Duurzaamheid: monumenten uit de schaduw. Erfgoedbeurs, gemeenten Winterswijk, Aalten en Oost- Gelre, 2 november 2015

Transcriptie

1 Duurzaamheid: monumenten uit de schaduw Erfgoedbeurs, gemeenten Winterswijk, Aalten en Oost- Gelre, 2 november 2015

2 Begin bij het begin STAP 1 STAP 2 STAP 3 STAP 4 vermijd gebruik van energie spring zuinig om met energie gebruik waar mogelijk duurzame energie gebruik voor de rest fossiele energie

3 Begin bij het begin STAP 1 STAP 2 STAP 3 STAP 4 daglicht schaduw warmte van de zon natuurlijke ventilatie droogruimte cv-regeling en ketel kierdichting LED-lampen deelstoken gordijnen en luiken isolatie groene stroom windenergie aard-/luchtwarmte biomassa zonneenergie uitwisselen van warmte stadsverwarming warmte/ krachtkoppeling (HRe-ketel)

4 Monumenten en energie: waar op te letten

5 Energielabel niet verplicht voor rijks-, gemeentelijke en provinciale monumenten zegt vrij weinig over het energieverbruik, vooral bij monumenten houdt geen rekening met historische bouwwijzen en bewonersgedrag

6 Één procent besparing Alle rijksmonumenten isoleren levert een landelijke energiebesparing op van hooguit 1%

7 Energieverbruik van monumenten Hoger energieverbruik per m 2 vergeleken met periode vóór 1900: % % % % %

8 Gasverbruik van woningen 50% Identieke woningen: even groot evenveel kieren evenveel isolatie zelfde cv-ketel zelfde energielabel Verschillende gasrekening

9 Energiebesparing begint met onderhoud In en rond een gesloten historisch venster zit meer dan 65 cm 2 aan kieren

10 CO 2 -uitstoot van woningen CO 2 -uitstoot woningen slechts de helft van de CO 2 -uitstoot komt van de verwarming dus: helft oplossingen ligt op ander gebied dan isolatie van vensters, gevels en daken 46% ruimteverwarming 40% elektriciteit 14% warm water

11 Isoleren van historische vensters afname U-waarde warmte- in W/m 2 K verlies dikke gordijnen 41% 2,5 luiken 51% 2,2 dubbelglas 55% 1,9 luiken en gordijnen 58% 1,8 verbeterde luiken 60% 1,6 achterzetbeglazing 63% 1,7

12 Kunst... stof tot nadenken Energie-inhoud (MJ/kg) kunststof kozijnen kosten 13 keer meer energie om te maken dan naaldhouten kozijnen veel kunststof kozijnen gaan hooguit 25 jaar mee, naaldhouten kozijnen enkele eeuwen bij goed onderhoud PVC 94,7 gezaagd naaldhout 7,4

13 Bouwen kost energie De energie die zit in het bouwen van een gemiddeld woonhuismonument, staat gelijk aan vijf rondjes met de auto rond de aarde

14 Onderscheid in energiemaatregelen Hoge kosten en/of hoog risico complete vervanging van verwarmingsinstallaties isoleren van gevels, daken en vensters sommige alternatieve energiesystemen energieconcepten zoals nul-op-de-meter, energieneutraal en PassiefHuis Lage kosten en/of laag risico energieverbruik bijsturen gordijnen en luiken sluiten onderhoud verbeteren gebruik thermische buffers bestaande verwarmingsinstallatie verbeteren leidingisolatie betere kierdichting LED-verlichting

15 Duurzaam doen met erfgoed: 12 manieren op een rij

16 1. Denk vanuit het monument doorgrond het monument bij verbouwingsplannen besef dat historische gebouwen voor hun behoud moeten kunnen ademen wijzigingen die niet samengaan met het monument, versnellen het verval en verhogen de vraag naar materialen

