Handleiding voor de medewerkers van de peuterspeelzaal en kinderopvang

Handleiding voor de medewerkers van de peuterspeelzaal en kinderopvang

Handleiding Puktas voor medewerkers peuterspeelzaal en kinderopvang Puktas is een educatief programma dat ontwikkeld is door de Bibliotheek Hoogeveen en Stap-in Hoogeveen(Stichting Welzijn Hoogeveen). Het programma is in samenwerking met de gemeente Hoogeveen tot stand gekomen. De bibliotheek zorgt voor het materiaal, Stap-in zorgt voor ondersteuning van de ouderbijeenkomsten. Het geheel is een aanvulling op het Uk en Puk programma zoals dat bij de peuterspeelzalen en in de toekomst bij een aantal kinderopvang organisaties in Hoogeveen wordt gebruikt. Uit onderzoek blijkt dat ouderbetrokkenheid van grote invloed is op de leerresultaten van kinderen. Jonge kinderen zijn afhankelijk van de peuterleiders / kinderopvangmedewerkers maar zeker ook van de ouders voor het ontwikkelen van kennis en vaardigheden. Wanneer ouders met hun kind thuis oefenen, in aansluiting op het programma van de voorschoolse voorziening, wordt de taalontwikkeling van deze kinderen extra gestimuleerd. Puktas biedt een programma waarbij de voorschoolse voorziening en de ouders samen aan dezelfde thema s werken. Doel van Puktas: taalontwikkeling van peuters stimuleren het lees- en voorleesplezier bij kinderen en ouders te vergroten ouderparticipatie vergroten Het effect van Puktas zit vooral in de samenhang voorschoolse voorziening en thuis: hetzelfde prentenboek, dezelfde woorden, de herkenning voor de kinderen. Kinderen zijn dagelijks bezig met het vergroten van hun kennis en het opdoen van vaardigheden. Hoe werkt Puktas? De bibliotheek gaat zorgen dat er in de toekomst 16 collecties beschikbaar komen, die bestaan uit de volgende onderdelen: Prentenboek per kind voor school en voor thuis Speelwerkboek /handleiding voor de pedagogisch medewerker van de voorschoolse voorziening Speelwerkboek of ouderkaart per kind voor thuis Aanvulling voor de thematafel op de voorschoolse voorziening De puktas zelf Brief voor de ouders Desgewenst een bezoek aan de bibliotheek met het programma: Reis door prentenboekenland. (1 keer per jaar) Hierbij worden ook nadrukkelijk de ouders of bv. de grootouders betrokken!

De voorschoolse voorzieningen kunnen per schooljaar uit deze collecties maximaal 2 collecties kiezen, door middel van inschrijving in juni. Een collectie is acht weken beschikbaar voor de voorschoolse voorziening. De Puk tas periode duurt zes weken, de overige tijd is voor het ophalen en inleveren van alle materialen. In bijlage 3 treft u de voorlopige titel lijst aan. Deze Titellijst wordt steeds aangevuld met nieuwe titels. Tijdpad en activiteit: 1. Inschrijven Puktas: De medewerker van de voorschoolse voorziening ontvangt uiterlijk in juli de inschrijflijst voor Puktas van de bibliotheek. De medewerker van de voorschoolse voorziening is verantwoordelijk voor het retourneren van de inschrijflijst bij de bibliotheek. 2. Eerste contact medewerker Stap-in en medewerker Voorschoolse voorziening: Minimaal 3 weken voor aanvang van een Puktas neemt een medewerkers van Stap-in contact op met de medewerker van de betreffende voorschoolse voorziening om afspraken te maken over de eerste bijeenkomst met de ouders, het uitreiken van de Puktas. Ook wordt in deze eerste afspraak tussen medewerker Stap-in en medewerker voorschoolse voorziening een afspraak gemaakt over de te bezoeken Doelgroep kinderen. De medewerkers van de voorschoolse voorziening is verantwoordelijk voor het aanleveren van adresgegevens en achtergrondinformatie van het betreffende gezin. De medewerker van de voorschoolse voorziening is tevens verantwoordelijk voor de communicatie met ouders over het bezoek van een Stap-in medewerker aan dit gezin. 3. Start van Puktas (2 weken): de medewerker van de voorschoolse voorziening start in de groep met het thema. De eerste 2 weken worden kinderen bekend worden gemaakt met het thema, de woorden, de boeken en de materialen die horen bij het thema. De pedagogisch medewerker ontvangt voor aanvang van de start van het thema alle materialen. Zij laat de kinderen kennis maken met het boek en het werkboek. Ze maakt gebruik van de materialen voor de thematafel. 4. Tweede periode (2 weken): De start van de tweede periode bestaat uit een ouderbijeenkomst in de groep. De ouderbijeenkomst wordt geleid door de medewerker van de voorschoolse voorziening. Het doel van de ouderbijeenkomst is: ouders laten kennis maken met het thema en de Puktas die bij het thema hoort. Medewerkers van Stap-in zijn bij deze ouderbijeenkomst aanwezig. Zij kunnen een toelichting geven op Puktas Thuis.

