Samenvatting Regio in beeld 2016 Drenthe
Samenvatting Aantal banen neemt toe, echter niet in collectieve sector In Drenthe groeit het aantal banen van werknemers (voltijd en deeltijd) in 2016 en 2017 met respectievelijk 1,1% en 0,8% tot 108.200 eind 2017. Tijdens de voorbije crisisjaren hebben structurele ontwikkelingen op de arbeidsmarkt plaatsgevonden. Zorg en welzijn Ov. zakelijke diensten Industrie Detailhandel Onderwijs Bouwnijverheid Horeca Groothandel Openbaar bestuur Overige diensten Spec. zakelijke diensten Vervoer en opslag Financiële diensten Landbouw ICT 0 6.000 12.000 18.000 24.000 Aantal banen, 2017 Grote sectoren in Drenthe zijn zorg & welzijn, industrie, overige zakelijke diensten (waaronder uitzendbureaus) en detailhandel. De werkgelegenheid groeit in de meeste sectoren. Grote groeiers zijn overige zakelijke diensten en bouwnijverheid. In de overige zakelijke diensten groeit vooral de werkgelegenheid in de uitzendsector. Werkgelegenheidskrimp is er in de collectieve sectoren openbaar bestuur en onderwijs en daarnaast in landbouw en industrie. De werkgelegenheid in de zorgsector stagneert. Ook de werkgelegenheid in andere sectoren verandert. De invloed hiervan op de totale werkgelegenheid in Drenthe is gering door hun betrekkelijk kleine omvang. Landelijk groeit het aantal banen in Nederland iets sterker dan in Drenthe. Trends in de ontwikkeling van de werkgelegenheid Een aantal trends speelt een rol op de arbeidsmarkt zoals flexibilisering, toename van het aantal zelfstandigen, vergrijzing en veranderingen in kwalificaties van functies. De leeftijdsopbouw van werknemers is een relevant gegeven. Door vergrijzing en verhoging van de pensioenleeftijd neemt de participatie van ouderen toe. Een hoog aandeel 50-plussers betekent dat er meer vervangingsvraag te verwachten is. Voor de groep 60-plussers speelt dat binnen afzienbare tijd. Openbaar bestuur en onderwijs zijn sectoren met een hoog aandeel oudere werknemers. Horeca, detailhandel en uitzendbedrijven hebben een veel jongere personeelsopbouw. In absolute aantallen werken er veel 50- plussers in zorg & welzijn en industrie. Landbouw Spec. zakelijke diensten Overige diensten Bouwnijverheid ICT Detailhandel Financiële diensten Horeca Groothandel Ov. zakelijke diensten Vervoer en opslag Industrie Openbaar bestuur Zorg en welzijn Onderwijs Totaal Door de voortzetting van de flexibiliseringstrend neemt het aantal banen van zelfstandigen sneller toe dan het aantal werknemers. In totaal zijn er in Drenthe 20.600 zelfstandigen. Sectoren met een groot aandeel zelfstandigen zijn landbouw, bouwnijverheid en veel vormen van zakelijke diensten. In de landbouw werken traditioneel veel zelfstandigen, maar de economische ruimte voor toetreders lijkt beperkt. In bijvoorbeeld de bouwnijverheid is de afgelopen jaren het aantal zelfstandigen wel fors gegroeid. 0% 25% 50% 75% Aandeel zelfstandigen, 2013-2014 Bron: CBS, bewerking ROA Regio in beeld 2016 Samenvatting Drenthe 1
Aantal vacatures neemt toe In 2015 en 2016 neemt het aantal ontstane vacatures toe. De toename van vacatures vindt in vrijwel alle sectoren plaats. Uitzonderingen zijn overige zakelijke diensten, overige diensten, bouw en financiële diensten. In het openbaar bestuur is het aantal vacatures relatief het meest toegenomen. Deze sector heeft te maken met een grote vervangingsvraag als gevolg van een vergrijsd personeelsbestand. 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 In 2015/2016 zijn er 6.900 vacatures ontstaan. In 2012/2013 daalt het aantal ontstane vacatures. In de jaren daarna neemt het aantal ontstane vacatures weer toe. In 2015/2016 zijn er ruim 2.000 vacatures meer ontstaan dan in 2011/2012. UWV verwacht dat in 2016 en 2017 het aantal ontstane vacatures verder toeneemt. 