Relatie (geo)chemische dispersiepatronen - geologie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Relatie (geo)chemische dispersiepatronen - geologie"

Transcriptie

1 Doelstelling: milieustudies Relatie (geo)chemische dispersiepatronen - geologie vaak interpretaties van (geo)chemische dispersiepatronen: bodem riviersedimenten (slib, ) grondwater relatie milieu? natuurlijke dispersie antropogeen? Dispersie = chemische en fysische processen die distributie of redistributie van elementen veroorzaken Verschil ORGANISCHE POLLUENTEN (meeste zijn van nature niet aanwezig in bodems (uitz. PAKs) versus ZWARE METALEN 1

2 Voorbeeld Zuid Luxemburg (bodemprofiel boven ijzerzandsteen (minette) Horckmans et al., 2005, Catena, 59,

3 Voorbeeld riviersediment geochemie (Duitsland) Cadmium Rivier sediment Gemiddelde per 3 x 3 km 2 Harz mineralisatie gebied Dus er bestaat een relatie tussen geochemie van sedimenten en geologische ondergrond 3

4 Anomale concentraties kunnen geogeen verklaart worden bvb. bodem onderliggend gesteente relatie Gesteente bestaan uit mineralen (= geordende kristallijne opbouw van materie) Voorbeelden van magmatische gesteenten 4 Porfier pyroklastisch lava granitisch

5 Hoofdindeling gesteenten genetisch Magmatische gesteenten (stollingsgesteenten) endogeen - vulkanieten - plutonieten - ganggesteenten Metamorfe gesteenten endogeen Sedimentaire gesteenten exogeen 5

6 Het primaire milieu MAGMATISCHE GESTEENTEN ontstaan uit silikaatsmelt of magma magma = een natuurlijk, heet (~700 C C) fluidum, voornamelijk bestaande uit silikaten waarin ondergeschikte hoeveelheden oxiden, sulfiden, H 2 O en CO 2 door druk in oplossing worden gehouden Onderverdeling: vulkanieten of uitvloeiingsgesteenten vb: bazalt - andesiet - daciet - rhyoliet plutonieten of dieptegesteenten (intrusief) vb: gabbro - dioriet - granodioriet - graniet hypabyssale gesteenten of ganggesteenten vb: pegmatiet - apliet - lamprofier 6

7 Vulkanieten snelle afkoeling fijnkorrelig (vb: vulkanisch glas, ) + soms voorkomen van grote kristallen (fenokristen) in fijnk. grondmassa Bazalt (vulkanisch) Plutonieten trage afkoeling op diepte grofkorrelig Gabbro (plutonisch) 5 mm 5 mm Ganggesteenten intermediair karakter 7 verweerbaarheid stabiliteit mineralen, reactiviteit, reactieopp.

8 Tijdens uitkristallisatie elementen gegroepeerd in mineralen (8 hoofdelementen (Si, Al, Mg, Fe, K, Na, Ti, O + spoorelementen, ) niet kompatibele elementen gegroepeerd in restsmelt spoorelementen: komen vaak voor in geringe conc. in de uitkristalliserende mineralen vaak isomorfe substitutie in kristalrooster of op roosterdefekten, enz functie van - ionische lading (max. 1 orde verschil tussen hoofd- en spoorelement) - ionradius (max. 15 % verschil) - elektronegativiteit - type chemische binding 8

9 als hoofd- en nevenelementenconc. wijzigen dan ook spoorelementen variatie in spoorelementenconc. functie van gesteentesamenstelling mineralen & substituerende elementen spoorelementen in deze voornaamste gesteentevormende mineralen origine achtergrondwaarden in residuele bodems! Vb: gabbro: olivijn, amfibolen, pyroxeen, biotiet Ti, Mn, V, Cr, Ni,... 9

10 Chemische variabiliteit van magmatische gesteenten primaire variabiliteit (verschil primaire magmas afkomstig uit mantel) differentiatie magma gegenereerd verschillende stadia van uitkristallisatie differentiatiereeks: gabbro dioriet granodioriet graniet indeling volgens SiO 2 (gew%) gehalte 45 < < < 66 gew% variatie in abundantie van hoofd- (< 1%) en spoorelementen Fe, Mg, Ca, Ti Si, Al, Na, K 10

11 Reeks van Bowen gemakkelijk verweerbaar resistent t.o.v. verwering laatste fase: kwartsrijk (weinig of geen substitutie) 11

12 Elementen aanwezig in een reeks van gesteentevormende mineralen Gemakkelijk verweerbaar Relatief gemakkelijk verweerbaar Stabiel 12

13 Geochemische associations van spoorelementen in gesteenten (REE = rare earth elements) Gesteente Element associaties Ultramafische gest (extreem rijk aan Fe, Mg) Mafische gest. (rijk aan Mg, Fe) Granitische gest. Alkalische gest. (rijk aan Na, K) Carbonatieten Pegmatieten Cr-Co-Ni-Cu (Cr-Co-Ni-Cu)-Ti-V-Sc Ba-Li-W-Mo-Sn-Zr-Hf-U-Th-Ti Ti-Nb-Ta-Zr-REE-F-P REE-Ti-Nb-Ta-P-F Li-Rb-Cs-Be-REE-Nb-Ta-U- Th-Zr-Hf-Sc 13

14 METAMORFE GESTEENTEN vorming van mineralen zonder tussenkomst van (silkaat)smelt rekristallisatie - reëquilibratie aan nieuwe P/T condities (vnl. dehydratatie, decarbonatiereacties) meestal isochemisch proces totaal volume hoofdelementen en spoorelementen ondergaat slechts geringe wijzigingen achtergrondwaarden residuele bodem functie van oorspronkelijk gesteente 14

15 Het sekundaire milieu SEDIMENTEN & SEDIMENTAIRE GESTEENTEN los of gelithifieerd verweringsmateriaal gevormd aan het aardoppervlak (lage P en T) typische kenmerken: - gelaagdheid - aangroei en/of nieuwvorming mineralen (lage P en T) diagenese 75 % van de aan het aardoppervlak dagzomende gesteenten lithifikatie van gesteentefragmenten en resistente primaire mineralen, sekundaire mineralen en chemische precipitaten zoals CaCO 3, NaCl, spoorelementenconcentratie functie van mineralogie en adsorptieve kenmerken van sedimentair materiaal en matrix (en functie van spoorelementgehalte water) 15

16 Poreuze zandsteen Zandsteen (gepolariseerd licht) 16

17 Average abundance (or range) of selected minor and trace elements in the Earth's crust, various rocks, soil and river water. (All values in ppm, except those for river water which are ppb). Element Earth's crust Basalt Granite Shale Ultramafic Granodiorite Limestone Soil River water Ag As Ba Cd Co Cr Cu F Hg Li Mn Mo Ni Pb Rb Sb Se Sn Ti U V W Zn

