Spondylodese
In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten om een spondylodese (=het aan elkaar vastzetten van een aantal wervels) operatie te ondergaan om zo uw klachten te laten verminderen. Om u zo goed mogelijk voor te bereiden op de operatie ontvangt u uitgebreide mondelinge informatie van uw behandelend arts. Deze folder is een aanvulling op deze informatie, zodat u alles nog eens rustig kunt doorlezen. Heeft u ook na het lezen van deze folder nog vragen? Stel deze dan gerust aan uw arts of verpleegkundige. Figuur 1 Anatomie van de wervelkolom De wervelkolom vormt de spil van het bewegingsapparaat. Binnenin bevinden zich het ruggenmerg en de zenuwwortels en aan de buitenkant de aanhechting 1
van het bekken en alle belangrijke spieren uit de romp. De wervelkolom bestaat uit hals-, borst- en lendenwervels, het heiligbeen en het stuitbeen (zie figuur 1). Binnenin het wervelkanaal loopt van boven naar beneden het ruggenmerg (tot aan de tweede lendenwervel). Onder dit niveau gaat het ruggenmerg over in een bundeling van zenuwwortels (cauda). Het ruggenmerg en de cauda liggen beide binnenin een koker van hersenvliezen (durale zak), waarin ze in hersenvocht (liquor) schokvrij zijn opgehangen. De zenuwwortels ontspringen uit het ruggenmerg en verlaten één voor één (telkens links en rechts) tussen twee wervels het wervelkanaal. Tussen de wervels zit een tussenwervelschijf, ook wel discus genoemd (zie figuur 2). Een discus is een stevig omhulsel met daarin een elastische, vervormbare kern, die voor grote veerkracht zorgt. Figuur 2 Naarmate we ouder worden vermindert het elastische vermogen van de tussenwervelschijf. Ook wordt het bindweefsel langzaam minder elastisch. Dit proces noemen we degeneratie en treedt dus bij iedereen op. Hierdoor wordt de tussenwervelschijf smaller en neemt de schokbrekerfunctie af. De facetgewrichtjes (de gewrichtjes tussen de wervels) kunnen als gevolg van de degeneratie groter worden en de banden die tussen de wervelbogen lopen kunnen verdikken. 2
Oorzaak van de klachten in de onderrug en (gedeeltelijk) beenklachten worden soms veroorzaakt door extreme beweeglijkheid tussen de wervels. Daardoor hebben de wervels niet genoeg verband met elkaar. Ze liggen dus te soepel ten opzichte van elkaar en dat zorgt voor instabiliteit. Deze instabiliteit kan het gevolg zijn van verschillende aandoeningen. De instabiliteit kan het gevolg zijn van slijtageprocessen of van degeneratieve veranderingen. Die zijn verouderingsprocessen die bij de één sneller gaan dan bij de ander. De instabiliteit kan ook een gevolg zijn van infectie van de tussenwervelschijf. Het kan ook gebeuren dat een wervel naar beneden zakt ten opzichte van de wervel ernaast doordat er niet genoeg samenhang is aan de achterkant van de wervel. Dit heet Spondylolisthesis. De klachten die u kan ervaren uiten zich in pijn in de rug of de benen. Dit kan samengaan met verlammingsverschijnselen, tintelingen en gevoelsvermindering. Voorbereiding op de operatie Scheren Het is erg belangrijk dat u vijf dagen voor de ingreep het gedeelte van het lichaam waar u wordt geopereerd niet scheert met een scheermes. Dit vermindert het risico op een infectie. Als de neurochirurg het nodig vindt om te scheren, gebeurt dit op de operatiekamer. Vette crème Op de dag van de operatie mag u geen (gezicht-)crèmes gebruiken. Sieraden, piercings etc. U mag geen nagellak, make-up, contactlenzen, bril, gebitsprotheses en sieraden (ook piercings) dragen tijdens de operatie. Verwijder ook acryl- of gelnagels van alle vingers voor de operatie. 3
