Kempenmemorandum voor de federale regering Slimme hefbomen voor een regio in verandering Juni 2014 1
Voorwoord: slimme hefbomen voor een regio in verandering De Kempen is een dynamische streek, maar ook een streek in transitie. De economie in de Kempen staat ernstig onder druk. De regio is op dit moment nog de meest geïndustrialiseerde regio in Vlaanderen. Een sterk, maar tegelijkertijd conjunctuurgevoelig en kwetsbaar fundament. De crisisjaren troffen de Kempen dan ook proportioneel meer dan andere regio s. Met het Streekpact 2013-2018 hebben de Kempense partners een globale visie en actieprogramma geschreven voor de sociaaleconomische ontwikkeling van de regio in de komende jaren. Daarin wordt verder gebouwd op de troeven van de regio, zoals de centrale ligging, de excellente kenniscentra, beloftevolle speerpuntsectoren met sterke industriële spelers en groeikmo s met goed geschoolde werknemers. Met DYNAK het Dynamisch Actieplan Kempen hebben we het slimme specialisatiepotentieel van de Kempen bepaald. Inzetten op diepe geothermie, nucleaire technologie, innovatieve binnenvaarttoepassingen, de productie van biogebaseerde grondstoffen en het uitbouwen een ecosysteem rond revalidatie en life sciences zijn concrete projecten met bijzonder veel toekomstpotentieel. De komende jaren willen we dit potentieel volop tot ontwikkeling brengen. Dit memorandum omvat een selectie van streekdossiers die een hefboomeffect hebben voor de Kempense economie. Initiatieven die voor duurzame, nieuwe werkgelegenheid zorgen en de noodzakelijke economische groei, zowel door het aanboren van nieuwe niches als voor het versterken van de economie in de breedte. In concreto bundelen we in dit document vragen over het Kempense spoorverkeer, de IJzeren Rijn, de Kempense gevangenissen en de nucleaire activiteiten die in de regio ontwikkeld wordt. We vragen ook dat de volgende federale regering werk maakt van een mobiliteitsbudget ten gunste van duurzaam woon-werkverkeer, alsook aan het versterken van de eerstelijnsgezondheidszorg. De partners binnen RESOC Kempen vragen dat de in dit memorandum vernoemde Kempense dossiers als prioriteit door de volgende federale regering worden vastgelegd. Michel Meeus Voorzitter RESOC Kempen Mon Verrydt Voorzitter SERR Kempen 2
Inhoudsopgave Voorwoord: slimme hefbomen voor een regio in verandering... 2 Nucleair Veilige Kempen... 6 Leren en werken in eigen streek... 7 Onverkorte uitvoering van het masterplan gevangenissen... 7 Duurzame mobiliteit... 7 Flankerende maatregelen IJzeren Rijn... 7 Inhaalbeweging van de investeringen in het Kempens spoorverkeer... 7 Optimaliseer de fiscaliteit inzake duurzaam woon-werk verkeer... 8 Welzijn en zorg voor elk Kempenaar... 9 Verankering psy 107... 9 Investeer in samenwerking binnen de eerste lijn om het huisartsentekort op te vangen... 9 Bijlage 1: overzicht doelstellingen Streekpact 2013-2018... 10 3
Slimme hefbomen voor een streek in transitie Nucleair Veilige Kempen Leren en werken in eigen streek Mobiliteit Welzijn en zorg voor elke Kempenaar Investeer in het SCK.CEN Vezekering en verankering van middelen voor MYRRHA Het bergingsproject cat- A-afval moet uitgevoerd conform het MB van 23 juni 2006, in het bijzonder met betrekking tot de bijkomende voorwaarden Investeer in de Kempense gevangenissen Voorzie in flankerende maatregelen IJzeren Rijn Versterk de capaciteit en de kwaliteit van het spoorverkeer in de Kempen Faciliteer de invoering van een mobiliteitsbudget Versterk de eerstelijnsgezondheidszorg Veranker Psy 107 Duurzame investeringen in de Kempen 4