18 Geochemische kaarten (geochemische provincies): door geologen gebruikt voor exploratie delfstoffen o.a. op basis van (geo)chemische associaties (pathfinder elementen) voor milieudeskundigen: info over mogelijke aanrijking spoorelementen (natuurlijke belasting v/h milieu) Geochemische kaarten: resultaat functie van wat (en hoe) bemonsterd werd Voorbeelden: lithogeochemie: analyse van gesteenten indicatief voor aard gesteente en elementen die door substitutie in gesteente-opbouwende mineralen terecht komen bodemgeochemie: analyse van bodems wat werd geanalyseerd: toplaag of diepere bodemlaag, welke fractie, residuele bodem (= directe relatie met geologische ondergrond) of niet residueel (bvb. effect van creep) 18

19 5 km bodem: grote variabiliteit op geringe afstand Bodem anomalie kan mechanisch verplaatst zijn t.g.v. creep (zie ook variatie in conc.) zwarte banden = positie organisch materiaal 19

20 20 Geochemische distributie van Pb

21 riviersedimentgeochemie: info over geochemie stroomopwaarts van bemonsteringspunt zeer representatief doch juiste pollutielocatie moeilijk te definiëren 21

22 overstromingssedimentgeochemie goede representativiteit (veel sediment opgewerveld tijdens overstroming in geheel drainagegebied + fijne fractie wordt afgezet) A S U L B Rivier drainage gedurende normal debieten (A) en overstroming (B) 22

23 Geul: overstromingssedimenten U L 23 Invloed van mijnbouw-activiteiten Swennen et al. 1994

24 24 Van der Sluys en Swennen, 1997

25 25 Van der Sluys en Swennen, 1997

26 26 Van der Sluys en Swennen, 1997

Deel 2. Basiskennis chemie

Deel 2. Basiskennis chemie Deel 2. Basiskennis chemie Achteraan vind je een periodiek systeem van de elementen. Gebruik dit waar nodig. Vraag 21 Koolstofmonoxide (C) kan gesynthetiseerd worden door stoom met methaan (CH4 ) te laten

Nadere informatie

Geochemische Bodem Atlas van Nederland

Geochemische Bodem Atlas van Nederland Geochemische Bodem Atlas van Nederland Nut en Noodzaak van Bodemgeochemische Gegevens Paul Römkens & Gerben Mol Of hoe je gegevens kan misbruiken Atlas van de vieze bodem JOOP BOUMA 04/06/12, 00:00 Bodem

Nadere informatie

fax 09/ Laboratorium voor Toegepaste Geologie en Hydrogeologie UNIVERSITEITGENT. Geologisch Instituut Krijgslaan 281, S8 B-9000 Gent

fax 09/ Laboratorium voor Toegepaste Geologie en Hydrogeologie UNIVERSITEITGENT. Geologisch Instituut Krijgslaan 281, S8 B-9000 Gent UNVERSTETGENT Labratrium vr Tegepaste Gelgie en Hydrgelgie ECONOMSCHE PRE-EVALUATE VAN MNERALJSATES N BOORKERNEN VAN HET MASSEF VAN BRABANT Tabellen en figuren Gelgisch nstituut Krijgslaan 281, S8 B-9

Nadere informatie

Steen. 1e college Utrecht maart 2009 HKU

Steen. 1e college Utrecht maart 2009 HKU Steen 1e college Utrecht maart 2009 HKU Steen 1e college steen HKU Utrecht HKU Vandaag: Steen Introductie Classificatie Eigenschappen Steenproducten Afwerkingen Steensoorten Steen Duurzaam en eeuwig www.centrumnatuursteen.nl

Nadere informatie

gelijk aan het aantal protonen in de kern. hebben allemaal hetzelfde aantal protonen in de kern.

gelijk aan het aantal protonen in de kern. hebben allemaal hetzelfde aantal protonen in de kern. 1 Atoombouw 1.1 Atoomnummer en massagetal Er bestaan vele miljoenen verschillende stoffen, die allemaal zijn opgebouwd uit ongeveer 100 verschillende atomen. Deze atomen zijn zelf ook weer opgebouwd uit

Nadere informatie

Steen 2. college Utrecht oktober 2009 HKU

Steen 2. college Utrecht oktober 2009 HKU Steen 2 college Utrecht oktober 2009 HKU Vandaag: Steen Afwerkingen en bewerkingen van steen Steensoorten granieten travertin Sommige breccia s Nieuwe marmersoorten Oude marmersoorten Classificatie, uitgaande

Nadere informatie

Algemene en Technische Scheikunde

Algemene en Technische Scheikunde Algemene en Technische Scheikunde Naam en voornaam: Examennummer: Reeks: Theorie: Oefeningen: Totaal: 1A 2A 3B 4B 5B 6B 7B 8B 1B 2B 3A 4A 5A 6A 7A 8A 1 1 H 1.008 2 He 4.003 2 3 Li 6.941 4 Be 9.012 5 B

Nadere informatie

SECTIE : Anorganische chemie VALIDATIERAPPORT

SECTIE : Anorganische chemie VALIDATIERAPPORT VALIDATIERAPPORT Analysemethode Techniek Drinkwater - Kwantitatieve bepaling van 21 elementen met ICP-MS (FLVVG-I-MET-196E : met E = element) en Drinkwater Kwantitatieve bepaling van kwik met ICP-MS (FLVVG-I-MET-196Hg)

Nadere informatie

Geologische wandeling door Den Haag.

Geologische wandeling door Den Haag. Geologische wandeling door Den Haag. Datum: 28 september 2014. Organisatie: Gea-Kring Rijnland (Rob H. en Maartje K.) Verslag: Jan GL. Heerlijke, zonnige en zinnige zondagmiddag! 13.00 uur Verzamelen aan

Nadere informatie

Biogene Mineralen een nieuwe kijk op mineraalevolutie

Biogene Mineralen een nieuwe kijk op mineraalevolutie Biogene Mineralen een nieuwe kijk op mineraalevolutie Biogene mineralen in strikte zin: Gevormd (aan aardoppervlak) door: Biochemische processen. (in organismen of daardoor uitgescheiden) exoskelet - calciet,

Nadere informatie

Laslegeringen voor kwalitatieve onderhoudswerke

Laslegeringen voor kwalitatieve onderhoudswerke , Laslegeringen voor kwalitatieve onderhoudswerke Reparaturschweißlegierungen GmbH Am Kavitt 4 D-47877 Willich Postfach 237 D-47863 Willich (+49) 2154 95 55-0 FAX (+49) 2154 95 55-55 e-mail: info @ omniweld.de

Nadere informatie

Producten en Diensten. Versie: 2016-2

Producten en Diensten. Versie: 2016-2 Producten en Diensten Versie: 2016-2 Inhoudsopgave 1 Toelichting 3 2 Oppervlaktewater 4 2.1 Monsterneming 4 2.2 Veldmetingen 4 2.3 Chemisch onderzoek 5 2.4 Continue metingen on-site 6 2.5 Bacteriologisch

