GEA Leiden 22 maart 2011 Plaattektoniek: Rondjes Rond Over In Door de Aarde Dr Bernd Andeweg
Outline Actualiteit 1: Aardbeving Nederland? Actualiteit 2: Japan Actualiteit 3: meer aardbevingen? Rondje 1: Warmte Rondje 2: Plaattektoniek: recycling, water, atmosfeer Rondje 2: Himalaya: klimaat en plaattektoniek Rondje 3: Eyjafjallajokull Rondje 4: gesteentecyclus dicht bij huis
Actualiteit 1: aardbeving Nederland?
Actualiteit 1: aardbeving Nederland?
Actualiteit 2: Japan
Actualiteit 2: Japan
Actualiteit 2: Japan
Actualiteit 2: Japan
Actualiteit 2: Japan
Actualiteit 2: Japan
Actualiteit 2: Japan
Actualiteit 2: Japan
Actualiteit 3: meer aardbevingen?
Actualiteit 3: meer aardbevingen?
Actualiteit 3: meer aardbevingen? www.aardwetenschapp Aardwetenschappen, en.vu Vrije Universiteit
Meer of minder bekende rondjes
Rondje: warmte
Rondje: warmte Waarom beweegt dat allemaal?
Rondje: warmte
Rondje: warmte Convectiestroming is niet de oorzaak van plaattektoniek, maar een gevolg van de oorzaak: WARMTE
Rondje: warmte Een bol gloeiend hete massa met de waargenomen warmte uitstraling zou in ongeveer 24 miljoen jaar afgekoeld moeten zijn. Op die manier berekende Lord Kelvin de ouderdom van de aarde. Maar: Aarde is nog niet afgekoeld. Waar komt al die warmte vandaan?
Rondje: warmte Aardse warmte: waarom de aarde nog niet afgekoeld? -radioactief verval in de kern -kristallisatie -omzetting kinetische energie in warmte
Korst drijft niet op vloeibare mantel! www.aardwetenschapp Aardwetenschappen, en.vu Vrije Universiteit
Bovenste deel van de mantel bestaat voornamelijk uit olivijn en pyroxeen
(Mg,Fe) 2 SiO 4 Peridotiet (Ca,Fe 2+,Na,Ma) (Al,Mg,Fe 3+ ) (Si,Al) 2 O 6 We weten welk chemisch mengsel dat is
http://fastfacts.nl/conte nt/een-planeetontleden-het-lab http://weblogs.vpro.nl/l abyrint/2011/03/15/deontdekking-van-dehemel/
Uit lab experimenten met dat chemisch goedje (olivijn en pyroxeen) is bekend op welke diepte welke temperatuur nodig is voor smelten
Geothermische gradient raakt niet vanzelf de solidus
Rondje plaattektoniek en water Mantelgesteente water Plaattektoniek Druk/diepte/temperatuur Water Atmosfeer
Uit andere experimenten blijkt dat water bij een bepaalde druk en temperatuur slecht opgelost blijft in pyroxeen en olivijn www.aardwetenschapp Aardwetenschappen, en.vu Vrije Universiteit
Oplosbaarheid water in pyroxeen en olivijn en mantel als geheel: minimum tussen 120 en 220 kilometer Water zorgt voor verlaging smelttemperatuur en geldt als smeermiddel Zonder water geen plaattektoniek en geen platen! Zonder plaattektoniek geen water?!
Plaattektoniek speelt een belangrijke rol in de instandhouding van onze atmosfeer en daarmee beschikbaarheid van water
Plaattektoniek zorgt voor recycling van materiaal (koolstof)!
Mars en Venus: geen plaattektoniek en geen vloeibaar water (meer?)