Ondertekenaars van het memorandum: 5
Nucleair Veilige Kempen De nucleaire zone in Dessel, Geel en Mol is een unieke zone in Vlaanderen, de enige waar nucleaire bedrijvigheid en onderzoek plaatsvinden. Deze uniciteit zorgt voor kennisopbouw, tewerkstelling en economische meerwaarde. De de-industrialisatie slaat ook hier toe door de stopzetting van activiteiten in de productie van MOX en splijtstofelementen. RESOC Kempen waakt er streng over dat de nucleaire en aanverwante activiteiten op deze zone voldoen aan voorwaarden inzake duurzame streekontwikkeling, tewerkstelling, veiligheid, milieu en volksgezondheid. Het RESOC standpunt Nucleair veilige Kempen bundelt deze voorwaarden. Het Studiecentrum voor Kernenergie in Mol heeft wereldfaam opgebouwd inzake onderzoek nucleaire toepassingen, niet alleen in de energetische sector, maar meer en meer in de nietenergetische sectoren. Het SCK.CEN is bezig met de technische voorbereiding en de uitbouw van een internationaal consortium voor de financiering en exploitatie van MYRRHA. MYRRHA is een innovatieve onderzoeksreactor, subkritisch, inherent en in zijn ontwerp beantwoordend aan de strengste veiligheidsvoorwaarden. MYRRHA zal bijdragen tot het onderzoek naar een meer duurzame en milieuvriendelijke vorm van kernenergie (waarbij minder kernsplijtstof nodig is en de vervaltijd van de opgebruikte kernbrandstof gedecimeerd wordt). Het project heeft ook tal van andere niet-energetische toepassingen (o.a. continuering van de productie van radio-isotopen voor medische diagnose en therapie en bestraald silicium als bouwsteen voor zonnepanelen en andere). De bouw en exploitatie van MYRRHA zou een duurzame verhoging van de tewerkstelling van 2000 plaatsen betekenen. De berging van het laagradioactief, kortlevend afval (categorie A) in Dessel, het zogenaamde catproject, zal in de volgende legislatuur een beslissing vergen. De invulling van de voorwaarden in overleg met de partnerschappen STORA en MONA vormen een integraal deel van een mogelijke vergunning tot berging. Vragen aan de federale overheid Een positieve beslissing voor de bouw en exploitatie van MYRRHA, met minstens de verzekering en verankering van de Belgische voorziene toelage. Continuering en waar mogelijk punctueel verhogen van de basisdotatie aan SCK.CEN om haar wetenschappelijke missie als Belgisch, Europees en internationaal erkend centre of excellence verder te zetten. De beslissing en de vergunning voor de berging van radioactief afval van categorie A door de streek afhankelijk blijven maken van de invulling van de bijkomende voorwaarden zoals die geformuleerd werden in de eindrapporten van de partnerschappen en de beslissingen van de gemeentebesturen Mol en Dessel. De beslissing van de MR van 23 juni 2006 over de bovengrondse berging van radioactief afval categorie A dient dan ook gerespecteerd en uitgevoerd te worden naar de geest en de letter vooraleer er overgegaan kan worden tot berging. Dit met inbegrip van het uitwerken van adequate noodplannen en het eerst conditioneren van het laagactief afval door Belgoprocess. 6