Nadere informatie

IJSLAND. Dr. Bernd Andeweg Aardwetenschappen Vrije Universiteit amsterdam

IJSLAND. Dr. Bernd Andeweg Aardwetenschappen Vrije Universiteit amsterdam IJSLAND Dr. Bernd Andeweg Aardwetenschappen Vrije Universiteit amsterdam Programma IJsland Plaattektoniek Vulkanisme algemeen beetje scheikunde Eyjafjallajökull Klimaat IJs Water > Plaattektoniek > Plaattektoniek

Nadere informatie

IN SLIJPPLAATJES LAACHER SEE-GESTEENTE. door J. Stemvers - van Bemmel

IN SLIJPPLAATJES LAACHER SEE-GESTEENTE. door J. Stemvers - van Bemmel LAACHER SEE-GESTEENTE IN SLIJPPLAATJES door J. Stemvers - van Bemmel Veel typische gesteentekenmerken kunnen pas bij het bekijken van slijpplaatjes onder de mikroskoop opgemerkt worden. We zullen met behulp

Nadere informatie

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.: Locatie(s) waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Zuiderwagenplein 2 8224 AD Lelystad Nederland 1. Be, Co, Hg, Sb, As, Cd, Cu, Cr, Mo, Ni, Pb, Se, Sn, Ti, V, Zn, Al, Fe, Mn

Nadere informatie

http://www.kuurwater.nl/gebruik.html

http://www.kuurwater.nl/gebruik.html http://www.kuurwater.nl/gebruik.html Overgewicht, vermoeidheid, veel zitten, stress, dat zijn problemen die vaak te maken hebben met het leven van vandaag. De hydroxydase kuur kan u helpen deze problemen

Nadere informatie

KLASTOETS GRAAD 11. FISIESE WETENSKAPPE: CHEMIE Toets 4: Materie en materiale 1

KLASTOETS GRAAD 11. FISIESE WETENSKAPPE: CHEMIE Toets 4: Materie en materiale 1 KLASTOETS GRAAD FISIESE WETENSKAPPE: CHEMIE Toets 4: Materie en materiale PUNTE: 45 TYD: uur INSTRUKSIES EN INLIGTING. Beantwoord AL die vrae. 2. Nieprogrammeerbare sakrekenaars mag gebruik word. 3. Toepaslike

Nadere informatie

Onderzoek uitloging kunstgrasvelden

Onderzoek uitloging kunstgrasvelden 11/10/2013 Onderzoek uitloging kunstgrasvelden Studie in opdracht van OVAM Achtergrond» VLAREMA onderafdeling 5.3.6:» Gebruik rubbergranulaat van gerecycleerde autobanden als instrooimateriaal in kunstgrasvelden»

Nadere informatie

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.: van Tata Steel IJmuiden B.V. Wenckebachstraat 1 1951 JZ Velsen-Noord Nederland Locatie waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Preparatie a IJzererts Preparatie t.b.v. IVN 1009,

Nadere informatie

CHEMIE 1 Hoofdstuk 7 Chemische binding I. HOOFDSTUK 7: Chemische binding I

CHEMIE 1 Hoofdstuk 7 Chemische binding I. HOOFDSTUK 7: Chemische binding I HOOFDSTUK 7: Chemische binding I 1 7.1 DE IONENBINDING metaal M X niet-metaal lage IE e hoge EA kation M + X coulombische attractie: IONAIRE BINDING ionen anion 2 Vb. Li [He] 2s 1 F [He] 2s 2 2p 5 + e

Nadere informatie

1 Vul de gegevens van de aanvrager, leverancier, producent en importeur van de te toetsen stof in. Vul de gegevens van de aanvrager in.

1 Vul de gegevens van de aanvrager, leverancier, producent en importeur van de te toetsen stof in. Vul de gegevens van de aanvrager in. Voorblad Voorstel afval- of reststof bestemd voor toepassing als meststof of grondstof voor meststofproductie opnemen in Bijlage Aa Vul de vragen in. Gebruik hierbij het Protocol Beoordeling Stoffen Meststoffenwet

Nadere informatie

1 Si + 1 O 2 1 SiO 2 4 Al + 3 O 2 2 Al 2 O 3 4 Fe + 3 O 2 2 Fe 2 O 3 2 Mg + 1 O 2 2 MgO

1 Si + 1 O 2 1 SiO 2 4 Al + 3 O 2 2 Al 2 O 3 4 Fe + 3 O 2 2 Fe 2 O 3 2 Mg + 1 O 2 2 MgO 1 ANORGANISCHE STOFFEN 1.B.1 Metaaloxiden: voorgetallen 1 Si + 1 O 2 1 SiO 2 4 Al + 3 O 2 2 Al 2 O 3 4 Fe + 3 O 2 2 Fe 2 O 3 2 Mg + 1 O 2 2 MgO 1.B.2 Nietmetaaloxiden: voorgetallen Onvolledig: 2 C + 1

Nadere informatie

Inhoud LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN. De leerlingen kunnen

Inhoud LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN. De leerlingen kunnen Inhoud 1. Inleiding... 2 2. Het spectrum van waterstof en het atoommodel van Bohr... 5 3. Het atoommodel van BohrSommerfeld... 8 4. Elektronenconfiguratie... 10 5. Het periodiek systeem... 11 5.1. Historiek...

Nadere informatie

De stenentuin handleiding bij de rondwandeling

De stenentuin handleiding bij de rondwandeling De stenentuin handleiding bij de rondwandeling Het Geologisch Museum Hofland ligt met zijn stenentuin in het middelpunt van het Gooi. Een prachtige locatie om iets te laten zien van de vele soorten zwerfstenen

Nadere informatie

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.: (s) waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Wenkebachstraat 1 1951 JZ Velsen-Noord Nederland Afkorting Wenkebachstraat 1 1951 JZ Velsen-Noord Nederland Preparatie a. IJzererts

Nadere informatie

Tabellen. Thermodynamica voor ingenieurs, Tabellen 1

Tabellen. Thermodynamica voor ingenieurs, Tabellen 1 abellen abel 1. De elementen (molaire massa s) abel 2. Soortelijke warmte c p (bij lage drukken 0 1 ) in.k abel 3. Soortelijke warmte c p an lucht abel 4. Van der Waals coëfficiënten* abel 5. Gemiddelde

Nadere informatie

Tabel 1 van 2 14,1 19,6

Tabel 1 van 2 14,1 19,6 Tabel 1 van 2 Monsterreferenties monster-11 = uw monsterreferentie nr. 11 monster-12 = uw monsterreferentie nr. 12 Opgegeven bemonsteringsdatum : 20/02/2015 20/02/2015 Ontvangstdatum opdracht : 20/02/2015

Nadere informatie

Invloed aswolk van de vulkaanuitbarsting in IJsland op de concentraties van sulfaat, fluoride en (zware) metalen in regenwater

Invloed aswolk van de vulkaanuitbarsting in IJsland op de concentraties van sulfaat, fluoride en (zware) metalen in regenwater Invloed aswolk van de vulkaanuitbarsting in IJsland op de concentraties van sulfaat, fluoride en (zware) metalen in regenwater Eric van der Swaluw & Hans Verboom, Centrum voor Milieu Monitoring (CMM),

Nadere informatie

3 Gabbro. 75 Zandsteen. 4 Silurische kalksteen*. 76 Graniet. 6 Graniet. 78 Åland rapakivi. 8 Graniet. 80 Mylonitische graniet.

