Het natuurlijke godsverlangen. een confrontatie tussen het denken van Thomas Van Aquino, Thomas Stearns Eliot en andere denkers

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Het natuurlijke godsverlangen. een confrontatie tussen het denken van Thomas Van Aquino, Thomas Stearns Eliot en andere denkers"

Johan de Valk
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Het natuurlijke godsverlangen een confrontatie tussen het denken van Thomas Van Aquino, Thomas Stearns Eliot en andere denkers

2 Inhoud: 2

3 Voorwoord 3

4 ook Samenvatting van het artikel Amor intellectualis Dei door H. Roeffaers, s.j. De mens is mens omdat hij bovennatuurlijke werkelijkheden kan herkennen, niet omdat hij ze zelf kan uitvinden 1. sense of goodsense of evil, Het humanisme is geen alternatief voor religie, maar een surrogaat en het is gedoemd dit te blijven zolang het niet op eigen benen kan staan maar zich moet rechtvaardigen door zich af te zetten tegen zijn religieus verleden of zich op te werpen als een moderne religie. 2 3 Welke eigenschappen de menselijke gevoelens ook bezitten en wat ook de inhoud van onze gedachten is, er is een spiritueel iets [ ] dat duurzamer is dan welke mentale gegevens immediate experience 7 immediate experience filosofie vereist en berust uiteindelijk op wat men beslist mag noemen. Ze moet immers in zekere zin haar conclusies vooronderstellen om ze te kunnen bewijzen 8. 9 to state a vision vision of lifeamor intellectualis Dei zuivere contemplatie waaruit persoonlijke emoties geweerd wordenzonder de inspanning van het intellect kunnen we nooit komen tot that stage of vision amor intellectualis Dei 10 amor intellectualis Deiamor Deidoorin a mysticism amor Dei moet 11 amor intellectualis Dei 1 ELIOT, T.S., Selected Essays, Londen, Faber and Faber, 1969, p Ibidem, p Dé stelregel van het pragmatisme luidt: Waar is wat werkt. Absolute waarheid wordt afgewezen omdat er tegelijkertijd verschillende waarheden kunnen optreden in een pluralistisch opgevat universum. Waar is datgene wat werkzaam is, een bepaald effect heeft en een praktische betekenis heeft. Waarheid is derhalve subjectief en relatief. James is één van de grondleggers van het pragmatisme. Hij zag het als een wereldbeschouwing. 4 JAMES, W., The Principles of Psychology, New York, Dover, 1950, vol De mysticus is [ ] onkwetsbaar en moet, of wij dit nu fijn vinden of niet, met rust gelaten worden in zijn ongestoord genieten van zijn geloof. JAMES, W., The Varieties of Religious Experience, New York, Modern Library. 1936, p ELIOT, T. S., A Paper on Bergson, Harvard University Collection, MS, , ELIOT, T. S., Knowledge and Experience in the Philosophy of F.H. Bradley, Londen, Faber and Faber, 1964, p 19 8 ibidem, p 31 9 ELIOT, T. S, The Sacred Wood, Londen, Methuen & Co, 1950, p ibidem, p ELIOT, T. S, Selected Essays, Londen, Faber and Faber, 1969, p 270 4

5 desiderium naturale ELIOT, T. S., Knowledge and Experience in the Philosophy of F.H. Bradley, Londen, Faber and Faber, 1964, p 169 5