Leren en werken in eigen streek Onverkorte uitvoering van het masterplan gevangenissen In de regio zijn er maar liefst vier gevangenissen, Hoogstraten, Wortel, Merksplas en Turnhout en één over de grens (Tilburg-Wortel). Samen goed voor een tewerkstelling van 1036 personen in 2012. Het Masterplan 2008-2012-2016 is reeds een aantal maal aangepast. In Turnhout en Wortel zijn bijkomende cellen gebouwd. De procedure voor de renovatie van de instelling in Hoogstraten is lopende. In het bijzonder vragen wij aandacht voor de gevangenis van Merksplas. Deze is verouderd en niet meer aangepast aan de huidige normen voor detentie. In het masterplan is opgenomen dat er een nieuwe gevangenis wordt gebouwd voor ca. 430 personen en de renovatie van de oude gevangenis. Hiervoor is een gedeeltelijke afbraak nodig van de bestaande gebouwen, wat op procedurele moeilijkheden stoot gezien het complex beschermd is als monument en gelegen is in een geklasseerd landschap. Vraag aan de federale regering Voer het Masterplan 2008-2012-2016 zoals goedgekeurd door de vorige federale regering onverkort uit. Duurzame mobiliteit Flankerende maatregelen IJzeren Rijn Het opnieuw in gebruik nemen van de IJzeren Rijn heeft grote gevolgen voor onze regio. De regio wil dat de impact positief is voor de inwoners en bedrijven in de Kempen. Daarom moet er een bevredigende oplossing gevonden worden om de overlast bij heractivering te beperken. De IOKstudie Voorwaardenscheppend kader ingebruikname IJzeren Rijn voor de Kempen vormt daarbij de toetssteen. Vraag aan de federale overheid De regio wil in een positieve en constructieve dialoog met Infrabel een pakket aan flankerende maatregelen uitwerken. De gesprekken hiervoor moeten tijdig opgestart worden. De federale overheid moet aan Infrabel de opdracht geven middelen te reserveren om samen met de regio een bevredigende oplossing uit te werken. Inhaalbeweging van de investeringen in het Kempens spoorverkeer De regio Kempen is zeer pover ontsloten per spoor. We pleiten reeds lang voor meer investeringen in het spoorverkeer in de regio, zodanig dat de capaciteit wordt verhoogd en er een kwaliteitsvolle dienstverlening is naar de reizigers toe. Dit betekent een uitbreiding van het treinaanbod, voldoende en stipte verbindingen, goede overstapmogelijkheden, correct werkende materiaal, voldoende capaciteit, goede toegankelijkheid en een betere communicatie met de reiziger. We 7
vragen dat de volgende federale regering prioritair werk maakt van een betere spoorontsluiting van de Kempen. Vragen aan de federale overheid Geef aan de spoorbedrijven de opdracht om over te gaan tot: Uitbreiding van het treinaanbod in de regio. Dit betekent minimaal: o Realisatie van de rechtstreekse verbinding Mol-Brussel o Instellen van een halfuurverbinding op de spoorlijn Turnhout-Antwerpen en Turnhout-Brussel (L29) o Verdere elektrificatie van de spoorlijn Mol-Neerpelt/Hasselt (L15) o Versterking van het treinaanbod vanuit het station Noorderkempen in de spits naar Antwerpen-Centraal. Dit betekent minimaal een uursverbinding tussen de stations Noorderkempen en Antwerpen-Centraal tot 22u. Uitbouw van de parking tot een volwaardige park & (train-) ride naast de E19. Betere aansluitingen voorzien in Antwerpen-Centraal naar Brussel. Investeer in een verbinding met Breda. De inzet van betrouwbare en voldoende treinstellen. o In het nieuwe vervoersplan van de NMBS worden opnieuw verouderde treinstellen op de spoorlijn Turnhout-Brussel ingezet, met een verhoogd risico op defecten en vertragingen tot gevolg. Maatregelen om de stiptheid van de treinverbindingen te verbeteren. o Voornamelijk de treinverbinding Turnhout-Brussel kent zeer slechte stiptheidscijfers (35,1%!). Het recente NMBS vervoersplan wil de verbinding verlengen tot in Binche, wat maakt dat dit tracé nog gevoeliger wordt voor vertragingen. We vragen dat deze beslissing ongedaan wordt gemaakt. Optimaliseer de