3 Gabbro. 75 Zandsteen. 4 Silurische kalksteen*. 76 Graniet. 6 Graniet. 78 Åland rapakivi. 8 Graniet. 80 Mylonitische graniet. Gesteentelijst: De determinatie van de gesteenten van het Geologisch Monument Wolterholten is gedaan door W. Bosga in samenwerking met Hellinga, Zandstra, Verhaard en Loman. De stenen zijn genummerd. Enkele

Nadere informatie

gea Stenen Enkele termen en begrippen

gea Stenen Enkele termen en begrippen gea driemaandelijks tijdschrift van de Stichting Geologische Aktiviteiten voor belangstellenden in de geologie, mineralogie en paleontologie September 2002, vol. 35, nr. 3, pag. 1-32 ISSN 0167-4692 Stenen

Nadere informatie

Meldingsformulier Besluit Bodemkwaliteit Meldingsnummer:

Meldingsformulier Besluit Bodemkwaliteit Meldingsnummer: Tijdelijke opslag Meldingsformulier Besluit Bodemkwaliteit Meldingsnummer: Hier hoeft u niets in te vullen, dit nummer wordt gegenereerd door het meldsysteem. 1. Algemene gegevens van de toepasser (eigenaar

Nadere informatie

Bouwstoffenbesluit (BSB)

Bouwstoffenbesluit (BSB) TOETSING IMMISSIE VAN NIET-VORMGEGEVEN BOUWSTOFFEN 1 Voor de toepasbaarheid van niet-vormgegeven bouwstoffen en vormgegeven bouwstoffen waarvan de uitloging niet-diffusiebepaald is vindt een toetsing plaats

Nadere informatie

Inhoud LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN. De leerlingen kunnen

Inhoud LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN. De leerlingen kunnen Inhoud Hoofdstuk1: Atoombouw... 1. Inleiding.... Het spectrum van waterstof en het atoommodel van Bohr... 5 3. Het atoommodel van BohrSommerfeld.... 9 4. Elektronenconfiguratie... 1 5. Het periodiek systeem...

Nadere informatie

GEA Leiden 22 maart Plaattektoniek: Rond Over In Door. Dr Bernd Andeweg. Aardwetenschappen, Vrije Universiteit

GEA Leiden 22 maart Plaattektoniek: Rond Over In Door. Dr Bernd Andeweg. Aardwetenschappen, Vrije Universiteit GEA Leiden 22 maart 2011 Plaattektoniek: Rondjes Rond Over In Door de Aarde Dr Bernd Andeweg Outline Actualiteit 1: Aardbeving Nederland? Actualiteit 2: Japan Actualiteit 3: meer aardbevingen? Rondje 1:

Nadere informatie

Woord vooraf. Schatten uit de natuur.indb :09

Woord vooraf. Schatten uit de natuur.indb :09 Varisciet Hope-diamant Conus eburneus Woord vooraf Overal op onze planeet vind je wonderen uit de natuur. De gesteenten waaruit het aardoppervlak bestaat, bergen talloze verrassingen van kleurige mineralen

Nadere informatie

Determineren van gesteente

Determineren van gesteente Aarde Paragraaf 1 en atlasvaardigheden Determineren van gesteente Als je een gesteente bestudeert en daarna vaststelt wat de naam van het gesteente is, dan ben je aan het determineren. Je kunt gesteenten

Nadere informatie

Trends in bodemvruchtbaarheid in Nederlandse landbouwgronden

Trends in bodemvruchtbaarheid in Nederlandse landbouwgronden Trends in bodemvruchtbaarheid in Nederlandse landbouwgronden Arjan Reijneveld 8 N o v e m b e r 2013 Trends in bodemvruchtbaarheid in kaart gebracht met hulp van gegevens grondonderzoek Opbouw presentatie

Nadere informatie

Statistische parameters, toetsing aan Besluit Bodemkwaliteit * De norm voor Barium geldt alleen voor die situaties waarbij duidelijke sprake is van antropogene bodemverontreiniging. Voor overige situaties

Nadere informatie

Stadslandbouw: geen vuiltje aan de lucht?!

Stadslandbouw: geen vuiltje aan de lucht?! Stadslandbouw: geen vuiltje aan de lucht?! Veronique Troch, Wouter Van Der Borght, Bram Marynissen, Véronique De Bleeker, Nathan Van Der Eecken, Gijs Du Laing Veronique.troch@hogent.be Inhoud Inleiding

Nadere informatie

VIBE-fiches Keuzefiche: Afwerkingsmaterialen / harde vloerbekledingen februari 2007 p. 1

VIBE-fiches Keuzefiche: Afwerkingsmaterialen / harde vloerbekledingen februari 2007 p. 1 februari 2007 p. 1 Inleiding Stenen vloerbekledingen zijn gemakkelijk in onderhoud, gaan lang mee, maar zijn niet of moeilijk verhuisbaar of recupereerbaar. Er is een keuze tussen natuursteen, gebakken

Nadere informatie

Advies over de bodemkwaliteit van een baggergrond ter hoogte van de Scheldekop in Oudenaarde

Advies over de bodemkwaliteit van een baggergrond ter hoogte van de Scheldekop in Oudenaarde Advies over de bodemkwaliteit van een baggergrond ter hoogte van de Scheldekop in Oudenaarde Adviesnummer: INBO.A.3389 Datum advisering: 27 januari 2016 Auteur(s): Contact: Kenmerk aanvraag: Geadresseerden:

Nadere informatie

Kristalgroei in de petrologie

Kristalgroei in de petrologie Onzuiverheden vormen een andere uitwendige faktor. Onzuiverheid is alles,, wat niet tot het kristal behoort. Keukenzout kristalliseert normaliter in kubusvorm uit. Voeg je aan de oplossing een toenemende

Nadere informatie

Zware metalen in Vlaanderen: reden tot paniek? Hilde Vandendriessche, BDB

Zware metalen in Vlaanderen: reden tot paniek? Hilde Vandendriessche, BDB Zware metalen in Vlaanderen: reden tot paniek? Hilde Vandendriessche, BDB Zware metalen in Vlaanderen: reden tot paniek? Zware metalen Zware metalen en/of essentiële spoorelementen Normale waarden van

Nadere informatie

Welke steensoorten zijn van belang om te onderscheiden?