Veiligheid Rondom uw operatie zijn diverse veiligheidsmomenten ingebouwd. Vlak voor de start van de operatie, neemt het gehele operatieteam bijvoorbeeld een Time out. Tijdens dit controlemoment controleert het team uw naam, geboortedatum, het lichaamsdeel dat zij gaan opereren en de operatiebenodigdheden. Medicijnen De anesthesioloog bepreekt met u welke medicijnen u mag blijven gebruiken en welke u moet stoppen. Uw behandelend arts overlegt met u of u bloedverdunners kunt blijven gebruiken of niet. Heeft u hierover vragen? Stel ze dan gerust aan uw behandelend arts. Anesthesie Omdat de ingreep onder anesthesie (verdoving/narcose) gebeurt, brengt u vooraf een bezoek aan het preoperatieve spreekuur van de anesthesioloog. Tijdens dit gesprek beoordeelt de anesthesioloog uw algehele gezondheidstoestand. Indien nodig bespreekt hij aanvullende onderzoeken. Ook krijgt u uitleg over de mogelijke vormen van anesthesie en de gang van zaken rondom de operatie. Informatie over de anesthesie, het nuchter zijn, de verkoeverafdeling en de pijnbehandeling vindt u ook in de folder Behandeling of onderzoek onder anesthesie. Dag van opname Voor de opname heeft u gesproken met de behandelend arts, anesthesioloog, zaalarts en een verpleegkundige. Tijdens de opnamedag vangt een verpleegkundige u op en wijst u de weg op de verpleegafdeling Neurochirurgie. Hij of zij neemt een korte vragenlijst met u door. U bespreekt met de anesthesioloog vanaf welk tijdstip u niet meer mag eten en drinken (nuchter zijn). U krijgt een bed toegewezen en wordt vervolgens voorbereid op de operatie. De operatie Bij een dorsale spondylodese maakt de chirurg aan de rugzijde een snee (incisie) om bij de wervelkolom te komen. De lengte van de snee verschilt per persoon, afhankelijk van de aandoening. De chirurg legt de zenuwwortels vrij en verwijdert eventueel, de tussenwervelschijf. Daarna wordt de wervelkolom gefixeerd met ca- 4
ges (metalen kooitjes) en/of pedikelschroeven en staven. Deze constructie zorgt voor onbeweeglijkheid zodat de wervels kunnen vastgroeien. Het duurt ongeveer drie maanden voordat de fixatie goed stevig is. De schroeven worden bijna nooit verwijderd. Spondylodese-operatie (PLF) Alleen schroeven achter de wervels Spondylodese operatie (PLIF) combinatie van schroeven achter en een cage tussen de wervels. Bij een ventrale spondylodese maakt de chirurg aan de buikzijde een incisie. De tussenwervelschijf die tussen de wervels zit wordt verwijderd en de wervels worden op hun normale afstand gezet. In de tussenwervelruimte wordt een cage (kooitje) geplaatst dat gevuld is met bot. Om het nog steviger te maken plaatst de chirurg een plaatje dat is gefixeerd met schroeven. Bij een minimale invasieve spondylodese verricht de chirurg via de rugzijde een fixatie. Dit gebeurt op dezelfde manier als bij dorsale spondylodese wordt beschreven. Alleen wordt hierbij de middellijnincisie en het afschuiven van de spieren beperkt tot het niveau dat is aangedaan. Het voordeel van deze operatietechniek is dat er minder spierweefsel losgemaakt en beschadigd wordt. De chirurg bespreekt met u welke operatiemethode het beste in uw geval is en wat de verwachte tijdsduur van uw operatie is. De operatie duurt, afhankelijk van 5
