Slimme gemeenten kopen VERENIGING KLIMAATVERBOND NEDERLAND
= slim inkopen Klimaatverandering en de gevolgen voor uw gemeente biedt uw gemeente volop kansen om energie en dus geld te besparen. En uiteraard dringt het de uitstoot van het broeikasgas CO 2 terug. Het klimaat profiteert dus ook. En niet eenmalig, maar structureel! is dus slim inkopen. Klimaatverandering kan afgeremd en uiteindelijk gestopt worden als we minder en schonere energie gebruiken. Dat kan als iedereen een steentje bijdraagt: gemeenten, huishoudens, bedrijven en overheid! Bij inkopen zijn energieverbruik en de uitstoot van broeikasgassen van producten leidend bij de selectie door de inkoper. is dus een speciale vorm van duurzaam inkopen. En het is makkelijker dan u denkt. Als u inkoopt kiest u voor een aantal concrete maatregelen die uw gemeente in een raadsperiode makkelijk kan realiseren en die zich meteen dubbel en dwars terugbetalen. Het zijn bovendien maatregelen die u zelf in de hand heeft en zonder tussenkomst van andere organisaties kunt treffen, zoals: inkopen van groene elektriciteit energiebesparing door energiezuinige kantoorapparatuur, kantoorverlichting en superzuinige openbare verlichting besparen van gas door isolatie, optimalisatie van regelingen en vervanging van CV-installaties. Klimaatverandering is voor uw gemeente bij uitstek een onderwerp om burgers en bedrijfsleven bij te betrekken. Door in te kopen kunt u bedrijven prikkelen tot innovatieve ontwikkelingen. Integraal klimaatbeleid spaart kosten en levert een betere omgeving voor wonen, werken, ontspanning en de natuur. Uw gemeente kan zich hier positief mee profileren. Het kabinet heeft met steun van de Tweede Kamer duurzaam inkopen tot een van de prioriteiten voor de overheid benoemd. Het is gewoon een kwestie van doen en vaak niet zo moeilijk als wel wordt gedacht, aldus Staatssecretaris Van Geel van VROM. Reeds in 2010 moeten alle Rijksinkopen duurzaam zijn en bij voorkeur de helft van die van lagere overheden. We dagen u uit om deze doelstelling over te nemen en een motie voor Klimaatvriendelijk inkopen aan de gemeenteraad voor te leggen! Benieuwd hoeveel uw gemeente bijdraagt aan klimaatverandering? De Klimaatkaart (www.klimaatkaart.nl) laat zien hoeveel broeikasgassen elke gemeente uitstoot en wat ze doen om klimaatverandering tegen te gaan. Het is een benchmark een graadmeter die Milieudefensie heeft ontwikkeld om de klimaatbeleidsprestaties van gemeenten te vergelijken. Gemeenten kunnen een score tussen 0-24 behalen. Hoe hoger de score, hoe beter uw klimaatbeleid. Uitstoot CO 2 Totaal Nederland Gemeenten (alleen door eigen gas- en elektriciteitsverbruik) verwarming van kantoren 43% openbare verlichting 21% Afspraak Kyoto-Protocol: jaarlijkse vermindering uitstoot waarvan in Nederland te realiseren 175 Mton 1,5 Mton kantoorverlichting 15% kantoorapparatuur 13% 50 Mton 17 Mton De gevolgen van klimaatverandering zullen in alle gemeenten in Nederland zichtbaar zijn. Doordat de zeespiegel stijgt, er vaker hoosbuien voorkomen en de rivieren meer water afvoeren, krijgt Nederland natte voeten. Uw gemeente wordt geconfronteerd met ondermeer wateroverlast (o.a. door neerslag), veranderende vraag naar gezondheidszorg (toename van ziekte van Lyme, hittestress bij ouderen en astma) en mogelijk problemen met de elektriciteitsvoorziening in de zomer door koelwatergebrek. Een verhoging van de gemiddelde temperatuur in Nederland met twee graden is ondertussen al zeer hoogstwaarschijnlijk. Reden genoeg voor gemeenten om maatregelen te treffen op het terrein van stedenbouw, waterbeheer en gezondheidszorg.