Welke steensoorten zijn van belang om te onderscheiden? Welke steensoorten zijn van belang om te onderscheiden? André Aptroot Enige kennis van steensoorten is nodig bij de studie van mossen en korstmossen, omdat die er vaak op groeien. Net zoals bij andere

Nadere informatie

De (on)zichtbare waterbodem inzichtelijk gemaakt.

De (on)zichtbare waterbodem inzichtelijk gemaakt. De (on)zichtbare waterbodem inzichtelijk gemaakt. Brede informatie over het aanwezige sediment in de waterbodem biedt kansen voor nuttige toepassingen. Medusa Koos de Vries devries@medusa-online.com Tel:

Nadere informatie

Opdrachtverificatiecode : TXJO-VQIJ-YEPT-JGGA : 3 tabel(len) + 1 oliechromatogram(men) + 2 bijlage(n)

Opdrachtverificatiecode : TXJO-VQIJ-YEPT-JGGA : 3 tabel(len) + 1 oliechromatogram(men) + 2 bijlage(n) NIPA Milieutechniek b.v T.a.v. de heer J. van der Stroom Landweerstraat-Zuid 109 5349 AK OSS Uw kenmerk : 11945-Huissensche Waarden te Huissen Ons kenmerk : Project 348033 Validatieref. : 348033_certificaat_v1

Nadere informatie

Standaardcondities FAAS

Standaardcondities FAAS Universiteit Utrecht Faculteit Bètawetenschappen Departement Scheikunde Scheikunde Practicum R.J. Baars, J.J. Hermans juli 29 Zilver Ag 328.683 nm (primaire lijn) lucht/acetyleen, 4 L/h, 7 mm -5 mg/l.2542

Nadere informatie

Tabel 1: Gemeten gehalten in grond met beoordeling conform de Wet Bodembescherming

Tabel 1: Gemeten gehalten in grond met beoordeling conform de Wet Bodembescherming Tabel 1: Gemeten gehalten in grond met beoordeling conform de Wet Bodembescherming Grondmonster MM1 (bg) MM2 (og) Certificaatcode 2014057040 2014057040 Boring(en) 2, 3, 5, P1 2, P1 Traject (m -mv) 0,00-0,50

Nadere informatie

Bijlage A., behorende bij paragraaf 3.3 van de Regeling bodemkwaliteit Maximale samenstellings- en emissiewaarden bouwstoffen Tabel 1. Maximale emissiewaarden anorganische parameters Parameter Vormgegeven

Nadere informatie

Solepura is gelegen in de Noord centrale provincie van Sri Lanka, ruim 3 uur rijden vanaf vliegveld Colombo naar het Noorden.

Solepura is gelegen in de Noord centrale provincie van Sri Lanka, ruim 3 uur rijden vanaf vliegveld Colombo naar het Noorden. Waterzuivering regio Solepura, Sri Lanka Solepura is gelegen in de Noord centrale provincie van Sri Lanka, ruim 3 uur rijden vanaf vliegveld Colombo naar het Noorden. In mei 2012 ging Father Ajith Rohan

Nadere informatie

Tentamen Anorganische Chemie I

Tentamen Anorganische Chemie I Tentamen Anorganische Chemie I 29-3-2006 et tentamen bestaat uit vijf onderdelen (A,, C, D en E). De eerste tien vragen zijn meerkeuze vragen, het is hierbij voldoende om het nummer van de vraag en het

Nadere informatie

Risico's van blootstelling aan gevaarlijke stoffen in de vuurwerkbranche. - een initiërend onderzoek door en voor de sector-

Risico's van blootstelling aan gevaarlijke stoffen in de vuurwerkbranche. - een initiërend onderzoek door en voor de sector- To 4see consultancy Risico's van blootstelling aan gevaarlijke stoffen in de vuurwerkbranche - een initiërend onderzoek door en voor de sector- I. van der Putte, F. Arntz, J.W. Peters Buskruit 2 KNO 3

Nadere informatie

Regionale ligging van de onderzoekslocatie Bijlage I AMSTERDAM Locatie Topografische Dienst Nederland, Emmen Opdrachtgever Schaal Status Gemeente Amst

Regionale ligging van de onderzoekslocatie Bijlage I AMSTERDAM Locatie Topografische Dienst Nederland, Emmen Opdrachtgever Schaal Status Gemeente Amst Regionale ligging van de onderzoekslocatie Bijlage I AMSTERDAM Locatie Topografische Dienst Nederland, Emmen Opdrachtgever Schaal Status Gemeente Amsterdam Stadsdeel Zuid 1 : 25.000 Definitief Project

Nadere informatie

CONSERVERING EN RECIPIËNTEN

CONSERVERING EN RECIPIËNTEN 1 INLEIDING CONSERVERING EN RECIPIËNTEN Deze procedure vervangt de procedures CMA/1/B van januari 2005. Monsters kunnen tengevolge van fysische, chemische of biologische reacties wijzigingen ondergaan,

Nadere informatie

Publicatieblad van de Europese Unie L 151/13

Publicatieblad van de Europese Unie L 151/13 12.6.2012 Publicatieblad van de Europese Unie L 151/13 BIJLAGE IV Verslaglegging over recyclingrendementen voor lood-zuurbatterijen en -accu s 1. Voor lood-zuurbatterijen en -accu s die in het recyclingproces

Nadere informatie

MS_0100_GWL_1. Stroomgebiedbeheerplan - informatie per grondwaterlichaam. Karakteristieken. Quartair Aquifersysteem Maassysteem Maas.

MS_0100_GWL_1. Stroomgebiedbeheerplan - informatie per grondwaterlichaam. Karakteristieken. Quartair Aquifersysteem Maassysteem Maas. Stroomgebiedbeheerplan - informatie per grondwaterlichaam naam grondwaterlichaam naam grondwatersysteem naam stroomgebied Quartair Aquifersysteem Maassysteem Maas Karakteristieken oppervlakte (km²) 876

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde H3 Reacties

Samenvatting Scheikunde H3 Reacties Samenvatting Scheikunde H3 Reacties Samenvatting door L. 710 woorden 7 december 2016 6,8 24 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Scheikunde Hoofdstuk 3: Reacties 3.2 Kenmerken van een chemische

Nadere informatie

5 Formules en reactievergelijkingen

5 Formules en reactievergelijkingen 5 Formules en reactievergelijkingen Stoffen bestaan uit moleculen en moleculen uit atomen (5.1) Stoffen bestaan uit moleculen. Een zuivere stof bestaat uit één soort moleculen. Een molecuul is een groepje

Nadere informatie

IV. Chemische binding

IV. Chemische binding 1 IV. Chemische binding Waarom worden chemische bindingen gevormd? 2 zie ook Hoofdstuk 9 0 0 E = 0: kernen + elektronen; geen interactie/in rust QM atoommodel atomen gasfase C, H, H, H, H gasfase Energie