fiscaliteit inzake duurzaam woon-werk verkeer Het Streekpact pleit voor een duurzaam woon-werk- en fietsverkeer. Zo slaan o.a. IOK, de intercommunale van de Kempen, en het provinciebestuur van Antwerpen de handen in elkaar om het integraal fietsbeleid vorm te geven en te regisseren in samenwerking met andere belanghebbende streekactoren. Het doel is o.a. om het aandeel van de fiets in het woonwerkverkeer substantieel te verhogen. De streek is ook voorstander van een persoonsgebonden mobiliteitsbudget. Hierbij kan de werknemer d.m.v. een door de werkgever gesteld budget kiezen wat voor hem/haar het meest geschikte vervoermiddel is (bedrijfswagen, openbaar vervoer, fiets ). De invoering van het mobiliteitsbudget veronderstelt een harmonisering van de regelgeving op het vlak van fiscaliteit en RSZ, zoals beschreven in het wetsvoorstel 1. Een mobiliteitsbudget mag niet als loon worden beschouwd en het privégebruik moet vrijgesteld worden van belastingen. De juridische regels op het vlak van mobiliteit verschillen per type traject. Ze zijn bijvoorbeeld anders voor beroeps-, woon/werk- en privétrajecten. Maar ze verschillen ook per type vervoermiddel, per rechtstak (sociaal, fiscaal, arbeidsrechtelijk), en per niveau van regelgeving (wet, sector, onderneming, individueel). We vragen dat de volgende federale regering dit stroomlijnt. Vraag aan de federale overheid Faciliteer de invoering van het mobiliteitsbudget door een harmonisering van de regelgeving op het vlak van fiscaliteit en RSZ. 1 Wetsvoorstel betreffende de invoering van een mobiliteitsbudget en het bepalen van het sociaal en fiscaal statuut (ingediend door de heer Jef Van den Bergh op 4 november 2013). 8
Welzijn en zorg voor elk Kempenaar Verankering psy 107 Het Netwerk GGZ Kempen werkt sinds 2011 aan een betere geestelijke gezondheidszorg (GGZ). Psy107 kadert binnen het beleid van de federale en gemeenschapsregeringen inzake vermaatschappelijking van de geestelijke gezondheidszorg en omvat in de Kempen o.a. de oprichting van een systeem van centrale aanmelding, mobiele behandelteams voor acute en langdurige psychische moeilijkheden en de opstart van een nieuw psychosociaal revalidatiecentrum Route 11 in Turnhout. Vraag aan de federale regering Om de beoogde hervorming verder te kunnen zetten vragen wij dat het bestaande zorgnetwerk als permanente structuur wordt verankerd i.p.v. als tijdelijk project en dat de aanbevelingen die geformuleerd zijn door het netwerk worden geïntegreerd. Investeer in samenwerking binnen de eerste lijn om het huisartsentekort op te vangen De eerstelijnshulpverlening staat in de regio Kempen onder druk. Niet enkel door het tekort aan (full-time) huisartsen, maar ook door de uitdagingen die de veroudering van de bevolking met zich meebrengt en de verwachtingen inzake chronische zorg naar de eerste lijn toe. Het werkingsgebied van de HVRT (Huisartsenvereniging Regio Turnhout) is een door het RIZIV erkende prioritaire huisartsenzone, een zone waar er een tekort is aan huisartsen volgens het aantal inwoners. Huisartsen die zich vestigen in een prioritaire zone kunnen beroep doen op een premie. Deze maatregel trekt nieuwe huisartsen aan, maar het volstaat niet om het toekomstige tekort op te vangen. Zeker gezien het feit dat meer dan de helft van de huidige artsen tegen 2018 ouder dan 60 is. Vraag aan de federale regering ondersteun samenwerkingsverbanden niet alleen met administratief maar ook met verpleegkundig personeel 9
Bijlage 1: overzicht doelstellingen Streekpact 2013-2018 10