de soort operatie, tussen de 2,5 en 5uur. Het bot dat bij deze operaties gebruikt wordt, is afkomstig van uzelf (wanneer een deel van de wervel wordt weggehaald om de zenuwstructuren vrij te maken) of de botbank. Als dit niet mogelijk is, kan er in uitzonderlijke gevallen eigen bot uit de bekkenkam gebruikt worden. Voorbeeld van minimaal invasieve Sextant techniek Positie van de pedikelschroeven Tijdens de operatie wordt er een wonddrain achter gelaten om het overtollig wondvocht af te voeren. Vanwege de tijdsduur van de operatie krijgt u ook een blaaskatheter. De wond wordt na de operatie gesloten met oplosbare of niet-oplosbare hechtingen en een wondpleister. De dag na de operatie wordt er een controlefoto van de rug gemaakt. Het resultaat van een operatie is vooraf niet met zekerheid aan te geven. Ook zijn aan elke operatie en narcose risico s verbonden. Het te verwachten resultaat en de meest voorkomende complicaties bespreekt de behandelend arts met u op de dag van opname. 6
Na de operatie Mobiliseren Als het mogelijk is, mag u direct na de operatie starten met mobiliseren.u kunt het beste stevige instappers, veterschoenen of sportschoenen met verende zolen dragen. Ook is het raadzaam gemakkelijk zittende kleding te dragen, zodat u vrij kunt bewegen. De verpleegkundige en fysiotherapeut geven u een instructie over hoe u moet draaien in bed en hoe u moet gaan zitten. Deze bewegingen kunt u nalezen in de bijlage achterin deze folder. Het is van belang dat u in het begin niet te lang zit. U moet lopen afwisselen met zitten en plat liggen. Plat liggen in bed houdt in dat u de hoofdsteun van het bed niet meer dan 30 graden omhoog mag doen. Afhankelijk van uw klachten kunt u uw activiteiten uitbreiden. Overleg met de verpleegkundige of u de eerste dag na de operatie mag douchen. Pijn In het begin zult u regelmatig spierpijn en wondpijn hebben. Dit hoort bij het normale herstel na een rugoperatie. Ook tintelingen en/of prikkelingen in het been kunnen nog voorkomen. U kunt altijd om pijnstillende middelen vragen. Informatie over de pijnbehandeling vindt u in de folders Snel herstellen van uw operatie? Zorg dat u de pijn de baas bent! en Behandeling of onderzoek onder anesthesie. De belastbaarheid van uw lichaam is meestal minder dan normaal door de operatiewond en doordat u voor de operatie enige tijd minder lichamelijk actief bent geweest. Het is echter belangrijk om direct na de operatie de belastbaarheid van uw lichaam weer op te bouwen. Wanneer u een keer teveel doet, kunt u klachten krijgen. Daar hoeft u niet van te schrikken. Verminder de belasting iets en ga wat vaker liggen. Zorg overdag echter wel dat u in beweging blijft, en niet langer dan een uur blijft liggen. Slik de eerste drie weken na de operatie geen NSAID s. Deze medicijnen remmen mogelijk de botaanmaak. NSAID s zijn pijnstillers / ontstekingsremmers, zoals diclofenac, naprosyne en ibuprofen. 7
Naar huis Een lang verblijf in het ziekenhuis is niet noodzakelijk. U mag, afhankelijk van uw herstel, tussen de tweede en vijfde dag na de operatie met ontslag. Uw behandelend arts bespreekt met u het afbouwen van de pijnstilling en geeft instructies om activiteiten zoals sporten en autorijden te hervatten. Zodra u naar huis gaat, mag de eventuele wondpleister worden verwijderd. Voor het comfort mag de pleister ook nog enkele dagen blijven zitten. Als u hechtingen heeft die niet oplosbaar zijn, kunt u deze na acht dagen bij uw huisarts laten verwijderen. U ontvangt hierover informatie van de verpleegkundige. Eenmaal thuis wordt u twee keer gebeld (na één en na vier weken) door een verpleegkundige van de verpleegafdeling. Hierbij informeert hij/zij