17 2. Beperk ingrepen monumenten zijn een eindige bron; ga er ook op die manier mee om richt ingrepen vooral op het vertragen van het vervalproces van materialen doe zo weinig als mogelijk en zoveel als nodig is voor het gebruik van het gebouw

18 3. Werk omkeerbaar kies ingrepen die eenvoudig zijn terug te draaien zonder veel schade ga voor maximale omkeerbaarheid bij nieuw werk met een kortere levensduurverwachting dan het gebouw zelf

19 4. Houd comforteisen passend huidige comforteisen zijn veel hoger dan vroeger wijzigingen in verwarming, ventilatie en isolatie verstoren gemakkelijk het kwetsbare onderlinge evenwicht zoek energiebesparende oplossingen die goed aansluiten bij het gebouw, de gebruikers en het interieur

20 5. Hergebruik materialen verminder de afvalberg door materialen te hergebruiken streef naar hergebruik in het gebouw zelf streef naar hergebruik op de oorspronkelijke manier

21 6. Kies traditionele en duurzame materialen gebruik bij restauratie dezelfde, traditionele materialen voer nieuw werk uit in duurzame, milieuvriendelijke materialen ontwerp nieuw werk naar de verwachte levensduur

22 7. Overruimte als thermische buffer laat weinig gebruikte ruimten half- of onverwarmd om te dienen als thermische buffer gebruik serres om ventilatielucht voor te verwarmen gebruik in de winter zo mogelijk kleinere, verwarmde ruimten

23 8. Verbeter of vernieuw installaties verbeter eerst de bestaande systemen met energiezuiniger ketels en lampen let bij nieuwe installaties op hun energiezuinigheid en vermijd aantasting van het monument plaats, waar mogelijk, alternatieve systemen zoals zonnepanelen, zonnecollectoren, warmtepompen of houtgestookte cv-ketels

24 9. Overweeg isolatie vermijd standaardoplossingen die het monument ontsieren of aantasten zoek maatwerkoplossingen zonder nadelen voor het monument en let zeer goed op de vochthuishouding en uitvoering als isolatie geen optie is, kan men toch op allerlei manieren energie besparen

25 10. Bespaar drinkwater kies zuiniger exemplaren bij de vervanging van niet-historische sanitaire voorzieningen verbeter de prestaties van bestaande voorzieningen repareer lekkende kranen en leidingen kort de lengte van leidingen naar kranen zo mogelijk in

26 11. Benut hoge ruimten profiteer van diep binnendringend daglicht in hoge ruimten vergroot waar mogelijk het gebruiksoppervlak met extra insteekverdiepingen, galerijen of hoogslapers

27 12. Pleeg regelmatig onderhoud inspecteer monumenten regelmatig onderhoud het monument om het verval te vertragen en de vraag naar materialen terug te dringen energiebesparing begint met goed onderhoud

28 Energie besparen kan altijd: simpel en snel

29 Veelvoorkomende mogelijkheden goed onderhouden van het gebouw op tijd vervangen van de cv-ketel (na ongeveer 10 jaar) verbeteren van de verwarmingsregeling niet overal verwarmen en thermische buffers gebruiken waterzijdig inregelen van cv-systeem (besparing 5 tot 30%) isoleren van cv-leidingen in onverwarmde ruimten gebruik van LED-verlichting en zuinige apparatuur terugdringen van bovenmatige luchtinfiltratie door herstel van vensters, tochtstrips en schoorsteenballonnen sluiten van raamluiken en dikke gordijnen lager zetten van de thermostaat (besparing 7% per graad) bijsturen van het verbruik (met energieverbruiksmanager)

30 Duurzaamheid en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

31 Boeken Handboek duurzame monumentenzorg (met rekentool) Duurzaam erfgoed zie:

32 Brochures en gidsen duurzame monumentenzorg historische vensters isoleren zonne-energie (eigenaren) zonne-energie (professionals) zonne-energie (vergunningverleners) moderne zonwering vergunningvrije werkzaamheden zie:

33 Website dossier duurzaam wonen zie:

34 Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Smallepad MG Amersfoort