Projectplan VoorleesExpress Aan den IJssel
2
VoorleesExpress aan den IJssel staat voor de gemeenten: Zuidplas, Krimpen en Capelle aan den IJssel: Contact Wij informeren u graag verder over het project. We kunnen op veel punten specifieker zijn over onze aanpak en beschikken ruimschoots over achtergrondinformatie over de verschillende besproken onderwerpen. Stichting Woordwijs te Nieuwerkerk aan den IJssel contactpersoon: Patricia van Schaick email: Info@stichtingwoordwijs.nl voorleesexpress@stichtingwoordwijs.nl telefoon: (06) 28402951 bezoek: Kauwendaal 12, 2914KG Nieuwerkerk a.d IJssel post: Kauwendaal 12, 2914KG Nieuwerkerk a.d IJssel website: www.stichtingwoordwijs.nl Platform VoorleesExpress email: platform@voorleesexpress.nl telefoon: 030 7600424 bezoek: Auriollaan 71, Utrecht post: Postbus 2157, 3500 GD, Utrecht website: www.voorleesexpress.nl 3
Inhoud 1. Inleiding... 5 2. Aanleiding... 6 3. Voorlezen bij gezinnen thuis... 7 4. Organisatie... 10 5. Lokale partners... 12 6. Effectiviteit, erkenning en kwaliteit... 14 7. Traject & planning... 16 8. Begroting & dekking... 19 Bijlage 1. Educatief partnerschap en ouderbetrokkenheid... 20 Bijlage 2. Bronnen... 21 4
1. Inleiding Ongeveer 10% van de Nederlanders is laaggeletterd. En dat terwijl geletterdheid zeer belangrijk is voor de volksgezondheid en economie. De VoorleesExpress speelt effectief in op deze problematiek. De VoorleesExpress is een initiatief van SodaProducties, bureau voor maatschappelijk innovatie. De initiatiefnemers zijn de zussen Anne en Marieke Heinsbroek. In de gemeente Zuidplas, Krimpen en Capelle aan den IJssel willen wij, Stichting Woordwijs, in samenwerking met verschillende lokale partners, het project lokaal tot een succes maken. VoorleesExpress in een notendop De VoorleesExpress stimuleert de taalontwikkeling van kinderen en verrijkt de taalomgeving thuis. We stellen ouders in staat om de taalontwikkeling van hun kinderen te stimuleren op hun eigen manier. Twintig weken lang komt een vrijwillige voorlezer thuis bij een gezin met kinderen van 2 tot en met 8 jaar. Het gaat hierbij om kinderen die moeite hebben met de Nederlandse taal en opgroeien in een taalarme thuisomgeving. De vrijwilliger introduceert het voorleesritueel bij het gezin. De ouders krijgen handvatten om het voorlezen zelf over te nemen en boeken een blijvende plek te geven in het dagelijks leven. Daarnaast versterken we het partnerschap tussen school en ouders. Zo nemen ouders en school samen de verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van kinderen, waarbij ze elkaar ondersteunen én versterken. Initiatief in aan den IJssel Er veel contact tussen Stichting Woordwijs en de directeuren van diverse basisscholen en peuterspeelzalen in het gebied. Als het met hen gaat over de kinderen van voorschoolse opvang die huisvesting hebben in de scholen, gaat het juist vaak over dat de taalontwikkeling en de woordenschat die vaak achter blijft. Nadat er in een andere gemeente kennis werd gemaakt met de VoorleesExpress, leek dat een mooie aanvulling op wat er al gedaan wordt om deze problematiek aan te pakken. Er is met diverse partijen, scholen, peuterspeelzalen, bibliotheken, CJG s, beleidsmedewerkers van de diverse gemeenten gesproken over dit nieuwe initiatief. De VoorleesExpress wordt door een ieder met veel enthousiasme ontvangen. Hierdoor is een initiatief werkelijkheid geworden! 5