hoe het met u gaat. En bespreekt met u of controle op de polikliniek nodig is. Als u naar huis gaat wordt er in principe geen fysiotherapie voorgeschreven. Mocht na de afspraak op de polikliniek blijken dat u fysiotherapie nodig heeft, dan zal de neurochirurg dit voorschrijven. Richtlijnen na ontslag Algemeen Luister goed naar uw lichaam (met name uw rug) bij het opbouwen van activiteiten. Als u merkt dat een bepaalde activiteit veel klachten geeft, probeer deze dan de volgende keer minder lang uit te voeren of op een andere manier. In het algemeen geldt dat u activiteiten beter eerst in frequentie en dan in tijd kunt opbouwen. Het is normaal dat u de eerste dagen na de operatie nog pijnklachten ervaart. Dit kan wondpijn zijn, maar ook pijn in de rug of benen. Daarnaast kan het voorkomen dat u tijdens het opbouwen van activiteiten extra klachten krijgt. Dit betekent dat uw lichaam nog niet toe is aan deze belasting. Liggen Af en toe rusten is ontspannend voor uw rug en spieren. In het begin is liggen een goede houding om mee af te wisselen. Zorg dan wel voor een stevige 8
ondergrond. Wissel rust en activiteiten steeds af, waarbij u geleidelijk aan steeds actiever wordt. Zitten Zitten is belastend voor uw rug, omdat dit een relatief statische houding is. Het is verstandig de tijd dat u zit rustig en op basis van de pijnklachten op te bouwen. Natuurlijk is het ook belangrijk om rekening te houden met hoe u zit. Onderuit gezakt zitten met een bolle rug is belastend voor uw rug. Maar overstrekken van de rug is ook niet goed. Een goede stoel heeft een hoge rugleuning, helt licht achterover en geeft steun in de lendenen. De voeten moeten daarbij goed op de grond kunnen staan. Wanneer u twijfelt of uw zithouding goed is, kunt u de fysiotherapeut vragen om dit te controleren. De ervaring leert echter dat de meeste patiënten wel weten wat een goede houding is, maar dat ze dit snel vergeten toe te passen. Lopen Lopen is een goede dynamische en veilige manier om vooral in het begin (na de operatie) uw conditie weer te verbeteren. U mag daarom naar kunnen lopen. Zorg dat u goede stevige schoenen draagt en dat u in een redelijk tempo doorloopt. Vermijd slenteren. Tillen Het belangrijkste bij tillen is dat u dit doet met een goede houding vanuit de rug. Ga dichtbij en recht voor het voorwerp staan, til vanuit de heupen en de knieën, voorkom rotaties van de romp en houd de rug recht. Beperk in het begin van de herstelfase het tillen wat betreft frequentie en gewicht. Fietsen Zodra u klachtenvrij bent, mag u het fietsen weer gaan uitproberen. Fietsen is een dynamische beweging voor de benen, maar statisch voor de rug. Zorg dus dat u niet langer gaat fietsen dan dat u op een gewone stoel kunt zitten. Begin rustig op een redelijk vlak terrein en begeef u niet direct in het drukke verkeer in verband met plotseling remmen en afstappen. Let bij fietsen op de reactie van uw rug. 9
Autorijden Voor autorijden geldt, net als voor andere activiteiten, dat dit op geleide van klachten hervat mag worden. Uw zithouding in de auto is belangrijk. Gebruik zo nodig een lendesteun. Begin met kleine stukjes in een rustige omgeving en stap bij langere afstanden regelmatig even uit om de rug te strekken en een stukje te wandelen. Hardlopen Wanneer de dagelijkse dingen en wandelen probleemloos gaan, kunt u, als u dat gewend was, weer rustig beginnen met joggen. Start op een vlakke, zachte ondergrond en draag goede schokabsorberende sportschoenen. Voer de afstand en