Geochemische Bodem Atlas van Nederland

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Geochemische Bodem Atlas van Nederland"

Johannes van de Velde
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Geochemische Bodem Atlas van Nederland Nut en Noodzaak van Bodemgeochemische Gegevens Paul Römkens & Gerben Mol

2 Of hoe je gegevens kan misbruiken Atlas van de vieze bodem JOOP BOUMA 04/06/12, 00:00 Bodem Groene Hart vol metalen JOOP BOUMA 04/06/12, 00:00 Nieuwe atlas meldt veel uranium en niobium Kwik, lood, cadmium, koper, arseen, nikkel, kobalt, magnesium komen volop voor in de natuur. De meest gevaarlijke - toxische - metalen, zoals lood, cadmium en kwik, zitten volop in de bodem. 2

3 Back to Business: hoe zit het dan? 6 goede Redenen om de ATLAS uit te brengen: Overzicht geven van normale gehalten in NL bodem Inzicht geven in de chemie van metalen ( beschikbaarheid ) Naast klassieke stoffen ook nieuwe stoffen Laten zien wat je met deze gegevens kan mbt normstelling, risicobeoordeling en (duurzaam) beheer van bodems Aansluiten bij internationale ontwikkelingen Rol in (bodem)geochemisch onderwijs 3

4 Normale gehalten in NL bodem De gebruikelijke informatie over bodem en gehalten aan stoffen in de bodem... 4

5 Maar wat zit hier? En wat betekent het? 5

6 Range aan gehalten in de bodem Cadmium Bovengrond min mediaan gemiddelde max n Veen Zand Zeeklei Rivierklei Loess Cadmium Ondergrond Veen Zand Zeeklei Rivierklei Loess

7 Range aan gehalten in de bodem Vanadium min mediaan gemiddelde max n Veen Zand Zeeklei Rivierklei Loess Veen Zand Zeeklei Rivierklei Loess

8 Metalen in de bodem: NL vs de EU 8

9 Metalen in de bodem: NL vs de EU 9

10 Range aan gehalten in de bodem Voor klassieke (Cd, Pb, Cu, Zn etc.) elementen: > 95% gehalten voldoet aan gebruiksnormen (voor landbouw) Verhoogde gehalten komen voor, vaak gekoppeld aan klassieke (bekende) regionale bronnen van verontreiniging Kempen (Cd, Zn, Pb) Veenweide (Pb, Cu, Zn) Loess gronden (Cd) 10

11 En AW2000? Meer locaties (395 vs 100) Maar minder stoffen (Atlas alleen metalen, maar wel 40 ipv 8; geen organische verbindingen) Andere methode (XRF vs koningswater) Geen textuur Deels betere dekking (o.a. in veengebieden) Andere methode van selectie Voor sommige metalen vergelijkbaar (oa Cu), voor andere ligt ATLAS data > AW

12 Chemie van metalen: relevantie? Totaalgehalte geen goede maat voor effecten op mens, dier en gewas Deel van stoffen is niet opneembaar, zelfs niet onder extreme condities Dat deel wat niet beschikbaar is (0 100%) varieert per element en bodemtype Methoden nodig om verdeling beschikbaar niet beschikbaar te meten 12

13 Chemie van metalen Concept: Niet alles wat in de bodem zit is beschikbaar Actueel opneembaar Totaal gehalte (AR/XRF/HF) Reactief deel ( potentieel beschikbaar ) 13

14 Data in de ATLAS Totaal gehalte (XRF) Reactief (potentieel beschikbaar gehalte, 0.43 N HNO 3 ) Actueel opneembaar ( biobeschikbaar, 0.01 M CaCl 2 ) Onderscheid naar grondsoort Onderscheid naar diepte (= maat voor de bijdrage menselijke activiteiten) 14

15 Norm van de toekomst = meten reactief Bodemtype correctie HNO 3 meting Data ATLAS 15

16 Variatie in Reactiviteit en wat dat zegt Aanrijking grotendeels van nature aanwezig (groten)deels door de mens geintroduceerd 16

17 Reactiviteit en relatie met risico voor de mens Winst ten opzicht van Koningswater: Bron: Rodrigues et al 2013 Eenduidige relatie tussen de hoeveelheid reactief metaal en opneembaar door de mens (maag-darm systeem) 17

18 Normstelling van de toekomst Alleen kijken naar reactief deel, niet totaal Beperkt overschatting van risico s (nu gebaseerd op totaal) Case: moestuinen 18

19 Normstelling van de toekomst Alleen kijken naar reactief deel, niet totaal Beperkt overschatting van risico s (nu gebaseerd op totaal) Case: moestuinen Op basis van totaal: 6 tuinen risicovol Op basis van reactief: 0 tuinen risicovol Op basis van reactief: Goede match met gemeten risico 19

20 Nieuwe stoffen Gedrag en voorkomen van stoffen als Ba, Be, Ga, Rb, Y, Zr, Nb Betere duiding normale range maakt het mogelijk afwijkingen te detecteren U: 5 ppm in veengrond is normaal, maar 5 ppm in zandgrond is dat niet Zn: 250 ug/l onder zand is normaal, maar 250 ug/l onder een kleigrond is dat niet 20

21 Nieuwe stoffen: verspreiding Ruimtelijke beelden van Rare Earth elementen (electronica, mobieltjes, TV schermen) 21

22 Nieuwe (en bekende) stoffen: relatie met bodemeigenschappen Scandium: Eenduidig verband Al-Sc bovenondergrond Geen aanduiding regionale anthropogene bijdrage Lood: Geen verband bovenondergrond Sterke aanduiding regionale anthropogene bijdrage 22

23 Normstelling van de toekomst Keuze voor potentieel beschikbaar ipv totaal (> 2018) Betere relatie met effecten (gewasopame, bioaccessibility) Betere relatie met gehalte in grondwater (metingen/modelontwikkeling) Minder vals positieve beoordelingen in geval van bodemsanering (maar geen toename vals negatieve) Bodemtypecorrectie niet meer nodig 23

24 Internationaal: aandacht voor regionale data 24

25 Vier voorbeelden Mineraalwaters hebben een veel directere relatie met de geologie dan kraanwater, dus samenstelling zeer variabel Lithium in flessenwater 25

26 Vier voorbeelden Antimoon in flessenwater: glas vs PET Mineraalwaters hebben een veel directere relatie met de geologie dan kraanwater, dus samenstelling zeer variabel 26

27 Vier voorbeelden 27

28 Vier voorbeelden 28

29 En nu dus ook voor Nederland 29

30 Wat nog rest: wensenlijst Database echt compleet met: Textuur Koningswater Database vraagt/schreeuwt om: Data-interpretatie Rol als vraagbaak in te vullen Engelse Versie (tbv onderwijs) 30

31 Dank U voor uw aandacht Overigens: ATLAS is gratis als pdf te downloaden op de website van Wageningen Academic Publishers ( 45 MB 31

Vergelijkbare documenten

Wat doen we met de bagger en wat betekent dit voor de bodemkwaliteit? Verspreiding op aanliggend perceel versus weilanddepot

Wat doen we met de bagger en wat betekent dit voor de bodemkwaliteit? Verspreiding op aanliggend perceel versus weilanddepot Joop Harmsen, Rene Rietra, Bert Jan Groenenberg, Antonie van der Toorn, en Hans