3.000 2.000 1.000 0 11/12 12/13 13/14 14/15 15/16 Zorg en welzijn Detailhandel Horeca Industrie Ov. zakelijke diensten Vervoer en opslag Overige diensten Spec. zakelijke diensten Onderwijs Bouwnijverheid Openbaar bestuur Groothandel ICT Financiële diensten Landbouw 0 400 800 1.200 1.600 Sectoren met de meeste vacatures in Drenthe zijn zorg & welzijn en detailhandel. In 2015/ 2016 ontstonden in deze sectoren 1.400 vacatures. De vacaturedaling in de bouw is opmerkelijk, gezien de groeiende werkgelegenheid. De sector vult baanopeningen in toenemende mate op met flexibel personeel als zzp ers en uitzendkrachten. Voor laagopgeleiden ontstaan de meeste vacatures in detailhandel, horeca, uitzendsector, vervoer & opslag en industrie. Voor middelbaar opgeleiden zijn er veel vacatures in zorg & welzijn en detailhandel. Hoogopgeleiden vinden vooral veel vacatures in zorg & welzijn en onderwijs. Ontstane vacatures, 2015/2016 Top 10 openstaande vacatures naar beroep 1 Hulpkrachten bouw en industrie 2 Elektriciens en elektronicamonteurs 3 Verzorgenden 4 Vrachtwagenchauffeurs 5 Metaalbewerkers en constructiewerkers 6 Bouwarbeiders ruwbouw 7 Timmerlieden 8 Chauffeurs auto's, taxi's en bestelwagens 9 Transportplanners en logistiek medewerkers 10 Bouwarbeiders afbouw In de tabel is te zien voor welke tien beroepen gemiddeld de meeste vacatures op werk.nl open stonden, gedurende de eerste helft van 2016. In Drenthe was de vraag naar hulpkrachten in bouw en industrie en naar elektriciens het grootst. De top 10 bestaat voor een groot deel uit technische beroepen. Dat het met de sector vervoer beter gaat, blijkt uit het relatief grote aantal vacatures voor vrachtwagenchauffeurs en transportplanners. Ondanks de onrust in zorg & welzijn, blijft er veel vraag naar verzorgenden. Regio in beeld 2016 Samenvatting Drenthe 2
Aantal nieuwe WW-uitkeringen daalt Aan de instroom in de WW is te zien dat het beroep op de WW terugloopt. In de eerste helft van 2016 werden minder nieuwe WW-uitkeringen verstrekt dan in dezelfde periode vorig jaar. De daling in Drenthe was vergelijkbaar met de landelijke daling van de instroom. Borger-Odoorn M idden-drenthe Coevorden Em men Hoogeveen De Wolden Instroom WW jan t/m juni 2016 naar beroepsgroep 1 Hulpkrachten bouw en industrie 2 Bouwarbeiders ruwbouw 3 Timmerlieden 4 Verkoopmedewerkers detailhandel 5 Verzorgenden 6 Schoonmakers 7 Bedieners mobiele machines 8 Schilders en metaalspuiters 9 Laders, lossers en vakkenvullers 10 Receptionisten en telefonisten In de tabel is de top tien van beroepen weergegeven met de hoogste instroom in de WW. Het gaat vooral om technisch personeel zoals hulpkrachten bouw & industrie, bouwarbeiders en timmerlui. Ook verkooppersoneel, verzorgenden, schoonmakers en administratief personeel stroomt vaak de WW in. Beroepen in techniek en bouw zijn conjunctuurgevoelig en daar trekt momenteel de markt aan. Op termijn blijven deze functies kansrijk. Voor administratief personeel geldt dat er op termijn functies verdwijnen door digitalisering. Drenthe Aantal Aandeel Aantal Wajong 4.770 Geslacht Man 2.690 56% Vrouw 2.080 44% Leeftijd <25 jaar 1.130 24% 25-35 jaar 1.570 33% 35-45 jaar 860 18% 45-55 jaar 710 15% 55 jaar of ouder 500 10% Wajong-percentage 2,7% In Drenthe zijn er bijna 4.800 Wajongers. Het merendeel is man en jonger dan 35 jaar. Het aantal werkende Wajongers neemt toe, vooral bij reguliere werkgevers. Het aandeel werkende Wajongers daalt echter. Dit komt doordat het totale aantal Wajongers sneller steeg dan het aantal werkenden onder hen. Om Wajongers aan het werk te krijgen en houden blijven inspanningen en investeringen nodig in de vorm van bijvoorbeeld loondispensatie en jobcoaches. Factoren die arbeidsparticipatie bevorderen zijn een sterke sociale cohesie in de regio, sterke betrokkenheid van professionals en ouders en samenwerkingsbereidheid tussen diverse partijen. Regio in beeld 2016 Samenvatting Drenthe 3
