HIER OPGEWEKT KENNISSESSIE ZONNEPARKEN DE OPTIES 30 MAART 2015, UTRECHT

HIER OPGEWEKT KENNISSESSIE ZONNEPARKEN DE OPTIES 30 MAART 2015, UTRECHT Het realiseren van een zonnepark kan op verschillende manieren. De afgelopen maanden zijn vooral de (on)mogelijkheden van de postcoderoosregeling aan bod gekomen, maar er zijn meer wegen die naar Rome leiden. Zoals SDE+ of salderen. Tijdens deze HIER opgewekt kennissessie kregen bezoekers aan de hand van voorbeelden uit de praktijk meer inzicht in de verschillende mogelijkheden. RVO.nl lichtte plenair de komst van de regeling experimenten elektriciteitswet toe die per 1 mei van start gaat. Ook netbedrijven Alliander, Stedin en Enexis waren aanwezig om vragen te beantwoorden. Dit document is een verslag van de verschillende deelsessies tijdens de Kennissessie Zonneparken: de opties in Utrecht. Mocht u na het lezen van dit verslag nog vragen hebben, dan kunt u die stellen via HIER opgewekt (info@hieropgewekt.nl). HIER opgewekt streeft ernaar zoveel mogelijk vragen beantwoord te krijgen. De Kennissessie is georganiseerd door HIER opgewekt. Het programma werd verzorgd door: Floris Bruning (Energie-U) Hans Rikze (Morgen Groene Energie) Paul Schlotter (Vogelwijk Energiek) Christoph Buter (BENG!) Wido van Heemstra (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland/RVO.nl) Sijtze Brandsma (Energie Dongen) Verslag HIER opgewekt Kennissessie Zonneparken de opties 30 maart 2015 Utrecht www.hieropgewekt.nl pagina 1

PLENAIR: OVER DE REGELING EXPERIMENTEN ELEKTRICITEITSWET Wido van Heemstra (RVO.nl) In 2015 gaat de regeling experimenten elektriciteitswet van start. Deze regeling geeft ontheffing van bepalingen in de Elektriciteitswet 1998 en richt zich op burgers en bedrijven. Het gaat hierbij om de ontheffing van de levering aan kleinverbruikers, van de splitsing van het netbedrijf en energieleverancier/producent tot de ontheffing van gereguleerde tarieven. De regeling is een initiatief van het ministerie van Economische Zaken (uitgevoerd door RVO.nl) en maakt het mogelijk om gedurende tien jaar experimenten uit te voeren die afwijken van de Elektriciteitswet. Dit moet dan wel de ontwikkeling, transport en levering van decentraal opgewekte elektriciteit bevorderen. Deze energie moet uit hernieuwbare bronnen komen. De verwachting is dat de regeling binnenkort in de Staatscourant wordt gepubliceerd en vervolgens per mei 2015 open gaat. Informatie over de publicatie en opening is te vinden op de website van RVO.nl. Doel van de regeling experimenten elektriciteitswet is het onderzoeken of de Elektriciteitswet structureel moet worden gewijzigd. In de komende vier jaar zal worden bekeken in hoeverre deze regeling daadwerkelijk leidt tot: meer toepassing van duurzame elektriciteit en elektriciteit uit WKK op lokaal niveau; efficiënter gebruik van de beschikbare energie-infrastructuur; meer betrokkenheid van elektriciteitsgebruikers bij hun energievoorziening. Doelgroepen Deze regeling richt zich vooral op de afnemers van elektriciteit, voornamelijk consumenten. Een voorwaarde voor de experimenten is dat deelnemers gezamenlijk zeggenschap hebben over productie en levering. Aan die voorwaarde wordt voldaan als voor het experiment de rechtsvorm van een coöperatie of een Vereniging van Eigenaren (VvE) wordt gekozen. Soorten experimenten Er zijn twee soorten experimenten waarvoor een ontheffing mogelijk is: projectnetten en grote experimenten. Projectnetten Projectnetten bestaan uit een gezamenlijk net van maximaal 500 afnemers. Dit gezamenlijk net heeft slechts één aansluiting op het net van een netbeheerder. Binnen het domein van het projectnet mag productie, levering en netbeheer gecombineerd worden. Per jaar kunnen 10 projectnetten meedoen. Grote experimenten Grote experimenten liggen in het verzorgingsgebied van een regionale netbeheerder en omvatten maximaal 10.000 afnemers. In deze experimenten blijft de regionale netbeheerder zijn onafhankelijke wettelijke taak vervullen. Per jaar kunnen 10 grote experimenten meedoen. Hou de website van RVO.nl voor nieuws over de regeling. Op 9 april is er een voorlichtingsbijeenkomst. Verslag HIER opgewekt Kennissessie Zonneparken de opties 30 maart 2015 Utrecht www.hieropgewekt.nl pagina 2