1 2 Zeven goede redenen voor uw gemeente om in te kopen is concreet, tastbaar en levert op de korte termijn veel klimaatwinst op. Maar er zijn nog veel meer goede redenen voor uw gemeente om voor inkopen te kiezen. Tot 45 procent stroom besparen Met energiebesparingsmaatregelen voor verlichting en kantoorapparatuur kan uw gemeente 10 tot 45 procent elektriciteit besparen. De meeste winst levert de aanschaf van efficiëntere kantoorapparatuur (zoals computers) en verlichting in eigen kantoorgebouwen op. Bovendien bespaart u zo ook flink op de onderhoudskosten. Want energiezuinige verlichting hoeft veel minder vaak vervangen te worden. Ook FSC-hout is Een kwart van de uitstoot van broeikasgassen wereldwijd is te wijten aan het kappen van het tropisch regenwoud. Door als gemeente duurzaam geproduceerd hout met het FSC-keurmerk in te kopen, draagt u extra bij aan het terugdringen van de CO 2 -uitstoot in de wereld. Uw gasrekening 30 procent lager U kunt op drie manieren 30 procent besparen op uw gasverbruik: beter isoleren van dak en gevel van gemeentelijke gebouwen, regelingen optimaliseren en efficiëntere installaties gebruiken (ketel vervangen). Dit zijn toepasbare, conventionele maatregelen die u tijdens het reguliere onderhoud en over meerdere jaren verspreid kunt uitvoeren. Door groene stroom CO 2 -uitstoot tot nul gereduceerd Als u na alle besparingsmaatregelen de resterende elektriciteit groen inkoopt, dan vermindert de uitstoot van CO 2 door elektriciteitsgebruik van uw gemeente tot 0!! Een financieel aantrekkelijk alternatief voor het inkopen van groene stroom is de (gezamenlijke) inkoop van groencertificaten door uw gemeente. Een klimaatneutrale gemeente is haalbaar! is makkelijk in een raadsperiode te implementeren en voorkomt 80 procent van de uitstoot van CO 2 van uw gemeente! Een klimaatneutrale gemeente is dus haalbaar! 3 4 5 6 Marktkracht gemeenten breekt e markt open Gemeenten besteden jaarlijks voor 16 miljard euro aan goederen. Door te kiezen voor innovatieve e producten krijgt deze markt een enorme stimulans. Energiezuinige producten zullen hierdoor goedkoper worden, zodat ook consumenten kunnen kopen. Het Nederlandse bedrijfsleven dat deze markt grotendeels beheerst en de technologische innovatie krijgen hierdoor een grote impuls. Klimaatvriendelijk inkopen in de praktijk Deze pioniers laten zien dat het mogelijk is om een doorbraak te forceren en startende gemeenten kunnen veel van hen leren. Ede plaatst verlichting van de toekomst De gemeente Ede zoekt voortdurend naar nieuwe oplossingen voor nog beter licht en lagere onderhoudskosten. Ede gebruikt als eerste in de wereld LED-verlichting in de openbare ruimte. Naast lichtmasten past Ede ook LED-verlichting op zonneenergie toe bij vluchtheuvels en in trottoirbanden van een belangrijke ontsluitingsweg. Detectielussen in de weg zorgen ervoor dat de lampen vanuit een dimstand naar een hoger vermogen gaan zodra een auto nadert. Daarna gaan de lampen terug naar de dimstand. Goede voorbeeld geven aan bedrijven, burgers en andere gemeenten Door in te kopen geeft uw gemeente het goede voorbeeld én draagt ze tegelijkertijd bij aan de oplossing van het klimaatprobleem. U kunt burgers en bedrijven laten zien dat het mogelijk is om minder en schonere energie te gebruiken, zonder in te leveren op kwaliteit of comfort. Uw gemeente heeft een duidelijke voorbeeldfunctie met de gemeentelijke gebouwen en voorzieningen als uithangbord. Een groot aantal gemeenten voert al een actief klimaatbeleid. Er zijn zelfs een aantal gemeenten, zoals Delft en Apeldoorn, die op eigen initiatief een lange termijn strategie hebben ontwikkeld om een klimaatneutrale gemeente te worden. 7
De Menukaart Klimaat is een hulpmiddel voor gemeentelijk klimaatbeleid. De Menukaart biedt een inventarisatie van maatregelen die uw gemeente op energiegebied kan nemen, zoals groene stroom, energieprestatiecoëfficient (EPC), energiezorgsysteem, etc. Kijk voor voorbeelden van goede projecten en de menukaart op www.senternovem.nl/ gemeenten/ uitvoeringklimaatbeleid of www.klimaatverbond.nl Websites over inkopen www.senternovem.nl gemeenten/ uitvoeringklimaatbeleid www.senternovem.nl/ duurzaaminkopen www.klimaatverbond.nl www.duurzaamheidsmeter.nl Energiebesparing in gebouwen in Dordrecht Gemeente Dordrecht beschikt over een energiebeheerssysteem op afstand. Daarmee worden de CV-installaties van zo n zeventig gebouwen via een modem in de gaten gehouden en zo nodig bijgestuurd. Het