Verjonging van eilandstaarten. Alma de Groot, Albert Oost, Evert Jan Lammerts, Willem van Duin, Roos Veeneklaas, Bregje van Wesenbeeck

Transcriptie

1 Verjonging van eilandstaarten Alma de Groot, Albert Oost, Evert Jan Lammerts, Willem van Duin, Roos Veeneklaas, Bregje van Wesenbeeck

2 Aanleiding Probleem: Ecologische veroudering, m.n. vergrassing van duinen en kwelders Verstarring door beperkingen in natuurlijke opbouw- en afbraakprocessen

3 Eilandstaart op het modeleiland zeegat open zee eilandstaart eilandkop strand duinboog zeegat kwelder geul kombergingsgebied wantij naar Löffler et al. (2008)

4 Vraagstelling Hoe ontwikkelen eilandstaarten zich als het gaat om morfologie, waterhuishouding en vegetatie (en biodiversiteit), en wat is de wisselwerking tussen deze drie? Wat zijn de gevolgen van menselijk ingrepen op de ontwikkeling van eilandstaarten en hun elementen? Gegeven de huidige veroudering en verstarring van de Nederlandse eilanden: hoe kan dit worden vertaald naar inrichting- en beheermaatregelen ten behoeve van gradiëntrijke eilandstaarten? Hebben zulke beheermaatregelen consequenties voor de waterveiligheid?

5 Eilanden stuifdijken begreppeling

6 Eilandstaarten Borkum Vlieland Juist Terschelling Norderney Baltrum Ameland Langeoog Schiermonnikoog Spiekeroog Wangerooge grootte zeer verschillend westelijke grens mede bepaald door menselijke ingrepen

7 grote schaal tijd & ruimte grootschalige ontwikkelingen eilandstaart waterhuishouding morfologie vegetatie fauna kleine schaal tijd & ruimte

8 biologische processen geomorfologische processen Biogeomorfologische successie 1 1. kale fase 2. pionierfase intermediaire fase 4 4. eindstadium

9 Terschelling

10 (Kers et al., 1998; Jager, 2006) Bron: RWS/Platform Duurzaam Landschap Terschelling

11 tijd Conceptueel model Fase 1: kaal zandplaat, strand Fase 2: pionier fase 1 fase 2 fase 3 embryoduinen Fase 3: intermediair witte duinen, kwelder, kreken washover, groen strand Fase 4: eindstadium fase 4 grijze duinen, kwelder, washover, duinvalleien aangroei erosie

12 Menselijke invloeden stuifschermen helmaanplant stuifdijken indijken/inpolderen harde oeververdediging drainage (bijv. greppelen kwelder) rijshoutdammen beweiding afplaggen indijken/polderen vasteland delfstofwinning zandsuppleties

13 tijd Ameland, Schiermonnikoog Terschelling Spiekeroog

14 Terschelling stuifdijken beweiding (deel) strandrijden afslag oostzijde

15 Ameland stuifdijken NAM-locatie bestorting kwelderrand suppleties bodemdaling beweiding (deels) plaggen/afgraven periodiek afslag oostkant strandrijden

16 Schiermonnikoog stuifdijk beweiding (deels) strandrijden aangroei oostzijde

17 Analyses van deelgebieden kreken en washovers maaiveldhoogte en kleidikte leeftijd (kwalitatief) ruimtelijke aspecten (kwalitatief) vegetatieontwikkeling duinvolumes

18 2588/ / / / /96 694/ / / /208 zandvoorraad in m 3 /m: boven 2m+NAP / boven 3m+NAP

19 Drainage

20 Terschelling

21 Schiermonnikoog

22 Spiekeroog stroomgebieden verschillend van grootte kreekpatronen verschillend lengte en vertakkingen nemen toe met tijd definieren stroomgebied lastig

23 maaiveld (cm + NAP) kleidikte (cm) Maaiveldhoogte & kleidikte (Schier) stroomgebied stroomgebied