2. Aanleiding Laaggeletterden kunnen geschreven informatie onvoldoende gebruiken om goed te functioneren - thuis, op het werk en in de maatschappij. In 2008 was 10% van de 16- tot en met 65-jarigen laaggeletterd. Twee derde van hen is van Nederlandse afkomst, een derde van buitenlandse afkomst. En de laaggeletterdheid in Nederland neemt voorlopig niet af. In 2020 zal de laaggeletterdheid nauwelijks gedaald zijn i. De oorzaken Eén van de oorzaken voor laaggeletterdheid is, dat de leesprestaties van Nederlandse basisscholieren onder het vereiste niveau liggen. Aan het eind van groep 3 heeft ongeveer één op de zeven leerlingen een onvoldoende technische leesvaardigheid. Aan het eind van groep 4 is deze leesvaardigheid nog steeds onvoldoende bij één op de drie leerlingen ii. Een kwart verlaat de basisschool met het leesvaardigheidsniveau van een groep 6-leerling iii. en de gevolgen Laaggeletterdheid is een groot maatschappelijk probleem. Want geletterdheid heeft een directe invloed op onderwijsniveau, werk, inkomen en gezondheid. Een hoge leesvaardigheid is van groot belang voor een groeiende economie, de nationale volksgezondheid en een bloeiend cultureelmaatschappelijk leven iv. Situatie in aan den IJssel Uit gesprekken met de diverse partijen zoals directeuren van scholen, peuterspeelzalen, bibliotheken, CJG s en beleidsmedewerkers van de gemeenten is de behoefte om de VoorleesExpress te gaan starten groot omdat zij zich zeker bewust zijn van de problematiek van laaggeletterdheid binnen veel gezinnen en de daar bijhorende lage woordenschat van jonge kinderen. In elke gemeente in ons wekgebied zijn zwakke wijken. Dit beeld wordt verkregen door te kijken naar de gewichtenleerlingen op de scholen. Het aantal kinderen op deze scholen zeggen natuurlijk niets over de scholen maar wel over de wijken waar ze staan. Er zijn in de gemeenten waar wij werkzaam zijn geen actueel cijfermatig aantoonbaar overzicht van laaggeletterdheid. Wel wordt door de instanties bevestigd dat deze problematiek ook in deze gemeenten te zien zijn. 6
3. Voorlezen bij gezinnen thuis De VoorleesExpress stelt ouders in staat om de taalontwikkeling van hun kinderen te stimuleren op hun eigen manier. Twintig weken lang komt een vrijwillige voorlezer thuis bij een gezin met kinderen van 2 tot en met 8 jaar. Halverwege het project gaat het gezin met de voorlezer naar de bibliotheek. Doelen Dit zijn onze doelstellingen: Het stimuleren van de taalontwikkeling van kinderen. Het verrijken van de taalomgeving bij kinderen thuis. Ouders in staat stellen om op hun eigen manier de taalontwikkeling van hun kinderen te stimuleren. Het partnerschap tussen school en ouders versterken, zodat ze samen de verantwoordelijkheid nemen voor de ontwikkeling van kinderen en elkaar daarbij ondersteunen en versterken. Doelgroep Het project richt zich op gezinnen waarbij de kinderen van 2-8 jaar een taalachterstand hebben. Of waarbij het risico groot is dat de kinderen een taalachterstand ontwikkelen. Uitgangspunten Ouders centraal Wij gaan uit van de talenten en mogelijkheden van ouders. Samen met hen zoeken we naar manieren waarop zij de taalontwikkeling van hun kinderen kunnen stimuleren. We streven ernaar dat ouders in het ondersteunen van hun kinderen: zich zelfverzekerder voelen; goed kunnen aangeven wat hun drempels en wensen zijn; praktische handvatten krijgen om het stimuleren van de taalontwikkeling toe te passen binnen de gezinssituatie; beter hun weg weten in het aanbod van leesbevordering; 7
sterker staan in het contact met de school. Leesplezier vergroten Een positieve houding tegenover lezen bij kinderen en ouders - dat is een belangrijke voorwaarde voor het stimuleren van taal. Slechts 60% van de leerlingen vindt lezen leuk v. En deze lijn daalt in vergelijking met eerder peilingsonderzoek. Onze vrijwilligers houden van boeken, lezen en voorlezen. Hierdoor kunnen zij kinderen en ouders inspireren. Ieder op een eigen manier. Partnerschap ouders en school versterken Een goede samenwerking tussen ouders en school heeft een positieve invloed op kinderen. Zowel op hun ontwikkeling als op hun welbevinden. Wij zetten ons er daarom voor in om het partnerschap tussen ouders en scholen te versterken. Om dit te bereiken is het belangrijk dat: de school uitgaat van de talenten, wensen en vragen van ouders; de school de ouders ziet als gelijkwaardige partner; ouders in staat zijn hun vragen en wensen te kunnen benoemen; ouders actief bij willen dragen aan de ontwikkeling van hun kinderen. Mensen met elkaar in contact brengen We vinden het