Mars: kleiner en minder radioactieve mineralen die warmte op niveau houdt Warmte verlies Korstvorming Convectie Warmte productie
Rondje Himalaya Plaattektoniek (opheffing Himalaya) Erosie Moesson
Rondje: Himalaya
Rondje: Himalaya
Rondje: Himalaya
Rondje: Himalaya Zomermoesson
Rondje: Himalaya
Rondje: Himalaya Wintermoesson
Rondje: Himalaya
Rondje: Himalaya Gebergte verder verhogen kent limiet
Rondje: Himalaya Plaattektoniek (opheffing Himalaya) Erosie Moesson Wedge tectonics Nature Geoscience 2, 97-104 (2009)
Rondje: Eyjafjallajokull Spleeteruptie Fimmvorðuhals March 20 th April 12 th 2010! Fimmvorðuhals
Rondje: Eyjafjallajokull
Rondje: Eyjafjallajokull
Rondje: Eyjafjallajokull Viscositeit Weerstand tegen vloeien Laag Toenemende smelttemperatuur Toename gasgehalte Hoog Toename silica gehalte
Rondje: Eyjafjallajokull > time table of eruption and precursors SiO 2 (Mg,Fe) 2 SiO 4 XY(Si,Al) 2 O 6
Oceanfloor age
> time table of eruption and precursors
Fissure eruption in northern Iceland (Krafla)
Krafla fires 1978-1984
Touwlava!
April 14 th End of May 2010!
First: white (steam)
Rondje: Eyjafjallajokull Verschil met Fimmvorðuhals: It s all about chemistry Meer explosief vulkanisme
Rondje: Eyjafjallajokull
Rondje: Eyjafjallajokull
Rondje: Eyjafjallajokull
Rondje: Eyjafjallajokull
Rondje: Eyjafjallajokull bazalt gabbro rhyoliet graniet
Rondje: Eyjafjallajokull Verschil 2 met Fimmvorðuhals: Ice-capped! Resultaat: 1. phreatomagmatics 2. smeltwater vloeden (jokulhaup)
> differences Fimmvorðuhals and Eyja > ice-capped Herðubreið
> differences Fimmvorðuhals and Eyja > ice-capped. jokulhaup Jokulhaup near Seljalandsfoss, april 17th 2010
Rondje: Eyjafjallajokull
Rondje: Eyjafjallajokull
Rondje: Eyjafjallajokull Corrosie niet het grootste probleem!
Rondje: Eyjafjallajokull More dust in the wind!?
Rondje: Eyjafjallajokull
Rondje: gesteentecyclus dicht bij huis Metamorfe gesteenten begraving druk metamorfose Sedimentaire gesteenten De gesteentecyclus smelten verwering erosie transport depositie Stollings gesteenten
Rondje: gesteentecyclus dicht bij huis De gesteentecyclus Kwartsiet Intrusie Hoge druk en/of temperatuur Zandsteen Gebergte IJs, water rivier depositie Graniet
Rondje: gesteentecyclus dicht bij huis Rondje Lage Landen Lithificatie Afzetting Transport Erosie Opheffing
Rondje: gesteentecyclus dicht bij huis Strand Zeeland: afzetting (?), transport
Rondje: gesteentecyclus dicht bij huis Limburg: Transport, afzetting en erosie
Rondje: gesteentecyclus dicht bij huis Ardennen: Erosie, transport
Rondje: gesteentecyclus dicht bij huis Ardennen Gesteente dat wordt uitgeruimd onder meer rode zandsteen en conglomeraten uit het Devoon
Rondje: gesteentecyclus dicht bij huis Situatie in het Devoon (ca 400 350 miljoen jaar geleden)
Rondje: gesteentecyclus dicht bij huis Zand en grind kwam in het Devoon met rivieren van het Massief van Brabant
Rondje: gesteentecyclus dicht bij huis Welk gesteente werd in het Devoon geerodeerd uit het Massief van Brabant?
Rondje: gesteentecyclus dicht bij huis Gesteente dat ook al uit zand en klei bestond!
Rondje: gesteentecyclus dicht bij huis?
Rondje: gesteentecyclus dicht bij huis Meer afstand (passief) door plaattektoniek! En daling, botsing, opheffing Ook plaattektoniek 500 350