De medewerker van de peuterspeelzaal of kinderopvang is de centrale persoon bij de ouderbijeenkomst. Deze ouderbijeenkomsten zijn kort, en zijn ervoor om een korte toelichting te geven en het materiaal uit te delen. De bijeenkomst is aan het begin van de ochtend/middag of aan het einde. Daarnaast is het de bedoeling om 2 keer per jaar een langere ouderbijeenkomst te organiseren, bijvoorbeeld een koffie ochtend of ouderavond. In deze bijeenkomst wordt de puktas geintroduceerd en staat het belang van taal/voorlezen en activitetien doen met je kind, voorop. Deze bijeenkomst kan ingevuld worden door bibliotheek en Stap-in, het is de bedoeling dat dit een interactieve bijeenkomst is. Tijdens de ouderbijeenkomst: alle aanwezigen wordt uitgelegd dat de materialen uit de Puktas: leenmaterialen zijn, behalve het speelwerkboek. Met de ouders wordt afgesproken hoe om te gaan met het zoekraken van materialen. De kosten moeten worden vergoed aan de bibliotheek. Iedere voorschoolse voorziening maakt hiervoor intern afspraken. NB. De kosten zijn: voor het prentenboek: 15, - In ontvangst nemen van de Puktas : alle aanwezige ouders ontvangen de Puktas en conformeren zich aan de spelregels zoals door de voorschoolde voorziening opgesteld. In de groep wordt verder gewerkt aan het thema. Eind Tweede periode: Aan het eind van de tweede periode (na 14 dgaen) vind er een tweede ouderbijeenkomst plaats. Deze wordt georganiseerd door de voorschoolse voorziening. Deze bijeenkomst wordt gekoppeld aan het halen of brengen van kinderen. De ouders leveren de Puktas in en er wordt aandacht besteedt aan de ervaringen die ouders hebben opgedaan. De Stap-in medewerker vult samen met de ouders het evaluatie formulier in. 5. Derde periode (2 weken): De boeken en de tassen zijn weer terug op de voorschoolse voorziening. De medewerkers van de Voorschoolse voorziening besteden de groep nog 2 weken aandacht aan het thema en eventueel aan het boek en/ of het werkboek. Dit vullen zij zelf in. De derde periode is bedoeld om te beoordelen of de kinderen voldoende hebben geleerd. Ook tijdens deze periode kunnen ouders en hun kinderen worden aangemeld voor Puktas Thuis.

Afspraken die van belang zijn: Hoe gaat de voorschoolse voorziening om met de ouders die zich afmelden voor de ouderbijeenkomst? Een idee is om bij de ouder aan te geven dat hij/ zij voor vervanging kan zorgen. Hoe gaat de Voorschoolse voorziening om met het inleveren en natellen van de materialen? Een idee is om (hulp)ouders te vragen aanwezig te zijn bij de laatste ouderbijeenkomst en deze de materialen van de andere ouders te laten tellen als deze ouders zelf bij de bijeenkomst zijn. Direct na de bijeenkomst krijgen zij te horen of alles klopt. Als er iets ontbreekt, wordt uitgelegd hoe hier mee om te gaan. Het is handig om bij inname van de Puktas een kaartje met de naam van het kind in de tas te doen. Dit alles kan in overleg met de Stap-in medewerker georganiseerd worden. Kijk hoe ouders betrokken kunnen worden bij het samen verantwoordelijk zijn voor alles wat er in en rond Puktas gebeurt op school.