belangrijk om mensen met elkaar in contact te brengen. Tijdens ons project gebeurt dit doordat vrijwilliger en gezin elkaar ontmoeten tijdens het voorlezen. Door dit contact komt er meer begrip voor elkaars verschillen. Opleidings- en inkomensverschillen bijvoorbeeld, of verschillen in culturele achtergrond. Worden mensen op een duurzame manier met elkaar in contact gebracht rond een thema dat niks met deze verschillen te maken heeft, dan kan dit leiden tot positievere denkbeelden en tot meer kennis over elkaar. Dit blijkt uit onderzoek vi. Aanpak Thuis voorlezen Twintig weken lang krijgt het gezin wekelijks een voorlezer thuis op bezoek. In dit uur introduceert de vrijwilliger het voorleesritueel. Ook krijgen de ouders handvatten om het voorlezen zelf over te nemen en op andere manieren de taalontwikkeling van de kinderen te stimuleren. Thuis voorlezen maakt het project toegankelijker en effectiever. Het voorleesritueel wordt ingebed in de dagelijkse routine, wat de stap om zelf thuis te gaan (voor)lezen makkelijker maakt. Kinderen associëren boeken/lezen zo minder met het verplichte lezen en schrijven dat ze op school (of bij andere instanties) doen. Ouders zien hoe het voorleesritueel vorm krijgt en hoe de kinderen erop reageren. Doordat er aan een klein aantal kinderen wordt voorgelezen is het maatwerk. De voorlezer kan direct aansluiten op het niveau en de interesses van de kinderen. Inzet vrijwilligers De VoorleesExpress draait op vrijwilligers. Zij worden zorgvuldig geselecteerd, getraind en begeleid. De trainer is een betaalde kracht die vanuit een professionele organisatie opereert. Sterke lokale netwerken Wij streven naar een aanpak waarbij we deel uitmaken van een netwerk. We werken veel samen met partners op het gebied van leesbevordering, ouderbetrokkenheid en vrijwillige inzet en participatie. Daarnaast werken we landelijk en lokaal samen met verschillende projecten en 8
programma s. Zoals BoekStart, Taal voor het Leven en Bibliotheek op School. Op deze manier krijgen gezinnen voor een langere periode een breed aanbod op het gebied van leesbevordering en taalstimulering. Ook kunnen we doorverwijzen bij andere hulpvragen. Figuur: partners op het gebied van leesbevordering, ouderbetrokkenheid en vrijwillige inzet en participatie 9
4. Organisatie SodaProducties, bureau voor maatschappelijke innovatie, heeft de VoorleesExpress ontwikkeld. SodaProducties stuurt de landelijke uitvoer aan met een franchisemodel, Platform VoorleesExpress. In iedere gemeente kan een zelfstandige organisatie zelf de VoorleesExpress uitvoeren. Een bibliotheek, welzijns- of vrijwilligersorganisatie bijvoorbeeld. SodaProducties ondersteunt de franchisenemers met trainingen, materialen, advies en kennisuitwisseling. Ook zet het bureau landelijke netwerken in. Gemiddeld wordt 86% van het werk uitgevoerd door vrijwilligers. Stichting Woorwijs heeft het doel: Het bevorderen van de ontplooiingsmogelijkheden van kinderen in het algemeen en in het bijzonder, de taalontwikkeling, onder meer door het aanbieden van culturele en educatieve programma s en hierdoor bevorderen dat de taal, de sociale vaardigheden/ cohesie en de algemene kennis wordt bevorderd. Functies Lokaal zijn er drie vaste functies. De coördinatoren en voorlezers zijn vrijwilligersfuncties. Projectleider: voert lokaal de VoorleesExpress uit, soms in samenwerking met stagiaires of een projectmedewerker. Coördinator: ondersteunt vijf voorlezers en gezinnen en vormt de schakel tussen de voorlezer en de projectleider. Voorlezer: komt twintig weken bij een gezin thuis om samen met de ouders en kinderen de taalomgeving te verrijken.. Figuur: gemiddeld aantal uren werk voor de VoorleesExpress in procenten Platform VoorleesExpress Platform VoorleesExpress biedt de VoorleesExpress locaties verschillende diensten en producten en ziet toe op de kwaliteit van het project. Kwaliteit De VoorleesExpress is een gedeponeerde merknaam. Organisaties mogen het project alleen uitvoeren onder deze naam als het lokale project voldoet aan de landelijke kwaliteitsvoorwaarden. Platform VoorleesExpress ziet erop toe deze kwaliteit te bewaken en samen met locaties constant te werken aan het behouden en verhogen van de kwaliteit. 10