6 Commentaar 1314 Liefde is noch een materiële realiteit, noch iets fictiefs. Wie de liefde kent, weet wie of wat een geliefde is en toch is hij of zij voor elk van ons iets of iemand anders. Een geliefde behoort tot een eigenaardige soort van realiteit, één namelijk die niet losstaat van onze verhouding tot die realiteit. Liefde is niet objectivistisch te begrijpen, het is een gebeuren dat verhaald kan worden in eindeloze varianten, die het onderwerp nooit uitputten. Dit verklaart de futiliteit van godsbewijzen. Wie niet op één of andere wijze gevoelig is voor het religieuze, zal nooit worden overtuigd. 15 Goddelijke Komedie natuurlijk godsverlangenamor intellectualis Dei Kan God worden gereduceerd tot een object dat vanuit menselijke behoefte is gecreëerd? Ik denk dat de taal van de behoefte hier niet geschikt is. [ ] Een behoefte is principieel bevredigbaar. Zij appelleert aan het technische vermogen van de mens om de natuur om te vormen tot nuttige objecten; manipuleerbaarheid en beheersbaarheid zijn hier de sleutelwoorden. Het godsverlangen daarentegen heeft te maken met een heel andere dimensie van ons bestaan, namelijk met ons verlangen naar zinvolheid. De zin van ons leven kunnen we niet fabriceren. Ons leven is slechts zinvol voor zover we ons opgenomen weten in een groter geheel, door de onderwerping aan een morele wet heen die we niet zelf hebben gemaakt, door de ervaring van schoonheid heen ook. Net zoals goedheid en waarheid heeft schoonheid namelijk iets fragiels, wat het onvatbaar maakt. Religie en vooral religieuze rituelen laten toe om een verhouding te vinden tot datgene wat we niet kunnen vatten, beheersen of manipuleren. 16 De God waarvan Nietzsche de dood verkondigt, is de Kenmerken van de morele (moralistische) wereldbeschouwing zijn een scherpe scheiding van goed en kwaad en de plaatsing van het volmaakt goede buiten de wereld, met als effect een ontwaarding van het aards bestaan. 17 deze 13 Ik wil in deze commentaar traditie in zijn etymologische betekenis gebruiken, afgeleid van het Latijnse tradere (doorgeven, overreiken). Ik had ook het woord traditio kunnen gebruiken, maar om taalgevoelige redenen verkies ik het Nederlandse woord, zij het in een andere nuance. 14 VERGOTE, A., Moderniteit en christendom. Gesprek in vrijheid en respect., Tielt, Lannoo, 1999, p VANDEVELDE, T., Reflecties over het natuurlijke godsverlangen, in Op het ritme van de oneindigheid, Leuven, Acco, 2000, p ibidem. p GRIFFIOEN, S., De horizon is onuitwisbaar. Cultuurfilosofie na de dood van God, in Op het ritme van de oneindigheid, Leuven, Acco, 2000, p 189 6

7 De plasticiteit van de werkelijkheid is zo groot dat levensrichtingen de wereld naar eigen hand lijken te kunnen zetten. Dat dwingt enerzijds tot voorzichtigheid in de beoordeling van andere richtingen, maar confronteert ons ook met een grote verscheidenheid aan richtingen. Spreken van een natuurlijk godsverlangen suggereert een eenduidigheid die er mijns inziens niet is. En toch tasten we niet in het duister. Voor het helderziende geloof is de schijn niet meer dan schijn. Filosofie die door geloofsintuïtie wordt geleid, en tevens in open contact staat met het denken om zich heen, kan helpen het perspectief open te houden ibidem. p Dit is niet filosofisch te gronden. Slechts door intuïtie of traditie kan men dit leren, elke dag opnieuw. 7

8 Gespreksvragen Wanneer een lezer zich inleeft in de geloofsovertuiging van iemand en deze begrijpt ze, dan kan hij niets anders doen dan ze beamen. Filosofie vereist en berust uiteindelijk op wat men beslist mag noemen. Ze moet immers in zekere zin haar conclusies vooronderstellen om ze te kunnen bewijzen. realistisch 8

9 Enkele gedachten uit het gesprek 9

10 Nawoord 10

11 Geraadpleegde werken Gedichten / Toneel en Essays Sommes-nous encore en chrétienté? Encyclopedie van de filosofie Op het ritme van de oneindigheid. Opstellen over het natuurlijke godsverlangen. Zoeken naar zin. Proeven van wijsbegeerte Moderniteit en christendom. Gesprek in vrijheid en respect Geraadpleegde websites 11

Vergelijkbare documenten

Geloven en redeneren. Samenvatting

Geloven en redeneren. Samenvatting Geloven en redeneren Samenvatting Historisch overzicht Pantheïsme en polytheïsme De spiltijd Het oosten Boeddhisme Confucianisme Taoïsme Het westen Jodendom, christendom, islam Filosofie Ontwikkelingen