Bijlage 1: Taken Taken bibliotheek: De bibliotheek draagt zorg voor: - de collecties en de materialen die daarbij horen. - de Puktas voor de kinderen. - de inschrijving op een collectie. - de verspreiding van een collectie. Taken voorschoolse voorziening: De voorschoolse voorziening draagt zorg voor: - de 4 fasen tijdens het gebruik van de Puktas (pre-teach instructie uitwerking re-teach fase) - de doelgroep ouders aan melden voor Puktas Thuis bij Stap-in - voor het verspreiden van ouderinformatie. - aanmelden van kinderen waarvan in de instructie fase duidelijk is dat ondersteuning thuis van belang is Criteria hiervoor zijn: Laaggeletterdheid Laag opgeleid De Nederlandse taal niet of onvoldoende machtig zijn Een negatieve score hebben op het Van Wiechen onderzoek (deze criteria zijn gelijk aan de VVE doelgroep criteria) - het onderhouden van contact met de medewerker van Stap-in-. - samen met Stap-in voor het retourneren van de geleende materialen. Taken Stap-in Stap-in draagt zorg voor: - een format- brief waarin ouderinformatie wordt gegeven. - aanwezigheid bij de ouderbijeenkomst, op aanvraag inzet worden om onderdelen van de ouderavond te begeleiden. - indien dit wenselijk is een thema voor de bijeenkomst. - bezoeken aan ouders die extra ondersteuning nodig hebben. - bezoeken aan ouders die niet aanwezig zijn bij de ouderbijeenkomst. - een terugkoppeling aan de medewerker voorschoolse voorziening. - de communicatie met het School Maatschappelijk Werk indien dit nodig is voor een gezin. Het retourneren van de geleende materialen ( samen met de school). voorlichting aan de voorschoolse voorziening

Bijlage 2 : Wat is een vertel tafel? Wat is een verteltafel? De verteltafel is een plaats waar enkele kinderen een verhaal uit een (prenten) boek naspelen. Het is een verrijkte leeromgeving rondom een bepaald verhaal of een (prenten) boek. Het is een plek waar kinderen met behulp van zelfgemaakte attributen het verhaal op verschillende manieren spelend kunnen vertellen. De verteltafel hoeft niet perse een tafel te zijn, maar kan ook een deken op de grond, koffer, een afgeschermde hoek in de klas of de zand/watertafel zijn. Welke doelen worden door de verteltafel bereikt? De vertel tafel is geschikt voor peuetrs / kleuters, en zelfs nog oudere kinderen. Hierbij komen verschillende ontwikkelingsdoelen aan de orde. Enkele belangrijke doelen die aan de orde komen zijn: Omgaan met de verteltafel bevordert de mondelinge taalvaardigheden en beginnende geletterdheid. Als de kinderen handelend omgaan met de materialen die in het verhaal voorkomen, kunnen ze spelenderwijs nieuwe woorden leren! Deze woorden worden vervolgens geautomatiseerd en kunnen van hieruit actief gebruikt worden in hun spel (actieve woorden schat) De verteltafel ontwikkelt hun spelontwikkeling. Ze kiezen rollen, spelen met elkaar, ze verplaatsen zich in de personages van het verhaal en kunnen hun emoties hierin uiten. Tevens biedt de verteltafel een goede ontwikkeling bij kinderen waarbij het spel niet zelf opgang komt. Het spel is stimuleert! De verteltafel stimuleert communicatieve aspecten. Door een rol te kiezen spelen ze met elkaar het spel na, ze reageren op elkaar. De verteltafel simuleert cognitieve aspecten. Bij het werken met de verteltafel lig het voor de hand dat de kinderen hardop denken en vertellen. Een belangrijke voorwaarde voor het hardop denken is het internaliseren van woordbetekenissen en taalstructuren. Door verhalen op verschillende manieren te vertellen en na te spelen, krijgen kinderen greep op de verhaallijn van geschreven teksten. Door het herhaald te spelen aan de verteltafel leren kinderen naar verhalen te luisteren. Ze leren dat verhalen een bepaalde opbouw hebben: een begin, een ontwikkeling en een eind. Tevens leren ze dat er in een verhaal verschillende personages optreden. Kinderen leren dat een verhaal zich altijd afspeelt in een bepaalde omgeving en dat er altijd een tijdsverloop is. Ze leren wat een prentenboek is, dat er in een prentenboek een verhaal zit en dat er in een verhaal verschillende emoties plaatsvinden. Ze leren dat een verhaal waarbij ze zich betrokken voelen van zichzelf kunnen maken. Kinderen leren hoe je om moet gaan met een boek. Kinderen komen met boekentaal in aanraking. Voor anderstalige kinderen is de verteltafel een effectief middel bij het leren van hun tweede taal.

