TO2 s Biobased & Circular Economy programma s DLO, ECN, TNO. Erik van Seventer et al. Den Haag, 22 mei 2015

Vergelijkbare documenten
De circulaire melkveehouderij: Waarde creëren met reststromen

Biobased verpakkingen

Ondersteuning formulering onderzoeksagenda TKI BBE. ECN, TNO, Wageningen UR-DLO, Technopolis

Hernieuwbare brandstoffen in transport. en de bredere betekenis van bioraffinage

Biobased Asfalt. Werkconferentie Topsector Energie: sessie Duurzaam dorp. Dr. Richard Gosselink

Ondersteuning formulering onderzoeksagenda TKI BBE

Reactie visiedocument: Duurzame bio-economie 2030

Biobased economy vanuit ketenperspectief. Woody Maijers Lector Integrale voedsel- en productieketens Directeur van De Ketencoach

Biobased plastics : grondstoffen, productie, types & circulariteit

Hout in de BBE. Houtachtige Bio massa in het. Nederlandse Klimaat. Energie beleid.. Probos 27 Jan 2011 Ton Runneboom

KB Biobased Economy in R(&D)eality. Erik van Seventer - WUR BbE team. Den Haag, 12 mei 2009

EEN NIEUW DIGITAAL KENNISPLATFORM VOOR DE BIO-ECONOMIE IN VLAANDEREN. Linda Verdonck POM Oost-Vlaanderen

Biobased technologie. Tuinbouw Kennisdag. 27 november 2012, Brenda Israël-Hoevelaken

Agri Investment Fund. Studienamiddag Bio Economie 9 November Marc Rosiers Nicolas De Lange

Noord-zee-wier-keten. Zonder samenwerking,... geen keten

Biobased Economy als onderdeel van een duurzame samenleving

BioMCN: Advanced Sustainable Biofuels BIObased Industry april 2015 Jeroen Koot -CEO

Smart Delta Resources

Energie uit bintjes en bieten 1981 een doodlopende weg

Natuurvezels, Natuurlijk Witte Donderdag 2018 in Woerden, Leon Joore M.SC

Interdepartementaal Programma BioBased Economy. Dirk de Jong

Vlaams Kenniscentrum water. Van projectidee tot projectconsortium

PHA programma: Introductie & consortium vorming

De BBE is een onderdeel van een duurzame economie!!

Masterclass Duurzaam Ondernemen

Bioraffinage de biovaluator van de toekomst

NWA WORKSHOP SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS. NWA Circulaire Economie en SDG Ardi Dortmans

Update Renewable Energy in the Netherlands. Maarten Arentsen University of Twente

Biobased Economy. Wageningen UR Food & Biobased Research. Windesheim 3 december, Ben van den Broek

W210 Resource use efficiency voor de circulaire koolstofeconomie. Dr. Harriëtte Bos, Wageningen UR-FBR

Wageningen University & Research. Wageningen, 14 Oktober 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus

Wageningen University & Research. Wageningen, 04 November 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus

Duurzaamheid: speerpunt voor industrie en onderwijs

BIJDRAGE VAN FISCH AAN VMP CHEMIE EN KUNSTSTOFFEN IN EEN GESLOTEN KRINGLOOP

Het sluiten van plastic kringlopen: uitdagingen en technische innovaties uit de praktijk en wetenschap. David Strik & Karin Molenveld

Inkoop en de link naar de value chain

150 years. BASF: We create chemistry

Horizon MKB instrument & Fast track to Innovation. Martijn Lammers. Nationaal Contactpunt voor het MKB in Horizon 2020.

Safety is the ability to move

IenM & INTERREG: Circulaire economie

Een Duurzame Vlaamse Bio- Economie. Tine Schaerlaekens Advisor Innovation Policy, essenscia vlaanderen Program Manager, FISCH

Chemistry at Rotterdam University of Applied Science. Dr. C.B. Minkenberg and Dr. H. Hijnen Senior lecturers and researchers

Innovatie in kunststoffen voor duurzaamheid

ZUIDWEST-NEDERLAND DE NATIONALE KOPLOPER (OP WEG NAAR DE BIOBASED DELTA) Biobased Business Cases

Speerpuntcluster AgriFood

Biobased Economy in BioBRUG tussen wetenschap en praktijk

Hoe ontwikkel je een regionale economy?