het tempo geleidelijk op naar kunnen, waarbij u goed let op de reacties van uw lichaam. Zwemmen Als u gewend was om te zwemmen, kunt u dit gemiddeld na twee tot vier weken rustig weer proberen. De wond moet genezen zijn. Begin met ontspannen bewegen en lopen in het water, en bouw dit uit naar gewoon zwemmen. Probeer verschillende zwemslagen uit en voer de afstand geleidelijk op. Let goed op de reacties van uw rug; pas de inspanning daarop aan. Huishoudelijke activiteiten Wanneer u zich weer goed kunt redden met alle dagelijkse dingen, mag u starten met de lichte huishoudelijke activiteiten, zoals stoffen, afwassen en strijken. Breid dit geleidelijk uit, waarbij u steeds goed let op uw houding en op de reactie van uw rug. Zware taken zoals stofzuigen, strijken, dweilen mag u na twee tot drie weken na de operatie weer rustig gaan uitvoeren. Sporten Uiteindelijk moeten alle sporten weer mogelijk zijn. Belangrijk is dit geleidelijk op te bouwen op geleide van pijn en klachten. U kunt contactsporten de eerste tijd beter vermijden. 10
Nazorg Als u een van de onderstaande symptomen heeft, is het belangrijk dat u contact opneemt met uw behandelend arts via het algemene telefoonnummer Neurochirurgie: Zwelling, roodheid, pijn van de wond; Openspringen of pus uit de wond; Hoge koorts; Lekkage van helder vocht uit de wond; Ernstige hoofdpijn; Toenemende sufheid. Vragen Er is een algemeen telefoonnummer voor de afdeling Neurochirurgie (024-361 66 04) waar u met al uw vragen terecht kunt over: Operatieplanning Wachttijden Verpleegkundig spreekuur (Poli) afspraken Medische klachten Contact verpleegafdeling Extra informatie Raadpleeg voor meer informatie de volgende websites: www.nvvn.org/patienteninfo.php www.nccn.nl/nccn/patienteninfo www.nvvr.nl 11
Bijlage: Bewegingen na een rugoperatie Het is belangrijk dat u uw rug bescherming geeft bij de bewegingen in en uit bed na een rugoperatie. In principe heeft u met de fysiotherapeut al enkele bewegingen doorgenomen. U kunt deze informatie in deze bijlage nalezen. Begin positie U ligt op uw rug in bed. Zijwaarts verplaatsen in bed Voor het zijwaarts verplaatsen in bed trekt u beide knieën op en zet u de voeten op het matras. Daarna spant u de buik en bilspieren licht aan en tilt u uw bekken een stukje op zodat het net los komt van het matras. U kunt dan uw bekken een stukje naar links of rechts verplaatsen. 1
Naar zijligging draaien Voor het draaien naar zijligging trekt u beide knieën op en zet u de voeten op het matras. Daarna steekt de arm waarvan u vandaan draait uit in de richting waar u naartoe draait. Vervolgens zet u zich af met uw benen en rolt u op de zij. Het is belangrijk dat de schouders en de heupen zo veel mogelijk tegelijk draaien. Tot zit komen Vanuit zijligging op de rand van het bed trekt u de knieën goed op. De arm waar u niet op ligt, zet u neer op het matras om u af te zetten. Vervolgens plaatst u uw onderbenen buiten het bed en duwt u zichzelf als een kantelpoppetje overeind. 2
11-2016-7660 Adres Polikliniek Neurochirurgie C0 Hoofdingang Geert Grooteplein-Zuid 10, route 725, Poliplein C0, Balie A 6525 GA Nijmegen Postadres Radboudumc 727 Neurochirurgie / Plastische Chirurgie Postbus 9101 6500 HB Nijmegen Adres Verpleegafdeling Neurochirurgie / Plastische Chirurgie C2 Hoofdingang Geert Grooteplein-Zuid 10, route 736, Zone C2 6525 GA Nijmegen Postadres Radboudumc 736 Neurochirurgie / Plastische Chirurgie (uw naam) Postbus 9101 6500 HB Nijmegen Radboud universitair medisch centrum