betreft scholen, sporthallen, bibliotheken en andere gemeentelijke gebouwen. Daarbij wordt de knijp- en piepmethode toegepast. De stooklijn wordt (stiekem!) stapje voor stapje lager ingesteld en de gebruikstijden stapje voor stapje korter. Net zolang tot gebruikers aangeven dat het te koud wordt. Dan is het optimum bereikt. Deze investering verdient zich snel terug. Het gasverbruik is met 25 procent afgenomen en de energienota ook! Groene stroom met groencertificaten voor Apeldoorn De gemeente Apeldoorn besloot om voor groene stroom te kiezen voor haar eigen gebouwen en voorzieningen. Aandachtspunten in de keuze voor een energieleverancier waren bundeling van belangen en duidelijke afspraken over tarieven. De keuze viel op het aankopen van gewone grijze stroom, samen met een aantal buurgemeenten. Dat leverde een prijsvoordeel op. De stroom werd groen door zelf eenzelfde hoeveelheid groencertificaten te kopen. Iets dat anders door de energieleverancier zou worden gedaan, maar dan duurder is. Hier lag dus een tweede kostenverlaging. Slim en! FSC-hout voor reconstructie van park in Leeuwarden De gemeente Leeuwarden heeft bij de reconstructie van het park de Prinsentuin FSC-hout toegepast. De Prinsentuin is in 2005 gereconstrueerd volgens het originele basisontwerp van Roodbaard. De walbeschoeiing is verbeterd en over een lengte van circa 210 meter vervangen. De duurzaamheid van de gebruikte middelen staat hierbij voorop. De gemeente Leeuwarden maakt daarom gebruik van een innovatief product, de H2H-damwand. Dit is een gecombineerde damwand die bestaat uit een deel FSC-hardhout en een deel FSC-Europees vurenhout. Het FSC-keurmerk garandeert dat er voor het hout geen oerwoud of andere oerbossen gekapt zijn. Ook in andere projecten zet de gemeente in op het gebruik van FSC-hout. In bestekken neemt ze deze vereiste op en bij de aanbestedingen kan ze het vervolgens als selectiecriterium gebruiken. Het beleid hiervoor is in het Duurzaamheidsplan Leeuwarden vastgelegd onder het motto Ga zuinig om met mondiale voorraden. Hoe kan je inkopen? SenterNovem kan u daarbij helpen. Dit agentschap van het Ministerie van Economische Zaken bundelt kennis van innovatie, energie, klimaat, milieu en leefomgeving en heeft diverse menukaarten voor inkooppakketten samengesteld waarin rekening gehouden wordt met milieu en klimaat: www.senternovem.nl/duurzaaminkopen Wat kan een gemeente nog meer doen? is een onderdeel van het klimaatbeleid van uw gemeente. Het Klimaatverbond en Milieudefensie hebben een tienpuntenplan voor klimaatbeleid opgesteld die een verzameling zijn van herkenbare, samenhangende en effectieve maatregelen op beleidsterreinen als klimaat in beleid, woningbouw, duurzaam inkopen, verkeer en vervoer en duurzame energie. Een eerste stap die uw gemeente kan zetten is de Kyoto doelstelling overnemen en uw beleid meetbaar maken. Daarnaast kunt u werken aan energiebesparing in de (nieuw)bouw, liefst in samenwerking met woningcorporaties, zorgen voor schoon openbaar vervoer en meer duurzame energie. Meer informatie op www.klimaatverbond.nl In deze brochure hebben Milieudefensie en het Klimaatverbond diverse e inkoopmaatregelen beschreven die uw gemeente voor de eigen organisatie kan uitvoeren. Maar hoe wordt inkopen de gangbare praktijk in uw gemeente?
Kies voor inkopen biedt gemeenten volop kansen om energie en geld te besparen. is dus slim inkopen. Het Klimaatverbond en Milieudefensie willen met deze brochure politici en ambtenaren in gemeenten informeren over de vele voordelen en mogelijkheden van inkopen. Maak nu werk van het klimaat en kies voor inkopen! De Lokale Duurzaamheidsmeter is uitgebreid met een vragenlijst over Duurzaam Inkopen. Deze vragenlijst kan door maatschappelijke organisaties en gemeenten ingevuld worden. Uw prestaties op duurzaam inkopen worden vervolgens vergeleken met andere gemeenten. Benieuwd hoe uw gemeente het doet? Kijk dan op www.la21.nl/ duurzaamheidsmeter Milieudefensie Campagne Klimaat & Energie Postbus 19199 1000 GD Amsterdam 020 6262 620 service@milieudefensie.nl www.milieudefensie.nl/klimaat 2006, Klimaatverbond en Milieudefensie, Amsterdam Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door subsidie van het Ministerie van VROM. VERENIGING KLIMAATVERBOND NEDERLAND Vereniging Klimaatverbond p/a Bureau Duurzaamheid Stadhuis Apeldoorn Postbus 9033 7300 ES Apeldoorn 055 580 22 69 info@klimaatverbond.nl www.klimaatverbond.nl Ontwerp: Eric Mels, Hoorn. Drukwerk: Macula, Boskoop