Circulaire economie en de rol van groen. Annita Westenbroek Dutch Biorefinery Cluster 25 januari 2018

Introductie Biobased Economy

Toekomstige Biobased Materialen. Dr Harriëtte Bos Wageningen UR, Biobased Products

WERKGEBIED VEZELGRONDSTOFFEN

GRONDSTOFFEN VAN DE TOEKOMST MICHIEL ADRIAANSE

Wat is de rationale voor Regionale Biomassaketens?

Duurzame Warmte uit Biomassa

Interactie tussen bio-materialen en bio-energie. Annita Westenbroek 17 december 2013

Energie en water de circulaire economie

Subsidies Biobased Economy

Smart Delta Resources Platform

GRENZELOOS BIOBASED ONDERWIJS

1 jaar FISCH: time to party?

Opportunities for Collaborative Interdisciplinary Programs. James W. Jones Director, FCI

Nederland en de Biobased Economy

Energie voorziening op weg naar duurzaamheid: biomassa? Chris Westra.

Relevantie van (carbon) footprinting voor telers. Jasper Scholten 23 juni 2011

Blue Growth Blue Growth in de Noordzee

Benutting nieuwe groene (afval) reststromen als tweede generatie biobrandstof. Bijeenkomst studiegroep bio-energie 19 december 2017

Tweede Kamer der Staten-Generaal

INVESTA: Het expertisecentrum voor biomassavergassing en groen gas

Innovatie met biomassa: meer dan techniek

Praktijkgericht onderzoek Hogeschool Rotterdam. Bijeenkomst Platform BioDelta Zuid Holland

Biobased Economy in een duurzame samenleving

Creating circular values Cases van het Dutch Biorefinery Cluster. Annita Westenbroek Netwerkevent

Willemien Terpstra Vice President, Fuels and Styrene. Chemie is overal

kunststofindustrie naar Geert Scheys

ROTTERDAM BIOPORT. Frans Jan Hellenthal Business Developer Havenbedrijf Rotterdam 8 december 2011

De Overheidsvisie op de bio-based economy in de energietransitie

Europese subsidies Projectgroep Biomassa & WKK, Utrecht 13 februari Mark Strootman

GROEN GAS HEEFT DE TOEKOMST en de toekomst begint nu

Living Labs. dr.ir. Elke den Ouden. Kennisevent Renovatie Hoofdgebouw TU/e Eindhoven, 27 september 2016

Wageningen University & Research. Wageningen, 5 November 2016 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus

Transitie naar een duurzame BBE CBBE-docentendag te Wageningen

KB Biobased Economy. Erik van Seventer - WUR BbE team. Den Haag, 20 mei 2010

Geïntegreerde Bioraffinage

VERKENNING van de BioBased Economy

Bio-based economy programma's onder. Horizon mei Koos de Korte

Toelichting op de Nederlandse Roadmap Bioraffinage

BALANCING ECO-INDUSTRIAL PARKS

Voedselverspilling; eerst preventie en van reststroom naar grondstof

Safe production of Marine plants and use of Ocean Space. 2de Nederlands-Belgische Zeewierconferentie: DE MULTIFUNCTIONELE NOORDZEE

RDM Centre of Expertise. Innovatie motor voor Stad en Haven

Toolbox for Circle Regions. UrbanWINS Webinar

EWI-focus. Biogebaseerde industrie in Vlaanderen. 22 maart 2017

Naar een verhoogde duurzaamheid van biomassa

FRACTIONATIE VAN ALGEN BIOMASSA ECO-EFFICIËNTE PRINCIPES VOOR SCHEIDING, ZUIVERING- EXTRACTIE VAN PROTEINEN EN ANTI-OXIDANTIA UIT ALGEN

Duurzaam ondernemen voorbij de crises. Uitdagingen 21 e eeuw Rol Duurzaamheid & innovatie Financiering innovatie Praktijk Voorbeelden

SLIMME SPECIALISATIE IN VLAANDEREN. Frans Dieryck, voorzitter Raad Van Bestuur Jan Van Havenbergh, algemeen directeur

Biobased Economy economie en duurzaamheid

Inleiding ENGIE transitie & De Groene Delta van Nijmegen. Vincent Schakel Site en Projectmanager Centrale Gelderland 22 juni 2016

Best? New practice industry-university cooperation. Chemelot InSciTe.