A: BESLISBOOM ZONNEPARKEN Floris Bruning (Energie-U) Hans Rikze (Morgen Groene Energie) Bruning en Rikze stelde in opdracht van HIER opgewekt een beslisboom op voor zonneparken. Er zijn een aantal verschillende mogelijkheden voor het uitwerken van een rendabele businesscase voor een grootschalig zonnepark. SDE+ subsidie, de regeling verlaagd tarief, salderen of een investering van een derde partij. Wanneer kies je wat? En wat is het rendement? Daar geeft de beslisboom waarbij je 8 variabelen invult antwoord op. De beslisboom verschijnt medio mei op de website van HIER opgewekt. Verslag HIER opgewekt Kennissessie Zonneparken de opties 30 maart 2015 Utrecht www.hieropgewekt.nl pagina 3

B: POSTCODEROOS IN DE VOGELWIJK Paul Schlotter - Vogelwijk Energie(k) DE FEITEN initiatief: Vogelwijk Energie(k) locatie: Den Haag project: Zonnevogel panelen: 296 à 270 Wp PV-locatie: twee schooldaken gebruikte regeling: Verlaagd tarief De 250 leden van Vogelwijk Energie(k) zetten zich op allerlei manieren in voor duurzaamheid. De vereniging knapte een afgedankte Eneco-windmolen op, runt een slimmemeterproject met Stedin, doet een pilot met een elektrische deelauto en organiseert informatiebijeenkomsten door heel Den Haag. Het laatste wapenfeit: Zonnevogel, een van de eerste postcoderooscoöperaties in Nederland. Zonnevogel is eigenlijk de opvolger van het windmolenproject Duinvogel. Via crowdfunding gaf Vogelwijk Energie(k) nieuwe wieken aan de oude windmolen van Eneco. Na vier jaar draaien moest de windmolen, tot grote spijt van Vogelwijk Energie(k) én Eneco, het veld ruimen. Eneco stelde voor om Vogelwijk Energie(k) te helpen bij het opstarten van een nieuw duurzaam wijkproject, nu met zonneenergie: Zonnevogel. Veel animo De al operationele PV-installatie maakt om niet gebruik van twee schooldaken van één schoolbestuur: een met 204 panelen en een met 92 panelen. Totaal hebben 58 mensen geïnvesteerd, uiteenlopend van een paar panelen tot vijftien stuks. De meeste deelnemers komen uit de Vogelwijk, maar er doen ook een aantal ouders van schoolkinderen mee. Initiatiefnemer Paul Schlotter: De meeste deelnemers hebben zelf geen geschikt dak voor zonnepanelen of vinden het niet mooi. Het enthousiasme voor het project was erg groot; er was meer vraag dan aanbod. We zouden graag meer daken realiseren, maar niet voordat dit eerste project 100% goed loopt. Murphy s law Hoewel de installatie al volop stroom produceert, verliep Zonnevogel namelijk niet zonder slag of stoot, vertelt Schlotter. Een typisch geval van Murphy s law: alles wat mis kon gaan, ging mis. Hoe goed je alles ook uitdenkt, er gebeuren altijd dingen waar je van te voren geen rekening mee houdt. Een omvormer die niet werkt vanwege een te kleine capaciteit aardlekschakelaar. Zonnepanelen die in de weg liggen van ankerpunten waardoor we niet door de veiligheidsinspectie kwamen. Allemaal oplosbaar, maar het kost veel tijd. Regelmatig moesten we de boodschap brengen dat de energieproductie door oponthoud of problemen lager zou uitvallen. Geen deelnemer die zich daar trouwens erg druk om maakte; iedereen toonde steeds enorm veel begrip en enthousiasme. Pech met SDE+ Een hele grote tegenvaller was de ongunstige toekenning van de SDE+. Het project kreeg wél een beschikking voor het kleine dak, maar níét voor het grote. Schlotter: Maximaal ongelukkig, want dan moesten we voor de kleine installatie een dure grootverbruikaansluiting laten aanleggen, terwijl het grote dak er al een had. Het combineren van SDE+ voor het ene dak met de postcoderoos voor het Verslag HIER opgewekt Kennissessie Zonneparken de opties 30 maart 2015 Utrecht www.hieropgewekt.nl pagina 4