Producten & Diensten Trainen en begeleiden van de lokale projectleiding Platform VoorleesExpress traint en begeleidt de VoorleesExpress locaties, zowel bij de opstart als wanneer het project lokaal al loopt. Landelijke PR en communicatie Platform VoorleesExpress is verantwoordelijk voor de landelijke PR en communicatie van het project. Zij heeft daartoe verschillende middelen, zoals de website, een nieuwsbrief, Facebook, Twitter en LinkedIn account. Op deze manier zorgen we voor landelijke naamsbekendheid, werving van nieuwe voorlezers en onderhoud van een groot netwerk aan samenwerkingspartners, vrijwilligers en andere betrokkenen. Landelijke partners Platform VoorleesExpress onderhoudt een groot netwerk aan partners, sponsors en subsidiegevers, die de locaties kunnen ondersteunen bij hun werkzaamheden. Fondsenwerving Naast fondsenwerving via fondsen en overheid zet Platform VoorleesExpress zich in om inkomsten via bedrijven en particulieren te genereren. Zo worden er sponsoracties georganiseerd en worden particulieren benaderd om donateur te worden via www.supportactie.nl. Faciliteren van communicatie tussen VoorleesExpress locaties Om de communicatie tussen de verschillende VoorleesExpress locaties optimaal te laten verlopen en zo de verschillende projectleiders en medewerkers van elkaar te laten leren faciliteert Platform VoorleesExpress landelijke dagen en hebben zij toegang tot een intranet. VoorleesExpress materialen en huisstijl Platform VoorleesExpress beheert en ontwikkelt een verschillende materialen, die locaties gebruiken bij de uitvoer van het project. Acquisitie VoorleesExpress locaties Platform VoorleesExpress is verantwoordelijk voor de landelijke uitrol van het project. Om landelijk meer gezinnen te kunnen bereiken zet zij daarom actief in op het acquireren van nieuwe VoorleesExpress locaties. 11
5. Lokale partners Lokaal worden er verschillende taken uitgevoerd. De projectleider doet dit in samenwerking met lokale partners. In aandenijssel, gaan we samenwerken met partners op het gebied van ouderbetrokkenheid, leesstimulering en vrijwillige inzet en participatie. Bibliotheek Er is volledige steun van de bibliotheken. Zowel de inzet van vrijwilligers bij het ondersteunen van vrijwilligers in de bibliotheek als het werven van vrijwilligers. De bibliotheek zal ook alle moeite doen om het inschrijfgeld te blijven beperken voor de kinderen en de voorlezers krijgen de mogelijkheid als zij zelf nog geen abonnement hebben om boeken te lenen via de gratis vrijwilligerspas. Ook in pr en facilitaire mogelijkheden zullen zij de VoorleesExpress ondersteunen. Daarnaast willen zij een extra bijeenkomst organiseren in samenwerking met de VoorleesExpress om de ontmoeting tussen de gezinnen en vrijwilligers te stimuleren. Deze ontmoeting zal een feestelijk tintje hebben en er zal een speciaal programma ingezet worden waarbij zowel de kinderen als de ouders betrokken zullen worden. Dit zal plaats vinden na drie weken na afloop van het 20 weken traject. Na deze bijeenkomst zal de bibliotheek het stokje overnemen en alle moeite doen om de gezinnen betrokken te houden bij de activiteiten van de bibliotheek. Gemeenten Na gesprekken met drie beleidsmedewerkers van de drie gemeenten waren de reacties erg positief. Taalbevordering, activering van achterstandsgroepen, ouderbetrokkenheid zijn precies de onderwerpen waar het accent ligt en waar de VoorleesExpress bij aansluit. Zij ondersteunen dit project graag waar mogelijk en subsidieaanvragen zijn nog in behandeling. CJG Vanuit de gesprekken met de CJG s blijkt ook duidelijk dat de problematiek van taalachterstand en laaggeletterdheid ook zeker aanwezig is. Samenwerking met CJG Zuidplas is inmiddels gestart. Uit de woorden