Transcriptie:

TO2 s Biobased & Circular Economy programma s DLO, ECN, TNO Erik van Seventer et al. Den Haag, 22 mei 2015

De toekomst...2030...2050 Resource efficiency Circulaire economie Direct use of solar energy Vernieuwde (regionale) Bedrijvigheid en maakindustrie Vernieuwde (economische & business) modellen Schaalbare en rendabele conversie Mineralen blijven (lokaal) beschikbaar Low (fossil) carbon economy Direct conversion of CO2 in target molecules

B I O M A S S Lignocellulosic Agricultu r al Fresh Aquatic crops & residues crops & residues Biomass Biomass B I O B A S E D F o o d & f ee d P R O D UC T S B I O R EF I N E R Y Materials Chemicals Isolation, ext r action and pretreatment Fuels & energy P olymer processing Carbo h y d r ates Proteins T h e B io b as e d Natu r al fibres Lignin S ynthesis & modification E c on o m y Biotechnological & chemical co n v ersion V a lu e C h ai n Specialties Oils & F ats C O N V ER S I O N B I O M A S S C O M P ON E N T S

BbE Onderzoeksagenda s TO2 s Belangrijke trends sectoren Inzet van biomassa verschuift geleidelijk van bioenergie naar een breder palet van toepassingen (chemicaliën, materialen, transportbrandstoffen, elektriciteit en warmte). Consumenten raken steeds meer geïnteresseerd in unieke, onderscheidende producten. Concerns richten zich vaker daarop in combinatie met het verduurzamen van hun product-portfolio. De duurzaamheidsfoodprint van producten wordt onderdeel van een bedrijfsstrategie gericht op continuïteit en het vergroten van merkwaarde. De interesse in biobased toepassingen groeit in de agro en de chemische industrie en bij kunststof verwerkers. In Europa zit Nederland nu nog in de voorhoede met industriële spelers als DSM, Corbion, COSUN en Friesland Campina en start-ups zoals Avantium en Feyecon.

Circular & Biobased Economy: Start with Sun, CO 2 and water Innovation areas Circular design & loop closure CO2 as raw material & dedicated crops Consumption Food Feed Chemicals Materials Energy Sustainable chain design and social aspects Final application development Re-use Food Feed Sustainable production of chemicals, materials, fuels & energy Biobased & Circular resources Total use via Biorefinery

Phototrophic organisms (plants) Development of (new) BbE crops and crop systems Breeding for biorefinery crops Development of (new) multipurpose crops (e.g. miscanthus, hemp, dual-purpose maize) Plants producing new chemicals for industry (e.g. itaconic acid) Novel cropping systems for biobased crops both terrestrial and aquatic (e.g algae and azolla) Sheet: Luisa Trindade

Biorefinery examples Total use via Biorefinery Sheet: Martijn Hackmann

85% of all chemicals = building block for materials chemicals Sustainable production of chemicals, materials, fuels & energy materials (Bio-) chemical conversion monomer synthesis Polymerization bioplastic processing performance bioplastics carbohydrates lipids Lignin CO 2 furans isosorbides aromatics BDO etc. PEF & other esters / amides PLA TPS (starch) PHA etc. Bioplastics, Films, foam, composites, Etc.Etc. Sheet: Arie vd Bent

Examples biotechnological production of: Fatty acids Biodiesel Bioplastics Acetone, butanol and ethanol Polymer-like proteins Biohydrogen Organic acid with oleaginous yeasts with heterotrophic algae with bacteria with bacteria with yeasts with bacteria with micro-organisms

Bioplastics wood modification Compostable packaging Isolation Building materials Agro-fibre composites Green plasticizers coatings & pigments Sheet: Harriëtte Bos

Sustainable chain design and social aspects Sustainable chain design * Combining food security, sustainable agriculture and resource efficiency with Bb&CE * Optimal process design / technical development * Sustainability analyses * Optimal logistics, organization & cluster development Sustainable chain design and social aspects To a new NL manufactoring industry * New competitive business cases * B&CE education to support the human capital agenda * Impact of technology & BbE industrial development * Development of regional circular production to avoid material depletion or accumulation and conflicts Models & method development NL & EU * Multi-criteria analyses, scenario analyses * Macro-economic (impact) analyses * Societal acceptance and sustainability analyses * Coherent policy, creating level playing field, policy advice * Price/supply/demand/alternative relations & CO 2 & GHG costs * Land-use, institutions, market intelligence, etc.