andere werd bovendien veel te ingewikkeld. Dus hebben we besloten van de SDE+ af te zien. Met als gevolg dat we die nu vijf jaar lang niet opnieuw mogen aanvragen. Vrije keuze leverancier Dan tóch maar aan de gang met de postcoderoos. Een stuk bewerkelijker, vertelt Schlotter vooral vanwege het verrekenen van de belastingkorting via verschillende leveranciers. Wij wilden graag maximale vrijheid behouden voor de deelnemers, dus geen verplichte overstap naar één leverancier. Maar we lopen er nu toch tegenaan dat behalve Eneco bijna geen enkele traditionele energieleverancier wil meewerken aan het verrekenen van de belastingkorting. Ik kan het ze ook niet kwalijk nemen, want er doet nog bijna niemand mee. Terwijl leveranciers er wel hun hele administratie op moeten inrichten. Gevolg is dat wij deelnemers toch zullen moeten adviseren om over te stappen naar een van de leveranciers die wel meedoen. Ingewikkeld netbeheer Het contact met de netbeheerder verloopt niet altijd even soepel, geeft Schlotter aan. Hou rekening met lange en ondoorzichtige doorlooptijden. Er zijn bijvoorbeeld alleen al vier of vijf verschillende Stedin s: de netbeheerder, het meetbedrijf, met allemaal verschillende procedures. Eigenlijk zou er één loket moeten komen waar je terecht kunt. Daar komt nog bij dat veel zaken met de netbeheerder alleen door de energieleverancier, niet de coöperatie, geregeld mogen worden. Zoals het opvragen van de meterstanden, wat Eneco vooralsnog niet gelukt is. Maak er in ieder geval goede afspraken over met je energieleverancier en met je installateur. Nét in de plus De businesscase van Zonnevogel komt nét uit, met een terugverdientijd voor deelnemers van 12 jaar. Wel zijn er nog wel een aantal onzekerheden over de betaling van btw over de opgewekte stroom en de investering van de leden. Die betalen 400 euro per paneel. Schlotter: Dat is ruim, want de kosten liggen rond de 350 euro. Maar we houden expres een slag om de arm tot we compleet inzicht hebben in alle kosten. Dan keren we het restant alsnog uit. De coöperatie heeft bij Eneco een goed tarief bedongen voor de opgewekte stroom: 6 cent per kwh in 2015. Maar die prijs wordt wel geïndexeerd op basis van de ontwikkeling van de marktprijs, aldus Schlotter. Helaas zakt die vooralsnog alleen maar, wat het rendement ook negatief beïnvloedt. Het komt erop neer dat de belastingkorting van 7,5 cent gewoon te laag is. Zelfs duurzaamheidsenthousiastelingen zijn niet bereid om elk jaar verlies te lijden op een investering. Op deze manier zal het bij een handvol projecten blijven. Verslag HIER opgewekt Kennissessie Zonneparken de opties 30 maart 2015 Utrecht www.hieropgewekt.nl pagina 5

C: BENG! ZONNEPARK MET SDE+ Christoph Buter (BENG!) Wido van Heemstra (RVO.nl) DE FEITEN initiatief: BENG! locatie: De Bilt project: Zonnecentrale bij rwzi panelen: 1.000 à 270 Wp PV-locatie: weiland op terrein rwzi gebruikte regeling: SDE+ Waar nu nog paarden en pony s grazen, gaat BENG! dit jaar samen met het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden een zonnecentrale aanleggen. Maar liefst 1.000 zonnepanelen gaan straks voorzien in zo n 20% van de stroombehoefte van de naastgelegen rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi). Met een