24 10 8 Vegetatie Terschelling Stroomgebied 2 Terschelling Water/kaal/pre 8 pionier Duin Groen strand 4 Hoge kwelder Lage 2 kwelder Pionierzone 1 Water/kaal/pre pionier Duin Groen strand Hoge kwelder Pionierzone Stroomgebied 3 Terschelling Water/kaal/pre 8 pionier Duin Groen strand 4 Hoge kwelder 2 Pionierzone Stroomgebied 4 Terschelling Water/kaal/p Duin Groen strand Hoge kwelde Pionierzone Water/kaal/p Duin Groen strand Hoge kwelde Pionierzone Stroomgebied 5 Terschelling Stroomgebied 6 Terschelling Stroomgebied 7 Terschelling Water/kaal/pre 8 pionier Duin Groen strand 4 Hoge kwelder Lage 2 kwelder Pionierzone Water/kaal/pre 8 pionier Duin Groen strand 4 Hoge kwelder 2 Pionierzone Water/kaal/p Duin Groen strand Hoge kwelde Pionierzone

25 Schiermonnikoog Stroomgebied 3 Schiermonnikoog Stroomgebied 31 Schiermonnikoog Stroomgebied 4 Schiermonnikoog Stroomgebied 5 Schiermonnikoog Water/kaal/pre 10 pionier Duin Groen 5 strand 4 Zeekweek >5 Hoge kwelder 2 zonder Zeekweek 1 >5 Water/kaal/pre 10 pionier Duin Groen 5 strand 4 Zeekweek >5 Hoge 2 kwelder zonder Zeekweek 1 >5 Lage kwelder Water/kaal/pre 10 pionier Duin8 7 6 Groen 5 strand 4 Zeekweek >5 Hoge 2 kwelder zonder Zeekweek 1 >5 Stroomgebied 6 Schiermonnikoog Stroomgebied 7 Schiermonnikoog Stroomgebied 8 Schiermonnikoog Stroomgebied 9 Schiermonnikoog Water/kaal/pre 10 pionier Duin Groen 5 strand 4 Zeekweek >5 Hoge kwelder 2 zonder Zeekweek 1 >5 Water/kaal/pre 10 pionier Duin Groen 5 strand 4 Zeekweek >5 Hoge 2 kwelder zonder Zeekweek 1 >5 Lage kwelder Water/kaal/pre 10 pionier Duin8 7 6 Groen 5 strand 4 Zeekweek >5 Hoge 2 kwelder zonder Zeekweek 1 >5 Stroomgebied 10 Schiermonnikoog Stroomgebied 11 Schiermonnikoog Stroomgebied 12 Schiermonnikoog Stroomgebied 13 Schiermonnikoog Water/kaal/pre 10 pionier Duin Groen 5 strand 4 Zeekweek >5 Hoge kwelder 2 zonder Zeekweek 1 >5 Water/kaal/pre 10 pionier Duin Groen 5 strand 4 Zeekweek >5 Hoge 2 kwelder zonder Zeekweek 1 >5 Lage kwelder Water/kaal/pre 10 pionier Duin8 7 6 Groen 5 strand 4 Zeekweek >5 Hoge 2 kwelder zonder Zeekweek 1 >5