Nadere informatie

Betreffende: LNE/VITO ringtest water (ORKA & BACIL) 2012 distributie van 25 april

Betreffende: LNE/VITO ringtest water (ORKA & BACIL) 2012 distributie van 25 april Datum: 25 april 2012 Ons kenmerk: REE/E002A/RVC/rvc/12-024 Betreffende: LNE/VITO ringtest water (ORKA & BACIL) 2012 distributie van 25 april Geachte, Hierbij worden U monsters uit het ORKA & BACIL ringtestprogramma

Nadere informatie

Atlas van hoofd- en sporenelementen in bovengrond en moedermateriaal; bevindingen omtrent natuurlijke en antropogene aanrijkingsfactoren

Atlas van hoofd- en sporenelementen in bovengrond en moedermateriaal; bevindingen omtrent natuurlijke en antropogene aanrijkingsfactoren Samenvatting Geochemische bodemkartering van Nederland Atlas van hoofd- en sporenelementen in bovengrond en moedermateriaal; bevindingen omtrent natuurlijke en antropogene aanrijkingsfactoren Voorwoord

Nadere informatie

15/03/2016. Fysisch milieu. Cursus natuurgids. Inhoud. 1 Beknopte initiatie in enkele abiotische processen 2 Landschapsvorming in Vlaanderen 3 Bodems

15/03/2016. Fysisch milieu. Cursus natuurgids. Inhoud. 1 Beknopte initiatie in enkele abiotische processen 2 Landschapsvorming in Vlaanderen 3 Bodems Fysisch milieu Cursus natuurgids 1 Inhoud 1 Beknopte initiatie in enkele abiotische processen 2 Landschapsvorming in Vlaanderen 3 Bodems 2 1 Tektoniek: de aardkorst beweegt platen bewegen uit elkaar Alfred

Nadere informatie

Van den Herik Sliedrecht T.a.v. de heer A. Koppelaar Postbus AD Sliedrecht. Bergen op Zoom, 31 januari Geachte heer Koppelaar,

Van den Herik Sliedrecht T.a.v. de heer A. Koppelaar Postbus AD Sliedrecht. Bergen op Zoom, 31 januari Geachte heer Koppelaar, Van den Herik Sliedrecht T.a.v. de heer A. Koppelaar Postbus 191 3360 AD Sliedrecht Bergen op Zoom, 31 januari 2018 Onze referentie Uw referentie : 16085X4/br01/JSC : T-2 situatie zeewaterkwaliteit Waddenzee

Nadere informatie

Tabel 1 van 4. Organische parameters - niet aromatisch S minerale olie (florisil clean-up) mg/kg ds 59 51

Tabel 1 van 4. Organische parameters - niet aromatisch S minerale olie (florisil clean-up) mg/kg ds 59 51 Tabel 1 van 4 Monsterreferenties monster-3 = uw monsterreferentie nr. 3 monster-4 = uw monsterreferentie nr. 4 Opgegeven bemonsteringsdatum : 20/02/2015 20/02/2015 Ontvangstdatum opdracht : 20/02/2015

Nadere informatie

Toetsing aan de Wet Bodembescherming (Wbb) 19454-BEATRIXSTRAAT 2 416751. Metalen ICP-AES. Minerale olie. Sommaties. Sommaties

Toetsing aan de Wet Bodembescherming (Wbb) 19454-BEATRIXSTRAAT 2 416751. Metalen ICP-AES. Minerale olie. Sommaties. Sommaties Project Certificaten Toetsversie 19454BEATRIXSTRAAT 2 416751 versie 5.10 24 Toetsing aan de Wet Bodembescherming (Wbb) Toetsdatum : 02072012 Monsterreferentie Monsteromschrijving 2627285 MM8 01 (1560)

Nadere informatie

KPS_0120_GWL_2. Stroomgebiedbeheerplan - informatie per grondwaterlichaam. Karakteristieken

KPS_0120_GWL_2. Stroomgebiedbeheerplan - informatie per grondwaterlichaam. Karakteristieken Stroomgebiedbeheerplan - informatie per grondwaterlichaam naam grondwaterlichaam naam grondwatersysteem naam stroomgebied Duin- en kreekgebieden Oostvlaamse polders Kust- en Poldersysteem Schelde Karakteristieken

Nadere informatie

Tabel 1 van 2. AP04 : Organisch onderzoek - niet aromatisch A minerale olie mg/kg ds 53 36

Tabel 1 van 2. AP04 : Organisch onderzoek - niet aromatisch A minerale olie mg/kg ds 53 36 Tabel 1 van 2 Monsterreferenties monster-1 = uw monsterreferentie nr. 1 monster-2 = uw monsterreferentie nr. 2 Opgegeven bemonsteringsdatum : 20/02/2015 20/02/2015 Ontvangstdatum opdracht : 20/02/2015

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21649 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Kwon, Youngkook Title: Biomass electrochemistry : from cellulose to sorbitol Issue

Nadere informatie

Vulkanen. Welke soorten vulkanen zijn er, welke stoffen komen er vrij bij een uitbarsting en hoe vinden we die stoffen aan het aardoppervlak terug?

Vulkanen. Welke soorten vulkanen zijn er, welke stoffen komen er vrij bij een uitbarsting en hoe vinden we die stoffen aan het aardoppervlak terug? De Bewegende Aarde Keuzehoofdstuk 4. Vulkanen Keuzehoofdstuk 4. De hoofdvraag in dit hoofdstuk is: Vulkanen Welke soorten vulkanen zijn er, welke stoffen komen er vrij bij een uitbarsting en hoe vinden

Nadere informatie

Alkalische gesteenten Nieuwsbrief 96 van de zwerfsteengroep september 2017

Alkalische gesteenten Nieuwsbrief 96 van de zwerfsteengroep september 2017 Alkalische gesteenten Nieuwsbrief 96 van de zwerfsteengroep september 2017 Op 26 september was het onderwerp: alkalische gesteenten, ultra-basische en mafische gesteenten. Traditie is dat we, voor we met

Nadere informatie

CLASSIFICATIE VAN GESTEENTEN

CLASSIFICATIE VAN GESTEENTEN COPRO vzw Onpartijdige Instelling voor de Controle van Bouwproducten Dendermondsestraat 168-1083 BRUSSEL 02 468 00 95 02 469 10 19 info@copro.info TVA BE 424.377.275 CCP 000-1497262-67 KBC 426-4079801-56

Nadere informatie

Wat doen we met de bagger en wat betekent dit voor de bodemkwaliteit? Verspreiding op aanliggend perceel versus weilanddepot

Wat doen we met de bagger en wat betekent dit voor de bodemkwaliteit? Verspreiding op aanliggend perceel versus weilanddepot Wat doen we met de bagger en wat betekent dit voor de bodemkwaliteit? Verspreiding op aanliggend perceel versus weilanddepot Joop Harmsen, Rene Rietra, Bert Jan Groenenberg, Antonie van der Toorn, en Hans

