A Afdeling Algemene Chemie 1985-08-12 RAPPORT 85.75 pr.nr. 404.5100 Onderwerp: Ori~nterend onderzoek naar het gehalte aan nitraat en nitriet van rode bieten en rode bietprqdukten. Verzendlijst: direkteur, sektorhoofd, afdeling AC, projektleider, projektbeheet, Bibliotheek (2x), direktie VKA, direktie AT, mw Van Essen, Voorlichtingsbureau voor de Voèding, Sprenge~Insti t uut. r... 8575
Afdeling Algemene Chemie RAPPORT 85.75 1985-08-12 Pr.nr. 404.5100 Projekt: Onderzoek naar de kwaliteit van tuinbouwprodukten. Onderwerp: Ori~nterend onderzoek naar het gehalte aan nitraat en nitriet van rode bieten en rode bietprodukten. Doel: Bepaling van de gehalten aan nitraat en nitriet bij rode bieten en een aantal rode bietprodukten. Samenvatting: Van 13 monsters zijn de gehalten aan nitraat en nitriet bepaald. Het betreft 4 monsters vers produkt (gekookt en ongekookt), 4 monsters rode bieten in glas, 2 monsters rode bietensap, 2 monsters babyvoeding met rode bieten en 1 monster diepvriesprodukt. De gehalten zijn fotometrisch bepaald na Cd-reduktie, gebruikmakend van een auto- analyzer-systeem. Conclusie: De gehalten aan nitraat bij de onderzochte monsters blijken sterk te variären, namelijk van 100 mg nitraat per kg tot meer dan 4600 rog per kg. De gehalten aan nitriet vari~ren van < 1 tot 19 mg per kg en zijn, op een enkele uitzondering na, verwaarloosbaar klein ten opzichte van de Acceptable Daily Intake (ADI) van 8 mg nitriet. De gehalten aan nitraat in de twee monsters babyvoeding met rode bieten zijn vergelijkbaar met gehalten gevonden in babyvoeding met spinazie. Gelet op de ADI van 220 rog nitraat kunnen de gehalten aan nitraat van het verse produkt zeer hoog,.,orden genoemd; zij zijn 1o1at dit betreft vergelijkbaar met die van sla en spinazie. De gehalten aan nitraat bij gekookte rode bieten of andere rode bietprodukten kunnen aanmerkelijk lager zijn. Verantwoordelijk: drs N.G. van der Veen Med ewerker H. Bannink Samenstellers H.H.M. van de Worp, J.J.M. Driessen Projektleider H.H.N. van de Harp ~ 8575.0
1. Inleiding Het Voorlichtingsbureau voor de Voeding krijgt regelmatig vragen over het gehalte aan nitraat in groenten. Nitraat is o.a. van belang in verband met de risico's met name bij baby's, waarbij tot een leeftijd van ca. 4 maanden nitraat voor een groot deel in de maag omgezet kan worden in nitriet (6.1). Het gehalte aan nitraat in b.v. rode bietensap is van belang voor mensen die het Hoerman-dieet volgen, aangezien hierbij aanzienlijke l1oeveelheden bietensap worden geconsumeerd. In Nederland blijkt echter weinig bekend te zijn over de gehalten aan nitraat en nitriet in met name rode bietprodukten. Derhalve heeft het RIKILT een ori~nterend onderzoek verricht om hierover meer informatie te verkrijgen. 2. Nonstermateriaal In een aantal winkels in Wageningen zijn 13 monsters ingekocht. Het betreft 4 monsters vers produkt (gekookt en ongekookt), 4 monsters rode bieten in glas, 2 monsters rode bietensap, 2 monsters babyvoeding met rode bieten en 1 monster diepvriesprodukt. Monsters van eenzelfde aard of merk zijn ingekocht in verschillende winkels. Bij 2 monsters rode bieten in glas zijn de gehalten aan nitraat en nitriet bepaald in zowel het uitgelekte produkt als de opgiet. Voor een gedetailleerde beschrijving van het monstermateriaal wordt verwezen naar de tabel. 3. Methoden van onderzoek De gehalten aan nitraat en nitriet zijn bepaald aan het materiaal zoals het is ingekocht volgens het Interne Analysevoorschrift A 120 ''Bepaling van nitraat en nitriet in verse en gedroogde groenten", gebruikmakend van een auto-analyzer-systeem. Het principe van de methode is als volgt: Een hoeveelheid monstermateriaal wot dt ge~xtraheerd met heet water. De oplossing wordt geklaard en gefiltreerd. Het in een deel van het filtraat aanwezige nitraat wordt met behulp van verkoperd cadmium gereduceerd tot nitriet. Het dan aanwezige nitriet wordt m.b.v. een kleurreagens omgezet in een rode verbinding waarvan de concentratie fotometrisch wordt bepaald. 8575.1-2 -