positieve beschikking voor de SDE+ en groen licht voor de bouwvergunning, is het project bijna startklaar. BENG! is opgericht in 2013 met als doel een volledig duurzame energiehuishouding in gemeente De Bilt in 2030. Door energie te besparen en op te wekken uit duurzame bronnen. De coöperatie heeft inmiddels 140 leden, zowel inwoners als bedrijven, en werkt nauw samen met de gemeente. Het idee voor een zonnecentrale op het terrein van de rwzi kwam van het Waterschap. Ondanks een positief haalbaarheidsonderzoek besloot het Waterschap niet zelf te investeren, maar wel de grond aan een ander beschikbaar te stellen: BENG!. Postcoderoos niet haalbaar Het initiële plan van BENG! was gebruikmaken van de postcoderoosregeling. Maar uit onderzoek van Greenspread bleek dat dit financieel niet haalbaar was, vertelt secretaris en projectcoördinator van BENG! Christoph Buter. Daarnaast zou het waarschijnlijk problemen opleveren met het bestemmingsplan. Met de postcoderoos lever je stroom aan particulieren, terwijl de locatie een bedrijfsbestemming heeft. Dan hadden we ontheffing of wijziging van het bestemminsplan moeten aanvragen, maar dat kost een hoop tijd. Daarom hebben we gekozen voor een alternatieve route: SDE+ aanvragen en de stroom direct leveren aan de rwzi. Snel schakelen naar SDE+ Omdat de aanvraag voor fase 6 van de SDE+ op korte termijn plaatsvond, moest BENG! snel schakelen. Buter: Belangrijkste was het regelen van de bouwvergunning, die je niet voor een dakinstallatie, maar wel voor een veld nodig hebt. Onze goede relatie met de gemeente kwam hierbij goed van pas, die heeft het traject versneld en de gemeente De Bilt liet zich hier van een constructieve kant zien. Een tip voor anderen: vraag op tijd eherkenning aan (een soort DigiD, waarmee bedrijven eenvoudig kunnen inloggen bij aangesloten overheidsorganisaties), die nodig is om een bouwvergunning en SDE+ aan te vragen. De aanvraag daarvan gaat op zich snel maar je bent zo anderhalve week verder. Zorg dus dat je dit ruim van te voren hebt geregeld. Na de aanvraag op 3 november 2014 kreeg BENG! op 5 februari 2015 dan het verlossende bericht: de zonnecentrale krijgt 15 jaar SDE+. Werking van de SDE+ Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) voert de SDE+ uit in opdracht van het ministerie van Economische Zaken. De SDE+ vergoedt het verschil tussen de kostprijs van grijze energie en die van duurzame energie over een periode van 5, 8, 12 of 15 jaar. De hoeveelheid subsidie is afhankelijk van Verslag HIER opgewekt Kennissessie Zonneparken de opties 30 maart 2015 Utrecht www.hieropgewekt.nl pagina 6

de technologie en de hoeveelheid duurzame energie die wordt geproduceerd. Dat de SDE+ een loterij is, klopt volgens Wido van Heemstra van RVO.nl niet. Als je voldoet aan de voorwaarden en er is budget, dan krijg je een toewijzing. Alleen op de dag dat het budget opgaat, is dit niet het geval. Dan krijgen de projecten met de goedkoopste basisbedragen het eerst een toewijzing, daarna de duurdere. Op deze manier wil de minister zo goedkoop en zoveel mogelijk duurzame energie realiseren. Alleen in de groep met het basisbedrag waarin het budget opraakt, wordt geloot. Vanwege de volgorde moet RVO.nl de subsidie dag voor dag afwikkelen. We streven ernaar om binnen 13 weken uitsluitsel te geven, maar door de enorme hausse van aanvragen lukt dit niet altijd. >> Is de SDE+ locatiegebonden? Van Heemstra: Ja. Je mag de SDE+ wel overdragen naar een andere entiteit, maar niet naar een andere locatie. Dan moet je opnieuw SDE+ aanvragen. >> Vloeit het geld van projecten die niet doorgaan terug in de SDE+? Van Heemstra: Niet per se. Het bedrag dat we toezeggen is groter dan het geld dat we in kas hebben, omdat