Onderzoeksagenda s innovatiecontract BBE Instituut Programmalijn Biomassa productie (WP4) Bio-raffinage (WP3) Biobased Energie (WP2) Biobased chemicaliën (WP2) Biobased materialen (WP1) Waardeketens & Ecosysteem (WP6) Circulaire economie (WP5) CO2 als feedstock (WP4) ECN Biomassa voorbewerking/opwerking X X X X X ECN ECN Resource-efficiënt gebruik van residuen X X X X X Biomassa vergassing (en gasreiniging en gas processing) X X X X ECN Biomassa verbranding X ECN Lignocellulose bioraffinage X X X X ECN Zeewier bioraffinage X X X X ECN Beleidsstudies X X X X X X X TNO TNO Biomassa voorbewerking en bioraffinage X X X Performance materialen op basis van renewables X X X X TNO Electrochemie & CO 2 -benutting X X TNO Sustainability assessment X TNO Innovatie decision support X X X DLO Final application development X X X X X DLO Circular design & loop closure X X X X X X DLO Use CO 2 as raw material X X X DLO Dedicated crops for B&CE X X X X X DLO Total use via Biorefinery X X X X X X DLO DLO Conversion technology, expertise and process development X X X X X Sustainable chain design and social aspects X X X X X X X X

Onderzoeksagenda s TO2 s Visie en strategie Traditioneel focus op verschillende toepassingsdomeinen met bijbehorende gescheiden overheidsfinanciering en aansturing: ECN: energie TNO: chemie Wageningen UR DLO: agrifood, chemie Deze (gedwongen) scheiding in toepassingsdomeinen begint steeds meer te knellen, aangezien bij de ontwikkeling van BBE concepten een integrale aanpak vanuit een waardeketenbenadering is vereist. Om continuïteit in innovatie-trajecten te waarborgen, expertise en faciliteiten efficiënt in te kunnen zetten en om lock-in situaties met sub-optimale waardeketens te voorkomen, hanteren alle drie de TO2 s meerjarige onderzoeksagenda s, op basis van een duidelijke BBE visie en strategische keuzes.

BbE Onderzoeksagenda s TO2 s Synthese onderzoeksagenda s Onderzoeksagenda s zijn in hoge mate complementair, zeker wanneer wordt ingezoomd op technologie-niveau. Ieder instituut heeft eigen focusgebieden. De TO2 instituten kunnen samen, thematisch gezien, alle belangrijke technologische ontwikkelingen op het gebied van BBE met R&D activiteiten faciliteren. Ook is er bij allen aandacht voor niet-technologisch onderzoek (beleid, economie, duurzaamheid). Belangrijke nieuwe onderwerpen waaraan wordt gewerkt zijn circulaire economie en CO 2 als feed-stock". Via intensievere samenwerking is veel synergie te behalen.

ECN, TNO en Wageningen UR-DLO slaan de handen ineen om samen, via een integrale aanpak vanuit een waardeketenbenadering, de NL industrie te ondersteunen bij de realisatie van de transitie naar een Biobased Economy Mark Overwijk, Jaap Kiel (ECN) Roald Suurs, Elsbeth Roelofs (TNO) Bert Annevelink, Harriëtte Bos, Erik van Seventer (Wageningen UR-DLO) Marina Svetachova, Geert van der Veen (Technopolis)

Is dit de gids voor duurzame ontwikkeling, ook voor Circular & Biobased Economy? WHAT: Design Circularity Close loops Use sunlight to produce efficiently usable resources Create Resource Efficiency HOW: Design Adaptive systems Create Balance Planet People Profit Promote Diversity & Cultivate Serendipity

Thank you for your attention