Nadere informatie

De accreditatie werd uitgereikt aan/ L'accréditation est délivrée à/ The accreditation is granted to/ Die akkreditierung wurde erteilt für:

De accreditatie werd uitgereikt aan/ L'accréditation est délivrée à/ The accreditation is granted to/ Die akkreditierung wurde erteilt für: Bijlage bij accreditatie-certificaat Annexe au certificat d'accréditation Annex to the accreditation certificate Beilage zur Akkreditatierungszertifikat 132-TEST NBN EN ISO/IEC 17025:2005 Versie/Version/Fassung

Nadere informatie

Metaalstructuren en toestandsdiagram. Metaalstructuren en toestandsdiagram. Metaalstructuren en toestandsdiagram. Metaalstructuren en toestandsdiagram

Metaalstructuren en toestandsdiagram. Metaalstructuren en toestandsdiagram. Metaalstructuren en toestandsdiagram. Metaalstructuren en toestandsdiagram en toestandsdiagram en toestandsdiagram De Eiffeltoren (één van de nietklassieke wereldwonderen) is 317 meter hoog tot aan de top van de vlaggenstok, zonder de televisieantennes mee te rekenen. Met televisieantennes

Nadere informatie

Ik wijs u erop dat het analyse-certificaat alleen in zijn geheel mag worden gereproduceerd.

Ik wijs u erop dat het analyse-certificaat alleen in zijn geheel mag worden gereproduceerd. Van de Giessen Milieupartner T.a.v. de heer D.K.J. van de Giessen Slophoosweg 16 5491 XR SINT OEDENRODE Uw kenmerk : 0906-10 Graafseweg 315A te Nijmegen Ons kenmerk : Project 300195 Validatieref. : 300195_certificaat_v1

Nadere informatie

Legenda Plangebied (Toemaakdek beheergebied ODWH) Gemeentegrenzen Toemaakdek binnen plangebied Toemaakdek buiten plangebied

Legenda Plangebied (Toemaakdek beheergebied ODWH) Gemeentegrenzen Toemaakdek binnen plangebied Toemaakdek buiten plangebied Legenda Plangebied (Toemaakdek beheergebied ODWH) Gemeentegrenzen Toemaakdek binnen plangebied Toemaakdek buiten plangebied 0 0,9 1,8 22-01-2013 2,7 3,6 km ± Bijlage 3 Selectiecriteria Bijlage 3 : Selectiecriteria

Nadere informatie

ZUIVERE STOF één stof, gekenmerkt door welbepaalde fysische constanten zoals kooktemperatuur, massadichtheid,.

ZUIVERE STOF één stof, gekenmerkt door welbepaalde fysische constanten zoals kooktemperatuur, massadichtheid,. PARATE KENNIS CHEMIE 4 e JAAR SCHEMA ZUIVERE STOF één stof, gekenmerkt door welbepaalde fysische constanten zoals kooktemperatuur, massadichtheid,. MENGSEL bestaat uit meerdere zuivere stoffen, de kooktemperatuur,

Nadere informatie

Oplossing oefeningen. Deel 1: Elektriciteit

Oplossing oefeningen. Deel 1: Elektriciteit Oplossing oefeningen Afhankelijk van je oplossingsmethode en het al dan niet afronden van tussenresultaten, kun je een lichtjes verschillende uitkomst verkrijgen. Deel 1: Elektriciteit Hoofdstuk 1: Elektrische

Nadere informatie

natuurlijke radioactiviteit Sytze Brandenburg sb/radsaf2003_2/1

natuurlijke radioactiviteit Sytze Brandenburg sb/radsaf2003_2/1 natuurlijke radioactiviteit Sytze Brandenburg sb/radsaf2003_2/1 primordiale radionucliden nucliden gevormd in sterren voor ontstaan zonnestelsel leeftijd heelal 15 x 10 9 jaar leeftijd zonnestelsel 4.5

Nadere informatie

Kei-cool. leerplan inhouden

Kei-cool. leerplan inhouden Kei-cool leerplan inhouden In dit document vind je de leerplandoelen die in de tentoonstelling Kei-Cool behandeld worden voor het vak aardrijkskunde. We gebruiken daarvoor de leerplannen van de 1ste graad

Nadere informatie

Gezondheid & Milieu Genk-Zuid

Gezondheid & Milieu Genk-Zuid Gezondheid & Milieu GenkZuid Kolderbos Dioxines en DLPCB s voornamelijk via voedsel teratogeen carcinogeen endorcriene storingen immunosuppressie WHO (1998) en WHO (1992) Toelaatbare Dagelijkse Inname

Nadere informatie

Producten en Diensten. Versie:

Producten en Diensten. Versie: Producten en Diensten Versie: 2017-1 Inhoudsopgave 1 Toelichting 3 2 Oppervlaktewater 4 2.1 Monsterneming 4 2.2 Veldmetingen 4 2.3 Chemisch onderzoek 5 2.4 Continue metingen on-site 6 2.5 Bacteriologisch

Nadere informatie

Uitwerkingen van de opgaven uit: CHEMISCHE ANALYSE ISBN , 1 e druk, Uitgeverij Syntax Media Hoofdstuk 15 Elektrochemie bladzijde 1

Uitwerkingen van de opgaven uit: CHEMISCHE ANALYSE ISBN , 1 e druk, Uitgeverij Syntax Media Hoofdstuk 15 Elektrochemie bladzijde 1 Hoofdstuk 15 Elektrochemie bladzijde 1 Opgave 1 Welke halfreactie kan men verwachten in de volgende gevallen? a Br ionen bij een positieve elektrode Br kan gemakkelijk elektronen afstaan, is dan reductor:

Nadere informatie

Opbouw van deze workshop: 1 drie verhaaltjes 2 hoofdindeling van gesteenten 3 aan het werk

Opbouw van deze workshop: 1 drie verhaaltjes 2 hoofdindeling van gesteenten 3 aan het werk Opbouw van deze workshop: 1 drie verhaaltjes 2 hoofdindeling van gesteenten 3 aan het werk www.clarinusnauta.nl; Meneer? Wat is dit? Wat een mooi stuk! Het is behoorlijk zwaar. Waar heb je het gevonden?

Nadere informatie

namen formules ionogene stoffen van Als je de negatieve ionen (behalve OH - ) koppelt aan H + - ionen ontstaan verbindingen die men zuren noemt.

namen formules ionogene stoffen van Als je de negatieve ionen (behalve OH - ) koppelt aan H + - ionen ontstaan verbindingen die men zuren noemt. namen en formules van ionogene stoffen CH 3 COO - acetaat afkomstig van azijnzuur (ethaanzuur) C 2 O 4 samengestelde ionen HC 2 O 4 - oxalaat beide afkomstig van oxaalzuur (ethaandizuur) waterstofoxalaat

Nadere informatie

Deel 1. Basiskennis wiskunde met oplossingen

Deel 1. Basiskennis wiskunde met oplossingen IJkingstoets Basiskennis wiskunde juni Deel. Basiskennis wiskunde met oplossingen Vraag Een reservoir bevat x liter water. Men verbruikt % van dat water waarna men liter water toevoegt aan het reservoir.