we al rekening houden met een bepaalde uitval. Het geld dat vrijvalt komt dus niet terug in de regeling. >> Hoeveel SDE+ kan ik krijgen voor PV? Van Heemstra: In 2015 zijn er 9 fasen in plaats van 6. In elke fase neemt het basisbedrag met 1 cent toe, met het hoogste basisbedrag in september 2015. Voor PV geldt in fase 9 een basisbedrag van 14,1 cent per kwh. De grijzestroomprijs waarmee dit gecorrigeerd wordt is voor 2015 voorlopig vastgesteld op 4,5 cent per kwh maar wordt nooit lager dan de basisenergieprijs van 3,5 cent. De subsidie kan dus nooit meer zijn dan 14,1 3,5 = 10,5 cent per kwh gedurende 15 jaar. >> Aan welke voorwaarden moet de installatie voldoen? Van Heemstra: De installatie moet een vermogen hebben gelijk aan of groter dan 15 kwp. Om SDE+ te kunnen aanvragen moet er een (bouw)vergunning zijn en een grootverbruikaansluiting (>3x80A). Vanaf 500 kwp is een haalbaarheidsstudie verplicht, met in ieder geval een exploitatieberekening en een financieringsplan met een onderbouwing van het eigen vermogen. Bij minder dan 20% eigen vermogen is een intentieverklaring van een financier verplicht. >> Hoe kan ik een aanvraag indienen? Van Heemstra: De aanvraag gebeurt elektronisch via het eloket van RVO.nl. Je kunt de aanvraag alvast helemaal klaarzetten en indienen op een later moment, direct als de volgende fase ingaat bijvoorbeeld. Heel belangrijk: de aanvraag moet compleet zijn. Als iets ontbreekt, zoals een vergunning, dan schuift je aanvraag door naar de dag waarop je dit aanvult. Vergeet ook niet op tijd eherkenning aan te vragen. >> Bekijk ook de voorlichtingsfilm en de brochure van RVO.nl over de SDE+. Lokale financiering Met 15 jaar SDE+ en stroomafname door het Waterschap komt BENG! een heel eind qua financiering, maar er is nog meer nodig om de businesscase rond te maken. De bouw van de installatie (turn-key) gaat zo n 260.000 euro kosten. Daarbij komen nog jaarlijkse exploitatielasten (zoals verzekering, Verslag HIER opgewekt Kennissessie Zonneparken de opties 30 maart 2015 Utrecht www.hieropgewekt.nl pagina 7

onderhoud, aflossing en vervanging omvormers) en de coöperatie moet zoals gezegd ook bouwleges betalen. Het aantrekken van vreemd vermogen via een bank blijkt lastig. Buter: Het project is voor veel banken te klein om interessant te zijn. We willen het project het liefst met zoveel mogelijk lokaal geld van inwoners financieren. Gelukkig blijkt de interesse hiervoor groot; we hebben al rond de 100.000 euro aan voorlopige toezeggingen om te investeren. De afspraken met participanten en het Waterschap moeten we nu gaan vastleggen in contracten. Pas als de businesscase volledig rond is, kunnen we écht van start. Verslag HIER opgewekt Kennissessie Zonneparken de opties 30 maart 2015 Utrecht www.hieropgewekt.nl pagina 8

D: SALDEREN Sijtze Brandsma (Energie Dongen) DE FEITEN initiatief: Energie Dongen locatie: Dongen project: Zon op ander dak panelen: >2000 panelen PV-locatie: maatschappelijk vastgoed met elektriciteitsverbruik < 50.000 kwh/jaar gebruikte regeling: Salderen Na een succesvolle actie voor zonnepanelen op particuliere woningen, heeft Energie Dongen verschillende varianten onderzocht voor collectieve systemen op andere daken. Vanwege de mogelijkheden die de EIA (Energie Investerings Aftrek) destijds bood, is in eerste instantie gekeken naar mogelijkheden met een Coöperatieve Maatschap. Toen dit model niet houdbaar bleek door inperking van de EIA, is het salderingsmodel uitgewerkt. Wat is Zon op ander dak? Met het project Zon op ander Dak realiseert Energie Dongen zonne-energiesystemen op daken van maatschappelijk vastgoed met een elektriciteitsverbruik tot maximaal 50.000 kwh. De dakeigenaar hoeft zelf niet te investeren