Biobouwers als kustbeschermers: groene fantasie of fantastisch groen? Luca van Duren 23 maart 2011
Wat zijn biobouwers? Organismen die direct of indirect hun omgeving zo veranderen dat ze hiermee het habitat voor andere soorten veranderen Structuurvormende organismen (rifbouwers, aquatische planten) bieden habitat aan andere organismen Invloed op de abiotiek (veranderen van stroming, invloed op sedimenthuishouding) Niet: voedselweb relaties 2
Biobouwers en kustverdediging Building with Nature Kwelderwerken al eeuwen gebruikt als landaanwinning Programma Building with Nature; oesterriffen tegen plaatafslag in de Oosterschelde 3
Bodembescherming en sedimentinvang Invangen van sediment weerstand van structuren remt het water; sediment kan uitzinken tussen de structuren Bescherming tegen erosie structuren voorkomen dat sediment weer opwervelt 4
Eigenschappen van biobouwers Spartina Zostera 5
Wat doet flexibiliteit? stijf materiaal veel weerstand - veel vertraging rondom structuren veel volume water door structuren Sediment invang en erosiebescherming Sterke biobouwer flexibel materiaal weinig weerstand - weinig vertraging rondom structuren weinig volume water door structuren Weinig sediment invang wel erosiebescherming Zwakke biobouwer 6
Wat doet gedrag? filtratie capaciteit 1 mussel: ±3 l/uur Gemiddelde dichtheid mosselbank: 2000 mosselen m -2 filtratie capaciteit mosselbank: 6 m 3 /uur mosselbanken leggen heel veel fijn sediment vast onder de bank Kokkel banken: lage intermediaire dichtheden meer erosie hoge dichtheden minder erosie Ensis directus????? 7
Effect van patches 1. Jonge kwelder: individuele patches 2. Oude kwelder: aaneengesloten vegetatie met geulen en kreken Hoe beïnvloed patch structuur de stroming Wat heeft dit voor consequenties voor sediment invang? 8
Hele grote stroomgoot experimenten FLOW Deltares Vinjé basin lengte: 20 m breedte: 16 m diepte 30 cm plant sectie: 4 x 8 m maximum snelheid: 30 cm s -1 9
Resultaten 2 patches 2 x 2 meter: achter en in de vegetatie staat het water bijna stil. Bijna al het water gaat om de patches heen 1 patch 4 x 2 meter: hogere snelheid en grotere flux van water + sediment door de vegetatie meer sediment invang 10
Zelfde soort verschillende gebieden Klein zeegras Zostera noltii komt voor in Waddenzee en Banc d Arguin Banc d Arguin: groot effect op morfologie Kan het in de Waddenzee hetzelfde effect hebben? 11
Zelfde soort verschillende gebieden In de winter staat klein zeegras niet bovengronds Alle vastgelegde sediment komt in het najaar weer in het systeem terug In Nederland zijn effecten van klein zeegras dus beperkt tot de zomer. 12
Ruimte en tijdschalen Vnl. bodembescherming, weinig sediment invang Diatomeeën matten Ruimteschaal: zeer groot Tijdschaal: getij, seizoen Zeegras - intergetijde gebied Ruimteschaal: relatief klein Tijdschaal: seizoen Zeegras ondergedoken Ruimteschaal: vroeger groot Tijdschaal: meerjarig Mosselbanken Ruimteschaal: ± 5% oppervlakte Tijdschaal: meerdere jaren Kwelders Ruimteschaal: alleen de randen Tijdschaal: >100 jaar Sedimentinvang + bodembescherming 13
Ruimte en tijdschalen geologisch decade seizoen dag / getij micro (< m) meso (10 m) macro (100 m) landschap >>km 14
Gedachtenexperiment Maken mosselen de Waddenzee troebeler? Netto flux: verschil tussen in en uit Mosselen leggen slib vast, vergroten de netto flux Dit komt vrij in het systeem als de bank wegslaat 15
Conclusies Slechts een beperkt aantal biobouwers legt op langere tijdschaal sediment vast. Soorten die in de zomer sediment vastleggen en dit in de winter loslaten in het systeem kunnen wel een effect hebben op helderheid, maar minder op morfologie. Er liggen heel grote vragen op de interactie tussen processen op kleine en grote tijd- en ruimteschalen en effecten van extreme gebeurtenissen. Sommige interacties kunnen contraintuïtief zijn. Meest essentieel: hebben biobouwers een effect op de netto fluxen in en uit het systeem? Hiervoor is ook meer kennis noodzakelijk van de slibdynamiek in het algemeen 16