26 Schiermonnikoog Stroomgebied 3 Schiermonnikoog Stroomgebied 31 Schiermonnikoog Stroomgebied 4 Schiermonnikoog Stroomgebied 5 Schiermonnikoog Water/kaal/pre 10 pionier Duin Groen 5 strand 4 Zeekweek >5 Hoge kwelder 2 zonder Zeekweek 1 >5 Water/kaal/pre 10 pionier Duin Groen 5 strand 4 Zeekweek >5 Hoge 2 kwelder zonder Zeekweek 1 >5 Lage kwelder Water/kaal/pre 10 pionier Duin8 7 6 Groen 5 strand 4 Zeekweek >5 Hoge 2 kwelder zonder Zeekweek 1 >5 Stroomgebied 6 Schiermonnikoog Stroomgebied 7 Schiermonnikoog Stroomgebied 8 Schiermonnikoog Stroomgebied 9 Schiermonnikoog Water/kaal/pre 10 pionier Duin Groen 5 strand 4 Zeekweek >5 Hoge kwelder 2 zonder Zeekweek 1 >5 Water/kaal/pre 10 pionier Duin Groen 5 strand 4 Zeekweek >5 Hoge 2 kwelder zonder Zeekweek 1 >5 Lage kwelder Water/kaal/pre 10 pionier Duin8 7 6 Groen 5 strand 4 Zeekweek >5 Hoge 2 kwelder zonder Zeekweek 1 >5 Stroomgebied 10 Schiermonnikoog Stroomgebied 11 Schiermonnikoog Stroomgebied 12 Schiermonnikoog Stroomgebied 13 Schiermonnikoog Water/kaal/pre 10 pionier Duin Groen 5 strand 4 Zeekweek >5 Hoge kwelder 2 zonder Zeekweek 1 >5 Water/kaal/pre 10 pionier Duin Groen 5 strand 4 Zeekweek >5 Hoge 2 kwelder zonder Zeekweek 1 >5 Lage kwelder Water/kaal/pre 10 pionier Duin8 7 6 Groen 5 strand 4 Zeekweek >5 Hoge 2 kwelder zonder Zeekweek 1 >5

27 Spiekeroog Stroomgebied 1 Spiekeroog Stroomgebied 2 Spiekeroog Water/kaal/pre 10 pionier Duin Groen 5 strand 4 Zeekweek >5 Hoge 2 kwelder zonder Zeekweek 1 > Water/kaal/pre pionier Duin Groen strand Zeekweek >5 Hoge kwelder zonder Zeekweek >5 Stroomgebied 3 Spiekeroog Stroomgebied 4 Spiekeroog Water/kaal/pre 10 pionier Duin Groen 5 strand 4 Zeekweek >5 Hoge 2 kwelder zonder Zeekweek 1 > Water/kaal/pre pionier Duin Groen strand Zeekweek >5 Hoge kwelder zonder Zeekweek >5

28 Sturende factoren veroudering kwelder & groen strand Duidelijk Natuurlijke successie (tijd) Menselijk ingrepen (stuifdijken) Zuidelijk aangroei van kwelder (Sch & Sp) Kleidikte (nutriënten) Ontwikkeling groen strand aan noordzijde (stroomgebiedschaal) minder duidelijk of niet hoogteligging op stroomgebied-schaal (Schier oog) Kreekvorming en connectie washovers Badkuipeffect

29 Invloed washoverherstel op waterveiligheid Geen effect op: Veiligheid tegen overstroming van de eilanden zelf tijdens stormvloed Veiligheid tegen overstroming van vasteland tijdens stormvloed Voorland voor waterkering Uiteenvallen eiland wordt niet verwacht per kustlengte beperkt aantal zeegaten

30 Conclusies Eilandstaarten hebben zowel vergelijkbare elementen als een unieke geschiedenis. Ook zonder stuifdijk ontwikkelt een eilandstaart. Processen op grotere schaal zijn essentieel voor ontwikkeling eilandstaart. Onderdelen eilandstaart hangen samen. Dynamiek neemt van nature af met de tijd, met verschillende snelheden per onderdeel. grootschalige ontwikkelingen Veroudering van nature door biogemorfologische successie. waterhuishouding morfologie Terugzetten successie met name door vegetatie processen op grotere schaal: afslag. fauna Waterveiligheid is geen issue. eilandstaart

31 Inrichting- en beheermaatregelen Washovervorming gat in stuifdijk, plaggen kwelder aandachtspunt: groene strand, bestaande morfologie, leeftijd kwelder Beweiding Verstuiven Afgraven/plaggen Uitsluiten van berijding Durf niks te doen toestaan erosie kwelderrand erosie punt staart badkuipeffect oudere stadia de ruimte geven

32 Dank aan: OB+N/VBNE Deltaprogramma Waddengebied Programma naar een Rijke Waddenzee Rijksuniversiteit Groningen Alle veldfoto s: (c) Alma de Groot