maar huurt 15 jaar lang de zonnepanelen van Energie Dongen, voor een vooraf bepaald jaarlijks bedrag dat 10% lager ligt dan zijn huidige elektriciteitsrekening en saldeert de opgewekte zonnestroom op zijn eigen energierekening. De investering in de zonne-energie installatie wordt voor circa 20% gefinancierd door leden van Energie Dongen en voor circa 80% door de bank. De leden ontvangen een rente van 5% en de bank van 3,5%. Na afloop van de huurperiode neemt de dakeigenaar het PV-systeem over tegen een restwaarde. Dit saldo is voor de energie coöperatie om vervolginvesteringen mee te kunnen doen. Complex proces Het blijkt een complex proces te zijn, om alle spreekwoordelijke kikkers in dezelfde kruiwagen te krijgen. De toekomst van maatschappelijk vastgoed is vaak onzeker en men is huiverig om langjarige contracten aan te gaan. En als het al zover komt, wil de gemeente vaak aanbesteden, wat weer vertraging oplevert. Dit alles kost veel tijd. Hopelijk draagt het voorwerk van Energie Dongen bij aan een bredere toepassing. Ook voor wat betreft de financierbaarheid bij de bank. Triodos bank was bijvoorbeeld al wel bekend met de constructie en bereid tot medewerking, maar de Rabobank nog niet. Door de gedegen voorbereiding met Energie Dongen wil de Rabobank het straks landelijk gaan uitrollen middels een standaardproduct. Hierdoor kan zij ook dergelijke projecten van minder professionele partijen gaan financieren. Is het makkelijk om je leden hiervoor te interesseren? Vinden mensen het niet leuker om iets te doen aan hun eigen energierekening in plaats van een puur financiële investering te doen? In de praktijk valt dat wel mee. Mensen willen wel graag een band Verslag HIER opgewekt Kennissessie Zonneparken de opties 30 maart 2015 Utrecht www.hieropgewekt.nl pagina 9

hebben met het pand waar de zonnepanelen op komen te liggen. En in een dorp of buurt heeft men dat in het algemeen wel. En wat als salderen niet meer zou mogen? De toekomst van salderen is onzeker. Zolang hier geen duidelijkheid over bestaat, gaat Energie Dongen er in haar berekeningen vanaf 2020 voor de zekerheid uit van een beperktere vergoeding van 7,5 cent per kwh + kale stroomprijs, wat neerkomt op circa 12,5 cent. Dit analoog aan het bedrag van de regeling verlaagd tarief. Als je écht rekening houdt met de mogelijkheid dat je straks niet meer mag salderen, zou je echter ook je systeem anders moeten neerleggen. Een oost-west opstelling heeft bijvoorbeeld een veel gelijkmatiger zonnestroomproductie over de dag heen dan een zuid-opstelling. Daarmee kan je dus de terugleverpiek midden op de dag verminderen en een groter gedeelte van de zonnestroom direct verbruiken in plaats van achteraf salderen. Kan het ook op scholen? Energie Dongen gaat ervan uit dat ze elke professionele partij met een elektriciteitsverbruik tot 50.000 kwh met deze constructie kan bedienen. Transparante communicatie De leden die willen meedoen kun je in grofweg twee groepen verdelen. Enerzijds heb je de leden die voor een relatief klein bedrag mee doen en 1x per jaar op goed vertrouwen hun rente uitgekeerd krijgen. Anderzijds kun je soms snelle slagen slaan met partijen die voor een groter bedrag mee doen. Hen moet je bedienen met een serieuze prospectus die hun investering verantwoordt. In principe wil je beide categorieën bedienen en gelijk behandelen (met een gelijk rendement), tenzij iemand meer risico neemt (bijvoorbeeld met een achtergestelde lening). Alleen verschillende risicoprofielen kunnen verschillende rendementen of andere voorwaarden verantwoorden. Daar moet je volstrekt transparant in zijn. Verslag HIER opgewekt Kennissessie Zonneparken de opties 30 maart 2015 Utrecht www.hieropgewekt.nl pagina 10