- 2 - Van een ander deel van het filtraat wordt, zonder reduktieproces, op overeenkomstige wijze het gehalte aan oorspronkelijk aanwezig nitriet bepaald. Het gehalte aan nitraat wordt berekend uit het verschil tussen het nitrietgehalte na en voor reduktie. 4. Resultaten en diskussie Voor een totaaloverzicht van de verkregen resultaten wordt verwezen naar de tabel. Het blijkt dat de gehalten aan nitraat bij de onderzochte monsters zeer sterk vari~ren. Zo bedraagt het gehalte in het ene verse produkt 2940 mg nitraat per kg en in het andere 4630 mg per kg. Bij eerder onderzoek in Nederland, rond 1980, varie~rden in het verse produkt de gehalten van ca. 500 tot ca. 3500 mg nitraat per kg (6.1). Bij de 2 gekookt gekochte produkten zijn gehalten vastgesteld van 1300 en 2420 mg per kg. De gehalten bij de rode bieten in glas vari~ren van 290 tot 1690 mg nitraat per kg, waarbij er geen wezenlijk verschil in gehalte is aangetoond tussen opgiet en uitgelekt produkt. De geconstateerde gehalten bij de monsters rode bietensap zijn 590 en 1760 mg nitraat per kg en hij de monsters babyvoeding met rode bieten 100 en 500 mg per kg. Deze laatste gehalten zijn vergelijkbaar met die welke bij een eerder onderzoek in babyvoeding met spinazie in 1983 werden aangetoond; de gehalten bedroegen destijds ca. 290 mg nitraat per kg voor babyvoeding met spinazie en ca. 470 mg per kg voor spinaziepuree (6.2). Tenslotte werd in een diepvriesprodukt rode bieten met ui 940 mg nitraat per kg aangetroffen. Bij onderzoek in West Duitsland (1980-1984) bedroeg het gemiddeld gevonden gehalte aan nitraat bij 130 monsters ca. 2100 mg per kg, met uitschieters tot meer dan 6700 mg per kg (6.2). Rekening houdend met de Acceptable Daily Intake (ADI) van 220 mg nitraat voor een volwassene van 60 kg betekent dit, dat de gehalten aan nitraat in het verse produkt zeer hoog genoemd kunnen worden; zij zijn wat dit betreft vergelijkbaar met die van sla en spinazie. Gelet op de ADI voor nitriet van 8 mg kan worden gesteld, dat de vastgestelde gehalten bij 11 van de 13 onderzochte monsters verwaarloosbaar klein zijn. Bij de twee gekookt gekochte produkten is er met gehalten van 5 en 19 mg nitriet per kg, toch sprake van enige nitrietvorming. 8575.2-3 -
- 3-5. Conclusie De gehalten aan nitraat bij de onderzochte monsters blijken sterk te vari~ren, namelijk van 100 mg nitraat per kg tot meer dan 4600 mg per kg. De gehalten aan nitriet vari~ren van < 1 tot 19 mg per kg en zijn, op een enkele uitzondering na, verwaarloosbaar klein t.o.v. de ADI waarde van 8 mg nitriet. De gehalten aan nitraat in de twee monsters babyvoeding met rode bieten zijn vergelijkbaar met gehalten gevonden voor babyvoeding met spinazie. Gelet op de ADI van 220 mg voor nitraat kunnen de gehalten aan nitraat van het verse produkt zeer hoog worden genoemd; zij zijn \>lat dit betreft vergelijkbaar met die van sla en spinazie. De gehalten aan nitraat bij gekookte rode bieten of andere rode bietprodukten kunnen aanmerkelijk lager zijn. 6. Literatuur 6.1 s. Bommeljé Nitraatgehalten in groentegewassen, Bedrijfsont\o~ikkeling, 13 (1982), 280-283. 6. 2 J. Slangen, H. Herstel Onderzoek naar de kwaliteit van babyvoeding, RIKILT, maart 1983. (Zie ook het artikel in het blad "Koopkracht" van mei 1984 met als titel "Babyvoeding in potjes stukken verbeterd".) 6.3 R. Frommberger "Nitrat, Nitrit and Nitrosamine in Lebensmittel pflanzlicher Herkunft" VDLUFA-Schriftenreihe, 10 (1984) 29-30. 8575.3 vdh/dr/yl
Tabel 1. Onderzoekresultaten I RIKILT- nummer I Aard van het monster -- 5/4/4191 rode bietjes, vers 5/4/4192 rode bietjes, vers Nitraat mg/kg 2940 4630 Nitriet mg/kg I Verpakking 1 plastic zak I - <1 plastic zak - Merk Ingrediënten 5/4/4193 rode bietjes, gekookt 5/4/4194 rode bietjes, gekookt 2420 1300 19 plastic zak - 5 plastic zak - 5/4/4195 1) rode bietjes, zoetzuur 5/4/4195 2) rode bietjes, zoetzuur 5/4/4196 rode bietjes, zoetzuur 5/4/4197 rode bietjes 5/4/4198 1) rode bietjes 5/4/4198 2) rode bietjes 1690 1690 290 1590 590 610 <1 glas Uytewaal <1 glas Uytewaal <1 glas Hak <1 I glas Markant <1 glas Bonduelle <1 glas Bonduelle rode bietjes, azijn, suiker, zout, kruiden rode bietjes, water, kruidenazijn, suiker, gemod. zetmeel, zout rode bietjes, water, suiker, gemod. zetmeel, zout, azijnzuur, kruiden rode bietjes, water, azijn, zout, suiker, kruiden, aromaten 5/4/4199 rode bietensap 5/4/4200 rode bietensap 590 1760 <1 fles Zonnatura <1 fles Re forma bietensap, onderworpen aan melkzuurgisting rode bietensap, zuurteregulaar 5/4/4201 babyvoeding met rode bietjes 5/4/4202 babyvoeding met rode bietjes 5/4/4203 r ode bietjes met ui, diepvries 1) Uitgelekt produkt 2) opgiet 400 100 940 <1 glazen pot Olvarit I 2 glazen pot Olvarit 39% rode bieten, 20% wortelen, 20% rijst, 12% appelsap, 9% overige ingrediënten (water, citroensap) idem als bij RIKILT nr. 4201 <1 I karton Iglo rode bietjes, water, uien, plantaardige margarine, azijn, suiker,.. zetmeel, zout, smaakversterker, I I I I I I specerij I I I I I I 8575.4