vinders vinders
Nu eerst: esoterische ervaringen voor het individu Esoterische ervaringen voeren tot over grenzen...van... - ruimte - tijd - dood - individualiteit - brengen de ervaarder in contact met een hogere werkelijkheid - hoe kan je ervaringen als esoterisch beoordelen?
Esoterische ervaringen die wijzen op een verdieping van het proces van zelfrealisatie: 1. Herhaalde ervaring van een vredig in het hier-en-nu zijn 2. Het ontwikkelen van nobeler karaktertrekken zoals compassie, waarin universele Liefde, waarheidsliefde, eerlijkheid, nederigheid op de voorgrond treden 3. Een groeiende behoefte aan dienstbaarheid 4. De ontwikkeling van een helderder intellect, dieper psychologisch inzicht, hogere morele kwaliteit 5. De ontdekking in jezelf van geïnspireerde creativiteit
Esoterische ervaringen zijn: - authoritative teaching - numineus - existentieel - vragen om integratie - en - confronteren met zingevingsvraagstukken - leiden tot hulpvragen Nu: overschakelen van individu naar samenleving en naar de hulpvragen die met deze ervaringen samenhangen
In reguliere hulpverlening is (op grond van daar bestaande aannames) sprake van een re-constructie van esoterische ervaringen die neerkomt op een de-constructie
stap 1 reconstructie in 2 stappen esoterische ervaringen zijn massaal aanwezig en zijn dus eigenlijk gewoon maar worden desondanks buitengewoon genoemd stap 2 dit buitengewone wordt in veel gevallen gereduceerd tot psychopathologie (dissociatie, schizofrenie, psychose)
Die re-constructie is een de-constructie want het is: - ontkenning van de authenticiteit van de ervaarder - ontkenning van de zin en betekenis van de ervaring zelf (het proces van zelfrealisatie) m.a.w. wat als numineus en authoritative teaching door het individu ervaren wordt, is daarmee in de samenleving in veel gevallen psychopathologie geworden
De transpersoonlijke psychologie probeert het evenwicht te herstellen De transpersoonlijke psychologie wordt gezien als vierde macht (na psychoanalyse, behaviourisme en humanistische psychologie) De transpersoonlijke psychologie onderzoekt de spirituele dimensies van de mens...en daarmee esoterische ervaringen waarin de ego-grenzen worden overschreden, en waarin het gaat om het realiseren van hogere potenties van de mens...
In de transpersoonlijke psychologie Niet: psychologizing of religion God is dood, want we weten nu dat God een psychologische projectie is.... de-enchantment... Wel: sacralisation of psychology Het numineuze bevindt zich IN onze eigen psyche... re-enchantment...
De blauwdruk van het programma van de transpersoonlijke psychologie vinden we terug in de drie doelstellingen van de theosofie 1. Het vormen van een universele broederschap der mensheid zonder onderscheid van ras, geloof, geslacht, kaste of huidskleur 2. Het aanmoedigen van de vergelijkende studie van godsdienst, wijsbegeerte en wetenschap 3. Het onderzoeken van de onverklaarde wetten in de natuur en van de vermogens die in de mens latent aanwezig zijn
Zonsopgang