Stappenplan. Wanneer je gaat werken met de verteltafel is het handig om een bepaalde volgorde aan te houden, zodat de belangrijkste facetten van de verteltafel aan de orde komen. De stappen die achtereenvolgens uitgevoerd worden om een goede bijdrage te leveren aan de verteltafel zijn: Je leest het (prenten) boek voor. Samen met de kinderen het verhaal navertellen en met de kinderen de attributen die in het verhaal voorkomen bespreken. Je bouwt samen met de kinderen de verteltafel op. (Dit neemt enkele dagen in beslag, omdat de kinderen de meeste attributen zelf maken en/of meebrengen) Daarna lees je het verhaal nog een voor en introduceer je de verteltafel. De kinderen krijgen ruimschoots de gelegenheid om met de verteltafel en attributen te spelen en alles te verkennen. Je leest het boek voor en de kinderen voeren de handelingen uit. Dit te introductie, zodat alle kinderen weten wat de bedoeling is. De kinderen lezen het boek en jij voert de handelingen uit. (Bovenstaande twee handelingen kunnen ook omgedraaid worden) De kinderen werken in groepjes met de verteltafel. Jij observeert. Vervolgens werken de kinderen zelfstandig met de verteltafel. Voorleesvogel-doorgeefboek Reageer De verteltafel. Wat? De verteltafel is een plaats rondom een bepaald verhaal of(prentenboek) waar kinderen dat verhaal kunnen naspelen(spelend vertellen) met behulp van zelfgemaakte attributen. De verteltafel wordt veel gebruikt bij interactief voorlezen aan jonge kinderen. Doel. De verteltafel is erop gericht verschillende aspecten van de taalontwikkelingen te stimuleren bij jonge kinderen. Zoals de mondelinge taalvaardigheid en beginnende geletterdheid, communicatieve en cognitieve vaardigheden. De verteltafel ondersteunt de spelontwikkeling. Kinderen kiezen rollen, spelen met elkaar, ze verplaatsen zich in de personages van het verhaal en kunnen hun emoties hierin uiten. De verteltafel wil de kinderen verschillende kanten van een verhaal laten zien. Door verhalen op verschillende manieren te vertellen en na te spelen met elkaar, krijgen kinderen greep op de verhaallijn van geschreven teksten. Ze leren dat verhalen een bepaalde opbouw hebben: een begin, een ontwikkeling en een eind. Zo leren ze dat er in een verhaal verschillende personages optreden, dat een verhaal zich altijd afspeelt om een bepaalde omgeving en dat er altijd een tijdsverloop is. Ze leren dat ze zich een verhaal waarbij ze zich betrokken voelen, eigen kunnen maken. Door met een verteltafel te werken, leren kinderen hoe ze om moeten gaan met een boek. Ze komen met boekentaal in aanraking. Voor anderstalige kinderen is de verteltafel een effectief middel bij het leren van hun tweede taal.

In de praktijk. De verteltafel hoeft niet per se een tafel te zijn; het kan ook een deken op de grond, een koffer, een afgeschermde hoek in de klas of zand/watertafel zijn. Eén boek staat centraal. Wanneer men gaat werken met de verteltafel kan men de volgende volgorde aanhouden: De leid(st)er leest het (prenten) boek voor. Samen met de kinderen vertelt de leid(st)er het verhaal na een bespreekt de attributen die in het verhaal voorkomen. De leid(st) bouwt samen met de kinderen de verteltafel op. (dit neemt enkele dagen in beslag, omdat de kinderen de meeste attributen zelf maken en/of meebrengen.) Daarna leest de leid(st)er het verhaal nog eens voor en introduceert de verteltafel. De kinderen krijgen ruimschoots de gelegenheid om de verteltafel en de attributen te verkennen. De leid(st)er leest het boek voor en de kinderen voeren de handelingen uit. De kinderen lezen het boek en de leid(st)er voert de handelingen uit. De kinderen werken in groepjes met de verteltafel. De leid(st)observeert. Vervolgens werken de kinderen zelfstandig met de verteltafel.

Bijlage 3 : Voorlopige titellijst: titels met een speelwerkboek / ouderkaart Thema uk & puk Thema boek Titel boek Welkom Puk Schoolleven Dag! Welkom Puk Dagelijks leven Daar ben ik dan Welkom Puk/ regen Bedrituelen En nu lekker slapen, Sam! Ik en mijn familie Gezinsuitbreiding Za-za s babybroertje Ik en mijn familie Grootouders Eendje in de regen Ik en mijn familie Gezinsuitbreiding Broertje te koop Regen Weer Eendje in de regen Knuffels/Wat heb je aan vandaag? Knuffels/ kleding Lieve, stoute beer Baboen Knuffels Knuffels Waar is Dikkie Dik? Wat heb jij aan vandaag? Reuzen en kabouters Kleding Grootte Mijn trui Kleine muis zoekt een huis Eet smakelijk Fruit Kleine muis zoekt een huis