van de jeugdverpleegkundige blijkt dat als er bij jonge kinderen een taalachterstand geconstateerd wordt, en er geen aantoonbare lichamelijke oorzaak is, zij nu weten waar zij die kinderen naar toe kunnen verwijzen. De VoorleesExpress! Samenwerking met de CJG s uit de gemeente Krimpen en Capelle aan den IJssel volgen hopelijk spoedig. Speelwijs Een BSO organisatie waar veel pedagogisch medewerkers werken. Zij kunnen zich als vrijwilliger aanmelden waardoor zij van hun werkgever, Speelwijs, een eindejaarsuitkering krijgen. Dit is een van hun projecten zodat de medewerkers bewust kunnen kiezen voor dit project. Zodat de extra beloning niet de reden zal zijn. Hier is men waakzaam op. Basisscholen en voorscholen Om het effect te vergroten wil de VoorleesExpress zo veel mogelijk aansluiten bij het onderwijs van de kinderen en de opgebouwde vertrouwensband met de ouders inzetten om het gesprek tussen ouders en school te verdiepen en het educatieve partnerschap tussen ouders en school te versterken. 12
De VoorleesExpress kan door de school op verschillende manieren ingezet worden om het educatief partnerschap tussen ouders en school te vergroten. Leerkrachten of IB ers voeren zelf met ouders een intakegesprek voor de VoorleesExpress. Door een vragenlijst met elkaar door te nemen over de motivatie en behoeftes van ouders en het thuisklimaat ontstaat een beter begrip van de thuissituatie. Als het gezin geschikt blijkt kan het, als de school samenwerkt met de VoorleesExpress, deelnemen aan de VoorleesExpress. De leerkracht wordt door de VoorleesExpress op de hoogte gehouden van het verloop van het project en krijgt hierdoor een steeds beter beeld van de mogelijkheden en beperkingen en wensen van ouders. Hiervoor kan het Voorleesdagboek van de VoorleesExpress ingezet worden. Na afloop van de VoorleesExpress kunnen de ouders die hebben deelgenomen aan de VoorleesExpress hun opgedane kennis en ervaring inzetten om andere ouders te inspireren. De school kan hen in de gelegenheid stellen om op hun eigen manier en aansluitend op hun eigen talent mee te denken met andere ouders. Ook kan de school deze ouders vragen om leerkrachten te adviseren. Hoe kan de school ook met ouders die niet meedoen aan de VoorleesExpress eenzelfde partnerschap opbouwen rondom de taalontwikkeling van de kinderen? 13
6. Effectiviteit, erkenning en kwaliteit De VoorleesExpress is opgenomen in de databank Effectieve Jeugdinterventies en heeft al verschillende belangrijke prijzen gewonnen. De VoorleesExpress zet zich dan ook in om te blijven investeren in de kwaliteit van het project. Effectiviteit De effectiviteit van de VoorleesExpress is door een onafhankelijke commissie van deskundigen getoetst. Het project is als erkende interventie opgenomen in de Databank Effectieve Jeugdinterventies van het Nederlands Jeugdinstituut (NJI). Het NJI zegt over de VoorleesExpress: Uit onderzoek door Platform VoorleesExpress blijkt het volgende. De VoorleesExpress kinderen presteerden na afloop van het project beter op taalvaardigheid (boekoriëntatie, verhaalbegrip, begrijpend lezen en woordenschat) en hadden meer leesplezier. Ook is de taalomgeving in huis verrijkt: ouders hebben meer plezier in het voorlezen en zien het belang van lezen meer; het aantal bibliotheekbezoeken is toegenomen en er zijn meer boeken in huis voor de kinderen; kinderen kijken vaker en langer in boeken. Erkenning De VoorleesExpress is meerdere keren landelijk in de prijzen gevallen op het gebied van taal, alfabetisering en vrijwilligersbeleid. Meer dan handen vrijwilligersprijs (2012) Uit het juryrapport: De jury was van mening dat de VoorleesExpress een mooi voorbeeld is van een initiatief dat aandacht heeft voor competentieontwikkeling bij alle betrokken partijen, van ouders tot vrijwilligers. ( ) Een bijzonder concept, dat unaniem hoge cijfers heeft gekregen. Nationale Alfabetiseringsprijs (2010) Uit het juryrapport: ( ) Het project is een toonbeeld van zuivere, belangeloze inzet voor