Nadere informatie

5 havo 2 End. en ex. processen 1-4

5 havo 2 End. en ex. processen 1-4 5 havo 2 End. en ex. processen 1-4 Rusteloze aarde De Toch miljoenenstad ging het in 79 Napels na Chr. ligt grandioos op nog geen mis 10km De inwoners van de Vesuvius, van niemand Pompei waren lijk zich

Nadere informatie

Zware metalen en Hg. Deze code van goede meetpraktijk beschrijft de toegepaste. werkwijze bij de monsterneming van de totale emissie van

Zware metalen en Hg. Deze code van goede meetpraktijk beschrijft de toegepaste. werkwijze bij de monsterneming van de totale emissie van Code van goede meetpraktijk van de VKL Wat doet de VKL? De Vereniging Kwaliteit Luchtmetingen (VKL) heeft ten doel, binnen de kaders van de Europese en Nationale wet- en regelgeving, een concrete bijdrage

Nadere informatie

Gesteentepracticum Jennifer Inge Lisette Stroo

Gesteentepracticum Jennifer Inge Lisette Stroo Gesteentepracticum Jennifer Inge Lisette Stroo Interfacultaire Lerarenopleidingen Universiteit van Amsterdam december 2013 Inleiding De vaksectie aardrijkskunde van het Montessori Lyceum Amsterdam (MLA)

Nadere informatie

STEENMEELBEMESTING. Een andere kijk op bodemvruchtbaarheid. Bron:

STEENMEELBEMESTING. Een andere kijk op bodemvruchtbaarheid. Bron: STEENMEELBEMESTING Een andere kijk op bodemvruchtbaarheid Bron: www.slideshare.net Kennis uit het verleden Justus von Liebig (19 e eeuw) Vindt procedé kunstmest uit. Wijst later op de gevaren bij aanhoudend

Nadere informatie

Waarom voor sommige stoffen geen woongrond bestaat en waarom schone grond industriegrond kan zijn.

Waarom voor sommige stoffen geen woongrond bestaat en waarom schone grond industriegrond kan zijn. Waarom voor sommige stoffen geen woon bestaat en waarom schone industrie kan zijn. Onder het Bsb-regime wordt bij de toetsing van een depotkeuring conform VKB 1001 per gemeten stof bekeken waar het gemiddelde

Nadere informatie

Schema s en praktijkvoorbeelden

Schema s en praktijkvoorbeelden Compendium voor monsterneming en analyse in uitvoering van het Materialendecreet en het Bodemdecreet Versie september 2005 CMA/5/A.8 Er worden enkele trajecten beschreven dat een laboratoriummonster kan

Nadere informatie

RELEVANTE ONTWIKKELINGEN

RELEVANTE ONTWIKKELINGEN RELEVANTE ONTWIKKELINGEN pf en aaltjes ALIE HISSINK EN PIETER BRONS 1 pf-curve Steeds meer kengetallen Bodemkwaliteit Chemisch Fysisch Biologisch - Hoofdelementen N, S, P, K, Ca, Mg, Na - Sporenelementen

Nadere informatie

Oefententamen CTO dell II (2009-2010)

Oefententamen CTO dell II (2009-2010) 1 Oefententamen CTO dell II (009-010) Schrijf duidelijk je naam en studentnummer op Tentamenduur: 3 uur Totale punten: 40 1. De volgende vragen betreffen de perovskieten met de formule ABO 3. (18p) a)

Nadere informatie

Water kwaliteit: chemie. Dr.ir. J.Q.J.C. Verberk Zaal D

Water kwaliteit: chemie. Dr.ir. J.Q.J.C. Verberk Zaal D Water kwaliteit: chemie Dr.ir. J.Q.J.C. Verberk Zaal D 1 Hoe chemisch gaat het worden? Niet veel moeilijker dan deze chemie Enige belangrijke formule is: CaCO 3 + CO 2 +H 2 O Ca 2+ + 2 HCO - 3 Evenwichtsreactie

Nadere informatie

Mineraalgift als maatregel tegen verzuring. Leon van den Berg (Bosgroep Zuid Nederland) Maaike Weijters (onderzoekcentrum B-WARE)

Mineraalgift als maatregel tegen verzuring. Leon van den Berg (Bosgroep Zuid Nederland) Maaike Weijters (onderzoekcentrum B-WARE) Mineraalgift als maatregel tegen verzuring Leon van den Berg (Bosgroep Zuid Nederland) Maaike Weijters (onderzoekcentrum B-WARE) Inleiding Mineralen Verzuring Wat is er bekend? Onderzoek Resultaten Wat

Nadere informatie

INLEIDING TOT DE PETROLOGIE

INLEIDING TOT DE PETROLOGIE INLEIDING TOT DE PETROLOGIE door drs. G.J.W. Hamel De term petrologie stamt van de Griekse woorden petra (= steen) en logos (= leer) en betekent dus letterlijk: leer der gesteenten. Zowel de zuivere gesteentebeschrijving

Nadere informatie

VLM. Studiemoment grondwater. 29 maart 2019

VLM. Studiemoment grondwater. 29 maart 2019 VLM Studiemoment grondwater 29 maart 2019 VAKGROEP GEOLOGIE ONDERZOEKSGROEP LABORATORIUM VOOR TOEGEPASTE GEOLOGIE EN HYDROGEOLOGIIE NITRATEN IN GRONDWATER Kristine Walraevens Het voorkomen van nitraat

Nadere informatie

Klas 4 GT. Atomen en ionen 3(4) VMBO-TG

Klas 4 GT. Atomen en ionen 3(4) VMBO-TG Klas 4 GT Atomen en ionen 3(4) VMBO-TG De kracht van het atoom Een atoom bevat enorme krachten proefwerkstof Proefwerk 14-10-05 Nask2 3(4) VMBO TG deel B hoofdstuk3 Hoofdstuk 4 atomen en ionen blz2 tot

Nadere informatie

NATUURLIJK VOORKOMEN, MOBILITEIT EN INDUSTRIEEL GEBRUIK VAN "EXOTEN" VOORKOMEND IN DE NEDERLANDSE BODEM

NATUURLIJK VOORKOMEN, MOBILITEIT EN INDUSTRIEEL GEBRUIK VAN EXOTEN VOORKOMEND IN DE NEDERLANDSE BODEM NATUURLIJK VOORKOMEN, MOBILITEIT EN INDUSTRIEEL GEBRUIK VAN "EXOTEN" VOORKOMEND IN DE NEDERLANDSE BODEM (Br, I, Ba, Sb, V, Sn, Co, Mo, Se) Een onderzoek in opdracht van: Uitgevoerd door: Auteurs: Service

Nadere informatie