Ruime arbeidsmarktspanning in Drenthe; krapte in specifieke beroepen De arbeidsmarkt in Drenthe wordt minder ruim door een toename van openstaande vacatures en een afnemend aantal kortdurend werkzoekenden. Toch is er momenteel nog steeds sprake van een ruime arbeidsmarkt. Totaal ICT Zorg en welzijn Openbaar bestuur Dienstverlenend Transport en logistiek Commercieel Managers Pedagogisch Economisch en admin. Technisch Agrarisch Creatief en taalkundig zeer ruim ruim gem. krap zeer krap -4-3 -2-1 0 1 2 3 4 De arbeidsmarkt in Drenthe is de ruimste van Nederland. In totaal zijn er ongeveer 1.300 openstaande vacatures en 3.100 kortdurend werkzoekenden. Over het algemeen is er een gemiddelde arbeidsmarkt voor beroepen op wetenschappelijk niveau. Alleen voor ICT-beroepen is er sprake van een gemiddelde arbeidsmarkt. Voor de overige beroepsgroepen geldt een ruime tot zeer ruime arbeidsmarkt. Voor technische beroepen lijken er geen grote knelpunten, maar dit beeld vertekent. Er zijn vooral in de techniek, maar ook in ICT en zorg, beroepen waar er knelpunten zijn. Het gaat hierbij in de techniek ook om beroepen op lager en middelbaar niveau als steigermaker, schilder, monteur en elektricien. In het hoogseizoen ondervinden werkgevers knelpunten bij het vullen van vacatures voor hoveniers en zelfstandig werkende koks. Naar verwachting ontstaan de komende jaren voor werkgevers meer knelpunten in een brede range van technische beroepen. Ook gaan werkgevers knelpunten ervaren in het vinden van ICT-personeel, onderwijs, managementfuncties en op economisch gebied op hoog beroepsniveau. Voor administratieve, dienstverlenende en commerciële beroepen worden nauwelijks knelpunten verwacht. Scholing vergroot kansen Het volgen van opleidingen en cursussen kan de kansen op werk voor werkzoekenden vergroten. Het ministerie van SZW heeft daarvoor een pakket aan maatregelen vastgesteld zoals scholingsvouchers, Brug-WW en sectorplannen. Een verbeterde aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt is wenselijk. Opleiding Totaal Mbo 2/3 Totaal Mbo 4 Totaal Hbo Totaal Wo Totaal Arbeidsmarktperspectief Matig Matig Redelijk Zeer goed Goed ROA heeft een inschatting gemaakt van de toekomstige arbeidsmarktperspectieven naar opleiding. Op totaalniveau zijn de toekomstperspectieven goed. De beste perspectieven zijn er voor wo ers en hbo ers opgeleid in techniek en onderwijs. Voor economische opleidingen en voor zorgopleidingen op middelbaar niveau zijn de perspectieven minder gunstig. Kansen buiten de regio Werkzoekenden kunnen niet alleen hun kansen vergroten door te kijken naar alternatieve beroepen en het volgen van scholing. Zij kunnen, net als werkgevers, ook hun zoekgebied uitbreiden. Drenthe heeft een negatief pendelsaldo, dat wil zeggen dat er minder mensen in Drenthe komen werken dan dat er inwoners van Drenthe elders werken. Waar werken inwoners van Drenthe Waar wonen werkenden in Drenthe 13% 10% 1% 1% 4% 71% Drenthe Groningen Regio Zwolle Friesland 12% 2% 1%1% 6% 78% Drenthe Groningen Regio Zwolle Friesland Twente Twente Overig Overig Bron: CBS, bewerking UWV Regio in beeld 2016 Samenvatting Drenthe 4
Een deel van de werkenden in Drenthe komt uit Groningen, Regio Zwolle en Friesland. Omgekeerd werkt een deel van de inwoners van Drenthe in buurregio s Groningen en Regio Zwolle. Kansen voor werkzoekenden op het vinden van werk worden groter als ze ook buiten Drenthe zoeken naar werk. Uitdagingen voor de arbeidsmarkt De Drentse arbeidsmarkt herstelt gestaag. Het aantal banen en vacatures groeit. Werkzoekenden met korte afstand tot de arbeidsmarkt profiteren hiervan als eerste. Een deel van het onbenut arbeidsaanbod vindt lastiger werk. Zij hebben ondersteuning nodig om kansen op de arbeidsmarkt te verzilveren. Verschillende arbeidsmarktpartijen in Drenthe werken samen om deze uitdagingen aan te gaan. Inspelen op veranderende arbeidsmarkt. Hoewel de werkgelegenheid toeneemt en de vacaturemarkt groeit, zijn er grote verschillen tussen sectoren, beroepen en niveaus. Kansen ontstaan veelal in andere beroepen en sectoren en veelal op hoger niveau dan waar werkzoekenden vandaan komen. Bovendien verandert de arbeidsmarkt in rap tempo. Functies verdwijnen of veranderen sterk, nieuwe functies ontstaan. Ook de manier waarop werkgevers personeel werven, is sterk aan verandering onderhevig. Uitdagingen op de arbeidsmarkt liggen dan ook voornamelijk op het terrein van mobiliteit, scholing en flexibiliteit. Transparantie vraag en aanbod. Een efficiënt werkende arbeidsmarkt vraagt om