die mensen die taalondersteuning het hardste nodig hebben. Achmea Publieksprijs (2010) Marja van Bijsterveldt bij de uitreiking: Gezinnen komen niet alleen op een makkelijke manier in contact met taal, de VoorleesExpress verbindt ook culturen met elkaar. Een terechte winnaar! Europees Talenlabel voor innovatief talenonderwijs, Ministerie van OCW en Europees Platform (2010) Uit het juryrapport: De jury prijst de organisatie voor het grote effect dat is bereikt en is onder de indruk van het grondige effectenonderzoek dat de organisatoren hebben verricht. ( ) De jury prijst de organisatie voor hun lef, doorzettingsvermogen en culturele sensitiviteit. (.) Dit is een mooi, compleet en inspirerend project dat het verdient te blijven groeien. 14
Investeren in kwaliteit We investeren in kwaliteit. Dit doen we door onderzoek te doen en samenwerking met kenniscentra te zoeken. Zo kunnen we de VoorleesExpress steeds meer verbeteren. Tevredenheidsonderzoek We vinden het belangrijk om kritisch te zijn op de maatschappelijke impact van het project en de manier om dit te bereiken. Om dit te kunnen monitoren houden wij tevredenheidsenquêtes. Voorlezers en coördinatoren geven hun mening over de kwaliteit van de trainingen en begeleiding. Ouders kunnen binnenkort via een app hun mening over het project kwijt. Lokaal onderzoek Lokaal voeren studenten regelmatig onderzoeken uit. Ook is er in het verleden een effectiviteitsonderzoek vii gedaan in Utrecht. De uitkomsten van deze onderzoeken verspreiden we via onze website en sociale media. Voorleesexpress aan den IJssel heeft al contact gelegd met studenten om hun afstudeer onderzoek te doen met als vraagstuk: Effectiviteit op langer termijn! En ook scholen hebben hier wel een belangrijke rol in. Zij zijn natuurlijk tijdens de gehele schooltijd bezig met de (taal)ontwikkeling van een kind. De VoorleesExpress is een onderdeel van alles wat een kind leert in deze periode en dus ook onmogelijk los te zien van de andere dingen die hij/zij op dit gebied leert. En bij de CJG s zullen na het traject de evaluatie die tijdens en na het traject gedeeld worden. Samenwerking met kenniscentra De VoorleesExpress werkt samen met landelijke kenniscentra op het gebied van laag geletterdheid en ouderbetrokkenheid. Zoals Sardes, Stichting Lezen & Schrijven, Stichting Actief Ouderschap, Stichting Lezen, SIOB, CINOP en CPNB. Op deze manier blijven we op de hoogte van de laatste ontwikkelingen en kunnen we ons project blijven verbeteren. 15
7. Traject & planning De VoorleesExpress werkt per kalenderjaar met twee voorleesseizoenen. Een voorleesseizoen beslaat een half jaar wat loopt van september t/m februari (najaarsseizoen) of van januari t/m juli (voorjaarsseizoen). Tijdens elk voorleesseizoen wordt een bepaald traject doorlopen. Traject Werving en selectie vrijwilligers Vrijwilligers die zich aanmelden worden uitgenodigd voor een intakegesprek. In dit gesprek krijgt de vrijwilliger extra informatie over het project en de verschillende functies. Daarnaast wordt er gevraagd naar hun motivatie, kwaliteiten en achtergrond. Iedere vrijwilliger moet een Verklaring omtrent het Gedrag overleggen, omdat we veel waarde hechten aan de veiligheid van zowel de gezinnen. Werving en selectie gezinnen samenwerking met scholen Zoals in hoofdstuk 5 is omschreven werven (voor)scholen de gezinnen in aan den IJssel. De projectleider zorgt voor de samenwerking met de scholen. In Zuidplas, Krimpen en Capelle aan de IJssel zullen de CJG s, scholen en peuterspelzalen gezinnen aanmelden. De VoorleesExpress stelt de criteria en het is aan de school om dit te beoordelen. Scholen hebben dagelijks contact met de kinderen en vaak ook met de ouders, dus de uitgelezen partij om hier zicht op te hebben. En ook de CJG s hebben een goed beeld van welke gezinnen geschikt zijn voor dit traject. Praktische beoordeling: De kinderen zijn tussen de 2 en 8 jaar. Het gezin kan de voorlezers 20 weken lang welkom heten bij hun thuis. Het gezin belooft dat zij het inschrijfgeld betaald. Zij wonen in (de omgeving van) de plaats waarin wordt voorgelezen. Vervolgens kun je het gezin toetsen op onderstaande criteria. Taal Het gezin heeft kinderen met een taalachterstand. De ouders zijn niet in staat om de taalontwikkeling van hun kind(eren) te stimuleren, doordat zij zelf moeite hebben met de Nederlandse taal. Motivatie en instelling De geschiktheid van het gezin kun je ook beoordelen aan de hand van hun motivatie en instelling. Het is belangrijk dat de ouders zelf actief willen deelnemen aan het project. Hiervoor stellen we de volgende voorwaarden: De ouders (of een ander gezinslid) zijn gemotiveerd om de kinderen te helpen met de taalontwikkeling en willen het voorlezen uiteindelijk zelf overnemen. De ouders (of een ander gezinslid) zijn bereid om elke week bij het voorlezen te zitten. Het gezin heeft het gevoel dat ze het project nodig heeft. Het gezin ziet een voorlezer als iemand die moeite voor hen doet uit interesse en enthousiasme. Het gezin zal de voorlezer niet als oppas zien en niet weggaan tijdens het voorlezen. Het gezin kan een voorlezer een welkom en veilig gevoel geven. De ouders geven aan hun best te doen om 20 weken lang op de afgesproken tijd thuis te zijn en mee te werken aan het project. 16
Trainingen Zowel voorlezers als coördinatoren krijgen trainingen. Training Doel Doelgroep Trainers Coördinatorentraining Handvatten geven hoe zij de Coördinatoren Projectleider voorlezers het beste kunnen begeleiden en ouders stimuleren het voorlezen over te nemen. Interactief voorlezen Informatie over en praktisch oefenen met interactief voorlezen en welke boeken hierbij horen. Voorlezers Bibliotheek Projectleider Ouderbetrokkenheid De ouders bij scholen en bibliotheek betrekken door de ontmoeting te stimuleren Bibliotheek Projectleider Wekelijks ritueel Omdat voorlezen nog geen vaste plek heeft bij de gezinnen die deelnemen aan de VoorleesExpress is het de uitdaging om op zoek te gaan naar manieren waarop het voorleesritueel een onderdeel kan worden van het dagelijks leven. Om het voorlezen tot een ritueel te kunnen maken, leest de voorlezer één keer per week op een vast tijdstip bij de kinderen thuis voor. Bij het eerste bezoek bepalen de coördinator en voorlezer samen met de ouders wat een geschikte plek is voor het voorlezen. Dit kan een kinderslaapkamer zijn, maar ook een rustig zithoekje in de woonkamer. Voorlezersbijeenkomsten Iedere coördinator organiseert drie voorlezersbijeenkomsten. Hier kunnen de voorlezers ervaringen uitwisselen, elkaar inspireren en advies vragen. Ook neemt de coördinator het verloop van het project met de voorlezers door, bespreekt de voor het gezin geformuleerde doelstellingen en kijkt samen met elke voorlezer hoe het voorlezen een vaste plek kan krijgen in het dagelijkse leven van hun gezin. Gezinsbezoeken Een coördinator zal gedurende het project drie keer met de voorlezer meegaan naar het gezin. Aan het begin van het seizoen, halverwege en de laatste keer. Na elk gezinsbezoek schrijft de coördinator een verslag om de doelstellingen en voortgang inzichtelijk te houden. Het eerste gezinsbezoek valt samen met de eerste keer voorlezen. Tijdens dit bezoek stelt de coördinator beide partijen aan elkaar voor maakt zij afspraken, zodat iedereen goed aan het project kan beginnen. Ook formuleert de coördinator met (een van) de ouders doelstellingen voor de voorlezer en het gezin. Het tweede gezinsbezoek valt halverwege het seizoen. Dit bezoek staat in het teken van evalueren en vooruit kijken; in hoeverre zijn de eerder geformuleerde doelstellingen gehaald, moeten deze worden aangepast, hoe verloopt het project tot nu toe en hoe kan de voorlezer het voorlezen overdragen? Het derde gezinsbezoek valt samen met de laatste keer voorlezen. De coördinator geeft het gezin tijdens deze laatste keer een leesstimuleringspakket, met een boekje, voorleestips en een diploma. Planning 17