transparantie. Vacatures en latent aanwezige werkgelegenheid bij werkgevers moeten in beeld gebracht worden. Dit vraagt verdere investeringen in het verstevigen van relaties met werkgevers. Voor een goede matching is verder van belang dat zoveel mogelijk onbenut arbeidsaanbod in beeld wordt gebracht en dat opleiding, werkervaring en competenties bekend zijn. Uniforme en breed gebruikte ICT-platformen zijn hierbij onmisbaar. Scholing vergroot kans op werk. De huidige arbeidsmarkt stelt andere en vaak hogere eisen aan personeel. Het afstemmen van opleidingen en schoolkeuzes op datgene wat de arbeidsmarkt vraagt, staat voorop. Eenmaal onderdeel van de arbeidsmarkt helpen omscholing en bijscholing van werklozen en werkenden om mismatches te verkleinen. Voor functies met afnemende werkgelegenheid brengt UWV alternatieve loopbaanoverstappen in beeld. De verruimde Brug-WW en scholingsvouchers bieden extra mogelijkheden voor scholing. Aansluiten bij knelpunten werkgevers. Kansen creëren voor werkzoekenden werkt het beste door aan te sluiten bij knelpunten die werkgevers ervaren. Het is dan ook van groot belang te weten wat er leeft onder werkgevers. UWV heeft in kaart gebracht voor welke beroepen werkgevers de meeste problemen hebben om goed personeel te vinden. Dit geeft richting aan scholingsinitiatieven voor werkzoekenden. Ook bieden knelpunten bij werkgevers aanknopingspunten voor jobcarving en afspraakbanen. Kwetsbare jongeren. De herstellende arbeidsmarkt biedt uit zichzelf weinig kansen voor kwetsbare groepen als jongeren met praktijkonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs en voor mensen met een arbeidsbeperking. Een integrale aanpak is nodig om hen aan werk te helpen en dit te behouden. Werk in Zicht ondersteunt ondernemers om de banenafspraak in te vullen. Hierbij worden verschillende financiële regelingen en ondersteunende instrumenten ingezet. Perspectief ouderen. Werkloze ouderen komen relatief moeilijk aan werk. Negatieve beeldvorming speelt hierbij een rol, maar ook verouderde kennis en vaardigheden. Tijdig investeren in om- en bijscholing en bemiddeling van-werk-naar-werk helpen om werkloosheid te voorkomen. Verder is voorlichting nodig om bestaande vooroordelen bij werkgevers weg te nemen. Inspelen op vacatures in Duitsland. In de Duitse grensstreek staan veel vacatures open. Dit zijn veelal vacatures waarvoor ook Drentse werkgevers moeilijk aan personeel kunnen komen. De energie moet vooral gericht worden op het opsporen van vacatures die aansluiten bij kennis en vaardigheden van grotere groepen Drentse werkzoekenden. Ook moeten belemmeringen op het gebied van taal, cultuur en diplomawaardering hanteerbaar worden gemaakt. Het sectorplan Grenzeloos Werken helpt hierbij. Gecoördineerde inzet sectorplannen. De uitdagingen waarvoor de arbeidsmarkt Drenthe zich in 2016/2017 gesteld ziet, zijn fors, complex en overlappen meerdere beleidsterreinen en werkgebieden. Verschillende vormen van aanvullende financiële middelen geven de partijen op de arbeidsmarkt armslag om bovenstaande uitdagingen aan te gaan. Duidelijk is dat samenwerking tussen overheid, onderwijs en ondernemers cruciaal is om dit tot een succes te maken. Regio in beeld 2016 Samenvatting Drenthe 5
Colofon Regio in Beeld Regio in Beeld is een jaarlijkse uitgave van UWV Auteur Erik Oosterveld Inlichtingen arbeidsmarktinformatie@uwv.nl Redactieadres UWV Afdeling Arbeidsmarktinformatie en -advies Postbus 58285 1040 HG Amsterdam Eindredactie Suzanne IJzerman Roelof van der Velde Regio samenstelling De arbeidsmarktregio Drenthe is het werkgebied van Werkplein Zuidoost Drenthe. De gemeenten Borger- Odoorn, Coevorden, De Wolden, Emmen, Hoogeveen en Midden-Drenthe maken deel uit van deze arbeidsmarktregio. Disclaimer Meer informatie is te vinden op www.werk.nl/arbeidsmarktinformatie. Alles uit deze uitgave mag worden overgenomen, echter uitsluitend met bronvermelding. Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. UWV 2016 Regio in beeld 2016 Samenvatting Drenthe 6
Einde rapport Regio in beeld 2016 Samenvatting Drenthe 7