Werkzaamheden Aantal gezinnen Aantal vrijwilligers Maart 2013 Start voorbereiding September 2013 Najaarsseizoen 15 18 Januari 2014 Voorjaarsseizoen 25 30 September 2014 Najaarsseizoen 50 60 Januari 2015 Voorjaarsseizoen 75 90 September 2015 Najaarsseizoen 100 120 Totaal 265 318 18
8. Begroting & dekking Zie bijlage. 19
Bijlage 1. Educatief partnerschap en ouderbetrokkenheid Ouderbetrokkenheid is belangrijk. Zowel thuis als op school. Scholen noemen dit ook wel educatief partnerschap. Wat is ouderbetrokkenheid? Ouderbetrokkenheid is: het betrekken van ouders bij de educatie van hun kind; ouders helpen om hun kinderen activiteiten aan te bieden die de ontwikkeling stimuleren. Betrokkenheid van ouders heeft een positieve invloed op de schoolse ontwikkeling van kinderen. Vooral ouderbetrokkenheid thuis is effectief. Het zorgt voor een betere start in het onderwijs en heeft effect tot aan het einde van de basisschool. Wat is educatief partnerschap? Jarenlang was de taakverdeling tussen school en ouders gescheiden. Nu is de tendens steeds meer dat opvoeding en onderwijs een gezamenlijke verantwoordelijkheid zijn. Ook gelijkwaardigheid van ouders en school krijgt steeds meer nadruk. Educatief partnerschap is een proces waarin betrokkenen erop uit zijn elkaar wederzijds te ondersteunen en waarin ze proberen zoveel mogelijk op elkaar af te stemmen, met als doel het leren, de motivatie en de ontwikkeling van leerlingen te bevorderen. viii Onderzoek naar ouderbetrokkenheid De Nationale Oudermonitor (2012) laat zien dat ruim een kwart van de ouders geen steun van de school ervaart bij de opvoeding, terwijl zij daar wel behoefte aan hebben. Als scholen zich vaker richten op ouders, blijkt dat zij meer investeren in het onderwijs van hun kinderen ix. Interessant is dat scholen zelf redelijk tevreden zijn over de betrokkenheid en participatie van ouders x. Ouderbetrokkenheid binnen het VVE-beleid Het ministerie van OC&W wil een betere toeleiding van kinderen naar voor- en vroegschoolse educatie (VVE). Het doel van VVE is dat kinderen met een risico op een taalachterstand een goede start maken op de basisschool. In de kamerbrief van Marja van Bijsterveld xi noemde zij de VoorleesExpress als effectief instrument om ouderbetrokkenheid te stimuleren. Daarnaast wil het ministerie dat ouders een grotere rol gaan spelen bij het verbeteren van de leerprestaties van hun kinderen. Ouderbetrokkenheid is namelijk belangrijk om VVE effectief te laten zijn. Uit het onderwijsverslag 2011/2012 blijkt dat VVE-locaties moeite hebben om ouders te betrekken in VVE-activiteiten. In 2013-2015 wordt dan ook geïnvesteerd in de kwaliteit van VVE. 20
Bijlage 2. Bronnen i Fouarge, D., Houtkoop, W. & Velden, R. van der (2011). Laaggeletterdheid in Nederland. Uitgave Expertisecentrum Beroepsonderwijs. iv Groot, W. & Maassen van den Brink, H. (2006). Stil vermogen, een onderzoek naar de maatschappelijke kosten van laaggeletterdheid. Universiteit van Amsterdam, in opdracht van Stichting Lezen & Schrijven. v Heesters, K.S.; Berkel, K. van; Schoot, F. van der & Hemker, B. (2007). Balans van het leesonderwijs aan het einde van de basisschool 4. Uitkomsten van de vierde peiling in 2005. PPON-reeks nr. 33. Arnhem: Cito. iii Inspectie van het Onderwijs (2013). De staat van het onderwijs. Onderwijsverslag 2011/2012. x Kans e.a. in Kalthoff, 2011. ix Menheere en Hooge, 2010. vi Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (2005). Niet langer met de ruggen naar elkaar. Een advies over verbinden. Den Haag: RMO-advies nr. 37. viii Smit e.a. 2007, in Kalthoff, 2011. ii Vernooy, K. (2009) Lezen stopt nooit! Van een stagnerende naar een doorgaande leesontwikkeling voor risicolezers. Lectoraat doorlopende leerlijnen: Effectief taal- en leesonderwijs. Hogeschool Edith Stein. vii Het complete rapport is te vinden op onze website: www.voorleesexpress.nl xi Basis voor Presteren, actielijn 5: Effectief benutten van extra leertijd voor jonge kinderen, maart 2012. Fotografie: Jelle IJntema, Passie in Beeld. 21